Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

01.05.2013 Views

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012 van hierdie paragraaf en veral die bronne waarna daar in die notas verwys word, kan geraadpleeg word vir meer tegniese verduidelikings. Stap 1. Daar word vasgestel of daar differensiasie is. Die vraag is dus: Word daar ten opsigte van die klaer op ’n regstreekse of onregstreekse manier gedifferensieer deur die reël of optrede wat ondersoek word? 1.1 Soos in die geval van ander regte moet ook vasgestel word of die klaer ’n draer is van die reg op gelykheid. Alle mense word beskerm deur die reg en vir sover regspersone se belange moontlik geraak sou kon word op ’n manier wat vergelyk kan word met die aantasting van menswaardigheid van natuurlike persone, word ook hulle deur die verbod op onbillike diskriminasie beskerm. 89 1.2 Soos in die geval van ander regte moet ook vasgestel word of die persoon of instansie wat die reël gemaak het of opgetree het, gebind word deur die reg. Die reg op gelykheid is van toepassing op alle reg en bind alle staatsorgane. 90 Die reg bind ook private persone en instansies omdat die aard van die reg, en die aard van die meeste pligte wat daaruit spruit, sodanig is dat dit moontlik is dat hulle daardeur gebind kan word. 91 (Die plig van die staat om ingevolge artikel 9(4) nasionale wetgewing aan te neem om onbillike diskriminasie te voorkom en te verbied, is die uitsondering.) In die geval van onbillike diskriminasie word uitdruklik in artikel 9(4) verklaar dat niemand onbillik teen iemand anders mag diskrimineer nie. 1.3. In die geval van regstreekse differensiasie word die grond vir differensiasie uitdruklik in die maatreël genoem (byvoorbeeld “Rokers word nie hier toegelaat nie”). 92 In die geval van onregstreekse differensiasie het die maatreël of optrede • ’n differensiërende uitwerking sonder dat enige grond vir differensiasie genoem word (byvoorbeeld “Almal moet vyf kilometer per dag stap” raak gestremdes nadelig); • ’n differensiërende uitwerking op ander gronde as die grond wat uitdruklik in die maatreël genoem word (byvoorbeeld “Die dra van kopdoeke, juwele en ander sierade deur studente word verbied” kan op godsdiensgronde differensieer). 93 Stap 2. Daar word vasgestel watter soort differensiasie dit is. Dié stap word gedoen omdat die algemene beperkingsbepaling in stap 3 verskillend op verskillende soorte differensiasie toegepas word. Die vraag is dus: Indien die maatreël of optrede differensieer, is dit • differensiasie wat neerkom op onbillike diskriminasie; of • differensiasie wat nie neerkom op onbillike diskriminasie nie; of • differensiasie wat in verband staan met regstellende optrede? 254

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012 2.1 Onbillike diskriminasie is regstreekse of onregstreekse differensiasie op enige grond wat menswaardigheid aantas of ’n soortgelyke ernstige gevolg het. ’n Soortgelyke ernstige gevolg kom gewoonlik neer op ’n baie ernstige aantasting van ’n ander reg in die handves. 2.2 Wanneer ’n klaer kan bewys dat dit differensiasie op sekere gronde is, moet die verweerder bewys dat die differensiasie nie menswaardigheid aangetas of ’n soortgelyke ernstige gevolg gehad het nie. Die gronde is: ras, geslagtelikheid, geslag, swangerskap, huwelikstaat, etniese of sosiale herkoms, kleur, seksuele oriëntering, ouderdom, gestremdheid, godsdiens, gewete, oortuiging, kultuur, taal en geboorte. Indien die klaer nie kan bewys dat die differensiasie op enige van hierdie gronde was nie, moet sy of hy bewys dat die differensiasie menswaardigheid aantas of ’n soortgelyke ernstige gevolg het. 94 2.3 Differensiasie wat nie neerkom op onbillike diskriminasie nie, is ’n res-kategorie; met ander woorde, dit is alle differensiasie wat nie voldoen aan die vereistes vir onbillike diskriminasie nie. 2.4 Differensiasie wat in verband staan met regstellende optrede kom voor in maatreëls om mense wat deur onbillike diskriminasie benadeel is, te beskerm en te ontwikkel. Stap 3. Die differensiasie kan geregverdig word aan die hand van die algemene beperkingsbepaling, of waar van toepassing, aan die hand van die bepalings oor regstellende aksie in artikel 9(2). Die vraag is dus: Kan die differensiasie geregverdig word ingevolge die algemene beperkingsbepaling, of in die geval van regstellende aksie, ingevolge die vereistes in artikel 9(2)? 3.1 Omdat die aard en gevolge van onbillike diskriminasie baie ernstig is, word die algemene beperkingsbepaling baie streng toegepas. 95 Behalwe dat vereis word dat daar ’n rasionele verband tussen die beperking en die doel moet bestaan, word groot gewig geheg aan die belangrikheid van die doel van die beperking. Dit moet ’n uiters dringende doel wees waarvan die bevordering deur ’n differensiërende maatreël noodsaaklik moet wees. Geen, of slegs ’n uiters beperkte diskresie, word aan die differensieerder verleen om te kies tussen alternatiewe maniere om die doel te bereik. 3.2 Omdat die aard en omvang van differensiasie wat nié op onbillike diskriminasie neerkom nie, minder ernstig is, word die algemene beperkingsbepaling nie streng toegepas nie. Daar word hoofsaaklik vereis dat die differensiasie ’n wettige doel moet dien en dat dit ’n bydrae moet kan maak om die doel te bevorder (die sogenaamde rasionele-verband-toets). Die belangrikheid van die doel en die mate waarin die doel bevorder kan word, speel nie werklik ’n rol nie. Alternatiewe maniere om die doel te bereik, word nie in ag geneem nie. 3.3. Differensiasie wat uit regstellende optrede spruit, kan neerkom op enigeen van die twee ander vorme van differensiasie, 96 maar die toets vir die geldigheid daarvan word in artikel 9(2) bepaal. Die konstitusionele hof het beslis dat artikel 9(2) vereis dat die maatreëls (i) gerig moet wees op persone of kategorieë persone wat deur onbillike diskriminasie benadeel is; (ii) redelikerwys in staat moet wees om daardie persone te bevoordeel of te beskerm; en 255

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012<br />

van <strong>hier</strong><strong>die</strong> paragra<strong>af</strong> en veral <strong>die</strong> bronne waarna daar <strong>in</strong> <strong>die</strong> notas verwys word, kan<br />

geraadpleeg word vir meer <strong>te</strong>gniese verduidelik<strong>in</strong>gs.<br />

Stap 1. Daar word vasges<strong>te</strong>l of daar differensiasie is. Die vraag is dus:<br />

Word daar <strong>te</strong>n opsig<strong>te</strong> van <strong>die</strong> klaer op ’n regstreekse of onregstreekse manier<br />

gedifferensieer deur <strong>die</strong> reël of optrede wat ondersoek word?<br />

1.1 Soos <strong>in</strong> <strong>die</strong> geval van ander reg<strong>te</strong> moet ook vasges<strong>te</strong>l word of <strong>die</strong> klaer ’n draer is van <strong>die</strong><br />

reg op gelykheid. Alle mense word beskerm deur <strong>die</strong> reg en vir sover regspersone se belange<br />

moontlik geraak sou kon word op ’n manier wat vergelyk kan word met <strong>die</strong> aantast<strong>in</strong>g van<br />

menswaardigheid van natuurlike persone, word ook hulle deur <strong>die</strong> verbod op onbillike<br />

diskrim<strong>in</strong>asie beskerm. 89<br />

1.2 Soos <strong>in</strong> <strong>die</strong> geval van ander reg<strong>te</strong> moet ook vasges<strong>te</strong>l word of <strong>die</strong> persoon of <strong>in</strong>stansie wat<br />

<strong>die</strong> reël gemaak het of opgetree het, geb<strong>in</strong>d word deur <strong>die</strong> reg. Die reg op gelykheid is van<br />

toepass<strong>in</strong>g op alle reg en b<strong>in</strong>d alle staatsorgane. 90 Die reg b<strong>in</strong>d ook priva<strong>te</strong> persone en<br />

<strong>in</strong>stansies <strong>om</strong>dat <strong>die</strong> aard van <strong>die</strong> reg, en <strong>die</strong> aard van <strong>die</strong> mees<strong>te</strong> plig<strong>te</strong> wat daaruit spruit,<br />

sodanig is dat dit moontlik is dat hulle daardeur geb<strong>in</strong>d kan word. 91 (Die plig van <strong>die</strong> staat <strong>om</strong><br />

<strong>in</strong>gevolge artikel 9(4) nasionale wetgew<strong>in</strong>g aan <strong>te</strong> neem <strong>om</strong> onbillike diskrim<strong>in</strong>asie <strong>te</strong><br />

voork<strong>om</strong> en <strong>te</strong> verbied, is <strong>die</strong> uitsonder<strong>in</strong>g.) In <strong>die</strong> geval van onbillike diskrim<strong>in</strong>asie word<br />

uitdruklik <strong>in</strong> artikel 9(4) verklaar dat niemand onbillik <strong>te</strong>en iemand anders mag diskrim<strong>in</strong>eer<br />

nie.<br />

1.3. In <strong>die</strong> geval van regstreekse differensiasie word <strong>die</strong> grond vir differensiasie uitdruklik <strong>in</strong><br />

<strong>die</strong> maatreël genoem (byvoorbeeld “Rokers word nie <strong>hier</strong> toegelaat nie”). 92 In <strong>die</strong> geval van<br />

onregstreekse differensiasie het <strong>die</strong> maatreël of optrede<br />

• ’n differensiërende uitwerk<strong>in</strong>g sonder dat enige grond vir differensiasie genoem<br />

word (byvoorbeeld “Almal moet vyf kil<strong>om</strong>e<strong>te</strong>r per dag stap” raak gestremdes<br />

nadelig);<br />

• ’n differensiërende uitwerk<strong>in</strong>g op ander gronde as <strong>die</strong> grond wat uitdruklik <strong>in</strong> <strong>die</strong><br />

maatreël genoem word (byvoorbeeld “Die dra van kopdoeke, juwele en ander<br />

sierade deur studen<strong>te</strong> word verbied” kan op gods<strong>die</strong>nsgronde differensieer). 93<br />

Stap 2. Daar word vasges<strong>te</strong>l wat<strong>te</strong>r soort differensiasie dit is. Dié stap word gedoen <strong>om</strong>dat<br />

<strong>die</strong> algemene beperk<strong>in</strong>gsbepal<strong>in</strong>g <strong>in</strong> stap 3 verskillend op verskillende soor<strong>te</strong> differensiasie<br />

toegepas word. Die vraag is dus:<br />

In<strong>die</strong>n <strong>die</strong> maatreël of optrede differensieer, is dit<br />

• differensiasie wat neerk<strong>om</strong> op onbillike diskrim<strong>in</strong>asie; of<br />

• differensiasie wat nie neerk<strong>om</strong> op onbillike diskrim<strong>in</strong>asie nie; of<br />

• differensiasie wat <strong>in</strong> verband staan met regs<strong>te</strong>llende optrede?<br />

254

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!