Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
burgerlike samelewings in die meeste state in Afrika nog nie ’n realiteit is nie. Die gevolg
hiervan is dat die korruptiewe praktyke wat met neopatrimonialisme in verband gebring kan
word, voortduur tot ernstige nadeel van die demokratiese konsolideringsproses. Leon
(2010:5) beweer selfs dat state in Afrika oor van die swakste burgerlike samelewings beskik
en dat dit die kwaliteit en deursigtigheid van elke staat en sy instellings negatief affekteer.
Labuschagne (2003:1, 20) het in sy soeke na antwoorde waarom die burgerlike samelewing
in Afrika nie daarin kon slaag om ’n groter rol in die demokratiseringsproses te speel nie, ook
die blaam op outoritêre regerings en hul geneigdheid tot magsentralisering geplaas.
2. Die elite-keuse-faktore
2.1 Die voortgesette konsentrasie van mag in die hande van die uitvoerende gesag
(president)
In die definisie van demokrasie in Deel 1 is aangetoon dat die verdeling van regeringsmag
tussen die wetgewende, uitvoerende en regsprekende gesag een van die pilare is waarop ‘n
demokratiese bestel rus. Die grondslag daarvan is reeds in die 18de eeu deur die Franse
filosoof Montesquieu (1689-1755) gelê (Lowenthal 1972:487). Ingevolge die trias politicadoktrine
is die doel met die verdeling van regeringsmag van tweërlei aard, naamlik om
vryheid te verseker en tirannie te vermy. ’n Interessante aspek van die trias politicaleerstelling
is die feit dat die drie regeringsvertakkings tegelyk onafhanklik van mekaar en op
’n interafhanklike wyse moet funksioneer. Onafhanklikheid impliseer dat daar geen
oorvleueling van personeel tussen die drie regeringsvertakkings sal wees nie, terwyl die
werking van die politieke wigte en teenwigte slegs binne ’n stelsel van interafhanklikheid
tussen die drie sfere moontlik is (Heywood 2002:315).
’n Verdere belangrike aspek wat met die besondere doktrine verband hou, is die oppergesag
van die regbank. Ingevolge die beginsel van geregtelike hersiening kan die regsprekende
gesag die wette, dekrete en optredes van die ander twee regeringsvertakkings ongeldig
verklaar. Hierdie beginsel vloei voort uit die bestaan van ’n gekodifiseerde grondwet wat aan
die regbank die mag verleen om optredes ongeldig te verklaar indien sodanige wette, dekrete
en optredes in stryd met die grondwet sou wees (Heywood 2002:306). Nou verwant hieraan
is ook die beginsel van regsoewereiniteit (rule of law). Die beginsel kom daarop neer dat die
samelewing regeer sal word deur algemene regsbeginsels en nie deur arbitrêre besluitneming
deur die uitvoerende gesag nie; dat die regbank onafhanklik van die wetgewende en
uitvoerende gesag sal funksioneer; en dat alle burgers in die oë van die regbank gelyk is
(Kotzé en Van Wyk 1986:117).
Wanneer die postkoloniale politieke ontwikkeling van state in Afrika bestudeer word, is dit
opvallend dat die driedelingsleer en die beginsels wat dit ten grondslag lê, nie nougeset deur
die politieke elite toegepas of gerespekteer is nie. Alhoewel die meeste leiers hul ná
onafhanklikheid onomwonde tot demokrasie en demokratiese regering verbind het, is die
552