01.05.2013 Views

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012<br />

amp<strong>te</strong>like tale <strong>in</strong> <strong>die</strong> taalgebruiksd<strong>om</strong>e<strong>in</strong>e van wetgew<strong>in</strong>g, <strong>die</strong> regsowerheid, publieke<br />

adm<strong>in</strong>istrasie en <strong>die</strong> onderwys bekragtig.<br />

Na aanleid<strong>in</strong>g van Williams (2008:162) kan ons twee verdere tipes “veramp<strong>te</strong>likende”<br />

taalwetgew<strong>in</strong>g onderskei, <strong>te</strong> we<strong>te</strong> <strong>in</strong>stitusionaliserende en/of normaliserende taalwetgew<strong>in</strong>g.<br />

Institusionaliserende taalwetgew<strong>in</strong>g is daarop gerig <strong>om</strong> <strong>die</strong> ver<strong>te</strong>enwoordig<strong>in</strong>g van<br />

aangewese tale <strong>in</strong> <strong>die</strong> sleu<strong>te</strong>ltaalgebruiksd<strong>om</strong>e<strong>in</strong>e van ’n gebied <strong>te</strong> verseker en<br />

normaliserende taalwetgew<strong>in</strong>g <strong>om</strong> <strong>die</strong> uitbreid<strong>in</strong>g van <strong>die</strong> gebruik van aangewese tale <strong>te</strong><br />

optimaliseer (<strong>in</strong> onder meer <strong>die</strong> sentrale taalgebruiksd<strong>om</strong>e<strong>in</strong>e).<br />

Tipiese voorbeelde van <strong>in</strong>stitusionaliserende taalwetgew<strong>in</strong>g, of taalwet<strong>te</strong> oor <strong>die</strong> gebruik van<br />

(nasionale of) amp<strong>te</strong>like tale, is onder meer Indië se The Official Languages Act, 1963<br />

(Republic of India 1963), Kanada se Official Languages Act (Department of Justice, Canada<br />

1985) 3 en Ierland se Official Languages Act 2003 (Houses of Oireachtas 2003). Hier<strong>die</strong> tipe<br />

taalwet reguleer <strong>die</strong> amp<strong>te</strong>like taalbes<strong>te</strong>l van <strong>die</strong> betrokke (meertalige) lande en word benodig<br />

<strong>om</strong> ’n vorm van taalharmonie <strong>te</strong> bewerks<strong>te</strong>llig. In <strong>die</strong> gemelde voorbeelde word <strong>die</strong> gebruik<br />

van meer as een amp<strong>te</strong>like taal verorden; met ander woorde amp<strong>te</strong>like tweetaligheid of<br />

amp<strong>te</strong>like drietaligheid word geïnstitusionaliseer.<br />

In enkele gevalle, soos onder meer <strong>in</strong> heelwat van <strong>die</strong> post-Sovietsta<strong>te</strong> (Pavlenko 2008;<br />

Hogan-Brun e.a. 2009), verorden <strong>die</strong> nasionale taalwet eg<strong>te</strong>r amp<strong>te</strong>like eentaligheid. Dit<br />

gebeur byvoorbeeld <strong>in</strong> <strong>die</strong> geval van <strong>die</strong> Oekraïne se On Languages <strong>in</strong> the Ukra<strong>in</strong>ian Soviet<br />

Socialist Republic (Vid<strong>om</strong>osti Verkhovnoyi Rady Ukray<strong>in</strong>y (VVR) 1989 – soos gewysig <strong>in</strong><br />

1995), 4 Estland se Language Act (RT (Riigi Teataja) 1995) en Letland se Law on the Sta<strong>te</strong><br />

Language (Latvijas Republikas Saeima [Parliament of the Lativian Republic] 1999). Een van<br />

<strong>die</strong> belangriks<strong>te</strong> onderskeidende kenmerke van beide tipes <strong>in</strong>stitusionaliserende taalwet<strong>te</strong> is<br />

dat baie pert<strong>in</strong>en<strong>te</strong> en selfs voorskrif<strong>te</strong>like reël<strong>in</strong>gs gemaak word oor ampstaalgebruik <strong>in</strong> <strong>die</strong><br />

amp<strong>te</strong>like taalgebruiksd<strong>om</strong>e<strong>in</strong>e op nasionale vlak. Institusionaliserende taalwettipes reguleer<br />

dus <strong>die</strong> oorkoepelende ampstaalbes<strong>te</strong>l van ’n gebied.<br />

’n Tweede ka<strong>te</strong>gorie taalwet<strong>te</strong> reguleer <strong>die</strong> gebruik van spesifieke tale b<strong>in</strong>ne ’n meertalige<br />

bes<strong>te</strong>l en is <strong>in</strong> werklikheid gerig op <strong>die</strong> bevoordel<strong>in</strong>g van sodanige taal. Tipiese voorbeelde<br />

van sulke normaliserende taalwetgew<strong>in</strong>g is Quebec se Char<strong>te</strong> de la langue française (Édi<strong>te</strong>ur<br />

officiel du Québec 1977), Nieu-Seeland se Ma¯ori Language Act (New Zealand Government<br />

1987), F<strong>in</strong>land se Sámi Language Act (M<strong>in</strong>istry of Justice, F<strong>in</strong>land 2003) en Nieu-Seeland se<br />

New Zealand Sign Language Act (New Zealand Sign Language Act 2006). Hier<strong>die</strong> soort<br />

taalwet<strong>te</strong> bevat maatreëls wat primêr daarop gerig is <strong>om</strong> b<strong>in</strong>ne nuwe kon<strong>te</strong>ks<strong>te</strong> geleenthede <strong>te</strong><br />

skep vir <strong>die</strong> gebruik van ’n taal waar<strong>te</strong>en voorheen gediskrim<strong>in</strong>eer is (Williams 2008:145) –<br />

’n mens sou selfs kon sê ’n gemarg<strong>in</strong>aliseerde taal wat vir opheff<strong>in</strong>g ge<strong>te</strong>iken word. Ook <strong>in</strong><br />

<strong>hier</strong><strong>die</strong> geval word <strong>die</strong> wetgew<strong>in</strong>g onderskei deur d<strong>om</strong>e<strong>in</strong>spesifieke reël<strong>in</strong>gs oor taalgebruik,<br />

ui<strong>te</strong>raard met <strong>die</strong> oog daarop <strong>om</strong> <strong>die</strong> aangewese taal <strong>te</strong> bevoordeel. Hier<strong>die</strong> tipe<br />

normaliserende taalwetgew<strong>in</strong>g kan as pr<strong>om</strong>overend van aard geklassifiseer word.<br />

In <strong>die</strong> geval van Wallis se Welsh Language Act, 1993 (Parliament of the Uni<strong>te</strong>d K<strong>in</strong>gd<strong>om</strong><br />

1993) en Skotland se Gaelic Language (Scotland) Act, 2005 (Parliament of the Uni<strong>te</strong>d<br />

318

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!