01.05.2013 Views

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012<br />

Die Europese immigran<strong>te</strong> en hul <strong>af</strong>stammel<strong>in</strong>ge wat gedurende <strong>die</strong> 17de en 18de eeu <strong>die</strong><br />

Kaapkolonie bewoon het, word tradisioneel beskou as arm en ag<strong>te</strong>rlik, ‘n kolonie “wat<br />

ekon<strong>om</strong>ies <strong>te</strong>en ‘n slakkepas gegroei het” (De Kock 1924: 39). Terwyl daar ’n paar<br />

welges<strong>te</strong>lde setlaars naby Kaapstad geboer het (Guelke en Shell 1983:265), het <strong>die</strong> mees<strong>te</strong><br />

van <strong>die</strong> setlaars – veral dié woonagtig <strong>in</strong> <strong>die</strong> grensgebiede van <strong>die</strong> Kolonie – “gewoon <strong>in</strong><br />

geïsoleerde plaashuise, wat ’n karige bestaan gevoer het as bestaansboere en jag<strong>te</strong>rs” (De<br />

Kock 1924:40). Guelke s<strong>om</strong> <strong>die</strong> algemene persepsie van <strong>die</strong> Kaapse ekon<strong>om</strong>iese lewe goed<br />

op: “Aan <strong>die</strong> bopunt was ’n groep welges<strong>te</strong>lde boere met groot plase en baie slawe”, maar<br />

“<strong>die</strong> gemiddelde hardwerkende boer kon slegs met moei<strong>te</strong> ’n lewe as bestaansboer voer”<br />

(Guelke 1989:84).<br />

Hier<strong>die</strong> persepsie word as gevolg van meer onlangse kwantitatiewe navors<strong>in</strong>g bevraag<strong>te</strong>ken.<br />

Van Du<strong>in</strong> en Ross (1987:3) was <strong>die</strong> eers<strong>te</strong>s wat <strong>die</strong> Kaapse ekon<strong>om</strong>ie as “meer d<strong>in</strong>amies”<br />

beskryf het. Hulle navors<strong>in</strong>g was gebaseer op <strong>die</strong> opga<strong>af</strong>rolle, jaarlikse sensusopnames wat<br />

<strong>die</strong> K<strong>om</strong>panjie vir belast<strong>in</strong>gdoele<strong>in</strong>des onderneem het. Du Plessis en Du Plessis (2011) asook<br />

De Zwart (2011) gebruik loondata <strong>om</strong> <strong>te</strong> wys dat <strong>die</strong> lewenstandaard van <strong>die</strong> Kaapse<br />

(Europese) <strong>in</strong>woners hoog was <strong>in</strong> vergelyk<strong>in</strong>g met loondata <strong>in</strong> ander wêreldstreke. Vanweë ’n<br />

verskeidenheid faktore het <strong>hier</strong><strong>die</strong> li<strong>te</strong>ratuur m<strong>in</strong> impak gehad op <strong>die</strong> Kaapse historiogr<strong>af</strong>ie; <strong>in</strong><br />

haar kritiek van Nigel Worden se onlangse Cont<strong>in</strong>gent lives: Social identity and ma<strong>te</strong>rial<br />

culture <strong>in</strong> the VOC world (2007), skryf Nicole Ulrich byvoorbeeld dat <strong>die</strong> fokus <strong>te</strong> veel val<br />

op <strong>die</strong> “uitsonder<strong>in</strong>gs van <strong>die</strong> koloniale kon<strong>te</strong>ks” <strong>in</strong> plaas van <strong>om</strong> “<strong>die</strong> gebruik van alledaagse<br />

produk<strong>te</strong>” <strong>te</strong> ondersoek wat ’n “meer gebalanseerde idee” van <strong>die</strong> lewenstandaard van <strong>die</strong><br />

gemiddelde Kaapse boer sal gee (Ulrich 2010:580).<br />

Hier<strong>die</strong> artikel beg<strong>in</strong> <strong>om</strong> aan Ulrich se versoek <strong>te</strong> voldoen. Die Kaapse <strong>in</strong>ventarisse (MOOC<br />

8-reeks) is onlangs deur ’n span navorsers gedigitaliseer en aan <strong>die</strong> navors<strong>in</strong>gsgemeenskap<br />

beskikbaar ges<strong>te</strong>l. Deur statistiese metodes <strong>in</strong> <strong>te</strong> span word <strong>hier</strong><strong>die</strong> bron ontleed <strong>om</strong> drie vrae<br />

<strong>te</strong> beantwoord: Het <strong>die</strong> welvaart van <strong>die</strong> Kaapse setlaars toegeneem oor tyd?; Hoe groot was<br />

<strong>die</strong> ongelykheid b<strong>in</strong>ne <strong>die</strong> setlaarbevolk<strong>in</strong>g aan <strong>die</strong> Kaap?; en Hoe welges<strong>te</strong>ld was <strong>die</strong> Kaapse<br />

setlaars relatief tot ander bevolk<strong>in</strong>gs <strong>in</strong> Europa en <strong>die</strong> setlaarsgemeenskap <strong>in</strong> Noord-<br />

Amerika? Wat duidelik blyk uit <strong>die</strong> resulta<strong>te</strong> is dat <strong>die</strong> tradisionele persepsie van Kaapse<br />

setlaars wat <strong>in</strong> armoede ged<strong>om</strong>pel is, hersien moet word.<br />

2. Die Kaapse ekon<strong>om</strong>ie<br />

Die k<strong>om</strong>s van Jan van Riebeeck <strong>in</strong> 1652 was <strong>die</strong> beg<strong>in</strong> van Europese vestig<strong>in</strong>g aan <strong>die</strong> Kaap.<br />

Die VOC (Vereenigde Oost<strong>in</strong>dische C<strong>om</strong>pangie) het Van Riebeeck beveel <strong>om</strong> ’n<br />

halfwegstasie aan <strong>die</strong> Kaap de Goede Hoop op <strong>te</strong> rig met <strong>die</strong> doel <strong>om</strong> verbygaande skepe <strong>te</strong><br />

<strong>die</strong>ns en van vars voorraad, <strong>in</strong>slui<strong>te</strong>nd vrug<strong>te</strong>, groen<strong>te</strong>, vleis, wa<strong>te</strong>r en brandhout, <strong>te</strong> voorsien.<br />

Só ’n stasie sou <strong>die</strong> hoë kos<strong>te</strong> van skeepsvaart – veral <strong>die</strong> hoë lewensverlies van matrose en<br />

gepaardgaande lae produktiwi<strong>te</strong>it van siekes wat aan dodelike skeurbuik ly – moes <strong>in</strong>perk.<br />

Van Riebeeck het ’n gemeenskap van landbouers rond<strong>om</strong> <strong>die</strong> fort voorges<strong>te</strong>l wat<br />

verantwoordelik sou wees vir gewasboerdery <strong>te</strong>rwyl Europese vervaardigde produk<strong>te</strong> en<br />

444

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!