Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
die mag om die dooie lewend te maak. Saam met hierdie verwagting gaan egter ook die
relativisme: die erkenning dat dit nie kan nie. Van der Elst (1988:478) som die enkele tema
wat Achterberg se poësie oorheers, soos volg op: “[D]it gaan by hom om die een strewe en
die een proses, naamlik die beweging terug in die tyd na dit wat bestaan het, die hervind van
die verlede in die gestalte van dikwels ’n gestorwe geliefde, ’n sentrale vrouefiguur. Daar is
’n strewe na kommunikasie met die geliefde, die verlange om die ander as’t ware tot lewe te
wek.”
’n Belangrike aspek wat Silverman in Flesh of my flesh aan die orde stel, is die koppelvlakke
tussen gender en relasionaliteit, en gender en dood. In hierdie verband kan weer eens na die
Orfeus-verhaal verwys word waarin Orfeus aanvanklik die skuld vir sterflikheid voor die
deur van die vrou lê en hom van alle vroue wegkeer ten einde sy eie sterflikheid te ontken.
Volgens Francois Smith is die veronderstelling dat daar ’n verband tussen die dood en
vroulikheid bestaan, kultureel steeds so ingeburger dat die verband dikwels as noodwendig en
natuurlik gesien word (2009:98). 8 Hy wys ook daarop dat die mite van Orfeus en Euridike
ideologiese vooroordele tot gevolg het, want in die manlike tradisie is hierdie mite
geapproprieer tot modelle van skrywerskap. “En dan word dit op hierdie wyse telkens as
normaal aanvaar dat die man skryf en die vrou sterf, en dat die skrywerskap in ’n sekere sin
aangewese is op die dood van die vrou” (Smith 2009:97). Om weg te draai van vroue
impliseer egter vir Silverman nie bloot ’n wegkeer van heterorelasionaliteit nie, maar ’n
wegkeer van alle relasionaliteit, en die implikasie is dan ook ’n wegdraai van mortaliteit,
asook ’n onvermoë om seksuele verskille te hanteer. Dit is in hierdie lig dat sy byvoorbeeld
ook Freud se definiëring van geslagtelike verskille interpreteer as ’n poging tot die wegdraai
van sy eie mortaliteit (Silverman 2010:181).
Silverman (2009:97) skroom egter nie om haar skatpligtigheid aan Freud te erken nie, en sy
haal Freud se bekende uitspraak aan: “The aim of all life is death.” In Death and
representation redeneer Sarah Webster Goodwin en Elisabeth Bronfen min of meer in
dieselfde trant as Smith as hulle beweer dat binne die Westerse kultuur geslagtelikheid per
definisie aan die dood toegeken word:
Death, as the limit of cultural representation, has been associated with that other
enigma, the multiply coded feminine body. As the mother, “woman” is the original
prenatal dwelling place; as the beloved, she draws fantasies of desire and otherness;
and as Mother Earth, she is the anticipated final resting place. Freud has made this
much clear: femininity and death are Western culture’s two major tropes for the
enigma. (Goodwin en Bronfen 1993:13)
Die unieke verwantskap tussen moeder en kind suggereer wel ’n ander aspek van
relasionaliteit, want vlees van my vlees is terselfdertyd ’n verwysing na die moeder-kindsimbiose,
omdat elke menslike wese voortkom uit ’n moederlike liggaam. Die wegkeer van
die vrou begin óók by haar, want die identifikasie met die moeder word verbreek in die
egosentriese wegdraai as die kind bewus word van sy/haar unieke posisie in die wêreld van
die objekte. Vanweë die feit dat die moeder aan die kind lewe skenk, skenk sy egter ook aan
hom/haar die dood. 9 Silverman (2009:94) skryf in hierdie verband:
423