Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
Demokrasie en demokratisering in Afrika: Deel 1
Konsepte, teoretiese benadering, historiese oorsig en
huidige stand
Opsomming
Chris Nelson
Chris Nelson: Navorsingsgenoot, Fakulteit Krygskunde, Universiteit Stellenbosch
Die verval van Marxisme-Leninisme in die Sowjetunie en sy Oos-Europese satellietstate aan
die einde van die tagtigerjare van die 20ste eeu het ’n golf van demokratisering tot gevolg
gehad wat politieke ontwikkelings regoor die wêreld diepgrondig beïnvloed het. Terwyl die
demokratiseringsproses in die meeste wêrelddele met aansienlike sukses geïnisieer en
gekonsolideer is, was dit in Afrika nie die geval nie. Meer as 20 jaar sedert die proses begin
het, word slegs die klein eilandstaat Mauritius as ’n volwaardige demokrasie beskou. Die
oorblywende 53 state word geklassifiseer as gebrekkige demokrasieë, hibriede stelsels, of
volslae outokrasieë. Afgesien van die Midde-Ooste word Afrika steeds as die mees
ondemokratiese en swaks-geregeerde streek in die wêreld beskou. Dit is dus nie vreemd dat
die demokratiese transformasieproses in Afrika deur sommige navorsers as oorgang sonder
verandering beskryf word nie. In hierdie artikel word, aan die hand van ’n literatuurstudie,
die belangrikste politieke-kultuur-, politieke-elite-keuse- en makrostrukturele faktore
bespreek wat die problematiek verbonde aan die demokratiseringsproses ten grondslag lê. Die
politieke-kultuur-faktore wat behandel word, is die bestaan van ’n onderworpe politieke
kultuur gekombineer met parogiale politieke oriëntasies en die bestaan van onderontwikkelde
en ongeorganiseerde burgerlike samelewings. Die politieke-elite-keuse-faktore is die
voortgesette konsentrasie van mag in die hande van die uitvoerende gesag (president); die
versuim van politieke partye om as demokratiseringsagente op te tree; die begrensing van
mediavryheid deur die politieke elite onder die dekmantel van veiligheid, ontwikkeling of
openbare belang; en die aftakeling deur die politieke elite van die skeiding tussen staat en
regerende party. Die makrostrukturele faktore wat behandel word, is die lae vlakke van sosioekonomiese
ontwikkeling, die voorkoms van konflik en geweld, en die verdelende effek van
etnisiteit. Ten einde die bespreking van die onderskeie faktore in perspektief te stel sal die
konsepte demokrasie en demokratisering aan ’n saaklike ontleding onderwerp word. Dit word
gevolg deur ’n uiteensetting van die belangrikste demokratiseringsteorieë en die teoretiese
benadering wat hier gevolg word. Daarna volg ’n historiese oorsig van Afrika se politieke
ontwikkeling. Laastens word die huidige stand van demokrasie op die vasteland beskryf.
Trefwoorde: demokrasie; demokratisering; demokratiese konsolidasie; burgerlike
samelewing; politieke kultuur; politieke elite; etnisiteit; neopatrimonialisme; mediavryheid;
sosio-ekonomiese ontwikkeling
524