01.05.2013 Views

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Ops<strong>om</strong>m<strong>in</strong>g<br />

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012<br />

Gewone lesers aan <strong>die</strong> Kaap, c. 1680 tot 1850<br />

Archie L. Dick<br />

Archie L. Dick: Depar<strong>te</strong>ment van Inligt<strong>in</strong>gkunde, Universi<strong>te</strong>it van Pretoria<br />

Hier<strong>die</strong> artikel ondersoek <strong>die</strong> leeskulture van vroeë Kaapse gewone lesers (slawe, vryswar<strong>te</strong>s,<br />

en arbeiders ná vrys<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 1838) met <strong>die</strong> oog daarop <strong>om</strong> aan <strong>te</strong> toon hoe hulle<br />

gelet<strong>te</strong>rdheidspraktyke gebruik het <strong>om</strong> hulself en hulle wêreldbeskou<strong>in</strong>gs voor <strong>te</strong> s<strong>te</strong>l. Dit is<br />

’n nog onontwikkelde <strong>te</strong>rre<strong>in</strong> en <strong>die</strong> artikel open ’n veld van ondersoek wat meer volledig<br />

nagevors kan word. Michel de Cer<strong>te</strong>au (1984) se idees <strong>om</strong>trent stra<strong>te</strong>gieë en taktiek versk<strong>af</strong><br />

’n gerieflike <strong>te</strong>oretiese raamwerk <strong>om</strong> magsverhoud<strong>in</strong>gs <strong>in</strong> leeskulture <strong>te</strong> ondersoek. Sy idees<br />

suggereer eg<strong>te</strong>r ’n s<strong>te</strong>rker kontras tussen stra<strong>te</strong>gieë en taktiek as wat <strong>in</strong> <strong>die</strong> praktyk bevestig<br />

word. Die getuienis <strong>in</strong> <strong>hier</strong><strong>die</strong> artikel <strong>die</strong>n as toets vir sy <strong>te</strong>oretiese raamwerk. Primêre en<br />

sekondêre bronne soos <strong>in</strong>ventarisse, veil<strong>in</strong>gslys<strong>te</strong>, sensusse, amp<strong>te</strong>like rekords, ’n sla<strong>af</strong> se<br />

aan<strong>te</strong>ken<strong>in</strong>gboek, en gedokumen<strong>te</strong>erde stu<strong>die</strong>s wat met <strong>die</strong> onderwerp van <strong>die</strong> artikel verband<br />

hou, word benut. Data uit <strong>hier</strong><strong>die</strong> bronne word ontleed, geїn<strong>te</strong>rpre<strong>te</strong>er en <strong>in</strong> tabelle aangebied<br />

<strong>om</strong> <strong>die</strong> doelwit<strong>te</strong> van <strong>die</strong> artikel <strong>te</strong> onders<strong>te</strong>un. Ons het tot nou nie <strong>te</strong>n volle begryp hoe<br />

gewone lesers geleer lees het, wat hulle gelees het, waar<strong>om</strong> hulle gelees het, hoe hulle gelees<br />

het, waar hulle gelees het en <strong>die</strong> tale waar<strong>in</strong> hulle gelees het nie. Hulle leeskulture was<br />

verskuil ag<strong>te</strong>r hulle status en <strong>die</strong> skoolopleid<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>die</strong> vroeë koloniale Kaapstad, <strong>die</strong><br />

onderdrukk<strong>in</strong>g van <strong>die</strong> uitruil van idees deur eli<strong>te</strong>s van <strong>die</strong> VOC en <strong>die</strong> Brit<strong>te</strong>, en hulle<br />

voortgaande ekon<strong>om</strong>iese uitbuit<strong>in</strong>g. Ten spy<strong>te</strong> van sulke stra<strong>te</strong>gieë het gewone lesers<br />

verskillende taktieke gebruik <strong>om</strong> al<strong>te</strong>rnatiewe wêreldbeskou<strong>in</strong>gs <strong>te</strong> skep. De Cer<strong>te</strong>au se<br />

leesstra<strong>te</strong>gieë en -taktieke tree <strong>in</strong> wisselwerk<strong>in</strong>g met mekaar <strong>om</strong> verskillende leeskulture <strong>te</strong><br />

kweek wat deur tyd en plek gevorm is.<br />

Trefwoorde: gewone leser; leeskultuur; vryswar<strong>te</strong>s; Khoisan; werkersklasse<br />

Abstract<br />

C<strong>om</strong>mon readers at the Cape, c. 1650 to 1850<br />

This article exam<strong>in</strong>es the read<strong>in</strong>g cultures of Cape Town’s slaves, free blacks, and labourers<br />

(<strong>af</strong><strong>te</strong>r emancipation <strong>in</strong> 1838) as c<strong>om</strong>mon readers. It covers the period fr<strong>om</strong> about 1650 to<br />

1850 and reveals how these c<strong>om</strong>mon readers used li<strong>te</strong>racy practices to represent themselves<br />

and their world views. The history of read<strong>in</strong>g is still undeveloped <strong>te</strong>rra<strong>in</strong> <strong>in</strong> South African<br />

scholarship, and the article aims to <strong>in</strong>troduce c<strong>om</strong>mon readers and their read<strong>in</strong>g cultures as<br />

areas of <strong>in</strong>quiry that should be <strong>in</strong>vestiga<strong>te</strong>d further.<br />

Michel de Cer<strong>te</strong>au’s (1984) ideas about stra<strong>te</strong>gies and tactics provide a useful theoretical<br />

framework to exam<strong>in</strong>e power relations <strong>in</strong> the read<strong>in</strong>g cultures of c<strong>om</strong>mon readers. Examples<br />

653

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!