01.05.2013 Views

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012<br />

In kon<strong>te</strong>mporêre Afrika manifes<strong>te</strong>er neopatrimonialisme, volgens Diamond (2007:2), soos<br />

volg: <strong>die</strong> formele argi<strong>te</strong>ktuur van ’n moderne demokratiese staat – wetgew<strong>in</strong>g wat<br />

reger<strong>in</strong>gsoptrede aan bande lê, grondwet<strong>te</strong>, regsoewere<strong>in</strong>i<strong>te</strong>it, geskrewe en ongeskrewe reëls<br />

en gebruike – word gek<strong>om</strong>b<strong>in</strong>eer met <strong>die</strong> <strong>in</strong>formele reali<strong>te</strong>it van persoonlike en arbitrêre<br />

magsuitoefen<strong>in</strong>g en <strong>die</strong> smee van ’n <strong>om</strong>vat<strong>te</strong>nde s<strong>te</strong>lsel van begunstiger-kliënt-bande wat<br />

strek van<strong>af</strong> <strong>die</strong> groots<strong>te</strong> “groot man” (<strong>die</strong> outokratiese president) tot sy hooflui<strong>te</strong>nan<strong>te</strong> en<br />

ander vertrouel<strong>in</strong>ge wat op hul beurt weer optree as begunstigers van magshebbers op laer<br />

vlakke. Schraeder (2004:183-5) beskryf neopatrimonialisme as ’n reeks konsentriese sirkels<br />

van begunstiger-kliënt-verhoud<strong>in</strong>gs waar <strong>die</strong> leier <strong>in</strong> <strong>die</strong> sentrum van <strong>die</strong> s<strong>te</strong>lsel persoonlik<br />

senior reger<strong>in</strong>gsaans<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>gs doen wat dan op hul beurt weer vertrouel<strong>in</strong>ge op ander vlakke<br />

aans<strong>te</strong>l.<br />

Die leier beklee ‘n verhewe posisie <strong>in</strong> <strong>die</strong> s<strong>te</strong>lsel en bewerks<strong>te</strong>llig lojali<strong>te</strong>it deur <strong>die</strong><br />

versk<strong>af</strong>f<strong>in</strong>g van ekon<strong>om</strong>iese voordele en politieke beskerm<strong>in</strong>g. Die wyse waarop<br />

neopatrimonialisme geskied en <strong>die</strong> vernietigende uitwerk<strong>in</strong>g daarvan nie alleen op <strong>die</strong><br />

demokratiser<strong>in</strong>gsproses nie, maar ook op <strong>die</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g van samelew<strong>in</strong>gs regoor Afrika,<br />

word deur Diamond (2007:2-3) soos volg opges<strong>om</strong>:<br />

• S<strong>te</strong>lsels van <strong>in</strong>stitusionele wig<strong>te</strong> en <strong>te</strong>enwig<strong>te</strong> word (soos gedurende <strong>die</strong> tydperke<br />

van eenpartys<strong>te</strong>lsels en militêre regimes) <strong>af</strong>getakel deur wetgewende en<br />

regsprekende <strong>in</strong>s<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>gs se mag<strong>te</strong> <strong>in</strong> <strong>te</strong> kort of ondergeskik <strong>te</strong> s<strong>te</strong>l aan <strong>die</strong><br />

uitvoerende gesag, <strong>in</strong> besonder <strong>die</strong> president. (Ondergeskiktheid word gewoonlik<br />

bewerks<strong>te</strong>llig deur vertrouel<strong>in</strong>ge <strong>in</strong> <strong>die</strong> wetgewer en <strong>die</strong> regbank aan <strong>te</strong> wys.)<br />

• Informele norme is verhewe bo formele reëls en beperkende maatreëls.<br />

• Die reg <strong>om</strong> <strong>te</strong> regeer is <strong>in</strong> ’n persoon gese<strong>te</strong>l en nie <strong>in</strong> ’n amp nie.<br />

• Ondergeskik<strong>te</strong>s is lojali<strong>te</strong>it verskuldig aan persoonlike begunstigers en nie aan<br />

wetgew<strong>in</strong>g, regulasies en <strong>in</strong>s<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>gs nie.<br />

• Outokratiese presiden<strong>te</strong> en hul vertrouel<strong>in</strong>ge gebruik staatsbronne as ’n<br />

persoonlike gerieflikheidsfonds (slush fund) <strong>om</strong> hul d<strong>om</strong><strong>in</strong>ansie <strong>te</strong> behou en hul<br />

d<strong>om</strong><strong>in</strong>asie <strong>te</strong> verseker.<br />

• Aans<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>g <strong>in</strong> staats- en ander pos<strong>te</strong> op elke vlak <strong>die</strong>n as ’n vrypas of permit aan<br />

<strong>die</strong> betrokke posbekleër vir sowel persoonlike verryk<strong>in</strong>g as <strong>die</strong> begunstig<strong>in</strong>g van<br />

’n wyer netwerk van familielede, etniese verwan<strong>te</strong>, vriende en sakevenno<strong>te</strong>.<br />

• Individuele belange (veral selfverryk<strong>in</strong>g en ’n weelderige leefstyl) word as van<br />

gro<strong>te</strong>r belang geag as <strong>die</strong> lewer<strong>in</strong>g van openbare <strong>die</strong>ns<strong>te</strong> soos <strong>die</strong> bou van paaie,<br />

<strong>die</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g van mark<strong>te</strong>, <strong>die</strong> lewer<strong>in</strong>g van gesondheids<strong>die</strong>ns<strong>te</strong>, effektiewe<br />

polisiër<strong>in</strong>g en <strong>die</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g van mensekapitaal.<br />

Dit is belangrik <strong>om</strong> <strong>te</strong> meld dat Richard Joseph (Prebendalism 2011) met <strong>die</strong> konsep<br />

prebendalisme vorendag gek<strong>om</strong> het <strong>om</strong> <strong>die</strong> korruptiewe praktyk <strong>te</strong> beskryf waar openbare<br />

amp<strong>te</strong> gebruik word vir <strong>die</strong> persoonlike voordeel en verryk<strong>in</strong>g van <strong>die</strong> politieke eli<strong>te</strong> en hul<br />

vertrouel<strong>in</strong>ge. S<strong>in</strong>dz<strong>in</strong>gre (2010:3–4) beskou neopatrimonialisme as s<strong>in</strong>oniem met konsep<strong>te</strong><br />

soos korrupsie, kliën<strong>te</strong>lisme, baantjies-vir-boeties-praktyke en beslaglegg<strong>in</strong>g (capture).<br />

Voorts maak sy gewag daarvan dat <strong>hier</strong><strong>die</strong> tipe s<strong>te</strong>lsels ook as kleptokraties, prebendalisties,<br />

kwasista<strong>te</strong> en roof<strong>die</strong>rsta<strong>te</strong> beskryf kan word. Prempeh (2007:94) verwys na <strong>hier</strong><strong>die</strong> praktyk,<br />

veral soos dit <strong>in</strong> Afrika manifes<strong>te</strong>er, as imperiale presidentskap, <strong>te</strong>rwyl <strong>die</strong> skrywer Moeletsi<br />

555

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!