Voorbereiding vir Graad 10

D I R E K T O R A AT: K U R R I K U L U M O N T W I K K E L I N G 

Rekeningkunde 

Voorbereiding vir 

Graad 10 

Opleidingshandleiding

INHOUDSOPGAWE 

Module Aspek Bladsynommer 

Module 1 Inleiding 1 

Module 2 Kontanttransaksies 2 

Module 3 Krediettransaksies 19 

Module 4 Finansiële state 33 

Erkenning aan 

Projekbestuurder: Glynis Schreuder 

Senior Kurrikulumbeplanner: Rekeningkunde 

Baie dankie aan die volgende bydraers: 

• Skrywers: P Unthank, T O’ Connor, R Slinger, S Khan, J Gordon, G Schreuder 

• Vertaling: N Ontong 

• Uitleg en drukwerk: Edumedia (WKOD) 

• Alle Rekeningkunde Kurrikulumadviseurs 

• Alle Rekeningkunde onderwysers wat die materiaal sal fasiliteer

Geagte Rekeningkunde-leerder 

Ek wil jou graag gelukwens met jou keuse van Rekeningkunde as een van jou graad 10vakke! 

Jou vakkeuse sal ongetwyfeld nuwe deure vir jou oopmaak. Deur middel van hierdie 

vak sal jy baie waardevolle vaardighede verwerf, soos: 

ordelikheid 

deeglikheid 

nougesetheid 

akkuraatheid 

finansiële geletterdheid 

etiese gedrag 

gesonde oordeel 

georganiseerdheid 

kritiese, logiese en analitiese vermoëns 

netheid 

Jy sal vaardighede verwerf wat jou vir die lewe voorberei; vaardighede wat jy in enige 

beroep sal kan toepas en, baie belangrik, ook in jou eie lewe sal kan toepas. 

Dit is ‘n opwindende, interessante en dinamiese vak. Besluit vandag, sommer nou om 

hierdie vak te geniet, en, nog beter, om daarvoor lief te word! 

Jy sal gereeld, elke dag, aan hierdie vak moet werk en ek kan jou verseker dat, as jy 

gewillig is om pligsgetrou te werk, jy sukses sal behaal. 

Geniet hierdie kursus wat spesiaal vir jou ontwerp is om jou vir graad 10 volgende jaar 

voor te berei. Geniet dit! 

“PASSIE + VISIE + AKSIE is die formule vir sukses.” volgens Marilyn King, VSA Olimpiese 

vyfkampatleet. 

Wees geesdriftig oor Rekeningkunde, kry ‘n visie van wat jy daarmee wil bereik en tree 

op in ooreenkoms met jou passie en visie deur hard te werk aan die vak, en jou sukses 

sal sekerlik nie uitbly nie! 

GR Schreuder 

Senior Kurrikulumbeplanner: Rekeningkunde

Module 1: 

Inleiding 

Module Uitkomste 

Deelnemers sal instaat wees om die onderstaande te 

demonstreer en te verstaan: 

Grondlyn Assessering 

• die basiese rekeningkunde konsepte 

• die rekeningkundige kringloop 

Voltooi werkblad 1.1 individueel in jou werkboek. Jy het 10 minute om dit te voltooi. 

Rekeningkundige Kringloop 

Stap 1: 

Transaksies 

Stap 6: 

Finansiële State 

Stap 5: 

Proefbalans 

Rekeningkunde: Voorbereiding vir Graad 10 – Opleidingshandleiding 

Stap 2: 

Brondokument 

Stap 3: 

Joernale 

Stap 4: 

Grootboek

Module 2: 

Kontanttransaksies 

Uitkomste van Module 

Deelnemers sal in staat wees om: 

• brondokumente met betrekking kontanttransaksies te voltooi 

• kontanttransaksies van diensondernemings op te teken 

• kontanttransaksies van handelsondernemings op te teken 

• vanaf die kontantjoernale na die grootboek oor te boek 

• kontanttransaksies te ontleed en die effek op die rekeningkundige vergelyking 

te toon 

• koste van verkope te bereken 

TRANSAKSIE – 

STAP 1 

Wat is ‘n kontanttransaksie? 

• ‘n Transaksie waar geld onmiddelik geruil word. 

• ‘n Gebeurtenis tussen persone wat besigheid doen waar kontant geruil word vir iets 

anders. 

• Kontant ruilmiddels: 

-note en munte 

-tjeks 

-kredietkaart 

-debietkaart 

-posorders 

DOKUMENTE – 

STAP 2 

Watter dokumente word in kontanttransaksies deur besighede gebruik? 

• Kwitansie: ‘n Dokument wat uitgereik word wanneer kontant vir goedere of dienste 

ontvang word. 

• Tjek: ‘n Dokument wat gebruik word wanneer ‘n kontantbetaling vir goedere en dienste 

gemaak word. 

• Kasregisterstrokie:‘n Dokument wat deur die kassier vir kontantverkope uitgereik word 

Watter brondokumente word gebruik om kontanttransaksies in die boeke van die besigheid 

op te teken. 

• Duplikaat kwitansie: Gebruik om kontantontvangstes op te teken 

• Tjekteenblad: Gebruik om kontantbetalings of aankope op te teken 

• Kasregisterstrokie: Gebruik om kontantverkope op te teken. 

• Depositostrokie: Gebruik om bankdeposito’s te verifieer. 

Rekeningkunde: Voorbereiding vir Graad 10 – Opleidingshandleiding

JOERNAAL – 

STAP 3 

Watter joernaal word gebruik om kontanttransaksies op te teken. 

• Kontantontvangstejoernaal – Joernaal wat gebruik word om alle kontantontvangstes in 

op te teken. 

• Kontantbetalingsjoernaal – Joernaal wat gebruik word om alle kontantbetalings in op te 

teken. 

Diensonderneming 

Kontantontvangstejoernaal van CA Dienste – Januarie 2007 KOJ1 

Dok Dag Besonderhede Fol Ontleding van 

Ontvangste 

Handelsonderneming 


Bank Lopende 

Inkomste 

Diverse Rekeninge 

Bedrag Fol. Besonderhede 

Kontantontvangstejoernaal van CA Handelaars – Januarie 2007 KOJ1 

Dok D Besonderhede Fol Ontleding van 

ontvangstes 

Diensonderneming 

Bank Ver-kope Koste van 

verkope 

Kontantbetalingsjoernaal van CA Dienste – Januarie 2007 KBJ1 

Dok D Besonderhede Fol Bank Materiaalkoste 

Handelsonderneming 

Skryfbehoeftes 

Kontantbetalingsjoernaal van CA Handelaars – Januarie 2007 KBJ1 

Dok D Besonderhede Fol Bank Handelsvoorraad 


Lone 

Lone 


Bedrag Fol Besonderhede 


Bedrag Fol. Besonder-hede 


Bedrag Fol. Besonderhede

GROOTBOEK – 

STAP 4 

Die algemene grootboek is ‘n versameling van rekeninge van ‘n besigheid. 

Daar is drie afdelings in ‘n algemene grootboek. 

• Balansstaatrekeninge-afdeling 

• Nominale Rekeninge-afdeling 

• Finale Rekeninge-afdeling (einde van rekeningkundige periode) 

Algemene Grootboek: Diensonderneming 

Hoe boek ek vanaf die Kontantjoernale na die Algemene Grootboek toe oor? 

• Kontantontvangstejoernaal: 

Debiteer die Bankrekening met totale ontvangstes en krediteer alle ander rekeninge met 

Bank. 

• Kontantbetalingsjoernaal: 

Krediteer die Bankrekening met totale betalings en debiteer alle ander rekeninge met 

Bank. 

Algemene Grootboek:Handelsondernemig 

Hoe boek ek vanaf die Kontantjoernale na die Algemene Grootboek oor? 


Debiteer die Bankrekening met die totale ontvangstes en krediteer alle ander rekeninge 

met Bank, met die uitsondering van: 

Koste van verkope - debiteer die koste van verkope rekening met handelsvoorraad en 

krediteer die handelsvoorraad rekening met koste van verkope 


Krediteer die Bankrekening met totale betalings en debiteer alle ander rekeninge met 

Bank 

Dt. ALGEMENE GROOTBOEK VAN CA HANDELAARS Kt. 

Naam van rekening Fol. 

Datum Besonderhede Fol Besonderhede Datum Besonderhede Fol Bedrag 


BATES 

REKENINGKUNDIGE VERGELYKING 

BATES = EIENAARSBELANG + LASTE 

KLASSIFIKASIE VAN REKENINGE 

Vaste bates Beleggings Bedryfsbates 

• Grond en geboue 

• Toerusting 

• Voertuie 

LASTE 

• Vaste deposito 

• Spaar 

Langtermyn laste Bedryfslaste 


• Handelsvoorraad 

• Debiteurekontrole 

• Bank 

• Wisselgeld 

• Kleinkas 

• Lening • Krediteurekontrole 

• Oortrokke bankrekening 

EIENAARSBELANG 

• Kapitaal • Onttrekkings 

Inkomste/Wins Uitgawes/Verliese 

• Verkope 

• Lopende inkomste 

• Huurinkomste 

• Kommissie ontvang 

• Rente op lopende bankrekening 

• Donasies 

• Rente op spaarrekeninge 

• Rente op vaste deposito 

• Huuruitgawes 

• Salarisse en lone 

• Skryfbehoeftes 

• Koste van verkope 

• Eiendomsbelasting 

• Versekering 

• Water en elektrisiteit 

• Advertensies 

• Bankkoste 

• Telefoon 

• Herstelwerk 

• Verpakkingsmateriaal 

• Rente op oortrokke bankrekeninge 

• Donasies 

• Rente op lening

REKENINGKUNDE BEGINSELS 

Dt BATES Kt Dt LASTE Kt 

Saldo a/b X 

+ - - 

Dt EIENAARSBELANG Kt 

- 

(Uitgawes verminder Eienaarsbelang) 

Saldo a/b X 

+ 

Saldo a/b X 

+ 

(Inkomste vermeerder Eienaarsbelang) 

Stappe om te volg wanneer transaksies ontleed word volgens die 

Rekeningkundige Vergelyking 

1. Identifiseer die rekening 

2. Klassifiseer die rekening 

3. Toon die effek op die rekeningkundige vergelyking deur die rekeningkunde beginsels 

toe te pas. 

Hieronder is ‘n paar voorbeelde van transaksies wat plaasgevind het in die boeke van 

MC Scooter Herstelwerke. Die voorbeelde illustreer hoe die transaksies in die Joernale 

opgeteken en na die Algemene Grootboek oorgeboek sal word asook die effek van die 

transaksies op die Rekeningkundige Vergelyking. 


Voorbeeld 1 

2006 

Jan 1 Die eienaar , M Cameron, oorhandig ‘n tjek van R50 000 aan die kassier as sy 

kapitaalbydrae aan MC Scooter Herstelwerke. Kwitansie nr. 001 is aan hom uitgereik. 

Kontantbetalingsjoernaal van MC Scooter Herstelwerke – Januarie 2006 KBJ 1 

Dok Dag Besonderhede Fol Ontleding 

van 

Ontvangste 

Algemene Grootboek van MC Scooter Herstelwerke 

Balansstaatrekeninge-afdeling 

Dt Bank B5 Kt 

Datum Besonderhede Fol Bedrag Datum Besonderhede Fol Bedrag 

2006 Totale 

KOJ1 1 500 

Jan 31 ontvangstes 


Bank Diverse 

Rekeninge 

Fol Besonderhede 

van diverse 

rekeninge 

001 1 M Cameron 50 000 50 000 50 000 B2 Kapitaal 

B1 



Dt Kapitaal B1 Kt 


2006 

Jan 1 

Bank CRJ1 50 000 

Dt Bank B5 Kt 


2006 

Jan 31 

Totale 

Ontvangstes 

KOJ1 50 000 


Bates Rede Eienaarsbelang Rede Laste Rede 

+50 000 Kontant 

vermeerder 

+ 50 000 Kapitaalbydrae 0 

Voorbeeld 2 

2006 

Jan 5 Ontvang R1 500 vir herstelwerk van ‘n bromponie. Kwitansie 002 is uitgereik. 

Kontantontvangstejoernaal van MC Scooter Herstelwerke – Januarie 2006 CRJ 1 

Dok Dag Besonderhede Fol Ontleding 

van 

ontvangste 

Bank Lopende 

Inkomste 

002 5 Kontant/Dienste gelewer 1 500 1 500 1 500 

B1 N1

Nominale Rekeninge-afdeling 

Dt Lopende Inkomste N1 Kt 


2006 

Jan 31 

Bank KOJ1 1 500 



+1 500 Kontant 

+ 1 500 Inkomste 

0 

vermeerder 

vermeerder 

eienaarsbelang 

Voorbeeld 3 

2006 

Jan 9 Ontvang ‘n tjek van R800 van T. Smit vir die huur van kantore in die gebou. Reik 

kwitansie nr. 3 uit. 

Kontantbetalingsjoernaal van MC Scooter Herstelwerk – Januarie 2006 KBJ 1 

Dok Dag Besonderhede Fol Ontleding Bank Diverse Fol Besonderhede van 

rekeninge 

diverse 

003 9 T Smit 800 800 800 N2 Huur inkomste 



Dt Bank B1 Kt 


2006 

Jan 31 

Totale 

ontvangstes 

KBJ1 800 


Dt Huur Inkomste N2 Kt 


2006 

Jan 9 

Bank KBJ1 800 



+800 Kontant + 800 Inkomste vermeerder 0 

vermeerder 



KONTANTBETALINGSJOERNAAL 

Die volgende is voorbeelde van hoe kontanttransaksies van ‘n diensonderneming in die KBJ 

opgeteken en na die Algemene Grootboek oorgeboek sal word. 

Voorbeeld 4 

2006 

Jan 2 Reik tjek nr. 001 uit aan die Kaapse Munisipaliteit vir ‘n handelslisensie, R 950. 


Dok Dag Besonderhede Fol Bank Diverse 

rekeninge 

001 2 Kaapse 

Munisipaliteit 


Fol Besonderhede van 

diverse 

950 950 N3 Handelslisensie 



Dt Bank B5 Kt 


2006 

Jan 31 

Totale betalings KBJ1 950 


Dt Handelslisensie N3 Kt 


2006 

Jan 2 

Bank KBJ1 950 



-950 Kontant 

-950 Uitgawes verminder 0 

verminder 


Voorbeeld 5 

2006 

Jan 4 Toerusting per tjek no 002 gekoop van Gedore Verskaffers Bpk vir R8 000. 


Dok Dag Besonderhede Fol Bank Diverse Fol Besonderhede van diverse 

rekeninge 

rekeninge 

002 4 Gedore Verskaffers 

Bpk 

8 000 8 000 B3 Toerusting



Dt Toerusting B3 Kt 


2006 

Jan 4 

Bank KBJ1 8 000 

Dt Bank B5 Kt 


2006 

Jan 31 

Totale betalings KBJ1 8 000 



-8 000 Kontant verminder 0 0 

+8 000 Toerusting vermeerder 

Voorbeeld 6 

2006 

Jan 12 Koop olie en ekstra onderdele van Midas en betaal per tjek nr. 003, R2 500. 

Kontantbetalingsjoernaal van MC Scooter Herstelwerke – Januarie2006 KBJ1 

Dok Dag Besonderhede Fol Bank Materiaalkoste Diverse 

Besonderhede van 

Rekeninge Fol diverse rekeninge 

003 12 Midas 2 500 2 500 



Dt Bank B5 Kt 


2006 

Jan 31 

Totale betalings CPJ1 2 500 


Dt Materiaalkoste N3 Kt 


2006 

Jan 31 

Bank CPJ1 2 500 



-2 500 Kontant 

-2 500 Uitgawes verminder 0 

verminder 


0 Rekeningkunde: Voorbereiding vir Graad 10 – Opleidingshandleiding

Voorbeeld 7 

2006 

Jan 14 Trek tjek no 004 vir lone, R 700. 


Dok Dag Besonderhede Fol Bank Lone Diverse Fol Besonderhede 

rekeninge 

van diverse 

004 14 Kontant 700 700 

B1 N5 



Dt Bank B5 Kt 


2006 

Jan 31 

Totale betalings KBJ1 700 


Dt Lone N3 Kt 


2006 

Jan 31 

Bank KBJ1 700 



-700 Kontant -700 Uitgawes verminder 0 

verminder 



PROEFBALANS – 

STAP 5 

Wat is ‘n proefbalans? 

‘n Proefbalans is ‘n opsomming van die sluitingsaldo’s van rekeninge in die grootboek. 

CA Winkels 

Proefbalans op 31 Januarie 2007 


Kapitaal 

Onttrekkings 

Bates 

Laste 


Inkomstes 

Uitgawes 

*Debietkolom moet gelyk wees aan die krediet- kolom 

(dubbelinskrywingbeginsel) 

Fol Debiet Krediet 


Aktiwiteit 2.1 

Brondokumente 

Thembi begin ‘n besigheid wat handeldryf as Thembi Winkels. Sy maak ‘n aanvanklike 

kapitaalbydrae van R120 000 op 1 Maart 2006. Sy skryf ‘n persoonlike tjek uit en deponeer 

dit in die besigheid se lopende rekening no 3456789012. 

Op 5 Maart 2006, word tjek nr. 001 aan Rhino Meubileerders uitgereik om die volgende te 

betaal: 

1 Rekenaar, R6 500,00 

1 Liasseerkabinet, R2 500,00 

Instruksies 

1. Gebruik die bostaande inligting om die dokumente op Werkblad 2.1 in jou werkboek 

te voltooi. 

2. Antwoord die volgende vrae in jou werkboek – Werkblad 2.1. 

• Hoekom dink jy is dit belangrik dat Thembi dokumente akkuraat en tydig moet voltooi? 

• Watter veilige voorsorgmaatreëls moet oorweeg word wanneer tjeks uitgereik word? 



Koste van verkope berekeninge 

Kosprys: Die bedrag wat die besigheid betaal vir goedere. 

Verkoopprys: Die bedrag wat besigheid vra wanneer hulle die goedere verkoop. 

Winsopslag: Die persentasie wat die besigheid by die kosprys voeg. 

Berekening van Koste van verkope 

100 Verkoopprys 

100+winsopslag X 1 = Koste van verkope 

VOORBEELD (Berekening van koste van verkope) 

Verkoopprys = 2 120 

% Winsopslag = 25% 

100 2 120 

100+25 X 1 = 1 696 

VOORBEELD (Berekening van verkoopprys) 

Koste van Verkope = 1200 

Winsopslag = 50% 

100 +50 1 200 

100 X 1 = 1 800 

Instruksies: 

Bereken die ontbrekende getalle in die tabel hieronder en voltooi die Werkblad 2.2 in jou 

werkboek. 

No Kosprys Winsopslag (%) Verkoopprys 

1 R600 ? R900 

2 R600 150 ? 

3 ? 80 R360 

4 ? 20 R4 500 

5 R1 800 33⅓ ? 

6 R 250 ? R750 

7 R16.80 16 ? 

8 R140 ? R168 

9 R16 ? R19.20 

10 R850 66⅓ ? 



Kontantjoernale 

Thembi Winkels verkoop hul produkte teen ‘n winsopslag van 25% op die kosprys. 

Instruksies 

1. Teken die volgende transaksies in die Kontantontvangstejoernaal en 

Kontantbetalingsjoernaal aan. Gebruik Werkblad 2.3 in jou werkboek. 

2. Toon die effek van die transaksies op die Rekeningkundige Vergelyking. Gebruik die 

tabel wat voorsien is as Werkblad 2.3B in jou werkboek. 

Transaksies – Maart 2006 

1 Die eienaar, T Thembi, deponeer R120 000 in die lopende bankrekening. Reik 

kwitansie nr. 001 uit. 

5 Koop ‘n rekenaar en ‘n liasseerkabinet van Rhino Meubileerders en betaal per tjek nr. 

001, R9 000. 

6 Koop Handelsvoorraad van Hippo Verskaffers vir R7 000 minus 10% handelskorting 

en betaal per tjek. 

8 Reik ‘n tjek vir R300 uit aan Graphic Skryfbehoeftes vir skryfbehoeftes aangekoop. 

12 Verkoop goedere vir kontant R2 500. 

19 Koop ‘n tweedehandse afleweringsvoertuig van Droomers Garage en betaal per tjek, 

R34 000. 

Wissel ‘n tjek om vir lone te betaal, R750. 

23 Koop verpakkingsmateriaal van Plastic Bpk. vir R200 en betaal per tjek. 

25 Ontvang ‘n tjek van Idol Travel Agentskap vir huur vir die maand, R2 500. 

Ontvang kontant vir goedere verkoop, R1 500. 

28 Wissel ‘n tjek om vir lone te betaal, R750. 

31 Reik ‘n tjek uit aan die Stadstesourier om te betaal vir elektrisiteit, R400 en 

eiendomsbelasting, R300. 

Betaal die salaris van die bestuurder, B Phike, R5 500. 



Algemene Grootboek 

Gebruik die inligting uit die boeke van Galaxy Handelaars om oor te boek na die rekeninge in die Algemene Grootboek. Die 

antwoordblaaie word voorsien as werkblad 2.4. 

Saldo’s/Totale op 1 Mei 2006 

Kapitaal R75 000 

Onttrekkings R23 500 

Handelsvoorraad R15 800 

Bank R12 800 

Verkope R72 000 

Koste van verkope R57 600 

KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL VAN GALAXY HANDELAARS - MEI 2006 KOJ 5 

Dok. Nr. Dag Besonderhede Fol Ontleding van Bank Verkope Koste van Diverse rekeninge 

ontvangstes 

verkope Bedrag Fol Besonderhede 

121 1 A Star 

Kapitaal 

140 000 140 000 140 000 

9 600 9 600 9 600 7 680 

KRR11 16 Verkope 

2 400 2 400 1 920 

KRR12 27 Verkope 

Huurinkomste 

5 000 7 400 5 000 

124 Capricorn 

Handelaars 

157 000 12 000 9 600 145 000 


KONTANTBETALINGSJOERNAAL VAN GALAXY HANDELAARS - MEI 2006 KBJ 5 

Diverse rekeninge 

Bedrag Fol Besonderhede 


DoK. 

Handelsvoorraad 

Nr. Dag Besonderhede Fol Bank 

Lone 

180 5 Kontang 

8 000 8 000 

8 000 8 000 

182 12 Leo Handelaars 

6 540 6 540 

183 Virgo Vervoer 

Elektrisiteit 

2 120 1 400 

184 24 Eskom 

Onttrekkings 

720 

Voertuie 

65 000 65 000 

185 29 Pisces Motors 

Salarisse 

7 600 7 600 

186 30 M Moon 

548 548 

Mill Skryfbehoeftes 


97 808 14 540 8 000 548 74 720


Proefbalans 

Jy word voorsien met die volgende verkeerde Proefbalans van Mandoza Musiekwinkel, 

opgestel deur ‘n onervare boekhouer. Die eienaar, Andile Mandoza, het jou genader om 

sy Proefbalans korrek op te stel. Met jou ondersoek vind jy dat die opteken proses korrek 

gedoen was, behalwe dat die boekhouer nie ‘n proefbalans kan opstel nie. Daar is ook 

optelfoute gemaak. Help Andile deur ‘n korrekte Proefbalans vir die winkel op te stel. 

Mandoza Musiekwinkel 

Proefbalans op 31 Mei 2006 


Fol. Debiet Krediet 

Kapitaal (12 000 + 8 000) 2 000 

Onttrekkings 200 

Verkope 5 000 

Wisselgeld 100 

Handelslisensie 130 

Huurinkomste 780 

Nominale rekeninge-afdeling 

Toerusting 2 810 

Koste van verkope 2 780 

Herstelwerk 870 

Handelsvoorraad 6 760 

Advertensies 180 

Salarisse 1 360 

Lone 3 000 

Bank* ? 

Skryfbehoeftes 260 

Verpakkingsmateriaal 160 

*Totale ontvangstes = R22 131 en Totale betalings = R14 961 

14 230 19 189 


Module 3: 

Krediettransaksies 

Uitkomste van module 

Deelnemers sal instaat wees om: 

• brondokumente wat met krediettransaksies verband hou te voltooi 

• krediettransaksies van handelsondernemings op te teken 

• na die grootboek vanaf kredietjoernale oor te boek 

• krediettransaksies te ontleed en om die effek daarvan op die rekeningkundige 

vergelyking aan te toon 

• koste van verkope te bereken 

TRANSAKSIES – 

STAP 1 

Wat is ‘n krediettransaksie? 

• ‘n Transaksie waar die ruil van goedere of dienste betrokke is sonder die onmiddelike ruil 

van geld. 

Wat is ‘n debiteur? 

Wanneer ‘n onderneming op krediet goedere verkoop of ‘n diens lewer aan ‘n klant, sal 

hierdie persoon as ‘n debiteur bekend staan. 

Wat is ‘n krediteur? 

Wanneer ‘n onderneming op krediet goedere of dienste koop, staan die persoon van wie 

hy koop as ‘n krediteur bekend. 

DOKUMENTE – 

STAP 2 

Watter dokumente word in krediettransaksies deur ondernemings gebruik? 

• Faktuur:‘n Dokument wat uitgereik word wanneer goedere of dienste op krediet verkoop 

word. 

• Tjek: ‘n Dokument wat gebruik word wanneer ‘n betaling aan ‘n krediteur vir 

gedeeltelike of volle vereffening van ‘n rekening gemaak word. 

• Kwitansie: ‘n Dokument wat uitgereik word wanneer ‘n debiteur betaal om sy/haar 

rekening gedeeltelik of ten volle te vereffen. 


Watter brondokumente word gebruik om krediettransaksies in die boeke van die 

onderneming op te teken? 

Kredietverkope en ontvangstes van dbiteure 

• Duplikaat faktuur: Word gebruik om kredietverkope op te teken 

• Duplikaat kwitansie: Word gebruik om betalings van debiteure ontvang op te teken 

Kredietaankope en betalings aan krediteure 

• Faktuur: Word gebruik om kredietaankope op te teken 

• Tjekteenblad: Word gebruik om betalings wat deur krediteure gemaak is, op te teken 

JOERNALE – 

STAP 3 

Watter joernale word gebruik om kontanttransaksies op te teken? 

Kredietverkope en ontvangstes van debiteure 

• Debiteurejoernaal – Hierdie joernaal word gebruik om kredietverkope op te teken 

• Kontantontvangstejoernaal – Hierdie joernaal word gebruik om betalings wat van 

debiteure ontvang word, op te teken. 

Debiteurejoernaal van CA Handelaars – Januarie 2007 DJ1 

Dok Dag Besonderhede Fol Verkope Koste van 

verkope 

Kontantontvangstejoernaal van CA Handelaars – Januarie 2007 KOJ1 

Dok D Besonderhede 

Fol Onleding van 

ontvangste 

Bank Debiteurekontrole 

Ver-kope Koste van 

Verkope 

Diverse rekeninge 

Bedrag F Besonderhede 

Kredietaankope en betaling aan krediteure 

• Krediteurejoernaal – Joernaal word gebruik om kredietaankope op te teken 

• Kontantbetalingsjoernaal – Joernaal word gebruik om betalings aan krediteure op te 

teken 

Krediteurejoernaal van CA Handelaars – Januarie 2007 KJ1 

Dok D Besonder- Fol KrediHandelsSkryfVerpak- Diverse Rekeninge 

hedeteurevoorbehoefkingsBe- 

Fol. Besonderkontroleraadtesmater-iaaldraghede 

Kontantbetalingsjoernaal van CA Handelaars – Januarie 2007 KBJ1 

Dok D Besonder- Fol Bank HandelsSkryfKredi- Diverse Rekeninge 

hedevoorraadbehoeftesteurekontrole 

Be-drag Fol. Besonderhede 


GROOTBOEK – 

STAP 4 

Algemene Grootboek 

Hoe boek ek oor vanaf die Kontant- en Kredietjoernale na die Algemene Grootboek? 


Debiteer Bank met totale ontvangste en krediteer al die ander rekeninge met Bank 

behalwe met die uitsondering van: 

Koste van verkope – debiteer Koste van verkope met Handelsvoorraad en krediteer 

Handelsvoorraad met Koste van verkope 


Krediteer Bank met totale betalings en debiteer al die ander rekeninge met Bank 

• Debiteurejoernaal: 

Verkopekolom – Debiteer Debiteurekontrole met Verkope en krediteer Verkope met 

Debiteurekontrole 

Koste van verkope – debiteer Koste van verkope met Handelsvoorraad en krediteer 

Handelsvoorraad met Koste van Verkope 

• Krediteurejoernaal 

Krediteer Krediteurekontrole met totale aankope en debiteer al die ander rekeninge met 

Krediteurekontrole 

Hulpgrootboeke 

• Debiteuregrootboek 

• Krediteuregrootboek 

Wat is ‘n Debiteuregrootboek? 

‘n Debiteuregrootboek is ‘n versameling van die individuele rekeninge van debiteure. 

Die saldo van die individuele debiteurerekeninge word bepaal na elke transaksie. Die som 

van die saldo’s (Debiteurelys) van die individuele debiteure is gelyk aan die saldo van die 

Debiteurekontrolerekening. 

Debiteuregrootboek van CA Handelaars 

Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo 

Wat is ‘n Krediteuregrootboek? 

‘n Krediteuregrootboek is ‘n versameling van die individuele rekeninge van die krediteure. 

Die saldo van die individuele krediteure se rekeninge word bepaal na elke transaksie. Die 

som van die saldo’s (Krediteurelys) van die individuele krediteure is gelyk aan die saldo van 

die Krediteurekontrolerekening. 

Kreidteuregrootboek van CA Handelaars 

Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo 



Brondokumente 

Yumna Khan besit ‘n klerewinkel met die naam van Khan Handelaars. Sy verkoop haar 

handelsware teen ‘n winsopslag van 50% op kosprys. Op 7 Maart 2006, het O. Dankbaar, wie 

by Duty Weg 3, Belgravia, 7764, woon, 2 rokke @ R450 elk en 5 rompe @ R125 elk gekoop. 

Voltooi die faktuur deur Werkblad 3.1 in jou werkboek te gebruik. 


Kredietverkope 

Omar Khan besit a onderneming, Khan Handelaars, wat huishoudtoerusting koop en 

verkoop. Hy verkoop sy handelsware kontant sowel as op krediet teen ‘n winsopslag van 

25% op kosprys. Op 1 Maart 2006 was die saldo’s van hulle twee debiteure as volg: 

O. Dankbaar – R3 450 

J. Keith – R2 890 

Ander saldo’s / totale op 1 Maart 2006 sluit die volgende in: 

Kapitaal R55 000 


Debiteurekontrole R6 340 

Verkope R42 000 

Koste van verkope R28 000 

Instruksies: 

1. Teken die volgende transaksies in die debiteure- en Kontantontvangstejoernale op. Tel 

die joernale op (sluit af) aan die einde van die maand. 

2. Boek na die volgende rekeninge oor in die Algemene Grootboek. Saldeer of tel die 

rekeninge aan die einde van die maand op. 


• Debiteurekontrole 

• Verkope 

• Koste van verkope 

3. Boek na die Debiteuregrootboek toe oor. 

Transaksies – Maart 2006 

7 Verkoop goedere op krediet aan O Dankbaar, R1 525. Reik faktuur 001 

uit. 

13 Reik faktuur 002 aan J Keith vir goedere aan haar verkoop uit, R840. 

14 Ontvang ‘n tjek van J Keith om haar rekening soos op 1 Maart 2006 te 

vereffen. Reik kwitansie 004 aan haar uit. 

16 Die eienaar verhoog haar kapitaalbydrae na R80 000. 

19 Verkoop goedere kontant aan J Keith, R600. 

28 O Dankbaar betaal R1 200 as gedeeltelike betaling van haar rekening. Ontvang ‘n tjek 

van K Powell vir kantoorruimte aan hom verhuur vir die maand. Die jaarlikse huur 

beloop R36 000. 

30 J Keith koop goedere ter waarde van R1 800 op krediet. 



Kredietaankope 

Die volgende inligting is geneem uit die rekeningkundige rekords van Gordon 

Groothandelaars, wat op krediet koop. 

Instruksies 

1. Teken die volgende transaksies in die Krediteure- en Kontant-betalingsjoernale op. Tel 

die joernale op (sluit af) aan die einde van die maand. 

2. Boek na die volgende rekeninge in die Algemene Grootboek oor. Saldeer of tel die 

rekeninge aan die einde van die maand op. 


• Krediteurekontrole 

• Verbruiksgoedere 

3. Boek na die Krediteuregrootboek toe oor. 

Inligting 

Krediteurelys op 1 September 2006: 

O’ Connor Groothandelaars R8 250 

Slinger Handelaars R4 500 

Saldo’s/totale op 1 September 2006 

Krediteurekontrole R12 750 


Verbruiksgoedere R1 255 

3 Koop handelsvoorraad, R2 400 op krediet van O’ Connor Groothandelaars. Ontvang 

faktuur A533 (hernommer as 001). 

6 Koop verbruiksgoedere, R320 en handelsvoorraad, R2 120 van 

O’ Connor Groothandelaars en ontvang 10% kontantkorting en betaal per 

tjek no. 345. 

8 Ontvang faktuur 908 van Slinger Handelaars vir verbruiksgoedere, R470. 

10 Wissel ‘n tjek om lone te betaal, R8 200. 

18 Betaal O’ Connor Groothandelaar, R900 per tjek as gedeeltelike betaling 

van ons rekening. 

19 Reik ‘n tjek aan Slinger Handelaars uit om die verskuldigde bedrag te 

vereffen. 

22 Koop ‘n nuwe kasregister op krediet van O’ Connor Groothandelaars vir R6 510 

wat onderhewig is aan 33 1 / 3 % handelskorting. 

27 Koop die volgende op krediet van Slinger Handelaars: 

Toerusting, R1 200 

Verbuiksgoedere, R800. 

30 Betaal Eskom vir elektrisiteit, R650. 



Gekombineerde oefening 

Hierdie aktiwiteit moet voltooi word op Werkblad 3.4 in jou werkboek. 

Funky Winkels word besit deur Mnr Funky wie ‘n diverse reeks speelgoed teen ‘n winsopslag 

van 50% verkoop. 

U moet hierdie aktiwiteit in groepe voltooi. U aanbieder sal u ‘n koevert gee met die 

dokumente wat deur Funky Winkels gedurende November 2006 uitgereik is. 

Sorteer die dokumente en teken die transaksies in die Kontantontvangste-, Kontantbetalings- 

, Debiteure – en Krediteurejoernale op. Tel die joernale akkuraat op. 

LW: 

• Rond alle bedrae tot die naaste rand af. 

• Hernommer die fakture wat ontvang is vir aankope, beginnende van 120. 


Rekeningkundige Vergelyking 

Hieronder verskyn ‘n paar transaksies vir Graphic Winkels wat gedurende Oktober 2006 

plaasgevind het. Van u word verlang om hierdie transaksies te ontleed volgens Werkblad 3.5 

in u werkboek. 

Onder die opskrifte “Bates, Eienaarsbelang en Laste”, moet u aantoon met watter bedrag 

elkeen vermeerder (+) of verminder (-) het. Toon “0” vir geen verandering. 

TRANSAKSIES : 

1. Koop goedere op krediet van Red Square Handelaars vir R4 500. 

2. Ontvang ‘n tjek van B Blue, ‘n debiteur, ter volle vereffening van sy rekening van R800. 

3. Handelsware verkoop volgens die kasregisterrol, R5 400. Die onderneming handhaaf ‘n 

winsopslag van 33 1/3 % op kosprys. 


4. 

5. 

KWITANSIE 

No. 311 

15 Oktober 2006 

Ontvang met dank van G Gold 

vir Huur 

die bedrag van Drie duisend ses honderd en twintig rand 

nul cents 

No. 211 21 Oktober 2006 

Aan: Dollar Handelaars 

Vir: Toerusting 

Vorige saldo 

Deposito’s 

Totaal 

Hierdie tjek 16 200 00 

Totaal 

Debiete 

Saldo 


R3 620 -00 

H Happy 

vir Happy Handelaars 

6. Reik ‘n tjek aan Reality Bpk vir R2 800 ter vereffening van hul rekening 

uit. 

7. Die eienaar, R Raggs, verhoog sy kapitaalbydrae in die onderneming deur ‘n verdere 

R20 000 in die bank te deponeer. 

8. Koop skryfbehoeftes op krediet van Penne Winkel, R655.


Gebruik die gegewe inligting en voltooi die volgende rekeninge in die Algemene Grootboek 

van Mudpie Handelaars. 



Krediteurekontrole 


Belangrik: Goedere word teen kosprys plus 50% verkoop. 

Inligting 

Die volgende inligting verskyn in die joernale: 

Kontantontvangstejoernaal (Totale - 31:10:06) KOJ10 

Bank Verkope Koste van Debiteure- Diverse 

Verkope 

kontrole 

rekeninge 

R14 600 R4 500 ? R2 190 R7 910 

Kontantbetalingsjoernaal (Totale – 31:10:06) KBJ10 

Bank Handels- 

Skryf-behoeftes Krediteure- Lone 

voorraadkontrole 

R14 600 ? R240 R7 500 R2 400 

Debiteurejoernaal (Totale - 31:10:06) DJ10 

Verkope Koste van Verkope 

? R2 100 

Krediteurejoernaal (Totale - 31:10:06) KJ10 

KrediteureHandels- Skryf-behoeftes Diverse 

kontrolevoorraad 

rekeninge 

? R5 000 R350 R2 450 



Bestudeer die Debiteurkontrolerekening en die Handelsvoorraadrekening en beantwoord die 

vrae wat volg. 


2006 

Mei 1 

Saldo a/b 4 200 2006 

Mei 31 

Bank ? 4 210 

Verkope ? 8 400 Saldo a/d ? 

12 600 12 600 

Junie 1 Saldo a/b ? 


2006 Saldo a/b 4 200 2006 ? DJ 5 600 

Mei 1 

Mei 31 

Bank ? 4 780 Koste van verkope KOJ 2 490 

? KJ 12 500 

Saldo a/d 

21 480 21 480 

Junie 1 Saldo a/b 

VRAE 

Debiteurkontrole 

1. In watter hulpjoernaal was die kredietinskrywing van R4 210 opgeteken? 

2. Watter brondokument ondersteun die inskrywing van R8 400? 

3. In watter hulpjoernaal was die debietinskrywing van R8 400 opgeteken? 

4. Hoeveel skuld debiteure aan die einde van Mei 2006? 


5. Noem die besonderhede wat op die debietkant van die Handels-voorraadrekening vir 

die bedrag van R12 500 moet verskyn. 

6. Watter brondokument ondersteun die inskrywing van R4 780? 

7. In watter hulpjoernaal was die inskrywing van R4 780 opgeteken? 

8. Watter transaksie het gelei tot die debietinskrywing van R4 780? 

9. Noem die kontrarekening vir die kredietinskrywing van R5 600. 

10. Bepaal die waarde van handeslware aan die einde van Mei 2006. 



Kies die korrekte alternatief en maak ‘n kruisie (X) in die korrekte kolom 

op Werkblad 3.8 in jou werkboek. 

1. ‘n Produk word vir R1 200 verkoop na ‘n winsopslag van 25%. Die kosprys van hierdie 

produk was … 

A R300 B R960 

C R1 500 D R900 

2. Skryfbehoeftes is ‘n ………………… rekening. 

A balansstaat B bate 

C uitgawe D inkomste 

3. Dt Krediteurekontrole 

Bank KOJ 550 

Kt 

‘n Moontlike rede vir die inskrywing in die rekening hierbo is: 

A Die onderneming het goedere vir R550 kontant gekoop. 

B Die onderneming het ‘n bedrag van R550 as terugbetaling van ‘n krediteur 

ontvang. 

C Die onderneming het die bedrag van R550 as terugbetaling op sy rekening 

gemaak. 

D Die inskrywing is nie moontlik nie. 

4. Krediteure word gekrediteer wanneer vooraaad op krediet aangekoop word omdat … 

A handelsvoorraad vermeerder B laste vermeerder 

C bates vermeerder D uitgawes vermeerder 

5. Watter brondokument is gebruik om die transaksie op te teken as ons goedere 

aankoop? 

A Oorspronklike faktuur B Duplikaat faktuur 

C Kwitansie D Tjekteenblad 

6. Die rekenmeester het nie die skryfbehoeftes wat op krediet aangekoop is in die 

toepaslike joernaal opgeteken nie. Dit beteken dat die Proefbalans: 

A sal balanseer met die korrekte totale 

B sal nie balanseer nie omdat die krediettotaal te groot is 

C sal nie balanseer nie, omdat die debiettotaal te groot is 

D met die verkeerde totale sal balanseer 

7. Waardevolle besittings van die onderneming staan bekend as: 

A Kapitaal B Bates 

C Laste D Inkomste 


8. Persone wat die onderneming skuld, staan bekend as: 

A Krediteure B Bankiers 

C Groothandelaars D Debiteure 

9. Kontantontvangstes word gedebiteer na: 

A Bank B Kapitaal 

C Handelsvoorraad D Onttrekkings 

10. ‘n Rekening wat ‘n debietinskrywing van R100 en ‘n kredietinskrywing van ‘n R60 het, 

het ‘n …. saldo van R40 

A Debiet B Krediet 

C Debiet en Krediet D Nie moontlik om te antwoord nie 

11. In ‘n balansstaat is die bates presies gelyk aan: 

A Laste plus bedryfsbates 

B Eienaarsbelang plus bedryfslaste 

C Laste en eienaarsbelang 

D Kapitaal 

12. Winste vermeerder altyd: 

A Eienaarsbelang B Bates 

C Krediteure D Kontant 

13. Wanneer die eienaar ‘n besigheidstjek vir sy eie gebruik neem, krediteer ons Bank en 

debiteer: 

A Kapitaal B Onttrekkings 

C Verkope D Diverse rekeninge 

14. Watter van die volgende het gewoonlik ‘n debietsaldo? 

A Inkomste B Kapitaal 

C Vaste bates D Laste 

15. Handelsvoorraad vermeerder met ‘n: 

A Debietinskrywing B Kredietinskrywing 

C Beide debiet- en kredietinskrywings D iets anders 

16. Die toerusting en geboue van ‘n onderneming is: 

A Bedryfsbates B Kapitaal 

C Laste D Vaste bates 



Nandi Kumalo besit ‘n haarsalon wat as Trendy Styles bekend staan. Sy voorsien ‘n 

haarkappersdiens en verkoop verskeie haarprodukte soos sjampoes, kamme en haarstukke. 

Nandi gebruik ‘n winsopslag van 25% op kosprys. 

Nandi het nie rekord gehou van die geld wat sy van haar klante ontvang het of van die 

betalings wat sy vir uitgawes gemaak het nie. Hoewel sy van die geld uitgegee het, het sy al 

haar dokumente in ‘n doos bewaar. Sy kon dus nie die wins bepaal wat sy uit die besigheid 

gemaak het nie. 

1. Kies die korrekte woorde uit Kolom B wat pas by die beskrywings in kolom A. Skryf 

slegs die nommer in Kolom A en die letter in Kolom B neer. 

Kolom A Kolom B 

1.1 Geld wat die eienaar gee om ‘n onderneming te begin A Bedryfsbates 

1.2 Die eienaar en sy onderneming word as apart beskou B Winsmotief 

1.3 Die eienaar se belang in sy onderneming C Kapitaal 

1.4 Geld wat deur ‘n onderneming ontvang word vir die lewering 

van ‘n diens of die verkoop van voorraad 

D Verbandlening 

1.5 Hulle waarde verander vootdurend en kan maklik in kontant 

omgesit word 

E Tasbare bastes 

1.6 Geld wat van ‘n handelsbank ontvang word ten einde 

eiendom aan te koop 

F Inkomste 

1.7 Buitestaanders aan wie die besigheid geld skuld vir voorraad G Besigheidsentiteit 

aangekoop 

beginsel 

1.8 Buitestaanders wie geld aan die ondernemings skuld vir 

voorraad verkoop 

H Eienaarsbelang 

1.9 Die primêre rede waaarom ‘n entrepreneur met ‘n besigheid 

begin 

I Krediteure 

1.10 Bates wat ‘n redelike lang lewensduur het J Debiteure 

2. Ontleed die transaksies op die tabel ten einde te reflekteer oor brondokumente en 

hulpjoernale, die rekeninge wat in die grootboek geaffekteer word en die invloed 

daarvan op die rekeningkundige vergelyking. 

2.1 

Trendy Styles 

01 Januarie 2006 

Ontvang van: Nandi Kumalo 

die bedrag van: Vyftig duisend Rand alleen 

R 50 000,00 

CASH/KONTANT CHEQUE/TJEK N Kumalo 

MET DANK 

Ter betaling van : Kapitaalbydrae deur eienaar 


2.2 

2.3 

Kontantontvangstes 

Kasregisterstrokie 

Note 

2 Januarie 2006 

R3 000,00 

Munte 

R560,00 

Tjeks 

R3 400,00 

Kredietkaart` 

R5 300,00 

Totaal R12 260,00 

2.4 

02/01/2006 

Salon Uitrusers 

Vir: Toerusting 

O/gebring 

Deposito’s 

Totaal 

FAKTUUR 

AAN: R Dali Duduweg 2 

Sterstraat 5 Khayelitsha 

Khayelitsha 7445 

7345 8 November 2006 

Gekoop van: Trendy Styles 

Hoev. Beskrywing Prys Bedrag 

1 Haarstukke R134 

2 Borsels 

R125 

1 Sjampoes R55 

Totaal 

F. & W.U 

R c 

Hierdie tjek 5 000 00 

Totaal 

Debiete 

Saldo 

001 

NCS BANK 33-46-45-09 

Betaal Salon Uitrusters 

die bedrag van Vyfduisend Rand alleen 

001 334645 090 801 543 26 

NO. 145 


02/01/2006 

R5 000,00 

N Kumalo

2.5 

FAKTUUR 

AAN: Trendy Styles Ridgeweg 55 

Duduweg 2 Maitland 

Khayelitsha 7766 

7445 2 November 2006 

Gekoop van: Salon Groothandelaars 

Hoev. Beskrywing Prys Bedrag 

4 Haarstukke R90 

6 Borsels 

R60 

12 

Totaal 

F. & W.U. 

Sjampoe 

R36 

NO. 145 

3. Dink u haar brondokumente word behoorlik gehou? Watter maatreëls sal u neem om die 

dokumente te bewaar? 

4. Teken die rekeningkundige siklus om Nandi te wys hoe om haar wins behoorlik te 

bereken. 


Module 4: 


Uitkomste van Module 

Deelnemers sal instaat wees om: 

• die Inkomstestaat en Balansstaat met notas op te stel. 

• finansiële state te ontleed en te vertolk. 

Wat is die doel van ‘n inkomstestaat? 

‘n Inkomstestaat word opgestel ten einde die finansiële resultaat (wins of verlies) van ‘n 

onderneming vir ‘n gegwe tydperk te bepaal. 

Wat is die doel van ‘n balansstaat? 

‘n Balansstaat word opgestel ten einde die finansiële posisie van ‘n onderneming op ‘n 

spesifieke datum aan te toon. 

Ontleding en vertolking van finansiële state 

Die ontleding en vertolking van finansiële state is belangrik om gegronde finansiële besluite 

ten opsigte van die onderneming en die bedryf daarvan te neem. 

Winsgewendheid 

Die volgende verhoudings het ‘n direkte invloed op die winsgewendheid (finansiële 

resultaat) van die onderneming en daarom gebruik ons die inligting uit die inkomstestaat. 

1. Bruto wins op verkope/omset 

Bruto wins x 100 

Verkope 1 

2. Bruto wins op koste van verkope 

Bruto wins x 100 

Koste van verkope 1 

3. Netto wins op verkope/omset 

Netto wins x 100 

Verkope 1 

4. Bedryfsuitgawes op verkope/omset 

Bedryfsuitgawes x 100 

Verkope 1 


Likwiditeit 

Die volgende verhoudings het ‘n direkte invloed op die likwiditeit (finansiële posisie) van die 

onderneming en daarom gebruik ons die inligting uit die balansstaat. 

1. Bedryfskapitaalverhouding 

Bedryfsbates : Bedryfslaste 

2. Vuurproefverhouding 

Bedryfskapitaal – Handelsvoorraad : Bedryfslaste 

Solvabiliteit 

Hierdie verhouding bepaal of ‘n onderneming die vermoë het om sy skuld te betaal. 

1. Solvabiliteitsverhouding 

Totale bates : Totale laste 

FORMAAT VAN DIE FINANSIËLE STATE 

ALLEENHANDELAARS 

INKOMSTESTAAT – HANDELSONDERNEMING 

Naam van Alleenhandelaar _______________________________ 

Naam van onderneming _____________________________ 

INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEËINDIG ________________________ 

Notas 

Notes R 

Verkope xxxx 

Koste van verkope 

Bruto wins xxxx 

Ander bedryfsinkomste xxxx 

Lopende inkomste xxx 

Huurinkomste xxx 

Bruto bedryfsinkomste xxxxx 

Bedryfsuitgawes (xxxx) 

Salarisse en Lone xxx 

Advertensies xxx 

Diverse uitgawes xxx 

Ens. xxx 

Nettowins (verlies) vir die jaar 7 xxxxx 

(xxx) 


BATES 

ALLEENHANDELAARS 

BALANSSTAAT – HANDELSONDERNEMING 

Naam van Alleenhandelaar _______________________________ 

Naam van onderneming _____________________________ 

BALANSSTAAT OP ___________________________ 

NIE-BEDRYFSBATES 


Notas R 

Vaste bates / Tasbare bates 3 xxxxx 

Finansiële bates 

xxxxx 

BEDRYFSBATES xxxxx 

Voorraad 4 xxxxx 

Handels- en ander ontvangbare bedrae (debiteure) 5 xxxxx 

Kontant en kontantekwivalente 6 xxxxx 

Totale bates xxxxx 

EKWITEIT EN LASTE 

Eienaarsbelang 7 xxxxx 

Nie-bedryfslaste xxxxx 

Bedryfslaste xxxxx 

Handel en ander betaalbare bedrae (krediteure) 8 xxxxx 

Totale ekwiteit en laste xxxxx

NOTAS TOT DIE FINANSIËLE STATE 

3. Vaste bates / Tasbare bates Grond en 

Geboue Voertuie Toerusting Totaal 

Drawaarde aan die einde van die vorige jaar ** xxxx xxxx xxxx xxxx 

Kosprys xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx 

Bewegings 

Toevoegings teen kosprys xxxx xxxx xxxx xxxx 

Drawaarde aan die einde van die huidige jaar xxxx xxxx xxxx xxxx 

Kosprys xxxxx xxxxx xxxxx xxxxx 

4. Voorraad 

Handelsvoorraad xxx 

5. Handels en ander ontvangbare bedrae (debiteure) 

Handelsdebiteure xxx 

6. Kontant en kontantekwivalente 

Bank xxx 

Wisselgeld xxx 

Kleinkas xxx 

7. Eienaarsbelang 

Saldo op die laaste dag van van die vorige jaar xxx 

Netto wins (verlies) vir die jaar / tydperk xxx 

Addisionele kapitaalbydrae xxx 

Onttrekkings (xxx) 

Saldo op die laaste dag van die huidige jaar xxx 

8. Handels en ander betaalbare bedrae (krediteure) 

Handelskrediteure xxx 


xxx 

xxx 

xxx 

xxx 

xxx



Hierdie aktiwiteit moet op Werkblad 4.1 in jou werkboek voltooi word. 

Gebruik die inligting hieronder en stel die volgende op: 

1. Die Inkomstestaat vir die jaar geëindig 28 Februarie 2006 

2. Die Balansstaat op 28 Februarie 2006 

Proefbalans van Fernandez Handelaars op 28 Februarie 2006 

Balansstaat Rekeninge-afdeling 


Debiete Krediete 

Kapitaal 123 197 

Onttrekkings 13 035 

Grond en geboue 104 500 

Toerusting 20 993 

Handelsvoorraad 24 038 

Debiteurekontrole 5 108 

Krediteurekontrole 4 356 

Bank 1 325 

Kleinkas 50 

Wisselgeld 250 


Verkope 178 770 

Koste van verkope 89 385 

Verpakkingsmateriaal 5 551 

Telefoon 2 393 

Munisipale dienste 3 230 

Salarisse 36 740 

Eiendomsbelasting 1 014 

Lone 4 504 

Huurinkomste 8 844 

Posgeld en skryfbehoeftes 3 051 

315 167 315 167


Ontleding en vertoliking van finansiële state 

Die finansiële resultate wat hieronder gegee is, is uitgehaal uit die rekeningkundige rekords 

van Chide Handelaars op 28 Februarie 2006. Bestudeer die gegewe inligting en beantwoord 

die vrae wat volg: 

Belangrik: 

Toon alle bewerkings tot een desimaal. 

INLIGTING 

Omset (Verkope) R240 000 

Koste van verkope R 80 000 

Bruto wins R160 000 

Bedryfsuitgawes R 86 500 

Netto wins R 80 000 

Eienaarsbelang R137 200 

Totale bates R149 200 

Totale laste R12 000 

Bedryfsbates (insluitende Handelsvoorraad) R 37 200 

Bedryfslaste R 12 000 

Handelsvoorraad R 9 200 

Onttrekkings R 25 000 

Bereken die volgende: 

1. Bruto wins op verkope 

2. Bruto wins op koste van verkope 

3. Netto wins op verkope 

4. Bedryfsuitgawes op verkope 

5. Bedryfskapitaalverhouding 

6. Vuurproefverhouding 

7. Solvabiliteitsverhouding 



Jy word met ‘n onvolledige Inkomstestaat en Balansstaat van Filander Winkels op 31 Mei 

2006 voorsien. 

Instruksies: 

1. Voltooi die Inkomstestaat deur die addisionele inligting wat hieronder verstrek word in 

aanmerking te neem. 

2. Voltooi die Balansstaat deur die addisionele inligting wat hieronder verstrek word in 

aanmerking te neem. 

3. Voltooi slegs die nota vir Eienaarsbelang. Verwys na paragraaf 7 van die addisionele 

inligting. Ander bedrae moet direk in die Balansstaat geskryf word. Waar van 

toepassing, toon bewerkings tussen hakies. 

Laura Filander handeldrywend as Filander Winkels 

INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MEI 2006 


Notas 

Notes R 

Verkope 600 000 

Koste van verkope (1) ? 

Bruto wins ? 

Ander bedryfsinkomste ? 

Huurinkomste (2) ? 

Bruto bedryfsinkomste ? 

Bedryfsuitgawes ? 

Salarisse (3) ? 

Lone 48 000 

Skryfbehoeftes 1 850 

Water en elektrisiteit 7 250 

Advertensies (4) ? 

Telefoon 6 350 

Verpakkingsmateriaal 2 440 

Netto wins (verlies) vir die jaar ?

Laura Filander handeldrywend as Filander Winkels 

BALANSSTAAT OP 28 FEBRUARIE 2006 

Notas R 

BATES 

NIE-BEDRYFSBATES ? 

Vaste bates / Tasbare bates (5) ? 

BEDRYFSBATES ? 

Voorraad 28 200 

Handels en ander ontvangbare bedrae (debiteure) 30 350 

Kontant en kontantekwivalente (6) ? 

TOTALE BATES ? 

EKWITEIT EN LASTE 

Eienaarsbelang ? 

Nie-bedryfslaste 

Bedryfslaste 39 450 

Handels en ander betaalbare bedrae (Krediteure) 39 450 

TOTALE EKWITEIT EN LASTE ? 

Addisionele inligting 

1. Laura Filander verkoop haar handelsware teen ‘n winsopslag van 50% op koste van 

verkope. 

2. Laura Filander besit eiendom. Sy gebruik ‘n gedeelte daarvan as haar kantoor en 

winkel. Sy verhuur ‘n gedeelte van die eiendom aan ‘n onderneming, Crystal Clear, wat 

glasware verkoop. Sy verhuur dit aan Crystal Clear teen R2 200 per maand. 

3. Laura Filander het Jenna Moyce in diens wat die winkel bestuur teen ‘n salaris van 

R7 500 per maand. Jenna ontvang ook ‘n jaarlikse bonus gelykstaande aan haar 

maandelikse salaris. 

4. Laura adverteer haar onderneming in die plaaslike koerant teen ‘n koste van R350 per 

kwartaal. 

5. Filander Winkels besit ‘n gebou met ‘n kosprys van R725 000, ‘n afleweringsvoertuig wat 

haar R75 000 gekos het en Toerusting met ‘n kosprys van R40 000. 

6. Die lopende bankrekening se saldo is R23 200, daar is ook ‘n bedrag van R1 500 in die 

kissie vir kleinkas en die wisselgeld beloop R900. 

7. Gedurende hierdie finansiële jaar het Laura Filander R35 000 uit die Bankrekening 

getrek vir haar persoonlike gebruik. Sy het ook haar persoonlike versekering van 

R350 per maand met die onderneming se tjeks betaal. Laura Filander het R150 000 op 

die Nasionale Lottery gewen. Sy het besluit om haar kapitaalbydrae met R50 000 te 

verhoog. 



Mnr. Golasi het ‘n onderneming, “Golasi Sport” wat sportuitrusting koop en verkoop, begin. 

Golasi Sport moet sy finansiële resultaat vir die jaar geëindig 28 Februarie 2006 bepaal en 

moet dit op dieselfde dag aan SAID (Suid Afrikaanse Inkomstediens) toon soos dit vereis 

word. Mnr Golasi, die eienaar, het jou genader om die nodige state op te stel omdat sy 

rekenmeester na Johannesburg verplaas is en hy nie meer sy rekeningkundige pligte kon 

nakom nie. 

Die eienaar het die volgende inligting voorsien: 

• Mnr Golasi het sy onderneming met R 500 000 begin. Gedurende die finansiële jaar het 

hy sy kapitaalbydrae tot R680 400 verhoog. 

• Die onderneming het ‘n voertuig ter waarde van R60 000. As gevolg van ‘n toename 

in die besigheid, het die onderneming gedurende Januarie 2006 ‘n tweede 

afleweringsbakkie vir R30 000 gekoop. 

• Die eienaar het R30 000 uit die onderneming geneem om sy seun se universiteitsfooie 

te betaal en hy het ook vir 10 maande R3 000 per maand kontant onttrek vir sy 

persoonlike gebruik. 

• Die onderneming moes uitbrei. Die eienaar het ‘n leë erf langsaan vir R230 000 gekoop 

wat die kosprys van hul grond en geboue laat toeneem het tot R530 000. 

• Die volgende items is gekoop gedurende die jaar: 5 kantoorrrekenaars @R 5 000 elk; 

kantoortoerusting ter waarde van R75 000. 

• Handelsvoorraad vir die jaar aangekoop bestaan uit: Kontantaankope van handelsware, 

R80 000, Kredietaankope, R55 000 

• R65 000 word steeds deur klante aan Golasi Sport geskuld. 

• Die bankrekening toon ‘n debietsaldo van R19 000 teen die einde van Februarie 2006. 

• Die wisselgeld beloop R550. 

• Golasi Sport skuld verskaffers R50 000. 

• Verkope sluit die volgende in: Kontantverkope, R1 800 000; 

Kredietverkope, R 500 000. 

• Golasi Sport verkoop sy goedere en dienste teen ‘n winsopslag van 25%. (Koste van 

verkope?) 

• Golasi Sport verhuur vloerruimte aan ‘n bloemiste. Die huur is R 3 000 per maand. 

• Die salaris van die bestuurder is R9 500 per maand en die totale lone vir die res van die 

personeel beloop R66 000 vir die jaar. 

• Die water en elektrisiteit vir die jaar beloop R12 300. 


• Mnr. Golasi betaal die Stadstesourier R600 vir ‘n handelslisensie. 

• Brandstof vir die afleweringsvoertuie beloop R8 000 vir die jaar. 

• Gedurende die jaar het die onderneming kwitansieboeke, faktuurboeke, afrolpapier en 

penne gekoop, R1 000. 

• Die onderneming het R8 950 op ‘n selfoonkontrak bestee en R5 100 op die 

Telkomrekening vir die jaar betaal. 

• Gedurende die jaar is verpakkingsmateriaal ter waarde van R3 800 gekoop. 

• Die verhoogde verkope van Golasi Sport kan toegeskryf word aan ‘n suksesvolle 

bemarkingsveldtog waarvoor R 7 100 aan Teriakies Advertensie Agentskap betaal is.

Voorbereiding vir Graad 10

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?