Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
Suid-Afrika se kulturele verskeidenheid word ook weerspieël in sy dualistiese regsisteem wat
hoofsaaklik twee persoonlike regsisteme erken: die gemenereg en die gewoontereg. 10 Die
gemenereg is gebaseer op die Romeins-Hollandse reg soos beïnvloed deur die Engelse reg en
aangepas deur wetgewing en regspraak. 11 Die gewoontereg bestaan uit ’n stel
gewoonteregtelike en godsdienstige reëls en verskil van gemeenskap tot gemeenskap. 12
Sommige van hierdie reëls is ongeskrewe en ander is vervat in wetgewing, regspraak en
antropologiese geskrifte. 13
In teenstelling met die gemenereg, wat die algemeen geldende reg in Suid-Afrika is, word die
gewoontereg statutêr erken in artikel 211(3) van die Grondwet. 14 Hierdie artikel bepaal dat
die howe die gewoontereg moet toepas waar dit ter sake is, onderworpe aan die beginsels van
die Grondwet en wetgewing wat met die gewoontereg te doen het. 15 Daarbenewens stipuleer
artikel 39(2) van die Grondwet dat die howe die handves van regte in ag moet neem wanneer
die gewoontereg ontwikkel word, en artikel 39(3) van die Grondwet skryf voor dat die
bestaan van regte in die gewoontereg erken word. 16
Die grondwetlike bepalings het ’n groot impak op die status van die gewoontereg gehad. Dit
het daartoe gelei dat die gewoontereg op gelyke voet met die gemenereg geplaas is. 17 Die
Grondwet het dus die aanname dat die gemenereg die enigste regstelsel in die land is, tot ’n
einde gebring. Die feit dat die gewoontereg erkenning in die Suid-Afrikaanse reg geniet,
beteken dat wanneer geskille oor begrafnisregte opgelos moet word, die howe nie die
gewoontereg mag ignoreer nie, maar dit in ag moet neem en toepas indien tersaaklik. Die
toepaslikheid van die gewoontereg is nie altyd sonder probleme nie en die howe is dikwels
die forum wat geskille tussen belanghebbendes moet oplos.
Die onsekerheid van die regsposisie by begrafnisregte kan aansienlike hoofbrekens besorg. ’n
Regspraktisyn wat genader word om ’n testament op te stel vir ’n testateur wat aan die
gewoontereg onderhewig is, moet aan sodanige persoon se wense uitvoering kan gee, asook
toekomstige konflik tussen familielede probeer voorkom. Begrafnisregte is juis só ’n bron
van konflik, veral waar die testateur in poliginiese verhoudings 18 betrokke is.
Die doel van hierdie bydrae is om ’n beter begrip te kry oor die wie- en waar-vrae van
begrafnisregte en om vas te stel wat die rol van die regspraktisyn met betrekking tot
begrafnisregte is, veral waar hy 19 versoek word om ‘n testament vir die betrokke persoon op
te stel. In hierdie bydrae word die betekenis van die term begrafnisregte in afdeling 2
omskryf. In afdeling 3 word die waar-aspek van begrafnisregte bespreek, met die klem op die
geval waar ’n oorledene op die grond van ’n ander begrawe wou word. In afdeling 4 word die
wie-aspek van begrafnisregte behandel om vas te stel wie die reg het om die oorledene te
begrawe. Afdeling 5 handel oor die rol van die testamentopsteller, met die klem op die wyse
waarop iemand instruksies aangaande sy begrafniswense kan laat. Laastens, in afdeling 6,
word met ’n gevolgtrekking en aanbeveling volstaan.
137