01.05.2013 Views

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012<br />

Ongeveer 98% van <strong>die</strong> sogenaamde “ons<strong>in</strong>”-DNA kodeer vir nikoderende RNA (ncRNA)<br />

van verskillende leng<strong>te</strong>s, soos opges<strong>om</strong> <strong>in</strong> Tabel 2. ncRNA is alle funksionele RNA wat nie<br />

na pro<strong>te</strong>ïene vertaal word nie. Voorbeelde sluit <strong>in</strong>: <strong>die</strong> algemeen-bekende ncRNA,<br />

ribos<strong>om</strong>ale RNA (rRNA) en oordrag-RNA (tRNA); kort ncRNA, waaronder mikro-RNA<br />

(miRNA), kle<strong>in</strong> demper-RNA (siRNA) en piwi-wisselwerkende RNA (piRNA); gemiddelde<br />

leng<strong>te</strong> ncRNA, waaronder kle<strong>in</strong> nukleolêre RNA (snoRNA); langer ncRNA, waaronder<br />

groot <strong>in</strong>trageniese ncRNA (l<strong>in</strong>cRNA), vertaalde ultrabewaarde areas (T-UCR), en lang<br />

niekoderende RNA (lnRNA). ncRNA is ’n sleu<strong>te</strong>l element van sellulêre h<strong>om</strong>eostase en vorm<br />

<strong>die</strong> basis van RNA-reguler<strong>in</strong>g, <strong>die</strong> derde meganisme betrokke by epigenetiese modifikasies<br />

(Morris 2009). Verskeie ncRNA-molekules reguleer <strong>die</strong> uitdrukk<strong>in</strong>g en stabili<strong>te</strong>it van gene <strong>in</strong><br />

beide pro- en eukario<strong>te</strong> (Mattick en Makun<strong>in</strong> 2006). Reguler<strong>in</strong>g van geenuitdrukk<strong>in</strong>g v<strong>in</strong>d<br />

plaas <strong>in</strong> trans en <strong>in</strong> cis. Rakende transkripsie en RNA-reguler<strong>in</strong>g word ’n trans-werkende<br />

element beskryf as DNA wat kodeer vir ’n ncRNA wat <strong>die</strong> transkripsie van ’n ander geen<br />

reguleer, <strong>te</strong>rwyl ’n cis-werkende element verwys na ’n DNA-volgorde wat deur middel van<br />

TF’s en/of ander trans-werkende elemen<strong>te</strong> <strong>die</strong> uitdrukk<strong>in</strong>g van gene op <strong>die</strong>selfde<br />

chr<strong>om</strong>oso<strong>om</strong> reguleer. Die meer bekende tRNA en rRNA vorm deel van <strong>die</strong> ncRNA-groep<br />

wat <strong>die</strong> translasie van boodskapper-RNA (mRNA) na pro<strong>te</strong>ïene bewerks<strong>te</strong>llig, <strong>te</strong>rwyl <strong>die</strong><br />

meerderheid van <strong>die</strong> ander ncRNA funksioneer <strong>om</strong> geenuitdrukk<strong>in</strong>g <strong>te</strong> voork<strong>om</strong> (Mattick en<br />

Makun<strong>in</strong> 2006). ncRNA vorm deel van <strong>die</strong> RNA-<strong>in</strong>duserende demperk<strong>om</strong>pleks (RIDK).<br />

Spesifieke en m<strong>in</strong>der spesifieke k<strong>om</strong>plementêre basis-par<strong>in</strong>g tussen dié ncRNA-volgordes en<br />

ander RNA-volgordes (boodskapper-RNA, mRNA) of DNA-volgordes lei tot <strong>die</strong> splits<strong>in</strong>g<br />

van <strong>die</strong> <strong>te</strong>iken-nukleotied-kett<strong>in</strong>g soos voorges<strong>te</strong>l <strong>in</strong> Figuur 3 (Saxena et al. 2003).<br />

Tabel 2. Tipes niekoderende RNA en hul onderskeie funksies<br />

Tipe ncRNA Funksie Groot<strong>te</strong>/Leng<strong>te</strong><br />

Algemeen- bekende<br />

ncRNA<br />

rRNA<br />

(ribos<strong>om</strong>ale RNA)<br />

tRNA<br />

(oordrag RNA)<br />

Kort ncRNA<br />

miRNA<br />

(mikro-RNA)<br />

siRNA<br />

(kle<strong>in</strong> demper-RNA)<br />

tiRNA<br />

(trankripsie-<strong>in</strong>isiasie-<br />

RNA)<br />

piRNA<br />

(piwi-wisselwerkende<br />

Strukturele en ensiematiese k<strong>om</strong>ponen<strong>te</strong> van <strong>die</strong><br />

ribos<strong>om</strong>e, <strong>die</strong> liggaampies waar pro<strong>te</strong>ïens<strong>in</strong><strong>te</strong>se<br />

plaasv<strong>in</strong>d. Die ensiematiese werk<strong>in</strong>g van rRNA<br />

voorsien <strong>die</strong> meganisme vir pro<strong>te</strong>ïens<strong>in</strong><strong>te</strong>se deur<br />

hul <strong>in</strong><strong>te</strong>raksie met tRNA en mRNA.<br />

B<strong>in</strong>d kovalent aan am<strong>in</strong>osure en bewerks<strong>te</strong>llig <strong>die</strong><br />

aaneenskakel<strong>in</strong>g van <strong>die</strong> groeiende<br />

pro<strong>te</strong>ïenkett<strong>in</strong>g.<br />

18 S – 1.9 kb<br />

28 S – 5 kb<br />

54 – 100 nt<br />

Onderdruk mRNA-translasie deur niespesifieke 20-25 nt<br />

basis-par<strong>in</strong>g tussen miRNA en <strong>te</strong>iken-mRNA.<br />

Onderdruk mRNA-translasie deur spesifieke 20-25 nt<br />

basis-par<strong>in</strong>g tussen siRNA en <strong>te</strong>iken-mRNA.<br />

Mag ’n rol speel <strong>in</strong> <strong>die</strong> reguler<strong>in</strong>g van transkripsie. 17-18 nt<br />

Vorm RNA-pro<strong>te</strong>ïen-k<strong>om</strong>plekse deur <strong>die</strong><br />

wisselwerk<strong>in</strong>g met piwi-pro<strong>te</strong>ïene <strong>om</strong><br />

26-31 nt<br />

53

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!