Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
integrale deel vorm van die unieke samestelling van persoonlike lewensgehalte. Die
kombinasie van kulturele en individuele voorkeure beïnvloed dus die keuse van aktiwiteite
waaraan ’n individu deelneem.
Die aanbied van en deelname aan toepaslike aktiwiteite is die sleutel tot menswaardigheid, en
menswaardigheid vorm deel van sosiale geregtigheid. Die konsep van sosiale geregtigheid
spreek sosiale uitsluiting aan deurdat die arbeidsterapeut die sosiale omgewing aanpas ten
einde insluiting van die individu in die gemeenskap te fasiliteer (Galheigo 2005:96). Sosiale
geregtigheid het ’n noue verbintenis met aktiwiteitsverrigtingsgeregtigheid (“occupational
justice”), asook die reg op inklusiewe deelname aan alledaagse aktiwiteite vir alle persone,
ongeag die ouderdom, vermoë, geslag, sosiale klas en ander verskille van die persoon
(Nilsson en Townsend 2010:57). Dit behels dus die skepping van ’n milieu waar die individu
vryheid tot menswaardige deelname aan ’n verskeidenheid van aktiwiteite kan ervaar wat
gesondheid en welstand meebring en bevorder.
Aktiwiteitsverrigtingsongeregtigheid (“occupational injustice”) kom voor indien
institusionele struikelblokke potensiële deelnamegeleenthede van ’n persoon ontneem (De
Witt 2005:9). Dit impliseer dat indien ’n bejaarde persoon as inwoner van ’n residensiëlesorg-eenheid
die geleentheid tot deelname aan aktiwiteite en ervarings van keuse en kulturele
oortuigings ontneem word, sosiale ongeregtigheid plaasvind.
Aktiwiteitsverrigtingsgeregtigheid word in totaliteit deur die arbeidsterapeut ondersteun in
instansies wat aan bejaarde persone dienste lewer. Die bejaarde inwoners van hierdie
instansies is van ’n multikulturele oorsprong en sluit Sesotho/Setswana-bejaarde persone in.
Statistiek Suid-Afrika dui aan dat daar 155 484 swart bejaarde persone in 2010 in die
Vrystaat woonagtig was (Sigcau 2010). In die tradisioneel Westerse omgewing van ’n
residensiële-sorg-eenheid kan die eens verwagte lewenstaak van ’n gerespekteerde
Sesotho/Setswana-bejaarde met wysheid en kennis dikwels van die inwoner ontneem word en
kan dit derhalwe moontlik identiteit en menswaardigheid inperk. Verder word seleksie en
aanbieding van aktiwiteite hoofsaaklik deur die wetenskap van aktiwiteitsdeelname gerig,
wat ’n Westerse grondslag het. ’n Kliënt-gesentreerde benadering impliseer egter deelname
aan aktiwiteite wat die totale konteks van die bejaarde persoon in ag neem, insluitend die
kulturele oortuigings van die individu. Aktiwiteite binne die gemeenskap of instansies vir
bejaarde persone wat nie voorsiening vir hierdie persone se unieke kulturele behoeftes maak
nie, veroorsaak marginalisering van hierdie bevolking (Nilsson en Townsend 2010:58).
In die Vrystaat word Sesotho/Setswana-bejaarde persone deur oorwegend wit vroulike
arbeidsterapeute bedien. Beperkte navorsingsgefundeerde literatuur rondom die unieke
behoeftes van die genoemde bevolking veroorsaak verder dat menswaardigheid nie deurentyd
doeltreffend in die residensiële-sorg-eenheid aangespreek kan word nie. Dis hoofsaaklik
weens gebrekkige kennis en insig aan die kant van die persone wat die dienste lewer, omdat
hulle opleiding dikwels binne hegemoniese konteks geskied. Gevolglik het ’n groep van sewe
finalejaar-arbeidsterapiestudente en hul studieleiers aan die Universiteit van die Vrystaat
besluit om hierdie leemte binne arbeidsterapie te verklaar en doelgerig meer insig en
oorweging aan kultuurverskille te gee.
586