Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
leitmotief regdeur die Krog-oeuvre manifesteer (“servetblou oë”, 1981:29; “sy oë verblou
laaste”, 2000a:71). Die verwysings na sy “jong harde beneukte jagsheid” en dat hy nie
“langer [uit haar wil] voorteel nie” herinner ook aan vorige gedigte oor dié egpaar. Die digter
se onvermoë om haarself spontaan en ten volle uit te druk in taal oor die ouerwordende
proses blyk hoofsaaklik te lê in haar liefde vir haar eggenoot:
ek weet werklik nie hoe om dit te sê nie
jou deurwinterde kortgeknipte baard is dalk
te ná, te téén my vir taal, te grys van grint
ek weet werklik nie hoe om jou ouerwordende lyf te sê
sonder die woorde “verlies” of “fataal” nie, ek weet nie
ek weet nie waarom die woord “plooie” so banaal klink nie
ek weet nie hoe ouerword moet klink in taal nie (28)
Indien sy moet terugval op die banaliteit van “plooie” of die suggestie van ’n naderende dood
in “verlies” en “fataal”, dan bly sy liewer radeloos oor dié onderwerp. In die proses van
uitspraak sal die implisiete beëindiging van hulle samesyn ’n tasbare realiteit word.
Hier is die aporisma of moeilik oplosbare vraagstuk op watter wyse daar gedig kan word oor
die verganklike liggaam sonder om te dig oor verganklikheid. Die digter se magteloosheid
oor dié vraagstuk word beklemtoon deur die herhaalde frase “ek weet nie”. Haar soeke na die
taal om die ouerwordende liggaam te beskryf herinner aan haar gebrek aan woorde vir die
kliplandskap van die Richtersveld in “narratief van klip” (2000a:19–21). In daardie situasie
was Krog se onvermoë gesetel in haar weersin vir die onestetiese klipperige omgewing (in
Wasserman 2000:4): “Die landskap was aanvanklik vir my ongelooflik lelik ek kon nie
daarin opereer nie”. Eers ná sy ’n woordeskat gevind het om die klippe te beskryf, kon sy die
prag van die landskap waardeer. Dit is moontlik dat die digter haar liggaam beoordeel soos sy
aanvanklik die Richtersveld aanskou het – met ’n mate van afkeer.
Die digter se afsku van die oudwordingsproses is veral opsigtelik in die vermaaklike
spreekvers “Manifes van ’n Ouma” (30–2), waarin sy wrewelrig reageer op ’n oënskynlik
onskuldige vraag: “‘Hoe voel dit om Ouma/ te wees?’”. Sy open haar betoog met die taboedeurbrekende,
skokkende kommentaar: “‘Lekker oud dankie?’ of ‘Ek kry nie meer piel oor
my lippe nie?’”. Van hier draai sy die stereotipiese opvatting, of liewer wanopvatting, van
oumaskap onderstebo. Sy spoor die etimologie van die woord ouma na, asook die assosiasies
wat dié term by mense oproep. Outobiografies skakel die ontketende woede (“die moer/ in
maak”) met haar eie status as grootmoeder van drie kleinkinders op 53 (Verweerskrif is in
Maart 2006 gepubliseer) en die geboorte van haar eersteling, Andries, toe sy 23 was:
Belangriker is dalk die vraag
waarom ’n vraag soos dié my so die moer
in maak? Ly ek aan ydelheid of skaam ek my
vir my vroeë telingsvermoë? … Maar deep down
weet ek eintlik: dit lê in die woord “ouma”.
“Ouma” het so ’n poefklank, klink so mollerig
so half bollerig, dit mompel so poesloos, so tandeloos
384