Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
uitgerekte abstrakte fase by hom gespook het. [...] Hy was lank, jare lank, gemoeid met die
terugwin van die beeld [...]” (265–6). Aaron se ontwikkeling as kunstenaar en sy worsteling
met die onsigbare, verdwene beeld staan egter nie op sigself nie, dit het ook ’n relasie met die
gelaagdheid van die kunsgeskiedenis, met tekste, skilderye en/of tekeninge en met
kunstenaars wat hom voorafgegaan het.
In Die benederyk besin Winterbach voorts by monde van die sentrale kunstenaarkarakter
Aaron oor die plek van die Suid-Afrikaanse kunstenaar binne ’n groter wêreldorde, en sy
verwantskap met voorgangerkunstenaars. Sy onderneem saam met Aaron ’n reis deur die
Westerse kunstradisie, en deur middel van retrovisie word talle dooie kunstenaars “lewend”
gemaak. Dit is opmerklik dat daar in die loop van die roman na talle internasionale
kunstenaars se werk verwys word, maar daar word van geen Suid-Afrikaanse kunstenaar
melding gemaak nie. Aaron as wit, manlike, Eurogesentreerde subjek identifiseer met ander
woorde hoofsaaklik met dominerende Wes-Europese modelle. Hy wend geen poging aan om
homself te situeer of verwantskap te soek binne ’n spesifiek Suid-Afrikaanse verband nie –
nóg in ’n postkoloniale konteks, nóg in ’n postapartheidskonteks. Aaron se persoonlike
lewensgeskiedenis en sy ontwikkeling as kunstenaar word selfs vertel teen die agtergrond van
gelyktydige gebeure op die internasionale kunsfront (140–4). Die roman bied dus ’n
persoonlike blik op die kunstenaar se verwantskap met voorgangerkunstenaars in die
spesifiek Westerse kunstradisie. Aaron erken onomwonde sy verbintenis met sy voorgangers
en sy verwantskap met sy medium in ’n denkbeeldige gesprek met sy galeris, Eddie
Knufelder:
In my werk streef ek na die diepte en eenvoud van Giotto se visie en na Piero se
stralende klaarheid, sonder om die dissonansie van my eie tyd prys te gee; ek streef na
Masaccio se humanisme, na die Katzenjammer Kids se streetwise streke. Wat ’n
vreemde behoefte, Eddie, die behoefte om verf op doek te sit, en te hoop dat dit méér
word as verf op doek. (100)
Dit is veelbetekenend dat die herkenbare werklikheid van Aaron se elitistiese
ivoortoringbestaan binnegedring en bedreig word deur drie eksentrieke spesifiek Suid-
Afrikaanse romankarakters: die revolusionêre en suksesvolle video- en installasiekunstenaar
Jimmy Harris, die veelsydige en eweneens suksesvolle swart kunstenaar Moeketsi Mosekedi,
en die burleske figuur van die buurvrou, Bubbles Bothma. Bubbles dra tydens sommige
onaangekondigde besoeke aan Aaron ’n gorillamasker, wat óók ’n verband lê met gebeure in
die polities-sosiale strukture van internasionale kunskringe. Die sogenaamde “Guerrilla
Girls” is ’n groep gemaskerde vroue (agter spesifiek gorillamaskers) wat reeds sedert 1985
anoniem betoog teen die feit dat vroue onderverteenwoordig word in die hiërargiese strukture
van die kunswêreld (museums, kunsuitstallings en versamelings). Die groep het hulle
ontstaan te danke aan ’n uitstalling in die Museum van Moderne Kuns in New York in 1985.
Die uitstalling het van die doelstelling uitgegaan om verteenwoordigend te wees van die
belangrikste en mees toonaangewende kuns, maar slegs 13 uit 169 kunstenaars was vroue
(Williams 2006). Bubbles se ongewenste en irriterende besoeke sou dus as implisiete
kommentaar gesien kan word op die steeds hegemoniese, manlike orde van die kunstoneel
(ook in Suid-Afrika).
427