deel 1 - Department of Agriculture: Western Cape

DEEL 1: ALGEMENE INLIGTING
DEEL 2: PROGRAMPRESTASIE
DEEL 3: VERSLAG VAN DIE OUDITKOMITEE
DEEL 4: FINANSIËLE JAARSTATE
DEEL 5: MENSLIKE HULPBRONNEBESTUUR
AFKORTINGS
09/10
J A A R V E R S L A G
11
70
181
Wes-Kaap Departement van Landbou
Privaatsak x 1
Elsenburg 7607
Tel: (021) 808 5111
Faks: (021) 808 5120
Geen deel van hierdie publikiasie mag sonder die nodige
geskrewe toesteming van die kopiereg houer op enige wyse
gereproduseer, gestoor in ‘n herkrybare sisteem, of in enige
vorm of middel versend, gefotokopieër of opgeneem word nie.
4
68
137
Alle regte voorbehou.
Kopiereg: Wes-Kaap Department van Landbou
ISBN: 978-0-620-48388-9
Agriculture’s Annual Report 2009/2010
VRYWARING: hierdie Jaarverslag is ‘n vertaalde
weergawe van die Jaarverslag wat goedgekeur
en onderteken is. Geen verantwoordlikheid word
aanvaar vir enige wanvertolkings gedurende die
vertalingsproses nie.

4
EEL 1
A L G E M E N E I N L I G T I N G
1.1 Voorlegging van die jaarverslag aan die uitvoerende owerheid
Dit is my voorreg om die 2009/10 jaarverslag van die Wes-Kaapse Departement van Landbou ingevolge die Wet op Openbare Finansiële
Bestuur, 1999 voor te lê.
Me. JS Isaacs
Rekenpligtige Beampte
26 Julie 2010
1.2 Inleiding deur die hoof van die Instelling
Een van die eerste veranderinge wat die Minister aangebring het, was die betrokkenheid van alle relevante belanghebbendes in die
ontwikkeling van die strategiese plan vir die Departement van Landbou. Deur ‘n konsulterende proses is ‘n nuwe strategiese plan
ontwikkel en goedgekeur deur die Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling vir die termyn van 2010/11 tot 2014/15. Die Jaarlikse
Prestasieplan van die Departement vir 2010/11 is deur die genoemde strategiese plan aangekondig.
Die Beroepspesifieke Dispensasie (BSD’s) wat vir wetenskaplikes, tegnici en ingenieurs aangebring is, is positief ontvang in ‘n poging om
ons skaars beroepsvaardighede in diens te hou.
Werk word voortgesit oor watergebruikdoeltreffendheid, met behulp van satellietbeelde, in die aartappelproduksiestelsel in die Sandveld,
en in die proses sal die invloed op biodiversiteit van die omgewing ook bepaal word. Om bewustheid van water en biodiversiteitsvraagstukke
regoor die Provinsie te handhaaf, is ‘n waterslim- en biodiversiteitsbewusmakingsprogram in 2007 begin, en die Sentraal-Karoo is geteiken.
Die twee vraagstukke bly egter aktueel, en hierdie veldtog sal nou by al die Departement se uitstallings uitgelig word.
Ongeveer R73,2 miljoen is aan boere uitbetaal oor die afgelope 3 jaar in respons op verskeie rampe. Hierdie rampe het regoor die
provinsie plaasgevind, naamlik droogteverligting vir Sentraal-Karoo, vloedrampverligting in 2006 in Eden, Vloedrampverligting in 2007
aan die Weskus en Haarlem-hael in 2006. Benewens die finansiële uitbetalings, is tegniese hulp verleen aan al die rampgebiede, insluitend
die 2007 Eden waarvoor geen befondsing tot op datum ontvang is nie en 2008 Kaapse Wynland-vloede waarvoor R50 miljoen ontvang
is en waarvan implementering in 2010/11 sal begin.
Benewens die waardevolle werk ten opsigte van bewaring en die beskerming van ons biodiversiteit deur die implementering van die
51 LandCare-projekte (30 is befonds deur die LandCare-toelae en 21 is befonds uit ons eie begroting), is 32 445 mandae poste geskep,
hoofsaaklik vir werklose arm mense op die platteland. Hierdie werkskepping het ook relevante vaardigheidsopleiding behels wat mense
in staat kan stel om alternatiewe werk te bekom. In die breër konteks is 9 558 jongmense blootgestel aan die LandCare-beginsels om ‘n
kultuur van bewaring en versorging van ons hulpbronne te kweek, hetsy deur die kampe van 2,5 dae (3 000) of marionetvertonings by hul
plaaslike skole (6 558) by te woon.
Gedurende die jaar is 908 aansoeke vir onderverdeling en/of hersonering hanteer. Wanneer aanbevelings op hierdie aansoeke gemaak
word, is die uitdaging om waardevolle landbougrond te beskerm terwyl ‘n mens ook ruimte laat vir die ontwikkeling wat moet plaasvind
om werksgeleenthede en ekonomiese groei te bewerkstellig, veral in die konteks van landelike ontwikkeling.
Die Raamwerk vir Omvattende Landbou-Ondersteuningprogram (CASP) is ook deur die Nasionale Departement van Landbou, Bosbou
en Visserye (DLBV) hersien en gevolglik is daar ooreengestem dat grond- en landbouhervormings- en voedselsekerheidsprogramme
voorkeursteun sal ontvang. Dit het die weg gebaan vir ‘n nuwe goedkeuringsproses wat vir die 2010/11 finansiële jaar gevolg het. Die
DLBV se strategiese plan neig in die rigting van ‘n eenstopbenadering waar klante betyds gehelp word met die nodige befondsing
en tegniese ondersteuning. Die nuwe goedkeuringsproses wat in die Provinsie aangeneem is, neig na ‘n korter goedkeurings- en
implementeringsproses tot voordeel van die boere.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

1
‘n Kommoditeitsbenadering tot CASP-implementering is ook aangeneem om te put uit die kundigheid en ander voordele van samewerking
met kommoditeitsorganisasies. Hierdie benadering is geloods deur ‘n kommoditeitsvennootskap aan te gaan met die Sagtevrugteprodusentetrust
(SVPT) met die doel om produksie te verhoog.
Die Departement het die “Smart Pen Technology” (Gedigitaliseerde Groenboek) in Augustus 2009 geloods as deel van die 100 dae
lewerbare produkte en dit is sedertdien in ses van die distrikte van die Provinsie van stapel gestuur. Hierdie hulpmiddel het die behoefte na
akkurate en reële tyd-rekordhouding aangespreek, vir die generering van departementele projekverslae en ook om as ouditbare rekords
te dien vir uitsette vir die Ouditeur-generaal.
Ter ondersteuning van die Voorligtingsherlewingsprogram (VHP) het die Departement ook die “Manstrat Extension-Suite-Online”
Inligtingstelsel bekendgestel om voorligtingsamptenare beter toe te rus met kredietwaardige inligting oor verskeie gewasse,
produksietegnieke, ens. Die doel van hierdie inisiatief is om te verseker dat die gehalte van voorligtingsadviesdienste verbeter word ten
einde die risiko te verminder en die produksie en gehalte en veiligheid van landboukundige produkte te bevorder vir die ondernemings
wat deur die Departement gediens word.
In sy strewe om by te dra tot die Millennium Ontwikkelingsdoelwit 1, wat poog om uiterste armoede en hongerte teen 2014 met die
helfte te verminder, is Wêrelvoedseldag op 8 Oktober 2009 in Rietpoort in die Weskus-distrik, een van die armste dorpe in die Provinsie,
gevier. Vyf en sewentig huishoudings is ondersteun met voedselproduksiepakke in die vorm van hennetjies en inheemse pluimvee om
voedselsekerheid op huishoudelike vlak te versterk. Die aflewering van die Huishoudelike Voedselsekerheidpakkette (tassie) in samewerking
met DLBV en munisipaliteite regoor die Provinsie, is ook versterk.
Elf streke in die Wes-Kaap het aan die Provinsiale Plaaswerker van die Jaar-kompetisie deelgeneem en die kompetisie het uitgeloop op ‘n
provinsiale kompetisie, wat tydens ‘n gala-toekenningsgeleentheid op 30 Oktober 2009 afgesluit is. Die Minister het ook die instelling van
die Prestige Plaaswerkerontwikkelingsforum aangekondig, wat sal bestaan uit alle vorige wenners van hierdie kompetisie wat op ‘n gereelde
grondslag met hom sal vergader om plaaswerkerontwikkeling te bespreek.
Siektetoesig is steeds een van die sleutelprioriteite binne die Departement en monitor die breë verspreiding van Newcastle- en
Voëlgriepvoorvalle wat ‘n baie belangrike aktiwiteit bly. Die oorspoeling van die Riftvallei-uitbreek in die Wes-Kaap was een van die groot
uitdagings van die Departement en inentingsveldtogte is onderneem om die vinnige verspreiding daarvan te temper. Ongeveer 80 000
dosisse inentings is voorsien om die siekte te beheer.
Metodiese en omvattende dieresiektetoesig en dieresiektebeheer het Veeartsenydienste in staat gestel om die nodige dieretuinsanitêre
waarborge, wat nodig is vir die uitvoer van diere en diereprodukte, te verskaf. Groot komponente van hierdie uitvoere is
volstruisvleis en -produkte en wildsvleis wat na die Europese Unie uitgevoer word. Daarbenewens word groot hoeveelhede suiwel-
en pluimveeprodukte na sub-Sahara-Afrika uitgevoer. Die uitvoer van resies- en uithou-rit perde na die Midde-Ooste en Europa het
ook bevredigend verloop danksy die instandhouding van ‘n Afrika-perde-siektevrye sone naby Kaapstad. Lewering van hoë vlakke
van primêre dieregesondheidsorgdienste aan opkomende boere het voedselsekerheid en sosio-ekonomiese toestande bevorder. Die
bedreiging van dieresiektes soos hondsdolheid, beestuberkulose en verskeie interne parasiete wat na mense oorgedra kan word, is ook
deur die intervensies van Veeartsenydienste verlig.
Boere in beide die Wes-Kaap en die res van die land het staatgemaak op die kundigheid en vaardighede van die Wes-Kaap vir uitvoerfasilitering
van hul produkte. Bykans 60% van die volstruis-abattoirs en 50% van die wildsvleis-abattoirs is in hierdie provinsie geleë. Volhoubare
uitvoermarkte vereis ‘n gekoördineerde poging tussen beide nasionale en provinsiale sfere van die regering. Die provinsie het dus ‘n
strategiese voordeel gewen en het homself geposisioneer om die uitvoerbedryf landwyd te lei deur die periodieke ontplooiing van hul
uiters bekwame veeartse in die DLBV.
Veeartse wat verantwoordelik is vir die sertifisering van uitvoere van hierdie provinsie het in die loop van 2009 Globale
Voedselsekerheidstandaarde Ouditeringsopleiding van ‘n Britse Kleinhandelkonsortium (BRC) suksesvol voltooi ten einde op hoogte te
bly van die nuutste ontwikkelings in relevante voedselsekerheidstegnologieë en wetgewing en het daarmee die enigste provinsie geword
met abattoir-veeartse wat erken word as gelykstaande aan hul EU-eweknieë ten opsigte van internasionale voedselsekerheidwetgewing.
Die Provinsiale Veeartseny-laboratorium (PVL) het laboratorium-diagnostiese ondersteuning gebied aan ‘n wye verskeidenheid klante
insluitend staatsveeartse, privaat veeartse en beide kommersiële en opkomende boere. Die nuut gestigte molekulêre diagnostiese
laboratorium by die PVL voorsien tans vinnige PCR-diagnostiese toetsing vir kommersieel belangrike pluimveesiektes soos voëlgriep
en Newcastlesiekte.
Die departement het gereageer op aanpassing en verligting van die gevolge van klimaatsverandering op die landbousektor in die Wes-
Kaap met verskeie geleenthede en inisiatiewe gedurende 2009/2010. ‘n Suksesvolle Agribesigheid en Klimaatsveranderingskonferensie is
tydens Junie aangebied as een van die 100 dae lewerings van die Departement. Hierdie geleentheid was in samewerking met die VK Handel
en Belegging/Britse konsul-generaal en die Suid-Afrikaanse Agri-Akademie (SAAA) gereël en 200 afgevaardigdes het die konferensie
bygewoon. Agt sprekers van die Verenigde Koninkryk en 15 Suid-Afrikaanse sprekers het lesings aangebied oor verskeie onderwerpe
verwant tot klimaatsverandering en die basis versterk vir die debat en uitvoering van ons aksieplan.
As deel van ons klimaatsvoorspelling- en risiko-assesseringsdiens is 13 nasionale agro-meteoriese inligtingstukke en 58 nasionale
klimaatswaarskuwings deur die Instituut vir Hulpbronaanwending (Eenheid: Risiko en Potensiële Bestuur) aan relevante rolspelers in die
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5

A L G E M E N E I N L I G T I N G
provinsie versprei. As deel van ons poging om alternatiewe gewasse vir die Wes-Kaap te vind, is suksesvolle dae oor karob en turksvye as
voeding vir diere en mense aangebied en goed bygewoon. Daarbenewens is ‘n kundige oor alternatiewe gewasse aangestel in die Instituut
vir Plantproduksie en sy sal die departement se navorsingsportefeulje oor alternatiewe gewasse uitbrei.
Die departement het aktief deelgeneem aan die finalisering van die Provinsiale Strategiese Doelwit 7 (Hoofstroming en Optimisering van
Doeltreffendheid van Hulpbronne en Volhoubaarheid) en die belangrikste fokusareas van die departement, naamlik grond, waterbestuur
en kwessies verwant tot klimaatsverandering, is ingesluit. Hierdie doelwit sal die basis vorm van ons aksieplan oor klimaatsverandering
wat gedurende die volgende vyf jaar verdere stukrag sal verkry.
Die verspreiding van inligting en oordrag van tegnologie was hoog op die agenda van die Program: Tegnologie, Navorsing en
Ontwikkelingsdienste. Dertig wetenskaplike lesings, 86 semi-wetenskaplike en gewilde lesings, 57 konferensielesings en 153 voorleggings
by inligtingsessies is gelewer. Daarbenewens is 27 inligtingspakkette saamgestel en versprei. Die SKOG-, Riversdal- en Outeniqua-boeredae
is goed bygewoon en die nuutste inligting oor gewasrotering, weiding, suiwel en ander relevante onderwerpe is aan belanghebbendes in
die Suid-Kaap en Swartland gebring. ‘n Soortgelyke geslaagde inligtingsdag is by ons Nortier-navorsingplaas gehou, nie net om die 50ste
verjaardag van hierdie plaas te gedenk nie, maar ook om die rol van hierdie plaas as ‘n navorsings- en inligtingskern vir die Weskus te
beklemtoon. As ‘n gesamentlike onderneming tussen die departement en Aartappel SA, is ‘n baie geslaagde tweedagkursus oor alle aspekte
van aartappelproduksie by Elsenburg aangebied. Vier tegniese dae is ook gereël om navorsing oor gewasrotering met tegniese kundiges te
bespreek. Vier en twintig radiopraatjies is ook gelewer.
Die waarde van ons navorsingstroppe en –kuddes is beklemtoon toe die wol van ons fynwolkudde by Tygerhoek-navorsingsplaas die
hoogste prys by die Oktober-veiling van Kaapse Angorahaar en Wol behaal het. Van die 10 topposisies van die Wes-Kaap by die veiling,
het ons kudde 4 posisies geneem. Die jaarlikse volstruisveiling was weer goed bygewoon en 114 voëls van topgehalte is verkoop. Dit was
weer eens duidelik dat ons voëls van hoë genetiese kwaliteit al hoe meer gesog raak en ‘n kenmerkende effek op die gehalte van voëls in
die volstruisbedryf het.
‘n Spesialis-navorser in die Instituut vir Plantproduksie is aangestel as Buitengewone Professor by die Departement van Agronomie by die
Universiteit van Stellenbosch wat nou die aantal Buitengewone Professors by die departement op vier te staan bring.
Die uitbreiding van die akwakultuur-kapasiteit in die Program het weer eens hernude belangstelling geniet gedurende 2009/10. Die
nuut aangestelde senior akwakultuur-voorligtingsamptenaar het verskeie interaksies met bedryf- en regeringsdepartemente gehad.
Akwakultuur as ‘n boerdery-opsie trek al hoe meer aandag, beide van geïnteresseerde boere en beleggers. Verskeie akwakultuur-projekte
is gediens deur ons Akwakultuur Navorsingseenheid en voorligtingsbeampte. Die eerste vergadering van die Akwakultuur (SPV) het in
2009/2010 plaasgevind en die vergadering sal bekend staan as die Wes-Kaapse Akwakultuur Ontwikkelingsinisiatief (WKAOI). Grondige
besprekings met DLBV en DWT sal in 2010/2011 volg om ons provinsiale pogings in lyn te bring met die nasionale strategieë en
befondsingsgeleenthede.
Die eerste konsep-VBBP (Vaste Bate Bestuursplan) is voltooi en sal die basis vorm vir die akkommodasie-, instandhoudings- en kapitale
behoeftes van die Departement vir die volgende vyf jaar. Van groot belang is die verval van die infrastruktuur, riool en waterhulpbronne
by die hoofkantoor van die departement by Elsenburg. Ernstige probleme met watertoevoer is gedurende die jaar ondervind en het
die behoefte vir ‘n meesterplan vir Elsenburg se hulpbronne beklemtoon. Hierdie plan is deel van die VBBP en is in die eerste fase van
voltooiing met die hulp van die Departement van Openbare Werke en Vervoer.
Een van die hoogtepunte van die Program: Landbou-ekonomie was die prestasies van twee individue uit hul betrokkenheid in die Jong
Professionele Program (JPP) van die Departement. Tydens die 47ste jaarlikse konferensie van die Landbou-ekonomie-vereniging van Suid-
Afrika (LEVSA) het ‘n meestersgraadtesis die tweede prys behaal. Die tesis is getiteld Analysis of capital sources, owner objectives, and
determinants of performance of wine farms in the Western Cape. ‘n Artikel uit ‘n tesis, ook verbind met die JPP, het die tweede prys gewen
vir ‘n artikel in die Agrekon wat deur die Landbou-ekonomie-vereniging van Suid-Afrika gepubliseer is. Die artikel is getiteld The Potential
Impact of the Doha Development Agenda on the South African Economy: a Case of Liberalising OECD Agricultural and Food Trade. Nog
‘n hoogtepunt wat ook verbind is met die Ontwikkelingstrategie van Menslike Kapitaal van die Departement, is vir die beste intern onder
die internskapporgram van 2009/10 finansiële jaar wat gebaseer was in die program Landbou-ekonomie.
Inligting is versprei deur werkswinkels, verskeie verslae en lesings, insluitend gewilde en wetenskaplike lesings/verslae, naamlik 10
wetenskaplike verslae en 48 gewilde verslae. Party van hierdie lesings/verslae is in verskeie interne, nasionale en internasionale joernale
gepubliseer. Daarbenewens het die Buro van Voedsel en Landboukundige Beleid ‘n grondlyndokument gepubliseer in Junie 2009. Die
resultate vir die wyn-, tafeldruiwe- en appelbedrywe wat in die publikasie ingesluit is, is voorberei onder die makro-ekonomiese afdeling
van die program: Landbou-ekonomie.
Ander belangrike dokumente wat deur die program: Landbou-ekonomie opgestel is, sluit in ‘n verslag oor die demografiese analise van
Ebenhaeser en Dysselsdorp wat die basis gevorm het vir die Landelike Ontwikkelingstrategie wat gedurende 2009/2010 aan die kabinet
voorgelê is. Om dit te komplementeer, is ‘n opname van boere in Ebenhaeser ook uitgevoer. Nog ‘n belangrike opname wat uitgevoer is, is
die Swart Boere-opname wat ‘n bywerking is van die 2005/06 Opkomende Boere-opname. Sover dit die ekonomiewye analise aanbetref,
is verskeie studies uitgevoer deur gebruik te maak van kwantitatiewe analise, bv. die impak van die verhoging van tariewe vir elektrisiteit,
verhoging in brandstofheffings en verhogings in aksynsheffings deur gebruik te maak van die nuwe sosiale rekeningkundige matriks (SAM)
met inbegrip van handelsanaliseverslae.
6 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

1
Die program: Gestruktureerde Landbouopleiding het bygedra tot die Strategie vir Menslikekapitaalontwikkeling deur geakkrediteerde
opleidingsprogramme en modules op VOO- en TO-vlak aan te bied. Die aanbieding van kort vaardigheidskursusse, leerlingskapopleiding,
hoër sertifikaat-diploma- en B.Agric-opleiding aan die reeks klante van die departement binne die konteks van behoefte-gebaseerde
intervensies het voortgeduur, gekoppel aan beskikbare befondsing en ander hulpbronne.
Behalwe interne selfevaluering vir beide VOO en TO wat in 2009 uitgevoer is, het ‘n oudit van landboukolleges teen die nuut ontwikkelde
norme en standaarde vir landbou-opleidingsinstellings ook vanjaar plaasgevind. Ten opsigte van gehalteversekering van opleidingsprogramme
is ‘n selfevaluering voltooi van die B.Agric en hoër sertifikaat-programme gedoen. Eersgenoemde selfevaluering is gedoen in samewerking
met die Universiteit van Stellenbosch. Landbou-voorligtingsopleiding as ‘n hoofvak is bygevoeg tot die hoër sertifikaat-program.
Vierhonderd ses en dertig (436) studente het geregistreer vir die B.Agric-diploma, hoër sertifikaat en die SANEF-sertifikaat vir
Perdemeesterskap en Inleidende Rykuns en Onderwys-programme wat aan die begin van die 2009-akademiese jaar aangebied is. Van
hierdie 436 studente het 414 vir die finale eksamen in November 2009 geregistreer, en is in 69 verskillende modules, wat in die tweede
semester aangebied is, geassesseer. In 65 van hierdie modules was die slaagsyfer 70% en meer.
In Desember 2009 het eenhonderd en agt (108) studente gegradueer. Twee en sestig (62) studente het ‘n B.Agric-kwalifikasie ontvang, vier
en twintig (24) ‘n diploma in Landbou en twee en twintig (22) in hoër sertifikaat. Ses (6) studente het cum laude geslaag. 9 Ander studente
het B.Agric-grade behaal by die herfs-gradeplegtigheidseremonie van die Universiteit van Stellenbosch in Maart 2010.
Nege en twintig (29) kort kursusse is op NKR-vlak 5 in die loop van 2009 aangebied en suksesvol voltooi deur 424 studente.
Vaardigheidsopleiding is gebied aan altesaam 2 542 begunstigdes bestaande uit plaashulpe, opkomende boere en kommersiële boere,
insluitend 776 CASP/LRAD-projekbegunstigdes.
Altesaam 112 leerders het aan die einde van Desember 2009 hul leerlingskapopleiding voltooi en ‘n bekwaamheidsertifikaat in ‘n spesifieke
landbou-dissipline ontvang, onderskryf deur AgriSETA, wat wissel van NKR-vlak 1 tot 4. Die slaagsyfer wat behaal is, verteenwoordig ‘n
totaal van 87% van die werklike leerders aan die einde van die leerlingskapprogram. Altesaam 44 modulêre vaardigheidsopleidingsblokke,
wisselend van 3 tot 15 dae van opeenvolgende opleidingskursusse is deur die loop van die oorsigjaar aangebied, sowel as 5 verskillende
tipes gestruktureerde leerlingskappe. Leerlingskapopleiding het aan die begin van die akademiese jaar begin en is oor ‘n 11 maande tydperk
voltooi. Hierdie opleidingsprogramme is by die verskeie gedesentraliseerde sentrums regoor die provinsiale distrikte, naamlik Kaapse
Wynlande/Metro-streek, Eden, Klein Karoo, Weskus en Overberg aangebied.
Aansienlike infrastruktuurbeleggings is gemaak by die Oudtshoorn-, Bredasdorp- en George- VOO-gedesentraliseerde
opleidingsentrums deur die verbetering en opgradering van hostelfasiliteite. Die genoemde sentrums het almal hul eie sertifikate
van nakoming (OHSA) en endossement by die betrokke owerheid ontvang. ‘n Uniforme spysenieringsdiens is ook by elk van
die gedesentraliseerde sentrums geïmplementeer, wat dus die interne prosesse stroomlyn om deurlopende eenvormigheid en
ooreenstemming in hierdie verband te verseker.
As deel van die bemarkingstrategie om groter bewustheid van ‘n tekort aan landbouvaardigheidsprogramme en leerlingskapopleiding, is
altesaam 12 landbou-loopbaanuitstallings, tentoonstellings en samekomste bygewoon, sowel as 22 ope dae by skole aangebied. Hierdie
bemarkingsinisiatiewe is regoor die provinsie oor die streke versprei om ‘n groter en meer diverse landbou-klantegroepering te bereik.
Verdere belangrike prestasies sluit die geslaagde artikulasie van 12 leerders tot die tersiêre stroom in, met 2 van die leerders wat tot die
B.Agri-program aanvaar is, sowel as die toekenning van ‘n eksterne beurs ter waarde van R20 000 aan die beste BOO-leerlingskapstudent
van 2009, vir haar studies in die B.Agric-program.
Die Boergondië-uitruilprogram het 8 wingerdbou en wynkunde-leerders tot die NKR vlak 2, 3 sommelier-kandidate, 5 leerders vir
vatinstandhouding en –bestuur, 8 voorligtingswerkers en 4 kaasmakers vir opleiding by die CFPPA, Beaune, Frankryk vir ‘n tydperk van
2 tot 6 weke gefasiliteer. Hierdie leerders is blootgestel aan beide teorie en praktiese sessies en het by voltooiing van hul opleiding ‘n
sertifikaat van die CFPPA ontvang.
Nog ‘n groot prestasie hou verband met die eksterne verifikasie en akkreditasie endossement van die leerlingprogramme en
assesseringsmetodes in lyn met die gehaltenorme soos vereis deur AgriSETA. Hierdie endossement bekragtig en akkrediteer in werklikheid
VOO-leerprogramme in die industrie. Daarbenewens is altesaam 4 leerlingskapprogramme, sowel as 4 kort vaardigheidskursusse
intern geassesseer.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
7

A L G E M E N E I N L I G T I N G
1.3 Inligting oor die Ministerie
‘n Opsomming behoort gegee te word ten opsigte van die werk waarby die Ministerie betrokke is.
Instellings wat aan die uitvoerende gesag verslag doen:
Casidra (Edms.) Bpk.
Wetsontwerpe in die boekjaar by die Wetgewer ingedien
Geen wetsontwerpe is ingedien nie.
Ministeriële buitelandse besoeke
Datum: 16 Maart 2010 - 27 Maart 2010
Lande: Hongarye, Nederland en België
Doel: Om moontlike areas van samewerking en uitbreiding van markte vir die produkte van die Wes-Kaap te ondersoek, sowel as om Nederland en
België te besoek om 10 opkomende boere te vergesel om internasionale markgeleenthede te verken.
1.4 Visie- en missiestelling
Visie:
Wêreldwye sukses, mededinging, inklusiwiteit, sosiale verantwoordelikheid en in balans met die natuur.
Missie:
Om die ekonomiese, ekologiese en maatskaplike rykdom van die mense van die Wes-Kaap te vergroot deur:
• Die produksie van bekostigbare, voedsame, veilige en toeganklike voedsel
• Die beskerming van natuurlike hulpbronne
• Die ondersteuning van volhoubare ontwikkeling in landelike gemeenskappe
• Die skep van ekonomiese geleenthede vir boerdery- en landelike gemeenskappe
• Die bevordering van uitvoergeleenthede vir landbouprodukte en -dienste
• Die vermindering van hongersnood in die Wes-Kaap
• Die skep van gunstige werksomstandighede vir ons personeel
• Uitstekende dienslewering.
8 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

1.5 Wetgewende bevoegdhede
Die kernfunksies en -bevoegdhede van die Departement van Landbou word deur onderstaande gereguleer:
Algemene grondwetlike
aangeleenthede
Grondwet van Suid-Afrika 108 van 1996
Grondwet van die Wes-Kaap 1 van 1998
Personeelaangeleenthede Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995
Wet op Basiese Diensvoorwaardes 75 van 1997
Wet op Vaardigheidsontwikkeling 97 van 1998
Wet op Vaardigheidsontwikkelingsheffings 9 van 1999
Wet op Beroepsgesondheid en -veiligheid 85 van 1993
Wet op Vergoeding vir Beroepsbeserings en -siektes 130 van 1993
Wet op Openbare Vakansiedae 6 van 1994
Wet op Staatsamptenaarpensioene van 1996
Diensbillikheidswet 55 van 1998
Staatsdienswet 103 van 1994
Wet op Natuurwetenskaplike Beroepe 27 van 2003
Finansiële aangeleenthede Wet op Openbare Finansiële Bestuur 1 van 1999, soos gewysig deur Wet 29 van 1999
Wet op die Verdeling van Inkomste (jaarliks)
Wes-Kaapse Wet op Regstreekse Laste 6 van 2000
Wes-Kaapse Begrotingswet (jaarliks)
Wes-Kaapse Wet op Finansies (jaarliks)
Wet op die Raamwerk vir Voorkeurverkrygingsbeleid 5 van 2000
Maatskappyewet 61 van 1973
Inkomstebelastingwet van 1962 – 4e standaard
Administratiewe
aangeleenthede
Landbou en
opleidingsaangeleenthede
Wet op die Uitbreiding van Sekerheid van Verblyfreg 62 van 1997
Wet op Nasionale Argiewe 43 van 1996
Wet op Bevordering van Toegang tot Inligting 2 van 2000
Wet op Bevordering van Administratiewe Regspleging 3 van 2000
Wet op Volwasse Onderwys en Opleiding 52 van 2000
Wet op Suid-Afrikaanse Kwalifikasies 58 van 1995
Wet op Nasionale Onderwysbeleid 27 van 1996
Wet op Verdere Onderwys en Opleiding 98 van 1998
Wet op Gehalteversekering vir Algemene en Verdere Onderwys en Opleiding 58 van 2001
Wet op Indiensneming van Opvoeders 76 van 1998
Wet op Bewaring van Landbouhulpbronne 43 van 1983
Wet op Onderverdeling van Landbougrond 70 van 1970
Wet op Vleisveiligheid 40 van 2000
Wet op Dieresiektes 35 van 1984
Wet op Hoër Onderwys 101 van 1997
Grondherverdelingsbeleid vir landbou-ontwikkeling
Ordonnansie op Grondgebruikbeplanning 15 van 1985
Wet op Verdeling van Landbougrond 70 van 1970
Nasionale Waterwet 36 van 1998
Wet op Waterdienste 108 van 1997
Wet op Bemarking van Landbouprodukte 47 van 1996
Wet op Grondhervorming 3 van 1997
Wet op Landbouprodukstandaarde 119 van 1990
Wet op Veterinêre en Paraveterinêre Beroepe 19 van 1982
Wet op Misstowwe, Veevoedsel, Landboumiddels en Veemiddels 36 van 1947
Die internasionale kode vir die beheer van dieresiektes van die Wêreldorganisasie vir Dieregesondheid (Office
International des Epizooties/OIE)
Die internasionale kode vir laboratorium- diagnostiese prosedures vir dieresiektes van die OIE
Die internasionale sanitêre en fitosanitêre kode van die Wêreldhandelsorganisasie (WHO)
Codex Alimentarius (internasionale kode vir voedselveiligheid) van die WHO).
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
9
1

A L G E M E N E I N L I G T I N G
Openbare Entiteite
Casidra (Edms.) Bpk.
Die totale aandeelhouding in Casidra (Edms.) Bpk. is gesetel in die Wes-Kaapse provinsiale regering onder toesig van die Provinsiale
Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling.
Casidra (Edms.) Bpk. is as ‘n privaat maatskappy ingevolge die Maatskappyewet 63 van 1973 gestruktureer, en beskik oor ‘n eenheidsdireksie.
Die organisatoriese struktuur bestaan uit ‘n algemene bestuurder verantwoordelik vir bedryfswerksaamhede, en hoof- finansiële beampte
verantwoordelik vir finansies en administrasie. Albei doen regstreeks aan die besturende direkteur as hoof-uitvoerende beampte verslag.
Casidra (Edms.) Bpk. is ‘n bylae 3D-maatskappy (sakeonderneming van provinsiale regering) ingevolge die Wet op Openbare Finansiële
Bestuur 1 van 1999. Hierdie status is saam met die maatskappy se huidige struktuur en finansiële lewensvatbaarheid beoordeel.
Ingevolge resolusie 271/2007 van 24 Oktober 2007 is Casidra (Edms.) Bpk. die mandaat gegee tot “...landboukundige en ekonomiese
ontwikkeling in ‘n landelike en grondhervormingskonteks...”. Casidra (Edms.) Bpk., tesame met alle ander openbare entiteite in die provinsie,
word egter tans hersien om sy toekomstige rol in die provinsie te bepaal.
Dit is Casidra (Edms.) Bpk. se visie “om die voorste vennoot vir ontwikkeling in gemeenskappe met gebrekkige hulpbronne te wees”. Sy
missie is om die lewensgehalte te verhoog in die stryd teen armoede deur:
• Uitstekende projekbestuur
• Medewerking tot ekonomiese groei
• Ontwikkeling van vennootskappe
• Meting van impak.
Ooreenkomstige die beleidsprioriteite van die Wes-Kaapse provinsiale regering is hul vier hoofdoelwitte:
• Landbou-ontwikkeling en ondersteuningsdienste
• Grondhervorming
• KMMO-ontwikkeling en ondersteuning
• Ontwikkeling van menslike hulpbronne en kapasiteitsbou.
10 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2.1 Toegekende fondse
Toekenning
DEEL 2
P R O G R A M P R E S T A S I E
Hooftoekenning
R’000
Verantwoordelike Minister Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling
Besturende Dept. Departement van Landbou
Rekenpligtige Beampte Adjunk-direkteurgeneraal van Landbou
2.2 Doel van die Begrotingspos
Bestuur
Aangepaste toekenning
R’000
Werklike bedrag bestee
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
(Oor)/Onderbesteding
R’000
398 607 493 468 490 117 3 351
Om goeie korporatiewe bestuursbeginsels en praktyke te voorsien en aan te hang, insluitend samewerkende finansiële bestuur, die
toepassing van menslike hulpbronbestuur, die bevordering van toepaslike kommunikasie met kliënte, ander Departemente, Provinsies en
Afrikalande, binne die konteks van die Batho Pele-beginsels en IRV-vereistes.
Ontwikkeling van Kennis
Om ekonomies toerekenbare en omgewingsvolhoubare moderne tegnologie in alle sfere van landbouproduksie, prosessering en bemarking
te ontwikkel met behoorlike oorweging van huidige en toekomstige behoeftes van boere en verbruikers op nasionale en internasionale vlak
in ‘n veranderende omgewing, om mededingendheid te bevorder en om landbouproduksie uit te brei vir verhoogde groei en ontwikkeling
sowel as bevordering van landboukundige werksgeleenthede.
Oordrag van Kennis
Om voornemende en huidige landboukundiges, boere en plaaswerkers in die landboubedryf op te lei en loopbaangeleenthede in
landbou te bevorder.
Om ‘n mededingende en toepaslike landbou-ondersteuningsdiens (met inbegrip van voorligting) te lewer aan ‘n breë spektrum van kliënte
met die klem op die opkomende boerderysektor op ‘n geografies bepaalde grondslag.
Om landboukundige ekonomiese inligting en dienste te voorsien vir doeltreffende besluitneming in die landboukundige en
landboubesigheidsektor.
Om inligting en dienste te verskaf om die doeltreffende gebruik van ons landboukundige waterbronne te verhoog, veral in die lig van die
moontlike gevolge van klimaatsverandering op ons provinsie.
Reglementêre funksie
Om dieregesondheidsrisiko’s te monitor en tot ‘n minimum te beperk sowel as om voedselsekerheid te verseker deur middel van
voedselveiligheid en om die uitvoer van diere en diereprodukte te fasiliteer.
Om die bewaring en volhoubare gebruik van die omgewing, veral landboukundige natuurlike hulpbronne (grond en water), te bevorder en
om die fragmentering en hersonering van landboukundige grond te verhoed
Finansiële steun vir landbou
Om die finansiële steun vir boere op alle vlakke van produksie, insluitend CASP, LandCare, grondbeskermingsubsidies, MAFISA, AgrigBEEfondse,
beurse vir landboukundige opleiding en onderrig sowel as rampverligtingsfondse soos van tyd tot tyd toegeken, te bestuur en
te fasiliteer.
11

P R O G R A M P R E S T A S I E
2.3 Meetbare sleuteldoelwitte
Die Departement het agt belangrike lewerbare doelwitte gehad, naamlik:
1. Lewer op die Mensekapitaal-ontwikkelingstrategie deur leerlingskappe, internskappe, beurse en opleidingsgeleenthede aan voorheen
benadeelde individue te verskaf om die tekort aan kritieke en skaars vaardighede in die landbousektor aan te spreek.
2. Lewer op die Grond en Landbou-hervormingsprogram deur landboukundige produksie met 10 – 15% vir die teikengroepe (begunstigdes
van grondhervorming en opkomende boere) te verhoog.
3. Lewer op die Grond- en Landbou-hervormingsprogram deur universele landboukundige ondersteuningsdienste te verskaf aan
begunstigdes van grondhervorming en opkomende boere.
4. Beklemtoon die noodsaaklikheid van water, biodiversiteit en natuurlike hulpbronne deur die WaterWise- en biodiversiteit-veldtog uit
te brei en help boere om doeltreffende gebruik van landbouwater te verhoog.
5. Versterk die navorsingsteun aan die volstruisbedryf deur ‘n fokus op klimaatveranderingnavorsing vir verligting en aanpassing en
kostedruk in die landbousektor.
6. Lewering in die Grond- en Landbou-hervormingsprogram deur landbouhandel te verhoog met 10 – 15% vir die teikengroepe
(begunstigdes van grondhervorming en opkomende boere).
7. Lewering in die Grond- en Landbouhervormingsprogram deur swart entrepreneurs in die landboubesigheidsektor met 10% te
vermeerder.
8. Ondersteun die tweede ekonomie in die provinsie deur ontwikkelingsprojekte vir plaaswerkers in landelike gebiede te implementeer.
2.4 Opsomming van programme
Programme Sub-programme
1. Administrasie 1.1. Kantoor van die LUR
1.2. Senior bestuur
1.3. Korporatiewe dienste
1.4. Finansiële bestuur
1.5. Kommunikasiedienste
2. Volhoubare hulpbronontwikkeling 2.1. Ingenieursdienste
2.2. LandCare
3. Boere-ondersteuning en ontwikkeling 3.1. Vestiging van Boere
3.2. Voorligting- en Adviesdienste
3.3. Voedselsekerheid
3.4. Casidra (Edms.) Bpk.
3.5. Plaaswerkerontwikkeling
4. Veeartsenykunde-dienste 4.1. Dieregesondheid
4.2. Uitvoerbeheer
4.3. Veeartseny Openbare Gesondheid
4.4. Veeartseny Laboratoriumdienste
5. Tegnologie-, Navorsing- en Ontwikkelingsdienste 5.1. Navorsing
5.2. Inligtingsdienste
5.3. Ondersteuningsdienste vir Infrastruktuur
6. Landbou-ekonomie 6.1. Ontwikkeling en Ondersteuning van Landboubesighede
6.2. Makro-ekonomie en Statistieke
7. Gestruktureerde Landboukundige Opleiding 7.1. Tersiêre Onderrig
7.2. Verdere Onderrig en Opleiding (VOO)
7.3. Gehalteversekering
7.4. Administrasie en Ondersteuning van Opleiding
12 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2.5 Prestasies
2.5.1 Oorsig van die diensteleweringsomgewing vir 2009/10
Een van die hoofprioriteite van die departement is die beskerming en optimale gebruik van landboukundige water. Verskeie bestaande
projekte ter bevordering van doeltreffende watergebruik in die landbousektor deur beide kommersiële en opkomende boere is
voortgesit en sal tot ander gebiede binne die provinsie uitgebrei word. Dit het ook die beskerming/bewaring van ons skaars waterbronne
teen besoedeling deur diere-afval ingesluit, deur ‘n ingenieursplan te verskaf en dienste te ontwerp vir diereboerdery.
‘n Projek waarmee die doeltreffendheid van watergebruik deur aartappelprodusente in die Sandveld-gebied van die Wes-Kaap bepaal
sal kan word deur gebruik te maak van satellietbeelde, is in Julie 2009 begin en sal teen Desember 2010 voltooi word.
Verskeie natuurrampe is gedurende die afgelope paar jaar in die Wes-Kaap ondervind, naamlik die huidige droogtes in die Sentraal-
Karoo en Suid-Kaap, vloede in die Eden-distrik in Augustus 2006, haelskade in Haarlem in November 2006, vloede aan die Weskus
gedurende Junie 2007 en Julie 2008, die November 2007-vloede in die Eden-distrik, wat erger was as die 2006-vloede en die vloede
in die Kaapse Wynlande van November 2008. In totaal is R158.1 miljoen oor die laaste drie jaar toegewys vir hierdie rampe met geen
ekstra fondse vir implementering van die rampbystandskemas nie. Die administratiewe en tegniese ondersteuning aan grondbesitters
wat deur hierdie rampe geraak is, veroorsaak ‘n stremming van administratiewe, finansiële en menslike hulpbronne op die amptenare
van hierdie program. In totaal is uitbetalings van R15.8 miljoen gemaak vir die vyf rampbystandskemas.
Natuurrampe vereis reaktiewe ondersteuning van die departement en hierdie ondersteuning word dikwels gegee ten koste van
proaktiewe area-beplanningsprojekte sowel as die implementering van prioriteits- LandCare- en infrastruktuurprojekte, wat fokus
op armoedeverligting en hulpbronbewaring. Ten spyte van ‘n gesamentlike poging van al die betrokkenes is die volledige LandCaretoewysing
van R3.085 miljoen tog teen die einde van die finansiële jaar bestee. Om die doeltreffendheid van hierdie baie klein nasionale
toelae te verhoog, is ‘n addisionele R3.5 miljoen beskikbaar gestel uit ons billike deel.
Die huidige ekonomiese probleme wat gedurende die jaar ervaar is, het gereflekteer op die versoeke vir tegniese hulp met die
implementering van CASP-projekte, en ingenieursdienste plaas die beperkte aantal tegniese personeel onder geweldige druk en het
die dienslewering aan ons kliënte aansienlik beïnvloed. ‘n Gesamentlike poging van alle betrokkenes het egter daartoe gelei dat ons
‘n hoë persentasie van die doelwitte wat vir die jaar gestel was, kon behaal. 85 ontwerpe met spesifikasies vir landboukundige
infrastruktuurprojekte is voltooi en 59 finale sertifikate is uitgereik vir verskeie landboukundige infrastruktuurprojekte. Daar moet
ook daarop gelet word dat party van die tegniese ondersteunings vraaggedrewe is en net voorsien kan word indien daar ‘n versoek
vir sulke dienste is.
Die optimale gebruik van landboukundige water en grond, sowel as bewaringslandboukundige praktyke en die generering van
toepaslike en volhoubare inligting en tegnologieë in hierdie opsig, is hoog op die agenda van die departement. Die onlangse voltooide
klimaatsveranderingstrategie en aksieplan vir die Wes-Kaap sal in die loop van die volgende paar jaar (en daarna) geïmplementeer word.
Die departement sal die leier wees vir die landboukundige aksieplan aangesien die effek van klimaatsverandering op landbou in die
Wes-Kaap vereis dat die departement aktief fokus en landboukundige praktyke volg wat sal lei tot aanpassing van spesifieke strategieë
en verligting van hierdie fenomeen.
Addisionele veldpaaie is gevestig en toepaslike toerusting is ontwikkel vir die aanpassende navorsing oor bewaringsboerdery vir die
produksie van rooibostee.
Die beperkte tegniese personeel-kompliment van die program: Volhoubare Hulpbronbestuur is onder druk om ingenieursdienste te
lewer, met betrekking op doeltreffende en doelmatige watergebruik sowel as infrastruktuurontwikkeling, veldbestuur om oorbeweiding
te voorkom en die voorkoming van besoedeling van waterhulpbronne met afval van diereproduksiefasiliteite.
Die verwydering van indringerplante en ander bewaringsprojekte, in vennootskap met grondbesitters en die klein begroting vir
LandCare-projekte, het 32 445 mandae van arbeid in 2009/10 geskep. Hierdie aksies het daartoe gelei dat fonteine weer gevloei het,
wat bygedra het tot die basisvloei van strome en riviere, en met die addisionele vloei en ruimte wat geskep is deur die verwyderings,
is inheemse plante gehervestig. Die uitkomste van hierdie projekte het bygedra tot die bewaring van die provinsiale biodiversiteit en in
sommige gevalle bygedra tot verhoogde landbouproduksie.
Daar was weereens ‘n toename in die aantal aansoeke wat geëvalueer moet word vir die onderverdeling en/of hersonering van
landbougrond ondervind. Om aanbevelings te verskaf aan die relevante owerhede binne die streng tydskale waarbinne kommentaar
ingedien word (wat in die toepaslike wette voorgeskryf word) plaas geweldige stremming op die beperkte mannekrag. In 2009/10 is
908 aansoeke hanteer en die hoeveelheid aansoeke gedurende 2010/11 sal na verwagting vermeerder.
Die jaar is gekenmerk deur wydverspreide en talle uitbrekings van Newcastlesiekte onder pluimvee – beide op kommersiële plase
sowel as werfhoenders. Dit het soms die inperking van uitvoere van volstruisprodukte genoodsaak indien die uitbreking binne 10
kilometer van die uitvoeraanleg voorgekom het.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2
13

P R O G R A M P R E S T A S I E
Implementering van die projekte wat deur die Omvattende Landbouondersteuningsprogram (CASP) befonds is, het verbeter gegewe
die verhouding tussen die departement en die implementeringsagent, Casidra. Met Casidra se administratiewe ondersteuning en
tegniese kundigheid is implementering van die projekte uitgevoer en die departement se kliënte het positief hierop gereageer. Gereelde
ontmoetings tussen die departement en Casidra op beide plaaslike en projek-vlak, was baie belangrik vir verbeterde dienslewering.
Daar was egter oponthoude in die beplanning en implementering van hierdie projek weens veranderinge wat op versoek van die
kliënte aangebring moes word.
Die CASP-raamwerk is deur die Nasionale Departement van Landbou, Bosbou en Visserye (DLBV) hersien en gevolglik het die
program ingestem dat grond- en landbouhervorming en voedselsekerheidsprojekte voorkeur-CASP-ondersteuning sal geniet. Dit
het die weg gebaan vir ‘n nuwe goedkeuringsproses wat vir die 2010/11 finansiële jaar gevolg sal word. Die DLBV strategiese rigting
is na ‘n een-stop-winkel-benadering waar kliënte betyds gehelp word met die nodige befondsing en tegniese ondersteuning. Die
nuwe goedkeuringsproses wat in die provinsie aanvaar is, is gerat vir ‘n kort goedkeurings- en implementeringsproses tot voordeel
van die boere.
Die departement het die behoefte na akkurate en tydige rekords vir projekimplementering geïdentifiseer en daarom die verskeie
hulpmiddels ondersoek wat gebruik kan word om reële tyd projekinligting op te neem. Hierdie hulpmiddel sou ook gebruik kon word
as ‘n databron vir die opstel van departementele projekverslae en ook dien as ouditeerbare rekords van uitsette vir die Ouditeurgeneraal.
Vir hierdie doel is die Smart Pen Tegnologie (Digitale Groenboek) bekendgestel en in Augustus 2009 in gebruik geneem as deel
van die 100 dae lewerings. Net ná die bekendstelling is die tegnologie regoor die provinsie ingespan en hoewel die departement ‘n paar
probleme ondervind het met die implementering, het die lesse wat daaruit geleer is die benadering vir 2010/11 toegelig.
Ter ondersteuning van die Voorligting-hernuwingsprogram (VHP) het die departement die Manstrat-Suite-aanlyninligtingstelsel
bekendgestel om die voorligtingsamptenare beter toe te rus met geloofwaardige inligting ten opsigte van verskeie gewasse,
produksietegnieke, ens. Die doel van hierdie inisiatief is om te verseker dat die gehalte en hoeveelheid van voorligtingsdienste
verbeter word ten einde die tempo van produksie, die gehalte en veiligheid van landbou-ondernemings wat deur die departement
gediens word, te verbeter.
In sy strewe om by te dra tot die realisering van die Millennium-ontwikkelingsdoelwit 1, wat uiterste armoede en honger teen 2014
wil halveer, het die program die aanbieding van die Wêreldkosdag-geleentheid bepleit wat op 8 Oktober 2009 by Rietpoort in die
Weskus-distrik gehou is. Hierdie spesifieke plek aan die Weskus is gekies aangesien dit beskou word as een van die armste dorpe in die
provinsie weens sy afgeleënheid, onderontwikkeldheid en hoë werkloosheidsyfer. Die program het 75 huishoudings ondersteun met
voedselproduksiepakkies in die vorm van hennetjies en inheemse pluimvee om voedselsekerheid op huishoudelike vlak te bevorder.
Die program het ook die lewering van Huishoudelike Voedselsekerheidpakkies (koffers) in samewerking met DLBV en munisipaliteite
regoor die provinsie verhoog.
Die Mediumtermyn Strategiese Raamwerk (MTSR) het aangedui dat daar die behoefte bestaan om prioriteite vir doeltreffende
prestasiebestuur, monitering en evaluering van die regering se werk te identifiseer. Twaalf nasionale prioriteit-uitkomste met meetbare
uitsette is geïdentifiseer. Uitkoms 7 fokus op lewende, regverdige, volhoubare plattelandse gemeenskappe wat bydra tot voedselsekerheid
vir almal en dit is daarom die sleuteluitkoms vir hierdie departement en ons eweknie in die provinsie, die Departement van Landelike
Ontwikkeling en Grondhervorming (DLOGH).
Die organisatoriese veranderinge in departemente het gelei tot ‘n tydperk van onsekerheid en beplanning, wat gelei het tot vertragings
in die daarstelling van integrasiestrukture sowel as projekimplementering. Die fokus van die DLOGH het ook na die Proaktiewe
Grondverkrygingstrategie (PGVS) verskuif oor ondersteuning van nuwe landboukundige toetreders deur die Grond en Landbouherverdelingsprogram
(LRAD). Hierdie verandering en begrotingskwessies van DLOGH het gelei tot onderprestasie in meeste
doelwitte vir die Vestiging van Boere-subprogram aangesien dienslewering vir hierdie subprogram afhanklik is van inlynstelling met
uitsette van die DLOGH. Dit is duidelik wanneer gekyk word na die werklike doelwitte teenoor die beplande doelwitte vir die Vestiging
van Boere-subprogram, bv. 150 sakeplanne is geteiken vir evaluering en slegs 53 is uitgevoer.
Insameling van ouditeerbare bewyse ter ondersteuning van uitsette soos opgeteken, was ‘n groter uitdaging as wat aanvanklik voorsien
is. Dit is weens die behoefte vir ‘n gemeenskaplike begrip tussen alle amptenare van definisies van wat aanvaarbare bewyse is en
duidelike onderskeid tussen soortgelyk aanwysers. Dit was ‘n goeie leergeleentheid en het die program voorberei vir die volgende
finansiële jaar ten opsigte van prestasiebeplanning en rapportering.
Opleiding het ‘n aantal uitdagings gebied ten opsigte van hoeveelheid deelnemers weens die gewildheid van sekere kursusse. Die
mentorskapprogram was nie soos beplan deur die DLBV geïmplementeer nie, en daarom was die betrokkenheid van mentors en
mentees afhanklik van informele reëlings tussen die partye. Die inwerkingstelling van die Smart Pen (Digitale Groenboek) het daartoe
gelei dat meer plaasbesoeke opgeteken is as voorheen (1 180 beplan en 1 523 behaal).
Die subprogram: Voedselsekerheid het voortgegaan om te werk op die identifisering en verifikasie van hulpbehoewende huishoudings
in vennootskap met munisipaliteite in reaksie op die voedselpryskrisis en daarom is die doelwitte oorskry. Die aantal voedselsekerheidhuishoudings
wat by die subprogram se ondersteuning gebaat het, was egter beperk weens die vertragings in verifikasie met munisipaliteit.
Daar was beraam om bestaande voedselsekerheidsprojekte in stand te hou weens die Voedselsekerheid-opname, maar baie van hierdie
projekte is laat vaar en sal verdere ondersoek na die bestuur en eienaarskap van sodanige projekte verg. Tydvertragings is ondervind met
14 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2
die implementering en besteding aan projekte weens elemente buite ons beheer, soos: insette vereis deur munisipaliteite, ondertekening
van ooreenkomste met begunstigdes, hertoewysing van fondse binne projekte weens projekveranderinge, ens.
Die aantal plaaswerkers wat opgelei is, was ook ver meer as beplan weens die baie geslaagde opleidingskursusse oor waterveiligheid
wat by verskeie plaasskole aangebied is waar plaaswerkers se kinders geteiken is. Altesaam 16 500 kinders het aan hierdie inisiatief
deelgeneem. Die hoeveelheid kursusse wat aan plaaswerkers aangebied sou word, is verkeerd geskat en daarom is daar ‘n 53%
afwyking opgeteken. Begrotingsbeperkings in die subprogram het gelei tot minder uitnodigings aan plaaswerkers om deel te neem aan
besprekings en vergaderings en ook tot die kansellasie van ‘n konferensie oor middelmisbruik wat beplan was.
Daarbenewens is ‘n Interdepartementele Werksgroep gestig in die lig van die nuwe landelike ontwikkelingsbenadering wat voorgestel is.
Gedurende 2009/10 het elf streke in die Wes-Kaap deelgeneem aan die Provinsiale Plaaswerker van die Jaar-kompetisie. Alle die
streekkompetisies is teen die einde van September 2009 gefinaliseer en die kompetisie het sy toppunt bereik in ‘n provinsiale kompetisie
wat met ‘n gala toekenningsgeleentheid aangebied is op 30 Oktober 2009 in die Lord Charles-hotel in Somerset-Wes.
Die Provinsiale Plaaswerker van die Jaar-kompetisie word sedert 2005 gehou in vennootskap met SANLAM. Op hierdie wyse het
SANLAM se bydrae feitlik helfte van die uitgawes gedek. Vir die laaste vyf jaar het hulle al die streeksfunksies, trofeë en sertifikate wat
aan die wenners oorhandig is, geborg. Vir die 2010/11 finansiële jaar egter het SANLAM aangedui dat hulle slegs in staat sal wees om
die kompetisie met R95 000 te steun. Aangesien hierdie kompetisie geweldig gegroei het oor die laaste paar jaar, is dit uiters belangrik
dat ‘n nuwe volhoubare vennootskap gesluit moet word om dit verder te neem.
Die vennootskap met Graham Beck Wines ten opsigte van die opleiding van werklose plaaswerkers by die Graham en Rhona Beckvaardigheidsentrum
naby Robertson, het tydens 2009/10 finansiële jaar voortgegaan en ‘n verdere 45 studente het tot 31 Maart 2010
opleiding ontvang.
Plaaswerkers is ‘n baie kwesbare groep burgers, wat vir ‘n baie lang tyd nie gelyke ondersteuning en aandag van die regeringsdepartemente
en -strukture ontvang het nie. Die gebrek aan toegewyde en volhoubare befondsing, spesifiek vir plaaswerkerontwikkeling, is moontlik
een van die groot redes waarom sodanige ontwikkeling en ondersteuning nie gebied kan word nie. Die Wes-Kaapse kabinet het in
2004 opdrag gegee aan die Departement van Landbou om verantwoordelikheid te aanvaar vir die ontwikkeling van plaaswerkers in
samewerking met ander departemente en rolspelers. Die Wes-Kaap is geografies ‘n baie groot provinsie en ons moet ‘n diens aan
‘n geskatte 220 000 plaaswerkers (en hul gesinne) lewer. Die Departement van Landbou: Wes-Kaap is op die oomblik die enigste
landboudepartement in die land wat ‘n subprogram vir plaaswerkers het.
Aktiwiteite rondom die waarneming van siektes het ‘n prioriteit van die komponent gebly. Die waarnemingsprogram vir volstruise ten
opsigte van voëlgriep en Newcastlesiekte is ‘n vereiste van die Europese Unie om uitvoere van volstruisvleis en ander produkte na EUlidlande
toe te laat. Meer as 300 volstruisplase moet tweejaarliks gemonitor word vir die afwesigheid van hierdie siektes.
Toesig oor Europese varkpes (CSF) en Porcine Reproduksie en Respiratoriese Sindroom (PRRS), veral in agterplaas-varkboerderye, is
gedoen om die afwesigheid van hierdie twee siektes, wat ‘n paar jaar gelede groot verliese veroorsaak het, te bevestig.
Die data-insameling en inskrywing vir die Kaapse Dieresiekte-inligtingstelsel- (CADIS) databasis het momentum gekry en vorder
bevredigend. Wanneer dit eers gevestig is, sal dit baie nodige inligting verskaf om aktiwiteite rondom siektewaarneming en siektebeheer
doeltreffend te beplan.
In die laaste kwartaal van die jaar is ‘n epidemie van Slenkdalkoors (RVF) aanvanklik in die Vrystaat-provinsie aangemeld. Baie skape en
beeste het gevrek of is doodgebore. Talle mensegevalle van die siekte het ook voorgekom met ‘n gevalle sterftesyfer van ongeveer 10%.
Die uitbreek het oorgespoel na feitlik alle naburige provinsies insluitend die Wes-Kaap. Entstof is bekom en 80 000 dosisse daarvan is
ontplooi en strategies toegedien om die verspreiding van die siekte te bedwing en te vertraag. Die epidemie was tot aan die einde van
die verslagtydperk nog aan die gang.
In hierdie finansiële jaar het ‘n aantal uitdagings die Program: Veeartsenykunde-dienste beïnvloed in die bereiking van party van die
doelwitte. Party van die uitdagings het die volgende ingesluit:
• Die bekendstelling van nuwe aktiwiteite, baie daarvan in die subprogram: Dieregesondheid waarin die voorspelde uitkomste beramings
was waarbinne sulke aktiwiteite na verwagting in die nuwe finansiële jaar sal optel.
• Die wêreldwye ekonomiese resessie en algemene finansiële probleme het ‘n impak gehad op die vleisbedryf aangesien die
wildsvleisbedryf ‘n afname in uitvoere getoon het gedurende die eerste kwartaal van die finansiële jaar met ‘n afname in die hoeveelheid
versoeke vir uitvoersertifisering van vleis en vleisprodukte. Dit het daartoe gelei dat meeste van die vleis wat vir uitvoer geskik is, in
koue berging in die provinsie gebly het aangesien minder en minder bestellings deur die bedryf ontvang is.
• Vertragings in beide ouditerings- en aanbevelingsfasiliteite geskik vir uitvoer is in hierdie tweede kwartaal van die jaar ondervind. Dit
het op sy beurt weer gelei tot vertragings in die uitreiking van uitvoer-hernuwingspermitte deur Pretoria. Daar is dus voortdurend
aan agterstande aandag gegee en daar word dus ‘n verbetering in die program ter bereiking van sy strategiese doelwitte verwag,
aangesien die aanstelling van personeel in kritieke vakante poste in die finaliseringsproses is.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
15

P R O G R A M P R E S T A S I E
• Die Nasionale Departement van Landbou het die chemiese residu-moniteringsprogram geïnisieer vir monsterneming by plaaslike
abattoirs, wat gelei het daartoe dat die werklading op administratiewe en logistieke beamptes dramaties toegeneem het. Maar met
die onlangse aanstelling van twee vleisinspekteurs is daar ‘n meer gelyke verspreiding van werk tussen die hoof-vleisinspekteurs wat
sal lei tot beter deelname aan die program.
Een van die hoogtepunte in die program was die indiensstelling van die Reële Tyd Polimeer Kettingreaksie- (PCR) toerusting by
die veerartseny-laboratorium waarmee die teenwoordigheid van antigene van verskeie voëlgriep en Newcastlesiekte opgespoor
kan word.
Die tegnologie, navorsing en ontwikkelingsmandaat van die departement is uitgevoer deur die program Tegnologie-, Navorsing- en
Ontwikkelingsdienste teen ‘n stabiele diensleweringsomgewing. Navorsingsprogramme en projekte is uitgevoer teen die doelwitte
van die departement en die program, terwyl nuwe projekte in lyn gestel is met die behoeftes van die bedryf en kliënte en goedgekeur
is ná ‘n streng interne navorsingsprojek-goedkeuringsproses, sowel as ‘n eksterne evalueringsproses in die geval van industrie- en
THRIP-befondsde projekte. Gedurende 2009/10 is 175 projekte uitgevoer, 6 nuwe projekte is goedgekeur en 8 projekte is voltooi. Die
program het aktief deelgeneem in die kwartaallikse vergaderings van GARDAG (Government Agricultural Research and Development
Action Group/Regerings- Landbounavorsing- en Ontwikkeling-aksiegroep) by DLBV en verskeie kwessies van belang met betrekking
tot navorsingbefondsingsmeganismes, beroepspesifieke vergoeding (BSD) vir navorsers, tegnici en vakmanne, samewerking tussen die
nege Provinsiale Departemente van Landbou en die LNR, en die vorming van provinsiale landbounavorsingsforums, is bespreek.
Die groei van die akwakultuur in die Wes-Kaap was duidelik aangesien die vraag na advies oor akwakultuur-boerdery ons voorligtings-
en navorsingskapasiteit oorskry het. ‘n Senior akwakultuur-voorligtingsbeampte is aangestel, die vakature vir ‘n akwakultuur-navorser
is gevul en nog ‘n navorser het navorsing op akwakultuur-genetika ingesluit in haar navorsingsportefeulje. Hoewel ‘n finale besluit oor
die mandaat van die departement in verhouding tot visserye (uitvloeiend van die mandaat van die Departement Landbou, Bosbou en
Visserye) nog nie in 2009/10 geneem is nie, kan hierdie besluit ‘n groot invloed hê op ons kapasiteit in die toekoms en die uitbreiding
van ons akwakultuur-program, en gevolglike befondsing sal dringende aandag moet kry indien hierdie funksie deel word van ons
departement se mandaat.
‘n Beperkte begroting vir die uitbreiding en instandhouding van die navorsingsportefeulje en infrastruktuur, sowel as onvoldoende
fondse om nuwe navorsingsinisiatiewe aan te pak (insluitend ‘n navorsingsprogram oor klimaatsverandering en alternatiewe boerderyopsies
vir die Wes-Kaap), strem steeds die navorsingsuitset en die impak van die program op die volhoubaarheid en mededingendheid
van ons landbousektor in die Wes-Kaap. Druk op waterhulpbronne, veral met die heersende droogte by Eden en by ons Outeniekwanavorsingsplaas,
het gelei tot addisionele druk op die begroting weens die feit dat dierevoer aangeskaf moes word aangesien beperkte
weiding beskikbaar was in hierdie Sentrum vir Uitnemendheid vir weiding/suiwelnavorsing in die Suid-Kaap. As gevolg van die heersende
droogte in Eden was die kundige advies van ons navorsers egter hoog in aanvraag by suiwelboere in die distrik.
Vergaderings met nywerheidsorganisasies en belanghebbendes was hoog op die agenda gedurende 2009/10, nie net om navorsingsbehoeftes
te bepaal nie, maar ook om tegniese inligting aan ons kliënte te versprei. Nege inligtingsdae en vier tegniese vergaderings is gereël,
terwyl 153 lesings en praatjies aangebied is. Werkskomitee-vergaderings is gehou op die navorsingsplase volgens ‘n vasgestelde agenda
en het ‘n sleutelrol gespeel in die beveiliging van die navorsingsingsbasis vir verskeie navorsingsprojekte.
Vandag se komplekse wêreldekonomie en die vinnige pas van die boerderybedryf maak dit onmoontlik vir produsente om ‘n
plaasonderneming of onderneming te beplan en bestuur soos wat hulle dit jare gelede gedoen het. As gevolg daarvan het die Produksie
Ekonomie-afdeling voortgegaan om nuwe verteenwoordigende ondernemingsbegrotings te ontwikkel vir verskillende omgewings-,
bestuurs-, geografiese en eienaarskapkombinasies as hulpmiddels wat gebruik word in boerderybeplanning en besluitneming. Ook die
bestaande bondels wat meer as 500 ondernemingsbegrotings bevat van veldgewasse, agronomie, wingerdbou, vrugte, lewende hawe,
ens., is in stand gehou. Finansiële rekordhouding insluitend die insameling en aantekening van rekords in die SimFini-program, veral
vir begunstigdes van grondhervorming, is een van die voortgaande aktiwiteite in hierdie afdeling. Een van die waargenome uitdagings
vir boere in hierdie verband is egter ‘n gebrek aan kultuur vir rekordhouding en tot ‘n sekere mate lae geletterdheidsvlakke van party
van die begunstigdes. Alhoewel MAFISA-leningskema geadministreer word deur die Nasionale Departement van Landbou, Bosbou en
Visserye (DLBV), op ‘n provinsiale vlak, het die program: Landbou-ekonomie ‘n belangrike rol gespeel in die skepping van bewustheid.
Pogings in hierdie finansiële jaar het ook daarop gefokus om ander instansies aan te moedig om deel te neem as agente vir die skema,
maar deur die loop van die jaar het die DLBV ‘n moratorium geplaas hierop aangesien alle finansiële ondersteuningspakkette hersien
is. Aangesien slegs een geakkrediteerde instansie verantwoordelik is vir die hele Wes-Kaapprovinsie, is die tempo waarteen lenings
goedgekeur word, baie laag. Verder het die Produksie-ekonomie-afdeling ook sy navorsingsaktiwiteite op verskeie boerderystelsels
voortgesit, insluitend wild, akwakultuur en wintergraan.
In die konteks van instandhouding van die Wes-Kaapse landboubydrae van ongeveer 23% tot die land se landbou-uitvoere, het die
departement verskeie programme. Een daarvan is die Marktoegangsprogram (Market Access Programme) wat daarop gemik is om
‘n intensiewe en omvattende benadering tot die aanspreek van bestaande marktoegangskwessies te onderneem op die volledige
waardeketting (stroomop en –af). As uitvloeisel daarvan was daar 35 projekte onder hierdie program vir die finansiële jaar 2009/10
waar 25 daarvan gemik was op die plaaslike mark terwyl die ander 10 op die internasionale mark gefokus het. Laasgenoemde was
waar 10 boere/entrepreneurs van diverse ondernemings (soos wyn, sagtevrugte, tafeldruiwe, rooibos en olyfolie) wat uitvoergereed
was, na Europa (naamlik Nederland, België, Finland, Swede en Noorweë) geneem is. Die doel van die besoek was om hierdie boere
16 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2
aan potensiële kopers, invoerders, agente of kleinhandelaars voor te stel. Hierdie boere het reeds ‘n produk gehad was geskik was vir
uitvoere. Daarom was die reis onderneem om hulle in staat te stel om ‘n beter begrip te bekom van die tegnieke om hul uitvoerprodukte
te pas by die vereistes van EU-markte en uiteindelik kontraktuele ooreenkomste te sluit met invoerders, kopers of kleinhandelaars.
Die lande wat besoek was, was hoofsaaklik nuwe markte met baie potensiaal, en veral vir wynprodusente. Gevolglik is baie belangrike
verbintenisse met wynprodusente gevorm wat kan lei tot goeie sake-ooreenkomste met ‘n potensiële voordeel selfs vir die lede wat
nié deel van die reis was nie. Dit is egter ook besef dat dit ‘n proses is wat meer as ‘n jaar kan neem om bereik te word. Om dit te
komplementeer, is verskeie markverslae geproduseer. Daarbenewens, om uitdagings rondom kapasiteit weens gebrek aan inligting,
tegniese ervaring, klein produksievolumes, ensovoorts, te bekamp, is daar met verskeie projekte (13) gehelp met kollektiewe aksiemodelle
en veral koöperasies.
Gedurende die 2009/10 finansiële jaar, is die stigting van die Agri-sake Beleggingseenheid by Wesgro behaal. Hoewel die eenheid vir
slegs maande van die finansiële aktief was, is die waarde van die verworwe projekte op die pyplyn geskat op R445 miljoen. 2009 was
egter ‘n moeilike jaar om beleggings te bekom, veral buitelandse direkte beleggings, aangesien die hele wêreld in ‘n finansiële krisis
gedompel was. As gevolg daarvan was die totale waarde van beleggings wat gedurende die veraslagperiode geïn is, slegs R24 miljoen. Een
van die hoogtepunte gedurende die 2009/10 finansiële jaar is ‘n tesis getiteld “Performance deteminants of wine farms in die Western
Cape” wat die tweede prys gewen het as die beste meestersgraad-tesis by die konferensie van die Landbou-ekonomie-vereniging
van Suid-Afrika. As deel van navorsing is daar ook ‘n PHD-studie begin gedurende hierdie jaar onder Wageningen Universiteit oor
marktoegangskwessies met ‘n fokus op grondhervormingsboere in die sagtevrugtebedryf in die 3 Kaapse provinsies.
Die ekonomiese model-navorsing in samewerking met die Buro vir Voedsel en Landbou-beleid (BFAP) en die Universiteite van
Stellenbosch en Pretoria het steeds goeie resultate opgelewer. Die navorsing het homself weereens bewys gedurende die 2009/10
finansiële jaar as ‘n waardevolle hulpbron nie net vir die regering alleen nie, maar ook vir agri-besigheid en boere deur analises
van toekomstige beleid en mark-scenarios en die meting van hul impak op plase en besighede se winsgewendheid. Die belangrike
kommoditeite in die analise-skedule sluit in koring, gars, aartappels, suiwel, vleis, wyn, tafeldruiwe, pere en appels wat van strategiese belang
is vir die Wes-Kaap-provinsie. Belangrike navorsingsresultate is gedurende ‘n jaarlikse grondlynbekendstelling wat in Junie plaasgevind
het, versprei. In die lig van klimaatverandering het die leweringsagenda van die Departement ook besluitnemingondersteuning ingesluit
waarvan onder andere die optimale gebruik van natuurlike hulpbronne, naamlik water en grond. Gevolglik het die hulpbron-ekonomienavorsing
gefokus op waterbestuur waar ‘n studie oor die eienskappe van hulpbronbewaarders in die Wes-Kaap voltooi is. Sover dit
die ekonomiewye analise aangaan, is verskeie studies uitgevoer met behulp van kwantitatiewe analise, byvoorbeeld die impak van die
verhoogde elektrisiteitstariewe, verhoging in heffing op brandstof en verhoging in aksynsheffing deur gebruik te maak van die nuwe
sosiale verrekeningsmatriks (SAM) vir die Wes-Kaap, wat gedurende die verslagtydperk voltooi is. Die wyer gebruik van die hulpmiddels
is uitgebrei na die aanspreking van uitdagings rondom klimaatsverandering, byvoorbeeld deur verskeie scenario’s te ondersoek oor die
bestuur van die vraag na water in besproeiingslandbou. Party van die voltooide verslae gedurende hierdie finansiële jaar het verslae oor
handelsanalise ingesluit. ‘n Aantal verhandelings oor verskeie internasionale, nasionale en departementele joernale is ook gepubliseer.
Databasisse is van deurslaggewende betekenis in die opneem van data wat vergelyk kan word met grondlyndata om strukturele
veranderinge oor die prestasie van strategieë op projekvlak te bepaal. Die verskillende ruimtelik-verbinde databasisse met inbegrip van
opkomende boere, kostuine, landbou-toerisme, grondpryse, grondhervorming, wildpryse, ens., bestuur deur die statistieke afdeling, is op
datum gehou en tydreeksdata sal in die nabye toekoms beskikbaar gestel word. Die databasis van navrae wat ontvang is, bly op hoogte
van al die afdeling se kliënte en laat ruimte vir differensiasie tussen manier van optrede, oorsprong van klagtes, kontakbesonderhede en
tipes navrae wat ontvang is. Dit het geblyk ‘n goeie bestuurshulpmiddel te wees wat dit vir die afdeling maklik maak om sy aktiwiteite
vir die verkryging van data te prioritiseer om voorsiening te maak vir dié data wat werklik in aanvraag is. Die grootste uitdaging is om
mikro-data op plaasvlak in te samel. Die nuwe Swart Boer-opname wat aan die einde van die 2009/10 finansiële jaar afgehandel is, het
interessante en waardevolle resultate gelewer. Hierdie opname kan die nuutste status en vordering onder swart boere naspeur. Die
opname teken ook die status van swart kommersiële boere aan wat nié in die 2005/2006-opname gedoen is nie. Die mikpunt in die
toekoms is om ‘n register te hê van alle plase in die Provinsie Wes-Kaap.
Die Program: Gestruktureerde Landboukundige Opleiding het bygedra tot menslike kapitaalontwikkeling in Landbou deur geakkrediteerde
opleidingsprogramme en modules op VOO- en TO-vlakke te bied. Die program het voortgegaan om kort vaardigheidskursusse,
leerlingskapopleiding, Hoër Sertifikaat-, Diploma- en B.Agric-opleiding aan die reeks kliënte van die departement in die konteks van
behoefte-gebaseerde intervensies aan te bied, gekoppel aan beskikbare befondsing en ander hulpbronne wat ‘n invloed gehad het op
die vlakke van uitsette.
Die subprogram: Tersiêre Onderrig het 436 studente in die B.Agric, Diploma, Hoër Sertifikaat en die SANEF-sertifikaat van
Perdemeesterskap en Voorbereidende Ry en Onderrig-programme geregistreer wat aan die begin van die 2009 akademiese jaar
aangebied is. Van hierdie 436 studente het 414 geregistreer vir die finale eksamen in November 2009, en 69 is geassesseer in verskillende
modules wat in die tweede semester aangebied is. In 65 van hierdie modules was die slaagsyfer 70% en meer.
In Desember 2009 het eenhonderd en agt (108) studente gegradueer aan die Kaapse Instituut vir Landbou-opleiding: Elsenburg
(Subprogram: Tersiêre Opvoeding). Twee en sestig (62) studente het B.Agric-kwalifikasie verwerf, vier en twintig (24) het ‘n Diploma in
Landbou gekry en twee en twintig (22) het ‘n Hoër Sertifikaat behaal. Ses (6) studente het cum laude geslaag. Nog nege (9) studente
het hul B.Agric-grade in die herfsgradeplegtigheid van die Universiteit van Stellenbosch ontvang in 2010.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
17

P R O G R A M P R E S T A S I E
Nege en twintig (29) kort kursusse is op NKR-vlak 5 aangebied gedurende 2009 en suksesvol voltooi deur 424 studente.
Met betrekking tot gehalteversekering van opleidingsprogramme is ‘n selfevaluering voltooi van die B.Agric en Hoër-sertifikaatprogramme.
Eersgenoemde selfevaluering is gedoen in samewerking met die Universiteit van Stellenbosch. Landbou-voorligting-opleiding is tot die
Hoër-sertifikaatprogram bygevoeg as ‘n hoofvak.
Die samewerking met die Universiteit van Stellenbosch met betrekking tot die aanbieding van die B.Agric-program is in 2009 voorgesit
tot die bevrediging van beide partye.
Die KILO het aktief deelgeneem in projekte en inisiatiewe van die Nasionale Departement van Landbou, veral ten opsigte van beleid
op die toekomstige bestuur van landbou-kolleges en die ontwikkeling van ‘n stel norme en standaarde vir landbou-kolleges.
Die subprogram: Verdere Onderrig en Opleiding (VOO) het vaardigheidsopleiding aangebied aan altesaam 2 542 begunstigdes bestaande
uit plaashulpe, opkomende boere en kommersiële boere, waarby 776 CASP/LRAD-projekbegunstigdes ingesluit was.
Altesaam 112 leerders het aan die einde van Desember 2009 hul leerlingskapopleiding (NKR-vlakke 1-4) suksesvol afgelê en ‘n
bevoegdheidsertifikaat in ‘n spesifieke landbou-dissipline ontvang wat deur AgriSETA geëndosseer is. Die slaagsyfer wat behaal is,
verteenwoordig ‘n totaal van 87% van die werklike leerders aan die einde van die leerlingskapprogram
Altesaam 44 modulêre vaardigheisopleidingsblokke, wat wissel van 3 tot 15 dae van opeenvolgende opleidingskursusdae, is gedurende
die oorsigjaar aangebied, sowel as vyf verskillende tipes gestruktureerde leerlingskappe.
Leerlingskapopleiding het aan die begin van die akademiese jaar begin en is oor ‘n 11-maande-tydperk, wat in Desember 2009 geëindig
het, afgehandel. Hierdie opleidingsprogramme is aangebied by die verskeie gedesentraliseerde sentrums regoor die provinsiale distrikte,
naamlik Kaapse Wynland,Metro-distrik, Eden, Klein Karoo, Weskus en Overberg.
Aansienlike beleggings is gemaak ten opsigte van infrastruktuur, veral by die Oudtshoorn, Bredasdorp en George VOO-gedesentraliseerde
opleidingsentrums deur die verbetering en opgradering van die hostelfasiliteite, naamlik slaapfasiliteite vir beide doserende personeel
en leerders, interne verbeteringe aan doserende en kantoorfasiliteite, inrigting van die kombuisfasiliteite vir voedselvoorbereiding
ingevolge die minimum standaarde en norme soos voorgeskryf deur die Gesondheids- en Veiligheidsraad. Die genoemde sentrums
het almal hul sertifikate van nakoming en goedkeuring deur die relevante owerheid ontvang. ‘n Uniforme spysenieringsdiens is ook
geïmplementeer by elk van die gedesentraliseerde sentrums, wat beteken dat die interne prosesse dus gestroomlyn is om transversale
uniformiteit en ooreenstemming in hierdie verband te verseker.
As deel van die bemarkingstrategie om groter bewustheid te skep van landboukundig-gebrekkige vaardigheidsprogramme en
leerlingskapopleiding is altesaam 12 landbou-loopbaanuitstallings, ekspo’s en samekomste bygewoon, sowel as 22 ope dae by skole
aangebied. Hierdie bemarkingsinisiatiewe is oor die streke versprei om ‘n groter en meer diverse groepering van landbou-kliënte
te bereik.
Ander merkwaardige prestasies vir die subprogram: VOO sal die geslaagde artikulasie van 12 leerders in die tersiêre stroom insluit,
met 2 van die leerders wat vir die B.Agric-program aanvaar is, sowel as die toekenning van ‘n eksterne beurs ter waarde van R20 000
aan die beste VOO-leerlingskapstudent van 2009, vir haar studies in die B.Agric-program in 2010.
Verdere versterking van die Boergondië-uitruilprogram het gelei tot die keuse van 8 Wynkunde en Wynkundige leerders tot die NKR
vlak 2-leerlingskap, 3 Sommelier-kandidate, 5 leerders vir opleiding in instandhouding en bestuur van vate, 8 voorligtingswerkers en 4
kaasmakers om opleiding te ondergaan by die CFPPA, Beaune, Frankryk vir ‘n tydperk van 2 tot 6 weke. Hierdie leerders is blootgestel
aan beide teoretiese en praktiese sessies en met voltooiing van hul opleiding het hulle ‘n sertifikaat van die CFPPA ontvang.
Nog ‘n groot prestasie vir die subprogram: VOO het betrekking op die eksterne verifikasie en akkreditasie-endossement van die
leerprogramme en assesseringsmetodes in lyn met die kwaliteitsnorme soos vereis deur AgriSETA. Hierdie endossement bekragtig
en akkrediteer VOO-leerprogramme in die industrie. Daarbenewens is altesaam 4 leerlingskapprogramme sowel as 4 kort
vaardigheidskursusse intern geassesseer.
2.5.2 Oorsig van die organisatoriese omgewing vir 2009/10
Die grootste uitdaging vir die Program Volhoubare Hulpbronbestuur is om skaars vaardighede (ingenieurs en ingenieurs-tegnici)
te behou in die Program en om geskikte kandidate in skaars vaardigheidsdissiplines te trek by hoofkantoor en in die verskillende
distriksmunisipaliteite van die departement. Slegs vier ingenieurs is tans in diens by die departement.
Gedurende hierdie jaar het ons twee van ons senior LandCare-tegnici verloor. Een is oorlede en die ander het met vroeë aftrede gegaan
weens mediese redes, wat gelei het tot ‘n groot verlies aan bestuursvaardighede en minder kapasiteit om projekte te implementeer.
Die diensleweringsomgewing is ook onder druk weens die gebrek aan jong ingenieurstalent om die belangrike mandaat uit te voer om
ingenieursdienste aan ons kliënte te lewer en om LandCare-projekte te implementeer. Twaalf poste vir tegnici en een vir ingenieurs is
18 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2
vanjaar geadverteer om nuwe inskrywers in die veld van volhoubare hulpbronbestuur te lok, maar geen geskikte aansoeke is ontvang
nie. In die volgende jaar sal spesiale aandag gegee word aan die verdere opleiding van die beste applikante om hulle voor te berei vir
indiensneming in die departement.
Die huidige menslike kapitaalontwikkelingsinisiatiewe is daarop gemik om skaars vaardighede aan te spreek en om loopbane in landbou
te bevorder en dus die jeug in landbou in te bring en die departement in staat te stel om kandidate vir ingenieursposte te lok.
‘n Beursskema is geïmplementeer om nuwe studente sowel as ingenieurstudente in hul finale jaar te lok om ‘n vinniger lewering
van ingenieurs en tegnici met geskikte kwalifikasies na die departement te lok. Tien studente studeer tans in die verskeie jare van
ingenieurswese en die eerste twee tegnikus-studente sal hul studies aan die einde van 2010 voltooi.
Weens die groot hoeveelheid natuurrampe wat in die provinsie ondervind is, moet die Landbou-rampbestuureenheid ons kapasiteit uitbrei
om nie net rampverligting te bied nie, maar ook rampvoorkoming. Hierdie eenheid skakel met die Provinsiale Rampbestuureenheid.
Om kommentaar te lewer op die aansoeke vir die onderverdeling en/of hersonering van landbougrond is ‘n belangrike taak van die
program en die bestaande hulpbronne wat vir die taak toegewys is, behoort dringend vermeerder te word om ons wetlike verpligtinge
na te kom. ‘n Werkstudie sal uitgevoer word om te bepaal wat die samestelling en omvang moet wees van die hulpbronne wat benodig
word om al die aansoeke betyds te hanteer.
Die Raamwerk vir Mediumtermynstrategie (MTSR) het aangedui dat die ontwikkeling van die uitkomstebenadering met Uitkoms 7 ‘n
sleutelprioriteit is vir hierdie departement en eweknieë in die provinsie, byvoorbeeld die Departement van Landelike Ontwikkeling en
Grondhervorming (DLOGH), voorheen die Departement van Grondsake. Die uitgebreide mandaat van die Departement van Landbou
na Landbou, Bosbou en Visserye het ook daartoe gelei dat die Provinsiale Departement homself moet herposisioneer in reaksie op
sy rol in Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming in die provinsie. Die DLOGH se fokus op herkapitalisering van bestaande
grondhervormingsprojekte bo ondersteuning van nuwe projekte, sal vereis dat daar hersiening van die organisatoriese struktuur,
institusionele reëlings, prosesse en begrotingsaanpassings moet plaasvind om voorsiening te maak vir omvattende landboukundige
ondersteuningsprogramme wat toeganklik is vir boere.
Die DLBV het die Voorligting¬-hernuwingprogram (VHP) bekendgestel met die doel om die hoeveelheid voorligtingsamptenare, opleiding
en ontwikkeling van amptenare, verbeterde toegang tot inligting en kommunikasietegnologie (IKT) te vermeerder, en die professionele
beeld en kredietwaardigheid van voorligtingsdienste te verbeter. Deur die VHP het die program 17 tegniese en administratiewe
personeel op kontrak aangestel terwyl 11 landbou-gemeenskapswerkers ondersteun is om voltyds te studeer en 19 deeltyds. In lyn
met die Voorligtingsnorme en Standaarde het die program verder ook ‘n besluit geneem om alle landbou-gemeenskapswerker-poste
mettertyd uit te faseer. Die huidige vakante poste op die diensstaat sal nie gevul word nie en die befondsing sal gebruik word vir
alternatiewe poste. ‘n Kontrakwerker wat deur die VHP befonds word, is ook in die Departement se MH-komponent aangestel om die
VHP-beurshouers en die verskillende betrokke tersiêre instansies te administreer.
Die Uitvoerbeheer- en Voedselsekerheid-subprogram is geskei in twee subprogramme. Hierdie subprogramme is nou ten volle
funksioneel en twee adjunk-direkteure is aangestel vir Voedselveiligheid en Uitvoerbeheer.
‘n Staatsveearts: Epidemiologie is aangestel om die vakante pos te vul nadat ‘n vorige Veearts: Epidemioloog bedank het.
Twee staatsveeartse van Veeartseny-laboratorium het bedank. Twee personeellede van Veeartseny-laboratorium en Uitvoerbeheer is in
die loop van die finansiële jaar oorlede. Die werwingsproses om hierdie poste te vul, is egter tans aan die gang.
Die hoeveelheid vakante poste vir die program Tegnologie-, Navorsing- en Ontwikkelingsdienste het laag gebly in 2009/10 en vakatures
is vinnig en ingevolge die doelwitriglyne van billike indiensneming gevul. Die program het 14 interns, 1 Jong Professionele Programpersoon
(JPP) en 2 Pre-Jong Professionele Program-persoon (Pre-JPP) gehad as deel van sy menslike kapasiteitbouprojek. Die posisie
van Hoof van die Instituut vir Diereproduksie het vakant gebly nadat die vorige posbekleër afgetree het en geen geskikte kandidaat
ná verskeie pogings gewerf kon word nie. Hierdie pos sal weer geadverteer word nadat die BSD-proses geïmplementeer is, wanneer
hierdie pos dan as Wetenskaplike Bestuurder geadverteer kan word. Hierdie vakature het egter bestuursdruk opgelewer aangesien
die waarnemende bestuurder ook ‘n spesialis-navorser met sy eie belangrike navorsingsverpligtinge is. Die tweede vergadering van
die stuurkomitee van die Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit (NMMU)/Wes-Kaapse Departement van Landbou MOU was
gehou om internskap en nagraadse studente te identifiseer vir navorsingskapasiteitsbou onder hierdie ooreenkoms. As deel van die
bestuurskapasiteitsbouprojek het een van ons Insitituut-hoofde die Gevorderde Bestuursontwikkelingsprogram suksesvol voltooi.
Gedurende hierdie finansiële jaar, het die program Landbou-ekonomie drie van sy uiters vaardige personeel met ‘n navorsingsfokus
verloor wat, ook moeilike is om te vul. Pogings is gedurende hierdie jaar aangewend om die moontlikheid te ondersoek van ‘n
beroepspesifieke dispensasie vir landbou-ekonome maar dit lyk nie asof dit byval vind by mense by DODSA wat die ondersoek verder
moet neem nie, ongeag die feite en syfers ten opsigte van retensie en werwingsuitdagings wat deel is van die motivering. Die besluit om
alle programme van die departement te verskuif na ‘n SQL-bediener het die gebruik van die voltooide weergawe van Micro Combudprogram
vertraag aangesien dit ook nuwe ontwikkeling genoodsaak het ten einde die program te verander. Die verspreiding van
inligting en veral verslae wat die internet en intranet gebruik, is belemmer weens die verlies van sleutelpersoneel wat hierdie funksie
in die departement vervul het. Gedurende hierdie verslagtydperk is die program: Landbou-ekonomie se implementeringsplan, naamlik
die herskikking van die aktiwiteite van die program wat gelei het tot ‘n nuwe struktuur, goedgekeur. As gevolg van hierdie proses is die
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
19

P R O G R A M P R E S T A S I E
Hulpbron Ekonomie-komponent in die nuwe makro-ekonomie-afdeling geïnkorporeer terwyl die AgriBEE-eenheid ook met Lanboubemarking
gekombineer is. Dit het ook die aanpassing en plasing van party amptenare in die program genoodsaak.
‘n Spanoudit in die program: Gestruktureerde Landbouopleiding is uitgevoer om uit die perspektief van die werknemers te bepaal wat
hul huidige werkskonteks is en enige probleme wat ‘n invloed kan hê op spanfunksionering en werkprestasie. Verder was die oogmerk
van die groep ook om te kyk na die sterk punte in die program en aanbevelings te ondersoek ten einde die spanfunksionering te verbeter.
Die uitkoms van die oudit is aan alle personeel gekommunikeer en ‘n implementeringsplan sal ontwikkel word om geïdentifiseerde
kwessies aan te spreek om programprestasie te verbeter.
Interne samewerking met sustereenhede, veral OOL, het gelei tot die aanstelling van ‘n landbou-opleidingsadviseur, wat spesifiek sal
help met die analise van sakeplanne en die fasilitering van opleidingsbehoeftes vir grondhervormingsbegunstigdes. Hierdie inisiatief sal
in die komende jaar uitgebrei word.
Uitdagings word steeds ondervind ten opsigte van die vul van sekere vakatures vir dosente, veral dosente vir Pomologie, Wingerdbou,
Landboubestuur en Ekonomie. ‘n Aantal kritieke personeelaanstellings is tydens die oorsigtydperk gemaak. Die pos vir Dosent:
Rekenaarwetenskap is na twee jaar gevul terwyl die Dosent: Grondwetenskap-pos na drie jaar gevul is.
Die vul van vakante befondsde poste bly ‘n prioriteit, gegewe die konteks van begrotingsbeperkings wat ‘n direkte impak het op die
werksaamhede van die Program: Gestruktureerde Landbouopleiding. Interne oorplasings van personeel tussen programme bly ‘n
probleem aangesien personeel beter salarisse aangebied word, wat dus ‘n impak het op die werksaamhede van die program.
Een van die groeiende probleme is die taalvaardigheid van studente. Die hoeveelheid studente wat nie in Afrikaans kan kommunikeer
nie, het geleidelik toegeneem. Die taalbeleid word streng nagekom om te verseker dat aanbiedings en voorleggings in beide Afrikaans
en Engels gedoen word.
Die werwing van personeel wat ten minste twee van die amptelike tale in die provinsie magtig is, is steeds problematies. In gevalle waar
permanente dosente nie aangestel is nie, is die dienste van kundiges in die bedryf gebruik.
Daar is steeds ‘n toenemende behoefte aan finansiële bystand by die studente ten einde die landboubedryf te omskep.
2.5.3 Strategiese oorsig en sleutelbeleidsontwikkelings vir die 2009/10 finansiële jaar
Sleutelbeleidsontwikkelings wat die optrede van die departement beïnvloed, is die volgende:
• Die werklikheid dat water bewaar moet word en doeltreffend deur die landboubedryf gebruik moet word.
• Doeltreffende watergebruik kan een van die strategieë wees om die moontlike gevolge van
• klimaatsverandering te hanteer.
• Die beskerming van ons biodiversiteit en bewaring van ons landbouhulpbronne.
Die Water Wise- en Biodiversiteitsbestuur-veldtogte wat op 4 September 2007 geloods is, is in die loop van vanjaar na die Sentraal-Karoo
munisipale gebied uitgebrei en sal in die toekoms steeds deel vorm van die departementele uitstallings by landbouskoue en inligtingsdae.
Die organisatoriese veranderinge in die DLBV en DLOGH, op provinsiale én nasionale vlak, het gelei tot ‘n tydperk van onsekerheid en
beplanning wat oponthoude tot gevolg gehad het in die vestiging van integrasiestrukture sowel as projekimplementering. Die fokus van
die DLOGH het ook verskuif na ‘n proaktiewe grondaanskaffingstrategie (PGVS) oor ondersteuning van nuwe toetreders tot die landbou
deur die Grond- en Landbouherverdelingsprogram (LRAD).
Die CASP-raamwerk is hersien om die departement in staat te stel om ‘n meer holistiese diens aan boere te verskaf. Deur dit te doen
is projekvolhoubaarheid versterk. In terugskoue op die veranderinge in die CASP-raamwerk en die algehele uitgebreide mandaat van die
departement, was die fokus in die afgelope jaar om ‘n meer samewerkende benadering tot die voorsiening van omvattende landbousteun
aan boere aan te neem. Daarbenewens sal die departement die samewerking tussen sy programme deur toegewyde verteenwoordiging
op die Departementele Projektoewysingskomitee (DPAK) versterk.
Die hersiene CASP-raamwerk het die behoefte om die departement se klante te kategoriseer genoodsaak ten einde geskikte
ondersteuningspakkette te ontwikkel wat hul spesifieke behoeftes sal aanspreek. Hierdie kategorieë is die volgende: Bestaansboere,
Kleinboere en Kommersiële boere.
Die departement het vanjaar die kommoditeitsbenadering tot projekimplementering geloods, wat in die CASP-sakeplan 2010/11 weerspieël
en versterk word. In lyn met hierdie benadering het die departement sy vennootskap met die Sagtevrugtebedryf se Ontwikkelingstrust
geloods in Augustus 2009, met die oogmerk om saam te werk om produksie op vrugteplase oor die volgende vyf jaar te verhoog. Die
departement het R1,5 miljoen bygedra tot hierdie inisiatief vir hierdie finansiële jaar. Nege plase is bevoordeel uit hierdie inisiatief in die
huidige jaar met 419 individuele begunstigdes waarvan 131 vroue is en 239 jong mense.
20 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2
Die nuwe politieke landskap in die Wes-Kaap sal sy eie veranderinge aanbring aan die Departement van Landbou en die program Tegnologie-
, Navorsing- en Ontwikkelingsdienste se agenda met nuwe (addisionele) sleutelprioriteite en uitdagings Tien nuwe provinsiale strategiese
doelwitte vir die Wes-Kaap is in die loop van die laaste deel van 2009/10 gefinaliseer en sal die agenda stel vir die volgende vyf jaar en die
volgende insluit:
1. Skepping van geleenthede vir besighede en burgers om die ekonomie en indiensneming te laat groei
2. Verbetering van skoolonderriguitkomste
3. Verhoog toegang tot doeltreffende en veilige vervoer
4. Maksimeer gesondheidsuitkomste
5. Verminder misdaad
6. Optimaliseer menslike vestigingsintegrasie
7. Beklemtoon volhoubaarheid en optimaliseer doeltreffende gebruik van hulpbronne
8. Verhoging van maatskaplike samehang
9. Verligting van armoede
10. Skoon, waardegedrewe en simpatieke regering.
Die invloed van klimaatsverandering op landbou in die Wes-Kaap sal een van die vernaamste determinante wees van die volhoubaarheid
van die natuurlike hulpbronnebasis, die landbousektor en die mededingendheid van sy boere. Strategiese doelwit 7 “Beklemtoon
volhoubaarheid en optimaliseer doeltreffende gebruik van hulpbronne” sal in hierdie opsig van uiterste belang wees, met spesiale klem op
waterbestuur, grondgebruik, alternatiewe produksiepraktyke en gewasse, en hernubare energie. Dit sal die basis vorm van ons aksieplan
vir klimaatsverandering wat binne die volgende vyf jaar van stapel gestuur sal word.
Die noodsaaklikheid van landbounavorsing en ontwikkelings is ook geïdentifiseer as ‘n sleutelprioriteit vir die departement en is ingesluit
in die ses sleutelprioriteite vir die volgende vyf jaar. Die sleutelprioriteite is:
1. Ontwikkeling van Menslike Kapitaal
2. Marktoegang vir alle boere
3. Verhoging van Landbouproduksie
4. Navorsing en Tegnologie
5. Landelike Ontwikkeling
6. Hernuwing van Voorligting.
Aangesien navorsing en tegnologie een van die sleutelprioriteite is, sal die program sy fokus verder plaas op navorsingsonderwerpe oor
hoër uitset, laer inset, sowel as op klimaatsveranderingverwante navorsing.
Die Voedselprysmonitering, wat ‘n nasionale projek is wat landbou-ekonome in alle provinsiale departemente van landbou betrek het
– veral met data-insameling en verifikasie op ‘n maandelikse basis vir sekere kositems – is oorgegee aan Statistiek Suid-Afrika om dit te
implementeer. Gedurende hierdie finansiële jaar het die Minister vir Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming (LOGH) ‘n moratorium
geplaas op aandeelhouerskemas op plase. Die Wes-Kaap was die meeste geraak deur hierdie besluit in vergelyking met ander provinsies
aangesien dit een van die gewildste modelle vir grondhervorming in die provinsie is. Dit het ‘n impak gehad op sommige van die teikens
van die program: Landbou-ekonomie, in veral die evaluering van sakeplanne aangesien LOGH die grootste kliënt in hierdie verband is.
Ook die moratorium wat geplaas is op maatskappye wat agente wou wees vir MAFISA deur DLBV het ‘n negatiewe impak gehad in
provinsies soos die Wes-Kaap waar net een stigting in die eerste ronde goedgekeur is. Gedurende hierdie finansiële jaar het Statistiek
Suid-Afrika voorlopige resultate uitgereik vir die 2007-sensus. Oponthoude in die vrystelling van formele statistieke het ‘n negatiewe
impak gehad aangesien die inligting vereis word vir verskeie gebruike. Dit het duidelik geblyk uit ‘n studie wat uitgevoer is dat daar ‘n
behoefte vir omvattende wildboerery-navorsing in hierdie departement bestaan. Van die vroeë tekens dui daarop dat hierdie subsektor ‘n
waardevolle werkskepper kan wees en ook werkers kan bemagtig met gevorderde vaardigheidsvlakke bo dié van die normale plaaswerker.
Die noodsaaklikheid hiervan word ook deur DLBV erken.
Die KILO het aktief deelgeneem aan projekte en inisiatiewe van die Nasionale Departement van Landbou, veral ten opsigte van die
toekomstige beheer van landboukolleges en ontwikkeling van ‘n stel norme en standaarde vir landboukolleges. Op grond van hierdie stel
norme en standaarde is ‘n selfassessering van KILO uitgevoer. Hierdie gapingsanalise sal die toekomstige ontwikkelings by die kollege toelig.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
21

P R O G R A M P R E S T A S I E
‘n Formele samewerkingsooreenkoms met die Wes-Kaapse onderwysdepartement (WKOD) is gesluit en hierdie ooreenkoms sal in die
komende jaar gedetailleer en geïmplementeer word.
Eksterne befondsing, veral van die AgriSETA as ‘n primêre voog van Leerlingskapprogramme in die sektor, het ‘n direkte impak op die
operasionele begroting van die subprogram, sowel as beperkinge wat op leerlingskapopleiding wat deur die bedryf befonds word, geplaas.
Leerlingskapbefondsing vir slegs 50 leerders is deur AgriSETA goedgekeur vir die akademiese jaar 2009/10, in vergeleke met meer as ‘n
100 in 2008/09.
‘n Memorandum van verstandhouding is tussen die Departement van Landbou en die Departement van Onderwys gefinaliseer. Beide
partye het interne werkswinkels gehad om die implementeringsraamwerk wat hulle beoog om in 2010/11 te implementeer, op te stel.
2.5.4 Beleidsontwikkeling en wetgewende veranderinge
Die departementele benadering en veral Boere-ondersteuning en –ontwikkeling is beïnvloed deur die nasionale departement se
sleutelprioriteite gegrond op Uitkoms 7 van die nasionale strategie en deur die nuwe strategiese rigting van die Wes-Kaapse regering.
Die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye (DLBV) het die voorgestelde roosters vir die Nasionale Residu-moniteringsprogram
drasties verander vir die 2009/10-monsternemingsjaar om meer risiko-gebaseerde geteikedende monsterneming te wees. Dit het die
getalle van monsters wat deur provinsiale beamptes ingesamel moes word, aansienlike verminder in vergeleke met die beplande
monsterinsameling. Party van die abattoirs het besluit om nie enige wild vir die 2009-jaar te prosesseer nie, en daarom sal geen
monsters ingesamel word nie.
Hoewel ‘n finale besluit oor die mandaat van die departement ten opsigte van visserye (voortspruitend uit die mandaat van die
Departement van Landbou, Bosbou en Visserye) nog nie geneem is nie, kan hierdie besluit ‘n groot impak hê op ons toekomstige
kapasiteit en die uitbreiding van ons waterboerdery- (akwakultuur) program.
Die jaar was ook getuie vir die formele loodsing van die Suider-Afrika Ontwikkelingsgemeenskap (SAOG) Vrye Handelsooreenkoms
(VHO) deur die Suider-Afrika-lande van die SAOG tydens die Spitsberaad van SAOG se staatshoofde in Augustus 2008, in ‘n poging om
die streek se ekonomiese groei ‘n hupstoot te gee. Die SAOG VHO sal 85% van handel kwytskeld van heffings en die mikpunt is om
teen 2012 heeltemal liberaal te wees. Twee van die veertien lidlande het nog nie die SAOG protokol op handel bekragtig nie en sal na
verwagting op ‘n later stadium aansluit. Dit het ‘n sterk potensiaal om interstreeklike handel aan te moedig en daarmee ontstaan nuwe
geleenthede vir ons boere. Wat egter van belang is, is die impak-analise van hierdie besluit op ‘n provinsiale vlak.
Die klem op landelike ontwikkeling is ‘n goeie aanwyser van die noodsaaklikheid om dienste na die landelike gebiede te neem. Dit sal
egter addisionele hulpbronne noodsaak, veral die begroting wat ‘n ernstige beperking is as die besnoeiings op begroting oor die MTUR
in aanmerking geneem word. Dit is selfs meer so vir programme soos Landbou-ekonomie wat ‘n beperkte begroting het en nog nie
gedesentraliseer is nie.
Die KILO het aktief deelgeneem aan projekte en inisiatiewe van die nasionale Departement van Landbou, veral ten opsigte van die
toekomstige beheer van landboukolleges en ontwikkeling van ‘n stel norme en standaarde vir landboukolleges. Op grond van hierdie
stel norme en standaarde is ‘n selfassessering van KILO uitgevoer. Hierdie gapingsanalise sal die toekomstige ontwikkelings by die
kollege toelig.
‘n Formele samewerkingsooreenkoms met die Wes-Kaapse onderwysdepartement (WKOD) is gesluit en hierdie ooreenkoms sal in
die komende jaar opgesom en geïmplementeer word. Beide partye het interne werkswinkels gehad om die implementeringsraamwerk
wat hulle beoog om in 2010/11 te implementeer, op te stel.
2.6 Departementele inkomste
Departementele Inkomste
Werklik
2006/07
R’000
Werklik
2007/08
R’000
22 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik
2008/09
R’000
Doelwit
2009/10
R’000
Werklik
2009/10
R’000
% afwyking van
doelwit
Belastinginkomste 289,287 316,597 352,769 470,165 470,165 0%
Nie-belastinginkomste 17,512 21,969 26,830 23,283 24,111 3.6%
Verkope van kapitale bates
(Kapitale Inkomste)
Finansiële transaksies (Verhaling
van lenings en voorskotte)
TOTAAL VAN DEPARTEMENTELE
INKOMSTE
0 0 333 20 12 40%
1,779 2,193 119 0 132 100%
308,578 340,759 380,051 493,468 494,420 0.2%

Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Waterhulpbronne word ‘n oorlewingsuitdaging.
Reaksie op Uitdaging 1:
Navorsing oor doeltreffendheid en effektiwiteit van landbouwatergebruik, sowel as die ontwikkeling van alternatiewe bronne, die
implementering van projekte ter aanmoediging van waterbesparing, werkskepping, bevordering van biodiversiteit en finansiële en
sosiale vennootskappe bevorder. Die Water Wise- en Biodiversiteit-veldtogte is uitgebrei na die Sentraal-Karoo-distrikte.
Uitdaging 2:
Om tegniese bystand te verleen tydens die herstelfase van die vloedskade aan die Eden-, Weskus- en Wynland-distrikte.
Reaksie op Uitdaging 2:
R7.3 miljoen is uitbetaal vir herkryging en die herstelwerk aan infrastruktuur wat in die 2006 Eden en 2007 Weskus-vloede beskadig
is. Die prioriteitstelling vir die herkryging en herstel na die 2008 Kaapse Wynland/Overberg/Eden-vloede is voltooi en implementering
van die eerste fase van herkryging sal binnekort begin. Meer as 650 plase is bygestaan met rampverligting weens vloed- en droogterampe.
Uitdaging 3:
Ontslag van ‘n hoof-vleisinspekteur het ‘n beduidende negatiewe invloed op dienslewering gehad.
Reaksie op Uitdaging 3:
Twee hoof-vleisinspekteurs is in die laaste kwartaal van die finansiële jaar aangestel wat die prestasie van die subprogram: Openbare
Gesondheid sal verbeter.
Uitdaging 4:
Die skeiding van twee subprogramme met waarnemende adjunkdirekteure op beide subprogramme het erge stremming op die twee
hoof-staatsveeartse geplaas in die versekering van dienslewering sowel as doeltreffende bestuur en verslaglewering.
Reaksie op Uitdaging 4:
Drie adjunkdirekteure is aangestel sodat elke subprogram ‘n afsonderlike toegewyde adjunkdirekteur sal hê.
Uitdaging 5:
Verhoging van die begroting van die program Tegnologie-, Navorsing- en Ontwikkelingsdienste teen die agtergrond van die
implementering van die verskillende fases van die Beroepspesifieke Dispensasie (BSD) vir navorsers, tegnici en ambagsmanne, en om
die navorsingsportefeulje uit te brei om op hoogte van sake te bly met die behoeftes van ons boere en die veranderende klimaat in
die Wes-Kaap.
Reaksie op Uitdaging 5:
Werwing van addisionele befondsing van provinsiale en nasionale bronne en samewerkingsooreenkomste met betrekking tot
klimaatsprojekte en inisiatiewe om hulpbronne te optimiseer.
Uitdaging 6:
Onvermoë van ‘n beduidende persentasie studente om die vereiste akademiese en akkommodasiefooie te betaal.
Reaksie op Uitdaging 6:
Ooreenkoms met die Universiteit van Stellenbosch om finansiële hulp aan B.Agric-studente wat op Elsenburg studeer, uit te brei.
Werf eksterne beurse van besighede in die industrie.
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
Bogemelde uitdagings verg voortdurende aandag.
Instandhouding en infrastruktuurbehoeftes by die hoofkantoor en sewe infrastruktuurplase.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2
23

P R O G R A M P R E S T A S I E
Bemanning (Kapasitisering) van die Program deur interns en studente deur beurse om die tekorte aan mense in die beroepsrigtings aan
te spreek, en billikheid in die Volhoubare Hulpbronbestuur bly ‘n uitdaging.
Bestuur van al die onlangse rampe van die opname tot die bemiddeling daarvan en die beplanning van volgende jaar se LandCare- en
infrastruktuur-projekte.
2.7 Departementele besteding
Program
Bewillig vir
2009/10
R’000
Reste en
aanpassings
R’000
Virement
R’000
24 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Totaal toegewys
R’000
Werklike
besteding
R’000
Afwyking
R’000
Administrasie 67,453 6,154 (4,798) 68,809 68,157 652
Volhoubare Hulpbronbestuur 44,390 89,925 (2,116) 132,199 129,554 2,645
Ondersteuning en
Ontwikkeling van Boere
124,645 (3,005) 7,055 128,695 128,642 53
Veeartsenydienste 46,985 (4,062) 349 43,272 43,272 0
Tegnologie-, Navorsing- en
Ontwikkelingsdienste
63,653 5,309 1,638 70,600 70,599 1
Landbou-ekonomie 12,534 (740) (245) 11,549 11,549 0
Gestruktureerde
Landbouopleiding
38,947 1,280 (1,883) 38,344 38,344 0
Totaal 398,607 94,861 0 493,468 490,117 3,351
Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Bestuur van die 4 finansiële hulpskemas vir die natuurlike rampe wat onlangs in die provinsie ondervind is.
Reaksie op Uitdaging 1:
Die twee droogtehulpskemas (Sentraal-Karoo en Eden) en die twee vloedhulpskemas (2007 Weskus en 2008 Wynland/Overberg/Eden)
is almal in verskillende stadiums van implementering. Opleiding van tegnici om te help met die ontwerp van beskermingstrukture het
voortgegaan en ons het ons kapasiteit verhoog om herkryging en herstelwerk ná die vloed te beplan en te ontwerp.
Uitdaging 2:
Beplanning, ontwerp en implementering van infrastruktuur en LandCare-projekte met die beperkte beskikbare tegniese personeel.
Reaksie op Uitdaging 2:
Gebruik ander metodes van implementering soos die Memorandums van Ooreenkomste met vennote en aanstelling van konsultante.
Uitdaging 3:
Tydige reaksie deur CASP aan die behoeftes van die boerderybedryf wat gekoppel is aan die Wes-Kaapse seisoene en algemene
klimaatstoestande wat produksieskedules beïnvloed.
Reaksie op Uitdaging 3:
Samewerking met Casidra as implementeringsagent om projekimplementering te bespoedig wat saamloop met die seisoene tot
voordeel van die boere, en risiko verminder.
Uitdaging 4:
VHP-befondsing moet geoormerk word vir permanente aanstelling van werknemers wat tans op kontrak aangestel is.
Reaksie op Uitdaging 4:
Die departement sal vergader met DLBV, Nasionale en Provinsiale Tesourieë om VHP-befondsing te oormerk vir permanente
aanstelling.

2
Kwartaallikse toelae se kontantvloei is nie in lyn met provinsiale projekimplementeringsbehoeftes nie en moet provinsie-spesifiek wees,
nie industrie-gebaseer nie.
Uitdaging 5:
Reaksie op Uitdaging 5:
Die departement sal koukus vir ‘n draw down-benadering vir die befondsing van toelaes van DLBV en Nasionale Tesourie sodra die
projek gereed is vir implementering.
Uitdaging 6:
Druk op die begroting van die program Tegnologie-, Navorsing- en Ontwikkelingsdienste ten opsigte van klimaatstoestande (droogtes,
ens.) by ons navorsingsplase wat navorsingsinsette/operasionele behoeftes (koste van saad, veevoer, ens.) beïnvloed. Daarbenewens sal
die implementering van die verskillende fases van die BSD-proses lei tot meer begrotingsbeperkinge.
Reaksie op Uitdaging 6:
Koukus vir addisionele befondsing van provinsiale en nasionale bronne.
Uitdaging 7:
Beperkte befondsing vir beurse.
Reaksie op Uitdaging 7:
Verminderde hoeveelheid begunstigdes en vermindering van die bedrag wat aan die begunstigde gegee word.
Uitdaging 8:
Beperkte MTUR-begroting vir leerlingskapimplementering wat lei tot verminderde leerderinname.
Reaksie op Uitdaging 8:
Vennootskappe met industrieë om by te dra tot befondsing van leerlingskappe vir spesifiek landboukommoditeite in lyn met
LOO-strategie.
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
Die bogenoemde aangeleenthede vereis voortgesette aandag.
2.8 Oordragbetalings
Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
Geskatte
Besteding
R’000
CASIDRA Behou kernkapasiteit 10,200 10,200
CASIDRA: Eden Opleiding 2009 Opleiding in belangrikste ondernemings in die Wes-Kaap – 1ste oordrag 75 75
CASIDRA: Eden Opleiding 2009 Opleiding in belangrikste ondernemings in die Wes-Kaap – 2de oordrag 165 165
CASIDRA: Eden Opleiding 2009 Opleiding in belangrikste ondernemings in die Wes-Kaap – 3de oordrag 105 105
CASIDRA: Eden Opleiding 2009 Opleiding in belangrikste ondernemings in die Wes-Kaap – 4de oordrag 155 76
CASIDRA: Langrug Boerderytrust Om insette te verkry vir produksie van koring en lewende hawe – 1ste oordrag 355 355
CASIDRA: Langrug Boerderytrust Om insette te verkry vir produksie van koring en lewende hawe – 2de oordrag 295 295
CASIDRA: Moorreesburg Huistuine Die verskaffing van voedsel en onderdak vir 56 weeskinders (gekanselleer) 25 0
CASIDRA: Kept-trust (Eikevlei)
Boerdery
CASIDRA: Kept-trust (Eikevlei)
Boerdery
Verkryging van die vervanging van wingerd, aankoop van trekker, implemente en opleiding
van werknemers
Verkryging van die vervanging van wingerd, aankoop van trekker, implemente en opleiding
van werknemers
CASIDRA: Schoongezicht Vestiging van weivelde vir voer en ‘n meganisasiesentrum om hulle in staat te stel om die
grond te bewerk – 1ste oordrag
355 355
75 75
345 308
25

P R O G R A M P R E S T A S I E
Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
CASIDRA: Schoongezicht Vestiging van weivelde vir voer en ‘n meganisasiesentrum om hulle in staat te stel om die
grond te bewerk – 2de oordrag
CASIDRA: Schoongezicht Vestiging van weivelde vir voer en ‘n meganisasiesentrum om hulle in staat te stel om die
grond te bewerk – 3de oordrag
26 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
Geskatte
Besteding
R’000
55 0
200 0
CASIDRA: Ladismith Hoërskool Het olyfbos met 200 bome gevestig – 1ste oordrag 50 50
CASIDRA: Ladismith Hoërskool Het olyfbos met 200 bome gevestig – 2de oordrag 95 90
CASIDRA: Ladismith Hoërskool Het olyfbos met 200 bome gevestig 50 0
CASIDRA: Rheenendal Voedseltuine Verkryging van besproeiing- infrastruktuur en lewer insette oor tuine om volhoubare tuine
te verseker
CASIDRA: De Waalville Primêre
Skool
CASIDRA: Thembalethu
Voedselsekerheid
Vestiging van ‘n volhoubare groentetuin deur insette, opleiding en kennis van
gewasroteerstelsels te verskaf
Vestiging van vyf volhoubare voedselsekerheidstuine deur insette, opleiding en kennis van
gewasse te verskaf
200 197
25 5
100 100
CASIDRA: Lionel Fortuin Vestiging van ‘n slaghoenderonderneming wat aan al die nodige vereistes sal voldoen 250 232
CASIDRA: Olimpia-uitbreiding Gebruik, bestuur en verbetering van bestaande “taaipol”-weivelde. Infrastruktuur vir die
ses-kamp-stelsel (omheining en besproeiing)
CASIDRA: Uitkyk/Macinsedanetrust
CASIDRA: Edenbesigheidsontwikkeling
CASIDRA: Edenbesigheidsontwikkeling
Voortdurende toevoer van water vir suipwaterstelsel vir vee
Ondersteuning met infrastruktuur, tegniese advies en opleiding – 1ste oordrag
Ondersteuning met infrastruktuur, tegniese advies en opleiding – 2de oordrag
50 50
60 60
100 100
200 0
CASIDRA: Mike’s Piggery Lewende hawe en infrastruktuur vir suipwater en beskaduwing 60 52
CASIDRA: Erasmus Hoenders Vestiging van bestendige infrastruktuur en opleiding vir 1 500 vrylopende hoenders,
insluitend slaghoenders en lêhoenders
275 275
CASIDRA: Kop Kleinboere-trust Lusernproduksie met slagbeeste-komponent, sowel as varkboerdery – 1ste oordrag 235 30
CASIDRA: Kop Kleinboere-trust Lusernproduksie met slagbeeste-komponent, sowel as varkboerdery – 2de oordrag 135 0
CASIDRA: Buisplaas Kleinboere Verbeter grensomheinings vir kleinveeproduksie – 1ste oordrag 100 100
CASIDRA: Buisplaas Kleinboere Verbeter grensomheinings vir kleinveeproduksie – 2de oordrag 100 88
CASIDRA: Varingsrivier-projek Ontwikkel die 23.22 ha besproeiing-infrastruktuur van twee buurplase om een eenheid te
vorm (gekanselleer)
CASIDRA: Bye-projek 1 Vestiging van volhoubare heuningproduksie en byeboerdery op bestaande grond,
hervormde boerderygroepe en gemeenskapsgrond – 1ste oordrag
CASIDRA: Bye-projek 1 Vestiging van volhoubare heuningproduksie en byeboerdery op bestaande grond,
hervormde boerderygroepe en gemeenskapsgrond – 2de oordrag
CASIDRA: Zoar Landbouverenigingbesproeiing
CASIDRA: Zoar Landbouverenigingbesproeiing
Vestiging van ‘n besproeiingstelsel wat werk – 1ste oordrag
Vestiging van ‘n besproeiingstelsel wat werk – 2de oordrag
CASIDRA: Fynbos-projek Uitvoer van gehalteprodukte op ‘n internasionale vlak en ook die skepping van finale en
maatskaplike opheffing – 1ste oordrag
CASIDRA: Fynbos-projek Uitvoer van gehalteprodukte op ‘n internasionale vlak en ook die skepping van finale en
maatskaplike opheffing – 2de oordrag
CASIDRA: Arrieskraal-projek Verbetering van hul maatskaplike omstandighede deur grond te verkry vir kommersiële
boerdery en gebruik – 1ste oordrag
CASIDRA: Arrieskraal-projek Verbetering van hul maatskaplike omstandighede deur grond te verkry vir kommersiële
boerdery en gebruik – 2de oordrag
400 0
103 103
77 47
100 100
300 143
251 251
262 262
900 900
570 480

Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
CASIDRA: Overbergvoedselsekerheidsprojek
(Sizabantu
Poultry)
CASIDRA: Overbergvoedselsekerheidsprojek
(Smithville
vroue groente-projek)
Verkryging van kuikens en die oprigting van ‘n hoenderstruktuur
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
2
Geskatte
Besteding
R’000
90 90
Verkryging van ‘n Wendyhuis, installering van ‘n elektriese heining, pompskerm en ‘n
elektriese kabel 170 30
CASIDRA: Bellisimo-projek Produksie van olywe van topgehalte om uitgevoer en verkoop te word as buffet-olywe en
hoofsaaklik as wêreldklas olyfolie – 1ste oordrag
CASIDRA: Bellisimo-projek Produksie van olywe van topgehalte om uitgevoer en verkoop te word as buffet-olywe en
hoofsaaklik as wêreldklas olyfolie – 2de oordrag
CASIDRA:
Arborlane Werkers Trust-projek
CASIDRA:
Arborlane Werkers Trust-projek
CASIDRA:
Dasberg Boerdery-projek
CASIDRA:
Dasberg Boerdery-projek
Die vestiging van ‘n 12 ha boord om dit ekonomies lewensvatbaar te maak, ‘n trekker vir
grondvoorbereiding, chemiese blaser, en bemestingtoerusting om optimale produksie te
bereik – 1ste oordrag
Die vestiging van ‘n 12 ha boord om dit ekonomies lewensvatbaar te maak, ‘n trekker vir
grondvoorbereiding, chemiese blaser, en bemestingtoerusting om optimale produksie te
bereik – 2de oordrag
Bied aan 16 individue en 34 sekondêre begunstigdes die geleentheid om hul maatskaplike
omstandighede te verbeter deur grond te bekom vir kommersiële boerdery met varke en
teling van koi – 1ste oordrag
Bied aan 16 individue en 34 sekondêre begunstigdes die geleentheid om hul maatskaplike
omstandighede te verbeter deur grond te bekom vir kommersiële boerdery met varke en
teling van koi – 2de oordrag
387 387
482 216
453 453
107 107
254 254
308 166
CASIDRA: African Roots-projek Handhawing en uitbreiding van hul wynbesigheid – 1ste oordrag 750 487
CASIDRA: African Roots-projek Handhawing en uitbreiding van hul wynbesigheid – 2de oordrag 750 0
CASIDRA: Redelinghuys Kleinboere Die installering van ‘n besproeiingstelsel, skoonmaak van dam en verbetering van hul
boerderyvaardighede – 1ste oordrag
CASIDRA: Redelinghuys Kleinboere Die installering van ‘n besproeiingstelsel, skoonmaak van dan en verbetering van hul
boerderyvaardighede – 2de oordrag
CASIDRA: Aurora Landbou Trust Stel die gemeenskap in staat om grond voor te berei vir die aanplant van aartappels – 1ste
oordrag
CASIDRA: Aurora Landbou Trust Stel die gemeenskap in staat om grond voor te berei vir die aanplant van aartappels – 2de
oordrag
CASIDRA: Retreat ‘n Geboorde en toegeruste boorgat, nuwe windpomp en tenks sal die toevoer van water
op die plaas verbeter
CASIDRA: Bo Plaas 2 (Tommie
Maritz)
Verhoging van die beskikbaarheid van water en verbetering van produktiwiteit en
winsgewendheid van die plaas
CASIDRA: Junior LandCare Leer kinders om hulself te onderhou met groentetuine, hoe om vir die grond te sorg, hoe
kosbaar plante en diere is, waterveiligheid, ens.
CASIDRA: Merweville-dorpsgrond Verkryging van ‘n volledig geïnstalleerde veesuipstelsel en oprigting van omheining – 1ste
oordrag
CASIDRA: Merweville-dorpsgrond Verkryging van ‘n volledig geïnstalleerde veesuipstelsel en oprigting van omheining – 2de
oordrag
CASIDRA: Africa Flowers Trust Behoorlike assessering van die natuurlike hulpbronne van die plaas en doen die nodige
omgewingsimpakstudies – 1ste oordrag
CASIDRA: Africa Flowers Trust Behoorlike assessering van die natuurlike hulpbronne van die plaas en doen die nodige
omgewingsimpakstudies – 2de oordrag
CASIDRA Adama-projek Verbetering van die lewenskwaliteit van die begunstigdes op ‘n betekenisvolle wyse deur te
belê in landbou-ontwikkeling en kommersiële boerdery-aktiwiteite
CASIDRA: Overbergvoedselsekerheid-projek
(Zola
Organic)
Verkryging van ‘n besproeiingstelsel en tonnels
80 80
20 20
650 650
625 622
95 63
115 115
350 350
170 170
130 63
75 0
160 0
1 140 746
120 120
27

P R O G R A M P R E S T A S I E
Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
CASIDRA: Voedselsekerheid op
Plase
Vestiging van ‘n volhoubare groentetuin deur verskaffing van insette, opleidingsvaardigheide
en kennis van produksie van gewasse
CASIDRA: Treintjiesrivier Implementering van besproeiing, 4 boorgate, 2 damme om terselfdertyd besproeiing aan 3
kommoditeite, naamlik uiesaad, groente en lusern te verseker
CASIDRA: Kannaland Ses
Skooltuine
Vestiging van ‘n volhoubare groentetuin by skole wat sal help met die voedingsprogram en
leerders kan kennis opdoen van gewasroteerstelsels
28 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
Geskatte
Besteding
R’000
45 34
800 500
100 71
CASIDRA: Epilepsie Herstel van die bestaande kweekhuis en maak die besproeiingstelsel reg 60 60
CASIDRA: Vleiland Ontwikkeling van 5 ha wingerd en ‘n 3 km wateroespyplyn 500 335
CASIDRA: Z&Z Piggery Begin ‘n varkboerdery vir inkomste (gekanselleer) 70 0
CASIDRA: Atlantis Urban Farmers Installering van besproeiingstelsel en oprigting van varkhokke – 1ste oordrag 380 127
CASIDRA: Atlantis Urban Farmers Installering van besproeiingstelsel en oprigting van varkhokke – 2de oordrag 200 0
CASIDRA: DAR ES SALAAM Voltooi die infrastruktuur van slaghoendergeboue – 1ste oordrag 281 274
CASIDRA: DAR ES SALAAM Voltooi die infrastruktuur van slaghoendergeboue – 2de oordrag 100 0
CASIDRA: Klein Bergrivierwerknemerstrust
CASIDRA: Klein Bergrivierwerknemerstrust
CASIDRA:Happy Rest Adventure
Farming
CASIDRA: Bergendal
werknemerstrust
Ter verbetering van die dreinering van die grond, moet kontoere gerekonstrueer word, en
dreinering moet op die plat gradiënte gekonstrueer word vir riwwe en vore – 1ste oordrag
Ter verbetering van die dreinering van die grond, moet kontoere gerekonstrueer word, en
dreinering moet op die plat gradiënte gekonstrueer word vir riwwe en vore – 2de oordrag
Verkryging van infrastruktuur (installering van silo’s) en produksie-insette (voer, varke)
Ter betaling van hul deel van die uitbreiding van hul rooibostee-produksie-aanleg waarin
hulle aandele het
114 114
36 36
130 130
620 620
CASIDRA: Matjiesrivier Kleinboere Die opgradering van hoofpype vir die besproeiingstelsel – 1ste oordrag 300 296
CASIDRA: Matjiesrivier Kleinboere Die opgradering van hoofpype vir die besproeiingstelsel – 2de oordrag 150 0
CASIDRA: Maatskaplike
verantwoordelikheid
Ter stywing van huishoudelike inkomste deur vir hulself te werk deur Landbou
600 582
CASIDRA: Dieregesondheid Om boere toe te rus en te leer van veegesondheid, bestuur en programme 150 150
CASIDRA: Nelspoort-dorpsgrond Verskaffing van boerdery-infrastruktuur: omheinings, veesuipstelsel en
dierehanteringsfasiliteite – 1ste oordrag
CASIDRA: Nelspoort-dorpsgrond Verskaffing van boerdery-infrastruktuur: omheinings, veesuipstelsel en
dierehanteringsfasiliteite – 2de oordrag
100 100
100 61
CASIDRA: Klipfontein Trust-projek Verkryging van materiaal vir omheining en ‘n besproeiingstelsel – 1ste oordrag 550 378
CASIDRA: Klipfontein Trust-projek Verkryging van materiaal vir omheining en ‘n besproeiingstelsel – 2de oordrag 450 0
CASIDRA: Eddie Adams Vir die verkryging van Hard Frontier 250 250
CASIDRA: Siyazama Poultry Organisering van eierprodusente om produksie-aksies in hul gemeenskappe te bestuur en
te koördineer, en hul eiers doeltreffend te bemark en inkomste te genereer
CASIDRA: Sentraal-Karoo Kostuine Onderrig van projekleiers oor in-saai van weiding, die bestuur van die ses-kampweidingstelstel
en infrastruktuur – 1ste oordrag
CASIDRA: Sentraal-Karoo Kostuine Onderrig van projekleiers oor in-saai van weiding, die bestuur van die ses-kampweidingstelstel
en infrastruktuur r – 2de oordrag
CASIDRA: Murraysburg Piggery Verskaffing van infrastruktuur in die vorm van basiese varkpersele, om varke te produseer
vir inkomste en voedsel in die huishouding te verseker – 1ste oordrag
CASIDRA: Murraysburg Piggery Verskaffing van infrastruktuur in die vorm van basiese varkpersele, om varke te produseer
vir inkomste en voedsel in die huishouding te verseker – 2de oordrag
CASIDRA: Central Karoo Opleiding Opleiding vir begunstigdes om in staat te wees om optimaal te produseer volgens die
markaanvraag – 1ste oordrag
80 44
400 336
350 0
140 3
140 0
200 200

Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
CASIDRA: Sentraal-Karoo
Opleiding
Opleiding vir begunstigdes om in staat te wees om optimaal te produseer volgens die
markaanvraag – 2de oordrag
CASIDRA: Sir Lowry Pass Verkryging van infrastruktuur (boorgat, besproeiing, sampioenstruktuur, skadunetstruktuur,
toerusting) – 1ste oordrag
CASIDRA: Sir Lowry Pass Verkryging van infrastruktuur (boorgat, besproeiing, sampioenstruktuur, skadunetstruktuur,
toerusting) – 2de oordrag
CASIDRA: Adams Family-projek Verkryging van infrastruktuur (besproeiing) en produksie-insette (saad, bemesting, saagsels,
plantery)
CASIDRA: Icebo Elihle-kostuinprojek
Verkryging van infrastruktuur (rolskoffel, besproeiingstelsel, elektrisiteit, lemmetjiesdraad)
en produksie-insette (saailinge, kraalmis, kompos en beskermende klere)
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
2
Geskatte
Besteding
R’000
200 78
500 315
220 0
100 0
100 39
CASIDRA: Entshona-kostuin-projek Verkryging van infrastruktuur (mini-tonnels) en produksie-insette (saad, saailinge, kompos) 80 21
CASIDRA: Sophumelela
Community-kostuin-projek
CASIDRA: Nondyebo-kostuinprojek
CASIDRA: Inkwenkwezi
Community Organisation-projek
CASIDRA: Ubuntu Peace
Community Garden-projek
Verkryging van infrastruktuur (houer, tuingereedskap, omheining, waterputbesproeiing, minitonnels)
en insette (saad, saailinge, kompos)
Verkryging van infrastruktuur (omheining, mini-tonnels, houer, tuingereedskap) en
produksie-insette (saad, saailinge en kompos)
Verkryging van infrastruktuur (lemmetjiesdraad, ogiesdraad, boorgat, besproeiing, staalhouer,
tuingereedskap) en produksie-insette (saailinge en kompos)
Verkryging van infrastruktuur (omheining, besproeiing, elektrisiteit) en produksie-insette
CASIDRA: Zenzele-kostuin-projek Verkryging van infrastruktuur (koue stoor, generator, waterpomp, rolskoffel) en produksieinsette
CASIDRA: Ubuhlanti Cultural
Centre-projek
CASIDRA: Bambanani-kostuinprojek
Verkryging van infrastruktuur (houer, omheining, waterput, besproeiing, mini-tonnels) en
produksie-insette (saad, saailinge en kompos)
Verkryging van infrastruktuur (omheining, waterput, besproeiing, houer, gereedskap) en
produksie-insette (saad, saailinge en kompos)
CASIDRA: Kolping Group-projek Verkryging van infrastruktuur (mini-tonnels) en produksie-insette (saad, saailinge, kompos
en plaagdoders)
CASIDRA: Masizakhe Community
Garden-projek
CASIDRA: Khula Mntwana-kostuinprojek
CASIDRA: Elandskloof Community
Essential Oil
CASIDRA: Elandskloof Community
Essential Oil
Verkryging van infrastruktuur (waterput en herstel van besproeiing) en produksie-insette
(saailinge en kompos)
Verkryging van infrastruktuur (besproeiing, houer, omheining materiaal) en produksieinsette
(saailinge, kompos)
Verkryging van ‘n besproeiingstelsel en die vestiging van vlugtige olieplante – 1ste oordrag
Verkryging van ‘n besproeiingstelsel en die vestiging van vlugtige olieplante – 2de oordrag
CASIDRA: Velani-kostuin-projek Verkryging van infrastruktuur (ogiesdraad, lemmetjiesdraad, waterput, besproeiing,
staalhouer, tuingereedskap) en produksie-insette (saad, saailinge en kompos)
CASIDRA: Good Samaritan Welfare
Organisation
CASIDRA: Schaapkraal Tomatoes
Farming
CASIDRA: Nooitgedacht Farmers
Trust
CASIDRA: Nooitgedacht Farmers
Trust
Verkryging van infrastruktuur (boorgat) en produksie-insette (kompos en saailinge)
Verkryging van infrastruktuur: herstel van tonnel en plantbeskerming, produksie-insette:
saad en bemestingstowwe
Oprigting van omheining, die silo’s, kunsmishanteringsfasiliteite en ‘n suipstelsel – 1ste
oordrag
Oprigting van omheining, die silo’s, kunsmishanteringsfasiliteite en ‘n suipstelsel – 2de
oordrag
120 84
105 90
150 91
100 40
100 100
120 64
100 100
50 23
60 60
80 79
50 50
43 43
80 53
70 2
130 46
500 460
200 0
CASIDRA: Boontjieskraal Installering van ‘n veesuipstelsel en kampomheining 90 90
CASIDRA: Pretoriusvlei Uitspanprojek
Tegniese ondersteuning met die vordering en behoeftes van die tuin op ‘n voortdurende
basis en voorsiening van besproeiingsplanne en opleiding
55 29
29

P R O G R A M P R E S T A S I E
Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
CASIDRA: Murraysburg-dorpsgrond Verkryging van genoegsame jakkalsdraadomheining vir grense, dierebestande omheining vir
binnekampheinings, watertoevoer en infrastruktuur soos krale en ganghanteringsfasiliteite
race handling facilities – 1ste oordrag
CASIDRA: Murraysburg-dorpsgrond Verkryging van genoegsame jakkalsdraadomheining vir grense, dierebestande omheining vir
binnekampheinings, watertoevoer en infrastruktuur soos krale en ganghanteringsfasiliteite
race handling facilities – 2de oordrag
30 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
Geskatte
Besteding
R’000
325 325
325 60
CASIDRA: Moutonsvallei Trust Verkryging van materiaal vir omheining en die vestiging van Boegoe – 1ste oordrag 90 90
CASIDRA: Moutonsvallei Trust Verkryging van materiaal vir omheining en die vestiging van Boegoe 60 2
CASIDRA: Griekwa Burger
Boerdery
CASIDRA: Griekwa Burger
Boerdery
Verkryging van veesuipstelsel en omheining – 1ste oordrag
Verkryging van veesuipstelsel en omheining – 2de oordrag
180 180
100 93
CASIDRA: Cedar Citrus-projek Verkryging van sleepwaens en opleiding – 1ste oordrag 175 175
CASIDRA: Cedar Citrus-projek Verkryging van sleepwaens en opleiding – 2de oordrag 42 34
CASIDRA: Goedverwacht
Meganisasiesentrum
CASIDRA: Goedverwacht
Meganisasiesentrum
CASIDRA: AME Kerk (Gonjemanskleinskaalboere)
CASIDRA: Jaagvlak Wolfkloof
Boerdery Trust
CASIDRA: Jaagvlak Wolfkloof
Boerdery Trust
Verkryging van insette en herstel van ‘n trekker en ‘n tonnel – 1ste oordrag
Verkryging van insette en herstel van ‘n trekker en ‘n tonnel – 2de oordrag
Verkryging van ‘n besproeiingstelsel om te boer en bestaande mark te gebruik vir
maksimum voordeel en werkskepping
Verkryging van ‘n boorgat, pomp, veesuipstelsel, omheining en opleiding – 1ste oordrag
Verkryging van ‘n boorgat, pomp, veesuipstelsel, omheining en opleiding – 2de oordrag
CASIDRA: Umzomhle-kostuin Verkryging van infrastruktuur (waterput, besproeiing, tuingereedskap, omheining) en
produksie-insette (saad, saailinge en kompos)
CASIDRA: Witwater Farmer
Association
Verkryging van ‘n boorgat, pomp, besproeiing en watersuipstelsel vir ‘n varkhok en opleiding
CASIDRA: Meerlust Trust-projek Verkryging van grond vir kommersiële boerdery deur wyndruiwe van gehalte te produseer
om premium wyne vir plaaslike en uitvoermarkte voor te berei – 1ste oordrag
CASIDRA: Meerlust Trust-projek Verkryging van grond vir kommersiële boerdery deur wyndruiwe van gehalte te produseer
om premium wyne vir plaaslike en uitvoermarkte voor te berei – 2de oordrag
CASIDRA: Haaswerf-projek Uitvoer van hul produkte en om ‘n geleentheid te kry om die vaardighede wat hul ontvang
het, te gebruik – 1ste oordrag
CASIDRA: Haaswerf-projek Uitvoer van hul produkte en om ‘n geleentheid te kry om die vaardighede wat hul ontvang
het, te gebruik – 2de oordrag
CASIDRA: Alpine Organics-projek Produksie van organiese groente van hoë gehalte vir die plaaslike mark en op ‘n latere
stadium vir die uitvoermark (gekanselleer)
CASIDRA: Rust en Vrede-projek Verkryging van grond vir kommersiële boerdery deur wyndruiwe van gehalte te produseer
om premium wyne vir plaaslike en uitvoermarkte voor te berei – 1ste oordrag
CASIDRA: Rust en Vrede-projek Verkryging van grond vir kommersiële boerdery deur wyndruiwe van gehalte te produseer
om premium wyne vir plaaslike en uitvoermarkte voor te berei – 2de oordrag
CASIDRA: Villiera-projek Verkryging van grond vir kommersiële boerdery deur wyndruiwe van gehalte te produseer
om premium wyne vir plaaslike en uitvoermarkte voor te berei – 1ste oordrag
CASIDRA: Villiera-projek Verkryging van grond vir kommersiële boerdery deur wyndruiwe van gehalte te produseer
om premium wyne vir plaaslike en uitvoermarkte voor te berei – 2de oordrag
100 100
100 15
70 70
320 320
210 190
65 65
170 9
218 218
210 196
156 156
216 216
133 0
363 140
161 0
201 149
210 0
CASIDRA: Tierkloof Trust project Vestiging van ‘n lewensvatbare, volhoubare en produktiewe wyndruiweplaas – 1ste oordrag 330 330
CASIDRA: Tierkloof Trust-projek Vestiging van ‘n lewensvatbare, volhoubare en produktiewe wyndruiweplaas – 2de oordrag 420 90

Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
CASIDRA: Tradouw Highlandsprojek
CASIDRA: Tradouw Highlandsprojek
CASIDRA: Overberg
Voedselsekerheid-projek (Suurbraak
slaghoender-projek)
CASIDRA: Overberg
Voedselsekerheid-projek
(Sandfontein Armoedebevegtersprojek)
Die ontwikkeling van ‘n volhoubare en winsgewende landbou-onderneming en die
uitwissing van armoede – 1ste oordrag
Die ontwikkeling van ‘n volhoubare en winsgewende landbou-onderneming en die
uitwissing van armoede – 2de oordrag
Oprigting van ‘n slaghoenderstruktuur waar pluimvee gehou sal word, 200 kuikens per
6 weke geproduseer sal word en die plaaslike gemeenskap van werk voorsien sal word
(gekanselleer)
Aankoop van produksie-insette vir slaghoenders en die oprigting van hoenderstrukture
CASIDRA: Lakeview Farming-projek Aankoop van skadunet en voorsiening van besproeiing en materiaal vir omheining vir
Granny Smith-appels
CASIDRA: Langwyde Trust-projek Produksie van vrugte en groente van hoë gehalte wat in aanvraag is by markte met
beskikbare hulpbronne – 1ste oordrag
CASIDRA: Langwyde Trust-projek Produksie van vrugte en groente van hoë gehalte wat in aanvraag is by markte met
beskikbare hulpbronne – 2de oordrag
CASIDRA: Overberg Uitbreiding en
Bemarking
Voorsiening van nodige vaardighede aan begunstigdes sodat hulle hul besighede doeltreffend
kan bestuur en die hele besigheid winsgewend kan bedryf
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
2
Geskatte
Besteding
R’000
542 485
230 0
40 0
80 80
470 386
200 200
114 114
100 89
CASIDRA: Melvern Sandt Verkryging van insette vir blomme – 1ste oordrag 30 30
CASIDRA: Melvern Sandt Verkryging van insette vir blomme – 2de oordrag 20 20
CASIDRA: Leliefontein Trust Verkryging van ‘n besproeiingstelsel en opleiding – 1ste oordrag 200 200
CASIDRA: Leliefontein Trust Verkryging van ‘n besproeiingstelsel en opleiding – 2de oordrag 10 0
CASIDRA: Zandbert/Suiderland
Boerdery
CASIDRA: Zandbert/Suiderland
Boerdery
Ontwikkeling van ‘n sitrusboord met besproeiing en opleiding – 1ste oordrag
Ontwikkeling van ‘n sitrusboord met besproeiing en opleiding – 2de oordrag
438 214
22 0
CASIDRA: Petersfield-projek Aankoop van ‘n trekker en implemente sowel as opleiding – 1ste oordrag 255 226
CASIDRA: Petersfield-projek Aankoop van ‘n trekker en implemente sowel as opleiding – 2de oordrag 60 0
CASIDRA: Naartjieskuil-plaas Beplanning, tegniese ondersteuning en voorligtingsdienste – 1ste oordrag 200 200
CASIDRA: Naartjieskuil-plaas Beplanning, tegniese ondersteuning en voorligtingsdienste – 2de oordrag 100 28
CASIDRA: Rietpoort-omheining Verkryging van grensomheining – 1ste oordrag 125 125
CASIDRA: Rietpoort-omheining Verkryging van grensomheining – 2de oordrag 125 101
CASIDRA: Mouers Boerdery Verkryging van ‘n slaghuis en toerusting – 1ste oordrag 23 1
CASIDRA: Mouers Boerdery Verkryging van ‘n slaghuis en toerusting – 2de oordrag 7 0
CASIDRA: Northwest Animal
Traction Meg Centre/ Ebenhaeser
Community
CASIDRA: Northwest Animal
Traction Meg centre/ Ebenhaeser
Community
CASIDRA: Sinekhayavoedingsprojek
Verkryging van implemente wat deur diere getrek word – 1ste oordrag
Verkryging van implemente wat deur diere getrek word – 2de oordrag
Verkryging van produksie-insette, infrastruktuur & tuingereedskap
CASIDRA: Umtha Welanga Garden Verkryging van infrastruktuur (waterput, besproeiing, tuingereedskap, omheining, houer) en
produksie-insette (saad, saailinge en kompos)
CASIDRA: Nieuveldt Plaaswerkers
Trust
Verbetering van die beskikbaarheid en toeganklikheid van water en hanteringsfasiliteite, en
bestuur van krale en lewende hawe – 1ste oordrag
195 195
59 59
110 91
80 80
350 320
31

P R O G R A M P R E S T A S I E
Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
CASIDRA: Nieuveldt Plaaswerkers
Trust
CASIDRA: Beaufort-Wesdorpsgrond
CASIDRA: Beaufort-Wesdorpsgrond
CASIDRA: Ekonomiebemarkingsprojek
CASIDRA: Ekonomiebemarkingsprojek
Verbetering van die beskikbaarheid en toeganklikheid van water en hanteringsfasiliteite, en
bestuur van krale en lewende hawe – 2de oordrag
Verhoog die beskikbaarheid en toeganklikheid van water op die plaas – 1ste oordrag
Verhoog die beskikbaarheid en toeganklikheid van water op die plaas – 2de oordrag
Fasilitering van toegang tot plaaslike mark vir 25 swart entrepreneurs en toegang tot
internasionale mark vir 10 swart entrepreneurs – 1ste oordrag
Fasilitering van toegang tot plaaslike mark vir 25 swart entrepreneurs en toegang tot
internasionale mark vir 10 swart entrepreneurs – 2de oordrag
32 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
Geskatte
Besteding
R’000
250 0
250 250
250 0
2,000 691
200 0
CASIDRA: Stukkiewit-projek Bydrae tot die vestiging van 3 ha vrugte, produksie-insette en tonnels 350 350
CASIDRA: Klein Eikeboom-projek Ontwikkeling van die plaas as ‘n onafhanklike boerdery-eenheid en verhoging van die
aandeelhouding tot 100% eienaarskap oor 10 jaar – 1ste oordrag
CASIDRA: Klein Eikeboom-projek Ontwikkeling van die plaas as ‘n onafhanklike boerdery-eenheid en verhoging van die
aandeelhouding tot 100% eienaarskap oor 10 jaar – 2de oordrag
CASIDRA: Opleiding-projek Metro Formele en informele opleidingsessies sal gereël word om voorsiening te maak vir die
behoeftes van die boere in die distrik.
CASIDRA: Vredelust-projek Aankoop van besproeiingsmateriaal, beskermende klere, plantmateriaal, vierwielmotorfiets
en gereedskap vir proteaboerdery
400 396
100 0
460 77
214 211
CASIDRA: Vredenburg Kleinboere Aankoop en oprigting van ‘n vark- en hoenderhok – 1ste oordrag 75 75
CASIDRA: Vredenburg Kleinboere Aankoop en oprigting van ‘n vark- en hoenderhok – 2de oordrag 25 25
CASIDRA:
Kalabaskraal Boerdery (RSJ Murray)
Aankoop van 3 PVC-damme, 1 watertenk, ‘n 400 m pyp en vervanging van plastiek by twee
tonnels om nuwe en opkomende boere te help en hul boerdery-aktiwiteite te versterk
CASIDRA: Timberlea Workers Trust Produksie van vrugte van gehalte vir die markte, plaaslik en internasionaal
en om werknemers en begunstigdes te bemagtig deur opleiding en
vaardigheidsontwikkelingsprogramme
CASIDRA: Goedehoop
Werkerstrust
Voorsiening van ondersteuning wat die lewensvatbaarheid en winsgewendheid van die
projek kan verbeter
CASIDRA: Crispy Farming-projek Uitbreiding van die basis van grondeienaarskap, wat sekuriteit bied en die applikante se
inkomste sal verhoog
CASIDRA: Dampies Boerderyprojek
CASIDRA: Heuningvlei Kleinboerevereniging
CASIDRA: Langkloof Kleinboerevereniging
Verkryging van elektrisiteit vir produksie- en veiligheidsdoeleindes
Die produksie van omheiningsmateriaal en insette vir gewasse
Boor van ‘n boorgat en die installering van ‘n sonpomp, pyplyn en tenks
CASIDRA: Elim Dairy Implementering en voortsetting van ondersteuning aan die landbou-grondhervormings- en
voedselsekerheidsprojekte.
50 50
560 0
300 92
325 0
50 50
232 37
400 0
560 433
CASIDRA: Gugulethu Farmers Trust Verkryging van infrastruktuur, produksie-insette en opleiding 471 0
CASIDRA: Trevors Boerdery Verkryging van toegang tot die boonste segmente van die uitvoermark deur Top Fruit
Nectarine Club
CASIDRA: Capre Avontuur-projek Herstel en vervanging van beskadigde items sal die toestand van die betrokke fasiliteite
verbeter en doeltreffende produksie moontlik maak.
44 44
35 28
CASIDRA: Dampies Boerdery Verkryging van elektrisiteit vir produksie- en veiligheidsdoeleindes 40 40
CASIDRA: Patrick de Wet-projek Nuwe aanplantings sal die boer in staat stel om meer oeste te produseer en sal die
uitvoermoontlikhede sowel as tydelike poste verhoog
142 0
CASIDRA: Nostranikwa Herstel van windskade aan skadunette 75 0

Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
CASIDRA: Beadica 60/Natures
Touch
Procuring infrastructure (irrigation system), production inputs (fertilizers, seeds,
thermometers, EC and pH meters est.) and training Verkryging van infrastruktuur
(besproeiingstelsel), produksie-insette (bemestingstowwe, termometers, EC en pH-meters,
ens.) en opleiding
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
2
Geskatte
Besteding
R’000
123 0
CASIDRA: Schaapskraal Verkryging van infrastruktuur (herstelwerk aan tonne) 104 92
CASIDRA: Groenkraal-
Landbouprojek
Verkryging van ‘n boorgat en ander infrastruktuur
2,318 8
CASIDRA: MRO Enterprises Verkryging van water-infrastruktuur, omheining, krag, insette en opleiding 200 0
CASIDRA: Kliprand Boerderyprojek
BEE-tafeldruifprojek
300 0
CASIDRA: Elim Dairy Installeer 20ha besproeiing en weiding 2,500 0
CASIDRA: Darling Kleinboereprojek
CASIDRA: Bergland
Ontwikkelingstrust
CASIDRA: Elandskloof
Revitalisation-projek
Verkryging van omheining, krale, dierehanterings- en waterfasiliteite van die Munisipaliteit
Swartland
Verkryging van ‘n pakstoor en ‘n koelkamer
Verkryging van water-infrastruktuur, krale, omheining, insette en konsultante
2,400 0
1,400 0
2,000 0
CASIDRA: Sizabantu Poultry Aankoop van ‘n eiergradeerder, voer, kuikens en die installering van hennetjiehokke 236 0
CASIDRA: M’Hudi Family Trust Verbetering van die kontantvloeisituasie en volhoubare produksie van groente 939 0
CASIDRA: Masakhane Dairy Trust Aankoop van 30 melkkoeie 275 0
Deciduous Fruit Producers Trust Ter verbetering van hul produksie-voetspoor – 1ste oordrag 1,000 1,000
Deciduous Fruit Producers Trust Ter verbetering van hul produksie-voetspoor – 2de oordrag 500 500
Land Service Movement Bydrae tot die opleiding van 480 leerders en 16 kampleiers – 1ste oordrag 50 50
Land Service Movement Bydrae tot die opleiding van 480 leerders en 16 kampleiers – 2de oordrag 35 35
Pebbles-projek Verryking van die lewens van kinders uit ongunstige agtergronde met spesiale onderrigbehoeftes,
veral diegene wie se lewens deur alkohol beïnvloed is – 1ste oordrag
Pebbles-projek Verryking van die lewens van kinders uit ongunstige agtergronde met spesiale onderrigbehoeftes,
veral diegene wie se lewens deur alkohol beïnvloed is – 2de oordrag
125 125
125 125
South African Scouts Association Voorsiening van opleiding by agt jeugkampe by Hawequas Scout Ranch – 1ste oordrag 85 85
South African Scouts Association Voorsiening van opleiding by agt jeugkampe by Hawequas Scout Ranch – 2de oordrag 50 50
South African Scouts Association Voorsiening van opleiding by agt jeugkampe by Hawequas Scout Ranch 50 50
Graham & Rhona Beckvaardigheidsentrum
Graham & Rhona Beckvaardigheidsentrum
FARR: Stigting vir alkoholverwante
navorsing
FARR: Stigting vir alkoholverwante
navorsing
‘n Bydrae tot opleiding en bemagtiging van werklose plaaswerkers in tegniese vaardighede
– 1ste oordrag
‘n Bydrae tot opleiding en bemagtiging van werklose plaaswerkers in tegniese vaardighede
– 2de oordrag
Groter bewusmaking van middelmisbruik en fetale alkohol-spektrum-ongesteldheid – 1ste
oordrag
Groter bewusmaking van middelmisbruik en fetale alkohol-spektrum-ongesteldheid – 2de
oordrag
Anna-stigting Voorsiening van akademiese, maatskaplike en omgewingsondersteuning en rus kinders toe
met vaardighede vir lewenslange leer – 1ste oordrag
Anna-stigting Voorsiening van akademiese, maatskaplike en omgewingsondersteuning en rus kinders toe
met vaardighede vir lewenslange leer – 2de oordrag
250 250
250 250
125 125
125 125
89 89
89 89
Kaapse Weskus-biosfeer Aanbieding van omgewingsopvoeding aan Junior LandCare 50 50
Suid-Afrikaanse
Plaaswerkersvereniging (SAFWA)
Rus gemeenskapswerkers toe met nodige vaardighede in die identifisering, berading en
verwysing van mense met verslawingsprobleme – 1ste oordrag
121 80
33

P R O G R A M P R E S T A S I E
Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
Suid-Afrikaanse
Plaaswerkersvereniging (SAFWA)
Haarlemgemeenskapsontwikkelingsentrum
Haarlemgemeenskapsontwikkelingsentrum
Fasfacts (Foetal Alcohol Syndrome
Prevention Campaign)
Fasfacts (Foetal Alcohol Syndrome
Prevention Campaign)
Rus gemeenskapswerkers toe met nodige vaardighede in die identifisering, berading en
verwysing van mense met verslawingsprobleme – 2de oordrag
Bemagtiging van mense in plaasgemeenskappe deur opleiding en bewusmakingsprogramme
aan te bied – 1ste oordrag
Bemagtiging van mense in plaasgemeenskappe deur opleiding en bewusmakingsprogramme
aan te bied – 2de oordrag
Gaan voort met die voorkomingsveldtog van Fetale Alkohol-sindroom en kapasiteitbouing
en die ontwikkeling van sekere modules – 1ste oordrag
Gaan voort met die voorkomingsveldtog van Fetale Alkohol-sindroom en kapasiteitbouing
en die ontwikkeling van sekere modules – 2de oordrag
SVPT (Sagtevrugteproduentetrust) Gemeenskapsontwikkelingsprogramme deur opleiding van plaaswerkers oor psigo/
maatskaplike probleme soos kommunikasievaardighede, konflikbestuur, gesinsnormes en
-waardes en dwelmmisbruik
Aartappels Suid-Afrika Voorsiening van ‘n eksperimentele plaas, op ‘n koste-effektiewe wyse aan die
aartappelbedryf en ontwikkeling van ‘n inligtingsentrum vir al die opkomende boere – 1ste
oordrag
Aartappels Suid-Afrika Organisering van die bestaande en nuwe rolspelers in die Aartappelbedryf en die bestuur
van ‘n landboukundige eksperimentele plaas vir navorsing en demonstrasie-proefnemings en
insameling van inligting – 2de oordrag
34 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
Geskatte
Besteding
R’000
121 0
123 123
123 54
125 125
125 125
100 100
220 220
210 210
Norsa-gemeenskapsorg Hulp met opvoeding en vrywillige toetsing en berading 100 100
Overberg-plaaswerkersvereniging
(Vyeboom Projek)
Breederivier-Wynland Landelike
Ontwikkelingsvereniging
Laingsburg Advies- &
Ontwikkelingskantoor
Breederivier-Wynland Landelike
Ontwikkeling
Aanspreek van maatskaplike behoeftes van boeregemeenskappe in hierdie area deur
opleiding en bemagtiging van plaaswerkers
Hulp en fasilitering aan plaaswerkers deur voorkomingsprogramme vir alkohol- en
dwelmmisbruik te implementeer
Aanbieding van gemeenskapswerkswinkels en veldtogte in die landelike gebiede ten eide
bewustheid te skep, en plaaswerkers op te voed en te bemagtig
Lewering van ‘n bydrae tot sy opleidingsintervensies en ontwikkelingsprogramme
Agri Mega Lewering van ‘n bydrae tot “Die Plaaswerker”-tydskrif, ondersteuning van landbouwerkers,
inwoners van plase en landelike gebiede – 1ste oordrag
Agri Mega Lewering van ‘n bydrae tot “Die Plaaswerker”-tydskrif, ondersteuning van landbouwerkers,
inwoners van plase en landelike gebiede – 2de oordrag
St John Ambulans Implementering van hul Noodhulp-opleidingsprogram in die landelike gebiede van die
Weskus – 1ste oordrag
St John Ambulans Implementering van hul Noodhulp-opleidingsprogram in die landelike gebiede van die
Weskus – 2de oordrag
125 123
65 0
60 0
95 95
122 122
122 107
125 76
125 0
DOPSTOP-vereniging Spreek die nalatenskap van die Dopstelsel en alkoholmisbruik onder kwesbare groepe aan 125 77
Klawer Advies- &
Ontwikkelingskantoor
Skepping van beter lewensomstandighede vir plaasgemeenskappe
125 26
Karoo Sentrum vir Menseregte Bou kapasiteit, kennis en skep bewustheid van die regte van plaasbewoners 250 0
Waterwise Warriors Opleiding en aanmoediging van waterveiligheid naby riviere, damme en reservoirs in die
landelike gebiede
220 150
Landelike Ontwikkelingsnetwerk Jaarlikse gesondheidstoekenning-projek vir begunstigdes 125 125
CALEB Ontwikkelings- en
Opleidingsvereniging
Lewering van opleidingsdienste in die veld van maatskaplike ontwikkeling aan landelike
gemeenskappe, NRO’s, GBO’s en plaaswerkers
Droëvrugte Tegniese Dienste Stel plaaswerkers in staat om grond te bekom om fasiliteite op te rig vir die lewering van
veelvoudige gemeenskapsdienste
Bell Valley Initiative Ter uitbreiding van hul Kinderwelstandsprogram in die plaasgemeenskappe van die
Helderberg en deel van die Stellenbosch-omgewing
172 0
250 110
250 19

Naam van Instansie/Begunstigdes Doel
BADISA Ter bevordering van die lewensvaardighede en gehalte van vroue op plase in die
Clanwilliam-area
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
Oorgedra
R’000
2
Geskatte
Besteding
R’000
45 0
Agri Mega-groep Lewer ‘n bydrae tot die Agri Cape Week 2010 wat van 15 – 17 April 2010 plaasvind 500 500
Wes-Kaapse Beleggings- en
Handelspromosie-agentskap
(Wesgro)
Wes-Kaapse Beleggings- en
Handelspromosie-agentskap
(Wesgro)
Wes-Kaap Beleggings- en
Handelspromosie-agentskap
(Wesgro)
Befondsing van die Agri-besigheidsbeleggingseenheid
Befondsing van die CBI “Lei die Uitvoer-mentor op”-opleidingsprogram
Befondsing van die Agri-besigheidsbeleggingseenheid
Universiteit van Stellenbosch Lewer ‘n bydrae tot die verskaffing van beurse aan studente wat navorsing doen wat
verband hou met die Agrifutura-projek
2,000 900
1,000 0
1,100 0
71 71
Universiteit Rhodes Toesig en onderhoud van ‘n nagraadse student om ‘n hoër navorsingsgraad te behaal 195 195
Universiteit Wes-Kaap Toesig en onderhoud van ‘n nagraadse student om ‘n hoër navorsingsgraad te behaal 266 266
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Vloed 10,000 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Vloed 10,000 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Vloed 10,000 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Vloed 10,000 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Vloed 10,000 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Weskus-vloed 5,850 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Droogte 5,380 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Droogte 5,380 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Droogte 5,380 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Droogte 5,380 0
CASIDRA Betaling aan rampslagoffers/Droogte 5,380 0
Casidra (Edms.) Bpk. is die vernaamste implementeringsagent van die Omvattende Landbou-ondersteuningsprogram (CASP) –toelae.
Meeste van die oorbetalings aan Casidra (Edms.) Bpk. gevolg deur ‘n instansie in hakies, was oorbetalings vir die implementering of
voortsetting van CASP-projekte. Die vereiste beskrywing vir die res van die instansies wat oorgedra word, moet onder doel genoem
word.
Al die oorbetalings word gedoen ingevolge Memoranda van ooreenkoms, behalwe vir die bedrag van R10.2 miljoen (boaan die tabel), wat
gedoen is ingevolge die Aandeelhouersooreenkoms met Casidra (Edms.) Bpk.
Alle oordragte wat verbind word met memoranda van ooreenkoms het ook voorskrifte vir verslaglewering, insluitende besteding, vir
die noukeurige ondersoek deur die departement. In die geval van Casidra (Edms.) Bpk. word maandeliks finansiële verslag gelewer en ‘n
kwartaallikse beskrywende verslag word ook ingedien.
In alle gevalle waar volle besteding nie plaasgevind het nie, word daar verwag dat dit ten volle bestee moet word voor 31 Maart 2011 met
die uitsondering van ramptoelaes waar volle besteding bepaal word deur die raamwerke wat vanaf die DLBV ontvang word.
35

P R O G R A M P R E S T A S I E
2.9 Voorwaardelike toelaes en geoormerkte fondse
LandCare
Omvattende Landbou-ondersteuningsprogram
Ilema Letsema
Ramptoelae (Droogte)
Ramptoelae (Vloede – oorgedra)
Ramptoelae (Vloede)
Ramptoelae (Droogte)
Voorwaardelike toelae
36 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Totale
Toewysing
Totale
oordragte
R’000 R’000
Totaal 161,513 131,473
Alle doelwitte is behaal met die LandCare-, CASP- en Ilema Letsema-toelaes.
Ingevolge skedule 5 van die Wet (DORA) is R3.085 miljoen ontvang ingevolge die LandCare-toelaeprogram. Die bedrag was ten volle
bestee teen 31 Maart 2010. Alle doelwitte is behaal.
Die LandCare-toelae is ‘n nasionale voorwaardelike toelae ingevolge skedule 5 van die Wet op Verdeling van Inkomste wat fokus op die
optimalisering van produktiwiteit en volhoubare gebruik van natuurlike hulpbronne.
Die toelae het drie hoofprioriteite wat insluit:
• Die bevordering van volhoubare bewaring van natuurlike hulpbronne deur ‘n gemeenskap-
• gebaseerde, deelnemende benadering
• Die skepping van werksgeleenthede deur die Uitgebreide Openbare Werke-program (UOWA)
• Die verbetering van voedselsekerheid binne die voorheenbenadeelde gemeenskappe.
Die Departement het ‘n besparing gehad van R42 000 op CASP-befondsing, ‘n skedule 4-toelae, en R10 000 op Ilema Letsema, ‘n skedule
5-toelae. Dus was altesaam R52 000 nie bestee nie. Alle doelwitte is egter behaal. Die departement het alle verslae ingevolge die DORAtoegewing
betyds ingehandig soos deur die Wet vereis.
Vir CASP is 119 projekte geïmplementeer en vir Ilema Letsema 35 projekte.
Oordragte is volgens skedule ontvang en gemaak soos beplan. Dit is ook aan die oordragte-afdeling (DLBV in beide gevalle) gerapporteer
soos voorgeskryf deur DORA.
Geen gedeelte van hierdie bedrae is vir administratiewe doeleindes gebruik nie. Alle die voorwaardes van hierdie toelaes is
deurentyd nagekom.
Al die bogenoemde toelaes is in die geakkrediteerde bankrekening van die Provinsiale Tesourie gedeponeer.
CASP, Ilema Letsema en LandCare se kwartaallikse verslae is betyds ingedien soos vereis deur die Wet op Verdeling van Inkomste (DORA).
Al die ramptoelaes wat oorbetaal is (R82.750 miljoen) is oorbetaal aan Casidra (Edms.) Bpk. om ‘n deurlopende en gereelde betaling in
lyn met die onderskeie rampraamwerke te verseker. Die doelwitte van hierdie oordragte sal oor die tydperke in die gemelde raamwerke
behaal word.
2.10 Kapitaalbelegging, instandhouding en Bate bestuursplan
Kapitaalbelegging
Verslag sal gelewer word oor voltooide bouprojekte deur die Departement van Vervoer en Openbare Werke (Mosie 10) aangesien die
begroting en alle prosesse by hulle lê.
Instandhouding
Die departement hou nie tans by sy eie instandhoudingskedule ingevolge vaste bates en infrastruktuur nie, en maak slegs staat op die
provinsiale Departement van Vervoer en Openbare Werke vir sy instandhoudingsbehoeftes aangesien dit gesentraliseer is by hulle in
die provinsie.
3,085
57,640
6,000
10,000
7,888
50,000
26,900
220
42,513
5,990
0
5,850
50,000
26,900

2
‘n Immergroeiende lys van instandhoudingsbehoeftes oorskry R25 miljoen en ‘n bedrag van ongeveer R6 miljoen is deur bogemelde
departement op hul begroting bestee.
Batebestuur
Die departement gebruik per voorskrif LOGIS as ‘n bateregister en nie uit vrye keuse nie. Hierdie stelsel voldoen net aan die minimum
voorwaardes van baterekordhouding en is ‘n inperking as batebestuurshulpmiddel, veral waar die bateregister taamlik groot is soos in die
geval van hierdie departement waar lynitems van meer as 34 000 gehou word. Dit kan nie voorsien in al die behoeftes van veranderende
biologiese bates nie.
‘n Maandelikse rekonsiliasie tussen LOGIS en BRS verseker ‘n bygewerkte bateregister.
Die eerste konsep VBBP (Infrastruktuur-batebestuursplan) ingevolge GIAMA is voltooi en sal vir die volgende vyf jaar die basis vorm vir
die akkommodasie-, instandhoudings- en kapitale behoeftes van die departement. Van groot belang is die verval van die infrastruktuur-,
riool- en waterhulpbronne by die hoofkantoor van die departement by Elsenburg.
Groot watertoevoerprobleme is gedurende die jaar ondervind en het die behoefte vir ‘n meesterplan vir hulpbronne by Elsenburg
beklemtoon. Hierdie plan is deel van die IBBP en is in die eerste fase van voltooiing met die hulp van die Departement van Openbare
Werke en Vervoer.
Die toestand van roerende bates wissel van baie goed tot swak. Eerstens is daar voertuie (sedans en eentonners) wat meestal in
goeie houbare toestand is, maar die busse en groter vragmotors is reeds verby die normale vervangingsdatum. Die trekkers en ander
implemente op die navorsingsplase is verbeter in vergelyking met vorige jare met ‘n paar nuwe vervangings. Die normale lewensduur van
die trekkers is 8 jaar. Ons oorskry dit steeds, maar het verbeter op die vorige onaanvaarbare gemiddelde. Die toestand van duur hoëtegnologie
toerusting soos saadplanters, kombinasie-oesmasjiene en spuittoerusting vir gewasse wissel van gemiddeld tot swak met ‘n paar
wat onherstelbaar is maar vervanging kan nie bekostig word nie.
Die laboratoriums en ander navorsingsgeboue is ontoereikend vir die navorsingswerk wat nodig is en aansienlike opgradering moet
gedoen word om aan die standaarde van die Wet op Gesondheid en Veiligheid en ander ISO-standaarde te voldoen. ‘n Plan om die
departement se verouderde navorsingsfasiliteite heeltemal te herontwerp, word tans bespreek.
Met rekenaartoerusting probeer die departement om ‘n lewensiklus van nie meer as vier jaar nie, te hou en is suksesvol in hierdie opsig.
Ander infrastruktuur (kabels en bedieners) is in redelike toestand.
Die telefoonstelsel het ook die einde van sy tegnologiese en ekonomiese leeftyd bereik en behoort so spoedig moontlik vervang of
opgegradeer te word aangesien instandhouding al hoe duurder raak en vervanging van instrumente wat onherstelbaar is, is beperk of nie
beskikbaar nie. Gerekenariseerde kommunikasie (VOIP) word tans getoets en is in 3 buitekantore geïmplementeer om ‘n bekostigbare
oplossing te probeer vind.
Geen groot projekte is vanjaar onderneem nie.
Tenderprosedures word in ooreenstemming met die voorskrifte van die PFMA, PPPFA, NTR’s, PTI’s en AO-stelsel gevolg wat aangepas is
om bates in te sluit.
Daar is geen planne om enige huidige fasiliteite te sluit of af te gradeer nie.
Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Agterstand met instandhouding.
Reaksie op Uitdaging 1:
Tekort aan fondse bly die enkele belangrikste beperking wat daartoe lei dat die gebruik van MTUR-fondse vir hierdie doel oorweeg
word.
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
Die bogemelde uitdaging vereis voortgesette aandag.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
37

P R O G R A M P R E S T A S I E
2.11 Programprestasie
Dit moet gemeld word dat waar nasionale transversale aanwysers voorkom op die kwartaallikse prestasie-oorsig en nie in die
jaarlikse prestasieplan van die departement nie, hulle bygevoeg is by die verskillende programme om ‘n volledige prentjie van alle
aanwysers te verkry.
Program 2: VOLHOUBARE HULPBRONBESTUUR
Doel:
Die doelwit van hierdie program is om proaktief volgehoue hulpbronbestuursprojekte en kommunikasiemetodieke aan ons klante en vennote
te verskaf deur die voorsiening van landbou-ingenieurs- en LandCare-dienste, proaktiewe kommunikasie, fasilitering en implementering
van projekte sowel as tegnologie-oordrag na ons klante en vennote. Die ingenieursdienste aan ons klante verskaf, streef daarna om die
sektor te ondersteun om landbouproduksie te verhoog; ondersteun die landbousektor om ten minste die uitvoerbydrae te handhaaf wat
die provinsie lewer tot die land se profiel; om by te dra tot versekering dat ten minste 50% van alle landbougrondhervormingsprojekte in
die provinsie suksesvol is oor die volgende vyf jaar en om die gebruik van ons natuurlike hulpbronne te beskerm, verhoog en te bevorder
op ‘n volhoubare wyse (binne die beperkinge van klimaatsverandering) om voedselsekerheid te verseker.
Die invloed van klimaatsverandering op landbou in die Wes-Kaap sal een van die groot determinante van die volhoubaarheid van die
natuurlike hulpbronbasis, die landbousektor en die mededingendheid van sy boere wees. Water is ‘n skaars hulpbron in ons provinsie en
is een van die beperkende faktore vir landbou-ontwikkeling en daarom val die klem op die bevordering van die optimale en doeltreffende
gebruik van landbouwater.
Die program is ook verantwoordelik vir die implementering en bestuur van ramphulpskemas. Die provinsie het ‘n drastiese toename
in natuurrampe oor die afgelope drie jaar beleef en die aanduidings is dat hierdie tendens sal voortduur aangesien die gevolge van
klimaatsverandering in werking tree. Tegniese bystand aan grondeienaars tydens hierdie rampe is ingesluit in die strategiese doelwitte van
die departement.
Die program is saamgestel uit twee subprogramme, naamlik:
• Ingenieursdienste;
• LandCare, en
Die strategiese doelwitte van Volhoubare Hulpbronbestuur is om:
• Die natuurlike hulpbronne te beskerm en bewaar om landbouproduksie te verhoog;
• Bewustheid te skep van die volhoubare natuurlike hulpbronbestuur deur LandCare en dit te bevorder;
• Die fragmentering van landbougrond te voorkom, en
• Ondersteuning te bied aan boere wat getref is, deur middel van ramphulpskemas.
Die program was aktief betrokke by die volgende lewerings vir 2009/2010:
• Het vyf internskappe aangebied vir spesifieke teikengroepe en vaardighede benodig
• Het die rampeisskemas bestuur vir die 2006 Eden en 2008 Weskus-vloede en die Sentraal-Karoo en Eden-droogtes.
• Ondersteuning gebied aan alle programme wat ingenieursdienste vereis het.
• Het 32 445 mandae van werk geskep vir werklose mense.
• Het die Water Wise, Biodiversiteit- en 2Wise2Waste-bewusmakingsveldtogte in verskillende distriksmunisipaliteite bevorder deur
uitstallings by landbouskoue en die verspreiding van ‘n verdere 1 000 CD’s. Die CD’s het ook inligting verskaf aan skoliere en die jeug in
die algemeen oor loopbaangeleenthede in landbou en 4 096 jeugdiges is bereik deur die Junior LandCare-program.
Strategiese doelwitte:
Die strategiese doelwitte vir die VHB-program is:
• Om die optimale en doeltreffende gebruik van water deur tegnologiese oordrag, ondersteuningsdienste, opleiding op die plaas,
waterbewaringsprojekte en infrastruktuurontwikkeling te bevorder.
38 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2
• Om ‘n meganisasie-beplanningsdiens te verleen en om landboubewaring te bevorder deur voetslaanpaaie op plase en demonstrasieblokke
en die ontwikkeling van toepaslike prototipe implemente en toerusting.
• Om ‘n beplannings- en ingenieursontwerpdiens te verleen vir bewaringstrukture vir rivieroewer-erosie, plaasstrukture,
waardetoevoegingsprojekte op plase en vir dierebehuising, dierehantering en diere-afvabestuursfasiliteite en infrastruktuur.
• Om die landbouhulpbronne te bewaar; volhoubare hulpbronbestuur-boerderyplanne te ontwikkel en om LandCare-projekte te
implementeer.
• Om LandCare-beplanning oor ‘n uitgestrekte gebied te implementeer as ‘n omvattende probleemoplossingsproses wat maatskaplike,
ekonomiese en ekologiese aangeleenthede integreer in geografies-gedefinieerde gebiede.
• Om die fragmentering van landbougrond te voorkom deur aan die betrokke owerheid advies te verleen oor die aanbevole grondgebruik
kragtens die Wet op Hersonering van Landbougrond, Artikel 70 van 1970, en die Grondgebruiksordonansie 15 van 1985.
• Om ‘n beplannings- en ingenieursontwerp, tenderverkryging en konstruksietoesigdiens te verleen vir infrastruktuurprojekte ten einde
ekonomiese lewensvatbaarheid van boerdery-ondernemings van opkomende boere, landelike gemeenskappe en LRAD-begunstigdes.
Dit sal bydra tot die presidensiële prioriteite om landbouproduksie en voedselsekerheid te verhoog.
• Om toegang te verkry tot skade, befondsing te motiveer en ramphulpverleningskemas te bestuur ingevolge Artikel 43 van 1983.
Meetbare doelwitte Prestasiemeting aanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Om ondersteuning te verskaf
(ontwikkeling, evaluering
en navorsing) en klante
toe te rus ten opsigte van
besproeiingstegnologie,
meganisasie op die plaas,
dierebehuising, plaasstrukture
en instandhouding van
plaastoerusting
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Om die optimale en
doeltreffende gebruik
van landbouwater deur
oordrag van tegnologie,
ondersteuningsdienste,
opleiding op die plaas en
bewaringsprojekte en
infrastruktuur te bevorder
Om insetkoste te verminder
deur ‘n meganisasiebeplanningsdiens
te verleen
en om landboubewaring
te bevorder deur
voetslaanpaaie op plase en
demonstrasieblokke en die
ontwikkeling van toepaslike
prototipe implemente en
toerusting
Aantal ingenieursbeplanningsverslae
voorberei
Aantal ontwerpe met spesifikasies vir
landbou-ingenieursontwikkeling
Aantal finale sertifikate uitgereik vir
infrastruktuurontwikkeling
Aantal klante voorsien van ad hocingenieursinligting
Aantal ondersteuningsaksies gelewer aan
OOL (CASP/LARP) verwant tot water
en besproeiing (ondersoeke, ontwerpe
en voltooiingsertifikate)
Aantal water- en besproeiingsverwante
projekte en inisiatiewe (ondersoeke,
ontwerpe en voltooiingsertifikate)
Aantal klante voorsien van ad hocingenieursinligting
en opleiding
Aantal ondersteuningsaksies gelewer
tot die program Boere-ondersteuning
en -ontwikkeling (CASP/LARP)
vir meganisasiebeplanning en
bewaringslandbou (ondersoeke,
ontwerpe en voltooiingsertifikate)
Aantal inisiatiewe en
demonstrasieblokke gevestig om
bewaringslandbou te bevorder
(ondersoeke, ontwerpe en
voltooiingsertifikate)
Aantal klante voorsien van ad hocingenieursinligting
en opleiding
Subprogram 2.1: INGENIEURSDIENSTE
Beplande doelwit
2009/10
160
125
85
230
65
75
80
25
65
50
Werklik behaal
2009/10
227
117
112
300
143
105
144
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
1
110
14
Afwyking van doelwit
(%)
42
(6)
32
30
120
40
80
(96)
69
(72)
39

P R O G R A M P R E S T A S I E
Meetbare doelwitte Prestasiemeting aanwyser
Verbetering van die
winsgewendheid van
boerdery-ondernemings
Verbetering van die
winsgewendheid en gehalte
van diereprodukte
Bevordering van dierebehuising
om die winsgewendheid en
gehalte van diereprodukte te
verbeter
Verbetering van die kwantiteit
en kwaliteit van rivieroewererosie-bewaringswerke
Aantal ondersteuningsaksies
gelewer tot die program Boereondersteuning
en -ontwikkeling
(CASP/LARP) vir waardetoevoeging
op die plaas (ondersoeke, ontwerpe en
voltooiingsertifikate)
Aantal waardetoevoegingsprojekte en
inisiatiewe op die plaas (ondersoeke,
ontwerpe en voltooiingsertifikate)
Aantal klante voorsien van ad hocingenieursinligting
en opleiding
Aantal ondersteuningsaksies gelewer
tot die program Boere-ondersteuning
en -ontwikkeling (CASP/LARP) vir
plaastrukture, dierebehuising en
afvalbestuur (ondersoeke, ontwerpe en
voltooiingsertifikate)
Aantal plaasstrukture, dierebehuising
en afvalbestuursprojekte en
inisiatiewe (ondersoeke, ontwerpe en
voltooiingsertifikate)
Aantal klante voorsien van ad hocingenieursinligting
en opleiding
Aantal projekte en inisiatiewe vir
rivieroewer-erosie-beskermingstrukture
(ondersoeke, ontwerpe en
voltooiingsertifikate)
Aantal klante voorsien van ad hocingenieursinligting
en opleiding
Subprogram 2.1: INGENIEURSDIENSTE
Beplande doelwit
2009/10
Redes vir afwyking van beplande uitsette: Ingenieursdienste:
40 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
10
15
40
55
45
60
Werklik behaal
2009/10
1
8
80
27
22
53
Afwyking van doelwit
(%)
• Die dienste wat ons voorsien, is vraaggedrewe en hang af van die hoeveelheid versoeke wat ons van klante ontvang. Die ekonomiese
situasie in die land en wêreld blyk ‘n impak te hê op die infrastruktuurontwikkeling en dus het die versoek na ingenieursdienste in
sommige dissiplines (waardetoevoeging en dierebehuising en –hantersingsfasiliteite op die plaas) afgeneem gedurende hierdie kwartaal.
Die ingenieur in die seksie Waardetoevoeging op die plaas is tydelik gesekondeer na die Landbou-rampbestuureenheid weens die
toename in natuurrampe wat voorgekom het.
• Die versoek vir ingenieursdienste, oordrag van tegnologie en tegniese advies in die dissiplines van besproeiing en rivier-erosiebeskermingswerke
het toegeneem weens die huidige situasie ná die 2007- en 2008-vloede wat in die provinsie ervaar is.
20
Subprogram 2.2: LANDCARE
Meetbare doelwitte Prestasiemeting-aanwyser Beplande doelwit
2009/10
Nasionale transversale aanwysers:
Implementering van
bewaringsprojekte gebaseer op die
Wet op Landbouhulpbronne (Artikel
43 van 1983)
Aantal boerderyplanne op datum gebring
vir volhoubare boedery-doeleindes
6
43
9
Werklik bereik
2009/10
(90)
(47)
100
(51)
(51)
(12)
115
50
Afwyking van doelwit
(%)
250 326 30

Subprogram 2.2: LANDCARE
Meetbare doelwitte Prestasiemeting-aanwyser Beplande doelwit
2009/10
Verbetering in die beskerming van
natuurlike hulpbronne deur die
implementering van LandCareprojekte
Om die fragmentering van
landbougrond te voorkom deur
aan die betrokke owerheid advies
te verleen oor die aanbevole
grondgebruik
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Implementering van
bewaringsprojekte gebaseer op die
Wet op Landbouhulpbronne (Artikel
43 van 1983)
Verbetering in die beskerming van
natuurlike hulpbronne deur die
implementering van LandCareprojekte
Verbetering in die beskerming van
natuurlike hulpbronne deur die
implementering van LandCare oor ‘n
uitgestrekte gebied
Aantal projekte geïmplementeer
Aantal buwustheidsveldtogte oor
LandCare
Aantal besluite toegestaan (aanbevelings
gemaak) vir verandering van
landbougrondgebruik
Aantal dreineringswerke ontwerp
Aantal beskermingswerke ontwerp
Aantal veldgebruikwerke ontwerp
Aantal jeugdiges wat Junior LandCareinisiatiewe
suksesvol bygewoon het
Aantal mandae van werkskepping
Aantal hektaar indringerspesies uitgeroei
Aantal uitgestrekte gebiedbeplanningsinisiatiewe
Aantal hektaar teruggeëis vir
landbougebruik deur bewaringsdoeleindes
Redes vir afwyking vanaf beplande uitsette: LandCare:
Werklik bereik
2009/10
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
30
5
51
6
Afwyking van doelwit
(%)
800 908 14
• Ter aanvulling van die 30 LandCare-projekte was eie ekwiteitaandeelfondse gebruik om ‘n addisionele 21 projekte aan te pak. Dit het
die uitsette verhoog ten opsigte van mandae van werkskepping en die hektaar indringerplante wat uitgewis is.
• Die verifikasies van vloedskade het meegebring dat meer boerderyplanne opgestel moes word as wat verwag was.
• Versoeke vir tegniese bystand met dreineringswerke word op ‘n ad hoc-basis ontvang, waaroor ons nie beheer het nie.
50
150
100
3 000
25 000
1 500
• Ingesluit in die aantal jeugdiges is die kinders wat marionetvertonings, wat deur ons
• aangewese diensverskaffer aangebied is, bygewoon het, terwyl die 3 000 slegs verwys na kinders wat die 2 en ‘n half-dag LandCarekampe
bygewoon het.
Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Die Eden-distrik ondervind tans ‘n 1 in 130 jaar droogte en finansiële bystand word vereis vir die aankoop van voer.
Reaksie op Uitdaging 1:
R26.9 miljoen is bekom vir ‘n droogtehulpskema en al die voorbereidingswerk was voltooi om die skema te implementeer. Sowat 1 300
versoeke van boere vir finansiële bystand is ontvang.
10
500
124
168
108
9 558
32 445
2 253
10
552
70
20
148
12
8
219
30
50
0
10
2
41

P R O G R A M P R E S T A S I E
Uitdaging 2:
Die Eden/Klein Karoo het vloede ondervind gedurende November 2007 wat nie-versekerbare skade van R72 miljoen veroorsaak
het. Geen befondsing is toegewys vir herstelwerk vir hierdie vloed nie. Die Kaapse Wynland het in November 2008 ‘n vloed beleef
met ongeveer R980 miljoen se skade aan die boerderysektor, waarvan R414 miljoen nie-versekerbaar was nie. R50 miljoen is
toegewys gedurende die laaste kwartaal van 2009.
Reaksie op Uitdaging 2:
Alle addisionele plase vanwaar skadeverslae ontvang is, is geverifieer (soos weerspieël in die toename van CARA-werke en
boerderyplanne) en die onmiddellike skade is herstel ooreenkomstig die NEMA-regulasies. Voortdurende pogings word aangewend
om befondsing te bekom van die nasionale tesourie deur die Departement van Landbou, Bosbou en Visserye om die skade te herstel.
Uitdaging 3:
Om binne die volgende paar jaar LandCare-komitees in elke distrik en munisipale gebied te vestig.
Reaksie op Uitdaging 3:
Formele komitees onder CARA Artikel 43 van 1983 kan nie gevestig word sonder goedkeuring van die Departement van Landbou,
Bosbou en Visserye (DLBV) nie. Twee komitee-aanstellings is uitstaande van DLBV vir bykans twee jaar met geen reaksie, selfs ná
herhaalde versoeke, nie. Planne is voorgestel om komitees te stig in lyn met billikheidsdoelwitte van die provinsie.
Uitdaging 4:
Om die LandCare-projekte binne die finansiële jaar te implementeer.
Reaksie op Uitdaging 4:
Alle projekte is voltooi en doelwitte is in die meeste gevalle oorskry, veral die Junior LandCare-projekte waar 4 096 kinders 2.5 daekampe
in die provinsie bygewoon het – iets wat hulle nooit sal vergeet nie.
Uitdaging 5:
Ondersteun die droogtegeteisterde Sentraal-Karoo-gebied.
Reaksie op Uitdaging 5:
Meer klem is gelê op grondgebruikwerke om aan die vraag te voldoen en ‘n diens te verskaf aan droogtegeteisterde gemeenskappe
sowel as inligting verskaf aan boere met die herstel van hul grond ná die droogte.
Uitdaging 6:
Voldoen aan die gestelde prestasiedoelwitte in die subprogram Ingenieursdienste ter verbetering van die winsgewendheid van
boere-ondernemings.
Reaksie op Uitdaging 6
Die prestasie van ingenieursdienste verskaf aan ons klante is aanvraag-gedrewe. Alle versoeke ontvang vir hierdie ingenieursdienste
was egter nagekom met die baie beperkte ingenieurspersoneel beskikbaar, maar probleme sal ontstaan wanneer die vraag verhoog
bó die huidige kapasiteit van die subprogram. ‘n Tekort aan skaars vaardighede in ingenieurs en ingenieurstegnici verhoed ons om
vakatures te vul met toepaslik gekwalifiseerde personeel. ‘n Beursprogram is geïmplementeer om te help met die verskaffing van
geskikte kandidate. Ons het tans 10 studente wat in die onderskeie studiejare studeer om as ingenieurstegnici te kwalifiseer. Die
eerste twee van hierdie studente sal hul studies aan die einde van 2010 voltooi.
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
Verkryging van fondse vir die herstel en rehabilitasiewerk wat nodig is ná die oorstromings van November 2007 in Eden en verkryging van
addisionele befondsing vir die 2008 Kaapse Wynland/Overberg/Eden-oorstromings en die Eden-droogte.
Programme 3: BOERESTEUN EN ONTWIKKELING
Doel:
Voorsiening van voorligting, ondersteuning en fasilitering van opleiding aan boere met spesiale klem op die ontwikkeling van opkomende
boere, implementering van grondhervormingsprogramme en landelike landbou-ontwikkelingsprojekte.
42 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

Strategiese doelwitte:
• Boerevestiging:
Om vestigingsondersteuningsdienste aan opkomende boere te fasiliteer en koördineer deur die implementering van LARP.
• Voorligtings- en Adviesdienste:
Om opleiding, inligting en adviesdienste te fasiliteer en te verskaf aan opkomende en
• kommersiële boere, met inbegrip van die koördinering en implementering van landbouprojekte. Daarbenewens fasiliteer die
subprogram aangeleenthede van organisatoriese ontwikkeling en kapasiteitbou van boeregroepe.
• Voedselsekerheid:
Om verskeie voedselproduksieprojekte te koördineer en implementeer soos uitgelig en goedgekeur deur die Geïntegreerde
Voedselsekerheidstrategie van Suid-Afrika (IFSS). Dit verskaf ook inligting en fasiliteer opleiding van gemeenskapstuin- en
diereproduksie-inisiatiewe.
• Casidra (Edms.) Bpk.:
Die handhawing van die kern vasgestelde kapasiteit van Casidra (Edms.) Bpk. soos gestipuleer in die aandeelhouers se
verdragsooreenkoms en om te verseker dat Casidra getransformeer word om te lewer op landelike- en grondhervorming.
• Ontwikkeling van Plaaswerkers:
Om vaardigheidsontwikkeling, kapasiteitbou en landbouprojekte vir plaaswerkers te fasiliteer sowel as om ‘n verwysingsdiens te lewer.
Subprogram 3.1: VESTIGING VAN BOERE
Meetbare doelwitte Prestasiemetingaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Assessering van die voorgestelde
grondhervormingsprojekte (insluitend gefinaliseerde
landbougrondeise) vir landboukundige
lewensvatbaarheid en volhoubaarheid vir
implementering in 2009/10.
Fasilitering en implementering van goedgekeurde
grondhervormingsakeplanne gebaseer op 2007/08goedkeurings
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Verbeter verbindings met nasioanel en provinsiale
departemente om grondhervorming te fasiliteer
Assessering van die voorgestelde
grondhervormingsprojekte (insluitend gefinaliseerde
landbougrondeise) vir landbou-lewensvatbaarheid en
volhoubaarheid vir implementering in 2009/10
Fasilitering en implementering van goedgekeurde
grondhervormingsakeplanne gebaseer op 2008/09goedkeurings
Aantal sakeplanne geëvalueer (Aantal verslae
oor plaasassesserings gefasiliteer)
Aantal voorgestelde sakeplanne geassesseer
vir nuwe grondhervormingsprojekte (aantal
aansoeke hanteer)
Aantal goedgekeurde sakeplanne
geïmplementeer (Aantal grondgebruikplanne
gefasiliteer)
Aantal vergaderings met nasionale
Departemente van Grondsake, Watersake
en Bosbou en Landbou, en provinsiale
Departemente van Maatskaplike Ontwikkeling,
Vervoer en Openbare Werke, Ekonomiese
Ontwikkeling en Behuising
Bywoning van DAK,
PGC en
PBS-vergaderings
Redes vir afwyking van beplande uitsette: Boerevestiging
Beplande doelwit
2009/10
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik bereik
2009/10
2
Afwyking van
doelwit (%)
150 planne 53 (65)
225 planne 64 (72)
118 118 0
10
geskeduleerde ad
hoc-vergaderings
gebaseer op
projekte
60
12
240
11 10
Aantal grondhervormingsbegunstigdes 960 0 (100)
• Die hoeveelheid sakeplanne wat geëvalueer was, was minder as beplan aangesien dit afhang van hoeveel aansoeke deur die Departement
van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming (DLOGH) ontvang word, terwyl hierdie departement insette lewer op sulke versoeke.
Die DLOGH het ook hulpbronne gefokus op die aankoop van PGVS-plase eerder as LRAD-plase. Hierdie proses word deur DLOGH
aangevoer.
• Die hoeveelheid voorgestelde sakeplanne geassesseer vir nuwe grondhervormingsprojekte was minder as beplan aangesien dit afhang
van hoeveel aansoeke deur die Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming (DLOGH) ontvang word.
31
6
332
(48)
(50)
38
43

P R O G R A M P R E S T A S I E
• Vergaderings belê met die relevante departement het die teiken oorskry weens die noodsaaklikheid om te fokus op ons benadering tot
dienslewering as ‘n gevolg van die veranderinge in beleid.
• Ten opsigte van die bywoning van die DAK- en PGC-vergaderings moet daarop gelet word dat die DLOGH hierdie vergaderings belê
het en dat die Departement op uitnodiging deelgeneem het.
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
National transversal indicators:
Oordrag van landboukundige tegniese en
ekonomiese inligting
Voorsiening van tegno-ekonomiese advies op
versoek van klante
Ontwikkeling van kommoditeitsgroepe in die
provinsie
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Implementering van CASP-projekte volgens
die CASP-padkaart
Subprogram 3.2: VOORLIGTINGS- EN ADVIESDIENSTE
44 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Beplande doelwit
2009/10
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
Aantal demonstrasies gefasiliteer 10 14 40
Aantal geakkrediteerde
opleidingskursusse vir boere gefasiliteer
70 34 (51)
Aantal boeredae gereël 14 14 0
Aantal kommersiële boere geadviseer 150 364 143
Aantal opkomende boere geadviseer 1 200 1189 (1)
Aantal funksionele kommoditeitsgroepe
gevestig
Aantal funksionele boereverenigings/
selfhelp-groepe gevestig
2 2 0
1 7 600
Aantal inligtingsdae gehou 6 17 183
Aantal CASP-projekte geïmplementeer 118 118 0

Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Oordrag van landboukundige tegniese en
ekonomiese inligting
Uitvoering van kapasiteitbou en institusionele
versterkingsprojekte
Implementering van ‘n mentorskapskema vir
opkomende boere
Implementering van ‘n hernuwingprogram
om opleidingsondersteuning te bied vir
voorligtingspersoneel
Publikasie van relevante artikels ten opsigte
van produksietegnieke
Publikasie en verspreiding van
distriksgebaseerde nuusbriewe vir klante
Subprogram 3.2: VOORLIGTINGS- EN ADVIESDIENSTE
Aantal landbou-projekte/ondernemings
wat bevoordeel is deur oordrag van
landboukundige tegniese en ekonomiese
inligting
- Opkomende boere
- Kommersiële boere
Aantal tegniese en ekonomiese
voorleggings by landbougeleenthede
- Opkomende boere
- Kommersiële boere
Aantal plaas- en projek-besoeke om
landboukundige tegniese en ekonomiese
inligting oor te dra
- Opkomende boere
- Kommersiële boere
Aantal opleidingsessies gefasiliteer vir
boere
Aantal boeredae gereël
- Aantal kommersiële boere wat dit
bygewoon het
- Aantal opkomende boere wat dit
bygewoon het
Beplande doelwit
2009/10
118
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
30
29
6
1 180
120
Werklik bereik
2009/10
435
123
22
8
1 523
215
2
Afwyking van
doelwit (%)
269
310
(24)
70 38 (46)
14
72
280
Aantal tegnologie-projekte 15 kommersiële boere
118 opkomende boere
Aantal opkomende boere opgelei (KILO) 342 829 142
Aantal kapasiteitbou en/of institusionele
versterkingsprojekte geïmplementeer
Aantal mentors betrokke by die
mentorskapskema
Aantal projekte wat deelneem aan die
mentorskapskema
20
149
472
0
1
33
29
79
43
107
69
(100)
118 118 0
(99)
9 4 (56)
9 4 (56)
Aantal mentorskapprogramme gevestig 1 0 (100)
Aantal opleidingsintervensies bygewoon
deur voorligtingspersoneel
5 16 220
Aantal voorligtingspersoneel deelgeneem 50 72 44
Aantal artikels gepubliseer 12 7 (42)
Aantal nuusbriewe gepubliseer 6 2 (67)
45

P R O G R A M P R E S T A S I E
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Aanbieding van relevante boeredae om
inligting aan klante oor te dra
Uitvoering van tegnologie-oordragprojekte
(leidend en adviserend)
Ontwerp en implementeer ‘n
mentorskapskema vir LRAD-projekte
Subprogram 3.2: VOORLIGTINGS- EN ADVIESDIENSTE
46 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Beplande doelwit
2009/10
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
Aantal boeredae aangebied 12 7 (42)
Aantal kommersiële boere wat dit
bygewoon het
Aantal opkomende boere wat dit
bygewoon het
72 113 57
360 200 (44)
Aantal projekte voltooi 0 0 0
Skema geïmplementeer Implementeer 0 (100)
Aantal mentors betrokke 9 4 (56)
Aantal mentors betrokke 9 4 (56)
Matjiesrivier Aantal besproeiingstelsels in plek 1 1 0
Sagtevrugte Aantal hektare beplant 100 79 (21)
Melk, groente en volstruise Aantal sakeplanne geskryf 3 3 0
Huishoudelike kostuine Aantal tuine 100 453 353
Implementeer die NUFFIC-opleidingsprogram
aan veldpersoneel
Aantal opleidingsintervensies 0 2 (60)
Aantal personeellede wat dit bygewoon
het
Redes vir afwyking van beplande uitsette: Voorligtings en Adviesdienste:
0 personeellede opgelei 26 4
• Die opleidingskursusse wat ons fasiliteer is vraag-en-aanbod-gedrewe en beide is onderworpe aan die aantal versoeke en deelnemers
wat op die spesifieke dag die opleiding bywoon. Opleiding het ‘n paar uitdagings gebied ten opsigte van die gewildheid van sekere
kursusse. Danksy die gedesentraliseerde opleidingsfasiliteite was dit egter moontlik om te oorpresteer op die KILO-gedrewe
opleidingskursusse.
• Meer klem is geplaas op inligting en boeredae weens die versoeke wat van boere ontvang is en daarom was daar minder klem geplaas
op artikels en nuusbriewe.
• Die befondsde mentorskapprogram van die Departement van Landbou was aan die begin van die finansiële jaar gekanselleer en ons kon
slegs ‘n informele reëling tussen vier projekte fasiliteer.
• Die Nuffic-ooreenkoms en opleidingsprogram vir voorligtingspersoneel het tot ‘n einde gekom gedurende die finansiële jaar; vandaar
die onderprestasie. Dit het ons egter die geleentheid gebied om meer op ander opleidingsintervensies vir ons voorligtingspersoneel te
fokus – vandaar die oorprestasie.
• Die versoek vir Voorligtings- en Adviesdienste op plaasvlak het gedurende 2009/10 toegeneem weens die implementering van CASPprojekte
en versoeke van boere vir besoeke op die plaas.
• Die insameling van ouditeerbare bewyse ter ondersteuning van die uitsette soos gerapporteer, was meer van ‘n uitdaging as wat
aanvanklik verwag is. Dit kan toegeskryf word aan die behoefte vir ‘n algemene ooreenkoms tussen alle amptenare van definisies van
wat aanvaarbare bewyse is en duidelik onderskei tussen soortgelyke aanwysers. Dit was ‘n goeie leerskool en het die program voorberei
vir die volgende finansiële jaar ten opsigte van prestasiebeplanning en rapportering.

Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Voedselsekerheidsprojekte in arm
gemeenskappe in die Wes-Kaap (uitsluitend
presidensiële nodus-projekte)
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Voedselsekerheidsprojekte in arm
gemeenskappe in die Wes-Kaap (uitsluitend
presidensiële nodus-projekte)
Vennootskappe om voedselsekerheid in die
provinsie te versterk
Voedselsekerheidbewustheid in die Wes-
Kaap-provinsie
Subprogram 3.3: VOEDSELSEKERHEID
Aantal huishoudings geïdentifiseer waar
daar nie voedselsekerheid is nie
Aantal voedsel-onseker-huishoudings
geverifieer
Aantal voedselsekerheid-intervensies
geïmplementeer
Aantal voedsel-onseker-huishoudings
bevoordeel deur die intervensies
Aantal voedselsekerheidstatusverslae
ingedien
Aantal voedselsekerheidbewust
heidsveldtogte gehou
Aantal gemeenskapstuinprojekte gevestig
(deels of ondersteun)
Aantal deelnemers aan
gemeenskapstuinprojekte
Aantal opleidingsessies
gefasiliteer vir deelnemers (deels of
ondersteun)
Beplande doelwit
2009/10
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik bereik
2009/10
200 441 121
200 441 121
1 2 100
550 436 (21)
200 441 121
1 1 0
30 32 7
240 202 (16)
60 30 (50)
Aantal deelnemers opgelei 120 192 60
Aantal lewende hawe-projekte gevestig 2 3 50
Aantal deelnemers in lewende haweprojekte
Aantal opleidingsessies gefasiliteer vir
deelnemers in produksie van lewende
hawe
Aantal deelnemers opgelei in produksie
van lewende hawe
10 22 120
4 4 0
10 86 760
Aantal eksterne organisasies betrokke 4 11 175
Aantal projekte gehandhaaf 200 87 (57)
Aantal eksterne organisasies
betrokke by PDL in die opstel van
inisiatiewe en ondersteuning van
voedselsekerheidsprojekte
Aantal voedselsekerheidsprojekte
ondersteun wat geïnisieer is deur ander
staatsdepartemente
Landbou-beginner-pakkie (koffers) Aantal tuine of projekte suksesvol gevestig
(koffers)
8 17 113
12 9 (25)
Koördineer Provinsiale Wêreldvoedseldag 1 1 0
Aantal deelnemers in huishoudelike tuinprojekte
Aantal opleidingsessies gefasiliteer vir
deelnemers in gemeenskapstuinprojekte
550 453 (18)
550 453 (18)
12 16 33
2
Afwyking van
doelwit (%)
47

P R O G R A M P R E S T A S I E
Redes vir afwyking van beplande uitsette: Voedselsekerheid:
• Die hoeveelheid huishoudings waar daar nie voedselsekerheid is nie, wat geïdentifiseer en geverifieer is, het die beplande doelwit oorskry
weens die verhoogde samewerking met die munisipaliteite en verwysings van die Departement van Maatskaplike Ontwikkeling.
• Die hoeveelheid voedselsekerheid-intervensies het die beplande uitset oorskry weens die bekendstelling en loodsing van die
aartappelplaas, Build-as-you-Grow-inisiatief.
• Die hoeveelheid huishoudings waar daar nie voedselsekerheid is nie, wat bevoordeel is deur die intervensie, was minder as die doelwit
weens die toename in die aantal gemeenskapsprojekte.
• Die hoeveelheid kostuin-projekte het die beplande uitset oorskry weens die grootmaat-aankoop van materiale wat dit moontlik gemaak
het om meer gemeenskapsprojekte te lewer.
• Die hoeveelheid deelnemers in gemeenskapsprojekte was minder as wat beplan is deurdat meeste van die begunstigdes uittree uit
projekte wanneer werksgeleenthede hulself voordoen.
• Die hoeveelheid opleidingsessies wat vir deelnemers gefasiliteer is, was minder as die beplande doelwit aangesien meeste van die
projekte die opleiding in groepe gedoen het en daar dus minder sessies nodig was.
• Die hoeveelheid deelnemers opgelei het die beplande doelwit oorskry deurdat ‘n groot hoeveelheid begunstigdes meer belangstelling
getoon het in die opleidingsprogram.
• Die hoeveelheid lewende hawe-projekte wat gevestig is, was minder as die beplande uitkoms aangesien een projek deur die begunstigdes
gekanselleer is.
• Die hoeveelheid deelnemers in lewende hawe-projekte het die beplande doelwitte oorskry Aangesien nuwe lede toegelaat is om later
in die jaar by die lewende hawe-projekte aan te sluit.
• Die hoeveelheid deelnemers opgelei in lewende hawe-produksie het die beplande uitkoms oorskry aangesien meer mense belangstelling
in die opleidingsprogram getoon het.
• Die hoeveelheid eksterne organisasies betrokke het die beplande uitset oorskry weens verbeterde samewerking deur die departement
met ander rolspelers in die voedselsekerheidspektrum.
• Die hoeveelheid voedselsekerheidsprojekte gehandhaaf was minder as die beplande uitset weens die langdradige beplanningsprosesse
van dormante projekte, wat aan die ander kant gekompliseer is deur konflik tussen die begunstigdes.
• Die hoeveelheid eksterne organisasies betrokke by PDL in die daarstelling van inisiatiewe en
• die ondersteuning van voedselsekerheidsprojekte het die beplande uitkoms oorskry weens die verbeterde samewerking tussen die
departement en ander rolspelers in die voedselsekerheidspektrum.
• Die hoeveelheid voedselsekerheidsprojekte wat ondersteun is wat deur ander departemente
• geïnisieer is, was minder as beplan weens die verhoogde samewerking tussen departemente in die provinsie. Dit het gerealiseer deur
die Interdepartementele Komitee vir Voedselsekerheid.
• Die hoeveelheid tuine of projekte suksesvol gevestig (koffers) was minder as die beplande uitkoms weens die toename in die hoeveelheid
gemeenskapsprojekte.
• Die hoeveelheid opleidingsessies gefasiliteer vir deelnemers in gemeenskapstuinprojekte was
• minder as die beplande uitset deurdat meeste begunstigdes in groepe opgelei en addisionele sessies dus nie nodig was nie.
48 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

Meetbare doelwitte Prestasiemetingaanwyser
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Subprogram 3.4: CASIDRA (EDMS.) BPK.
Beplande doelwit
2009/10
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik bereik
2009/10
Implementering van voorkeurprojekte Aantal voorkeurprojekte ondersteun 300 360 20
Meetbare doelwitte Prestasiemetingaanwyser
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Plaaswerkers opgelei in verskillende
tegniese en lewensvaardighede
Plaaswerkers meer vrymoedig om deel te
neem aan besprekings en vergaderings
Deelname van plaaswerkers en
belanghebbendes aan die ontwerp en
aanvaarding van die “agenda” van die
subprogram
Plaaswerkers en boere gebruik dieselfde
verwysingstelsel
Projek-formate en voorstelle uitgeroep en
groepe doen aansoek om befondsing
Kommunikasieplan aanvaar deur
raadgewende groep en geïmplementeer
Ondersteun ontwikkeling van plaaswerkers
en moedig die prestasie van plaaswerkers
aan
Subprogram 3.5: ONTWIKKELING VAN PLAASWERKERS
Beplande doelwit
2009/10
Actual Achieved
2009/10
2
Afwyking van
doelwit (%)
Afwyking van
doelwit (%)
Aantal plaaswerkers opgelei 10 000 27 139 170
Verskillende opleidingskursusse 150 46 (69)
Aantal uitnodigings aan plaaswerkers 1 500 1 661 11
Plaaswerkers van verskillende distrikte wat
deelneem aan forums
Vergaderings en notules van die
raadgewende groep
14 9 (36)
11 9 (18)
Aantal plaaswerkers 800 13 (98)
2-3 projekte per distrik 40 31 (23)
Heropleiding van werklose werkers 50 62 24
Verhoog bewustheid van middelmisbruik
tussen plaaswerkers
Een kommunikasieplan Bring kommunikasieplan
op datum
Mediadekking in minstens die plaaslike
koerante
Jaarlikse Plaaswerker van die Jaarkompetisies
binne die verskillende streke
10 000 18 543 85
Gedoen 0
12 19 58
12 streekkompetisies
1 provinsiale kompetisie
Redes vir afwyking van beplande uitsette: Plaaswerkerontwikkeling:
11 streekkompetisies
1 provinsiale
kompetisie
• Die hoeveelheid mense opgelei was meer weens die feit dat die WaterWise-projek alleen meer as 16 500 skoolkinders geïnkorporeer
het in hul opleiding oor waterveiligheid op plase.
• Die verskillende opleidingskursusse was minder omdat die geskatte bedrag oorbegroot was.
• Die hoeveelheid uitnodigings was minder weens begrotingsbesnoeiings en dit het deurgefiltreer na die ander uitsette.
• Die middelmisbruikkonferensie is gekanselleer weens die onbeskikbaarheid van fondse.
• Minder projekte per distrik is befonds aangesien die aantal mense wat om befondsing aansoek gedoen het, verminder is en slegs sekere
items in hul begrotings is befonds.
• Minder mense is heropgelei omdat die Graham & Rhona Beck-opleidingsentrum hul begroting
• verander het en ook 20 plaaswerkers opgelei het in waterveiligheid.
• Een van die streke (Metro) het nie aan die Plaaswerker van die Jaar-kompetisie deelgeneem nie.
(8)
0
49

P R O G R A M P R E S T A S I E
Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Grondhervormingsprojekte is in die skuld.
Reaksie op Uitdaging 1:
Deurlopende skakeling met verskeie belanghebbendes om ‘n langtermynoplossing te bepaal.
Uitdaging 2:
Konflik in die geledere van grondhervorming-begunstigde groepe.
Reaksie op Uitdaging 2:
Voortdurende skakeling met die Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming om die keuring en opleiding van
begunstigdes te verbeter.
Uitdaging 3:
Toegang tot kantoorruimte in landelike gebiede.
Reaksie op Uitdaging 3:
Hou die Departement van Openbare Werke betrokke.
Uitdaging 4:
Betrokkenheid van munisipaliteite in landbouprojekte.
Reaksie op Uitdaging 4:
Deurlopende skakeling met munisipaliteite deur die IOP –proses en promosietoere om samesprekings te inisieer.
Uitdaging 5:
Toegang tot besproeiingswater in landelike gebiede.
Reaksie op Uitdaging 5:
Die program sal voortgaan om plaaslike owerhede te betrek in die beplanning van projekte.
Uitdaging 6:
Ondersteuning aan plaaswerkers is uitdagend weens die feit dat die meeste behoeftes van plaaswerkers nie binne die mandaat van die
Departement van Landbou val nie. Daarom moet ander departemente ook betrek word, soos: Gesondheid, Opvoeding, Maatskaplike
Ontwikkeling en Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming.
Reaksie op Uitdaging 6:
Verseker aktiewe deelnemers uit senior lede van die inter-regering-taakspan om te verseker dat die behoeftes van plaaswerkers in die
Wes-Kaap op holistiese wyse aangespreek sal word.
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
Ondersteuning van grondhervormingsprojekte:
Die program sal voortgaan om met verskeie belanghebbendes en staatsdepartemente saam te werk, soos die Departement van Landelike
Ontwikkeling en Grondhervorming ter bereiking van geïntegreerde dienslewering.
Rehabilitasie van voedselsekerheidsprojekte:
Die program sal voortgaan met die rehabilitasie van onaktiewe projekte soos aangedui in die voedselsekerheidprojek-opname.
Kapasiteitbou vir Voorligtingsbeamptes:
Die program sal voortgaan met die opleiding en ontwikkeling van voorligtingsbeamptes deur die fasilitering van twee-dag-opleidingsessies
per maand as deel van die Voorligtinghernuwingsprogram.
50 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2
Nasionale departemente verander voortdurend strategieë en benaderings tot landelike ontwikkeling en grondhervorming en dit veroorsaak
dat provinsiale departemente die veranderinge nie betyds en doeltreffend kan aanpas en implementeer nie. Die provinsiale departement
sal voortgaan om met DLBV en ander relevante departemente te skakel.
Voortdurende veranderinge in benaderings:
Programme 4: VEEARTSENYKUNDE-DIENSTE
Doel:
Die oorhoofse doel van hierdie program is om die invloed van dieresiektes op die provinsiale dierebevolking tot ‘n minimum te beperk.
Die direkte voordele van verbeterde dieregesondheid is:
• Verhoogde diere-produktiwiteit wat bydra tot voedselsekerheid;
• Verhoogde openbare gesondheid deur die voorkoms van siektes wat van diere na mense oorgedra kan word, te verminder, en
• Optimalisering van inkomste gegenereer deur die uitvoer van diere en diereprodukte.
Die doel van die subprogram: Uitvoerbeheer is om internasionale marktoegang vir produkte van diere-oorsprong binne die provinsie te
fasiliteer, te skep en te handhaaf. Die direkte voordele is:
• Internasionale marktoegang vir boere in die Wes-Kaap; en
• Ekonomiese stabiliteit vir boerdery-ondernemings.
Nog ‘n doelwit van die program is om te verseker dat alle vleis wat in die Wes-Kaap versprei word, veilig is vir menslike verbruik en die
direkte voordele is:
• Voedselsekerheid deur middel van voedselveiligheid;
• Ekonomiese stabiliteit in die vleisbedryf;
• Ingeligte verbruikers; en
• ‘n Goeie internasionale reputasie ten opsigte van voedselveiligheid.
Die subprogram Veeartsenykunde-laboratoriumdienste het diagnostiese en toetsing-vermoëns wat bydra tot siektebeheer en monitering
sowel as voedselveiligheid deur die uitvoering van die volgende dienste:
• Lewer ‘n diagnostiese diens aan alle boere waar siektes voorkom;
• Voer toetse uit om die teenwoordigheid van siekte te monitor, hetsy verwant tot beheerde siektes en/of uitvoerfasilitering;
• Voer toetse uit om voedselveiligheid te verseker op abattoir-monsters en besendings van ingevoerde vleis; en
• Maak voorsiening vir eksperimentele opleiding van studente in veeartseny-tegnologie en
• dieregesondheid.
Strategiese doelwitte:
• Dieresiektewaarnemingsaktiwiteite, beide aktief en passief, sal voortgesit word om voortdurende uitvoer van diere en diereprodukte
uit die provinsie te verseker en by te dra tot voedselsekerheid en die skepping van rykdom deur die impak van voorvalle van siekte op
diereproduksie te verminder.
• Die strategiese doelwit van die subprogram Uitvoerbeheer is om te verseker dat uitvoer-ondernemings bestuur word in lyn met
internasionale voedselveiligheidsvereistes, dat alle diere en voedselprodukte van diere-oorsprong geïnspekteer en goedgekeur word,
dat alle voornemende uitvoerders gehelp word om toegang te verkry tot internasionale handel, om monsters in te samel vir nasionale
siektes en chemiese residu-opnames met betrekking op voortgesette uitvoergoedkeuring van die land en om uitvoerbesendings te
sertifiseer.
• Die strategiese doelwitte van die subprogram: Voedselveiligheid is om ‘n inspeksie- en ouditdiens vir voedselveiligheid te verskaf by alle
abattoirs in die provinsie om veilige vleis vir verbruik te verseker. Dit sluit monitering van higiënebestuur en primêre vleisinspeksie by
abattoirs in. Dit is ook die mikpunt van die subprogram om ‘n Voedselveiligheid-bewustheidsprogram in die provinsie te lei wat veral
gemik is op hulpbronbehoeftige gemeenskappe.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
51

P R O G R A M P R E S T A S I E
• Die dienste wat gelewer word, dra by tot voedselsekerheid, voedselveiligheid en bevorder inkomste vir die uitvoer van diereprodukte.
Terwyl die diens hoofsaaklik beskikbaar is aan landbouverwante klante in die Wes-Kaap-provinsie, is ongeveer een uit tien van die
monsters wat geprosesseer word, van ander provinsies en naburige lande.
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Om dieresiektebeheer
dienste te fasiliteer en verskaf ten einde
die dierebevolking te beskerm teen hoogs
aansteeklike en ekonomiese siektes
deur die implementering van die Wet op
Dieresiektes (Artikel 35 van 1984) of die
Wet op Dieregesondheid (Artikel 7 van
2002), wanneer gepromulgeer, en primêre
dieregesondheidsprogramme/projekte
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Om dieregesondheidsrisiko’s doeltreffend
te monitor deur aktiewe waarneming
Om dieregesondheidsrisiko’s doeltreffend
te monitor deur passiewe waarneming
Om die verspreiding van beheerde
dieresiektes doeltreffend te beheer
Om siekterisiko’s op uitvoerplase (suiwel,
skaap, volstruis, pluimvee, wild) voldoende
te monitor ten einde uitvoere te kan
sertifiseer
Bevordering van primêre
dieregesondheidsorg met die fokus op
voorheen benadeelde groepe
Subprogram 4.1: DIEREGESONDHEID
52 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Beplande doelwit
2009/10
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
Aantal diere ingeënt teen miltsiekte/antraks 6 100 5 520 (10)
Aantal diere ingeënt teen hondsdolheid 41 000 66 352 62
Aantal beeste ingeënt teen maltakoors/
brusellose
2 000 215 (89)
Aantal diere ingeënt teen bek-en-klou-seer 0 0 0
Aantal pluimvee ingeënt teen
Newcastlesiekte
9 000 33 125 268
Aantal skape behandel teen brandsiekte 34 000 164 317 383
Aantal primêre dieregesondheidsorgsessies
gehou
2 500 3 070 23
Aantal diere behandel tydens-sessies 11 500 47 880 316
Aantal dierebewegingspermitte uitgereik 9 700 6 274 (35)
Aantal dierebewegingspermitte uitgereik 1 600 1 372 (14)
Aantal monsters geneem vir
siektewaarneming
45 000 63 449 41
Aantal dieregesondheidsinligtingsdae gehou 50 84 68
Aantal diere getoets met vel-tuberkulosetoets
Aantal monsters ingesamel vir beesbruselose-toetsing
70 000 77 194 10
39 000 94 728 143
Aantal diere ondersoek 730 000 2 515 816 245
Aantal monsters ingesamel en ingedien vir
toetsing om dieregesondheidsrisiko’s te
monitor
Aantal ondersoeke op die plaas en sensusse
uitgevoer om dieregesondheidsrisiko’s te
monitor
50 000 58 551 17
6 000 7 779 30
Aantal inentings toegedien 60 000 94 196 57
Aantal diere behandel 20 000 161 787 709
Aantal plase gemonitor vir
uitvoernakoming
Aantal interaksies om inligting oor te dra
om dieregesondheidsorg te bevorder
650 1 173 80
500 3 534 607
Doelwitte in die subprogram: Dieregesondheid is oorskry weens die nuwe aktiwiteite binne die subprogram. Die doelwitte was
gebaseer op skattings. Die uitbreek van soönotiese siektes het ‘n ernstige impak gehad op die prestasie van die subprogram.

Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Om uitvoermaatreëls te verskaf met
inbegrip van gesondheidsertifisering,
registrasie van uitvoerefasiliteite en
insameling van residu-monsters ten
einde die invoer en uitvoer van diere en
diereprodukte te fasiliteer
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Verseker dat alle uitvoerondernemings
voldoen aan die standaarde gestel deur
invoerlande en internasionale standaarde
Subprogram 4.2: UITVOERBEHEER
Beplande doelwit
2009/10
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik bereik
2009/10
Aantal gesondheidsertifikate vir uitvoer 2 600 3 456 33
Aantal ondernemings geregistreer vir uitvoer 117 539 361
Aantal monsters ingesamel vir residumonitering
Slaag jaarlikse interne oudits en oudits deur
buiteliggame en invoerlande
2 500 1 181 (53)
20 27 35
Sertifisering van kos van diere-oorsprong Sertifiseer alle uitvoeraansoeke 190 1 433 654
Skep uitvoer-databasis vir kos van diereoorsprong
Evalueer alle nuwe aansoeke vir uitvoer van
kos afkomstig van diere-oorsprong
Insameling van monsters vir die nasionale
chemiese residu-moniteringsprogram
Insameling van monsters vir
siektewaarneming soos voorgeskryf
deur die Departement van Landbou of
subprogram: Dieregesondheid
Akkurate, eenvormige en volledige
uitvoerstatistieke vir kos van diere-oorsprong
Evalueer verslae en uitvoergoedkeuring waar
van toepassing
Versamel alle monsters in die tydperk
gespesifiseer deur die Departement van
Landbou
BSE-monsterinsameling
AI-monsterinsameling
Ander soos vereis
1 1 0
4 30 650
60 327 445
100 614 514
2
Afwyking van
doelwit (%)
Die hoeveelheid gesondheidsertifikate vir uitvoere is ook gerapporteer aan staatsveeartse van die subprogram: Dieregesondheid wat bydra
tot ‘n groot hoeveelheid syfers. Party uitsette van Uitvoerbeheer word beïnvloed deur die seisoenaliteit-effek en is klante-gedrewe.
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Om beheermaatreëls te verskaf met
inbegrip van Gesondheidsertifisering, ten
einde die invoer en uitvoer van diere en
diereprodukte te fasiliteer.
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Nakoming van die Wet op Vleisveiligheid,
2000, en regulasies deur alle abattoirs
Subprogram 4.3: VEEARTSENYKUNDE OPENBARE GESONDHEID
Beplande doelwit
2009/10
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
Aantal fasiliteite ondersoek 9 7 (22)
Aantal abattoirs ondersoek 75 75 0
Aantal veldtogte 3 5 67
Aantal kontaksessies (dae) gehou 50 155 210
Gereelde besoeke aan abattoirs vir
monitering, inspeksie, oudits en evaluering van
Higiëne-assesseringstelsel (HAS)
3 523 17 333
53

P R O G R A M P R E S T A S I E
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Skep objektiewe basiskriteria vir meting van
higiëne by voedselaanlegte in die provinsie
Subprogram 4.3: VEEARTSENYKUNDE OPENBARE GESONDHEID
Mikrobiologiese basiskriteria vir beesvleis,
skaapvleis, pluimvee en varkvleis
Higiëne-assesseringstelsel (HAS) evaluering
gemiddelde – hoëproduksie- (HTP)
rooivleisabattoirs
Higiëne-assesseringstelsel (HAS) evaluering
gemiddelde –HTP-pluimvee-abattoirs
Higiëne-assesseringstelsel (HAS) evaluering
gemiddelde – laeproduksie (LTP)
rooivleisabattoirs
Higiëne-assesseringstelsel (HAS) evaluering
gemiddelde – LTP-pluimvee- abattoirs
Strukturele statusverslag Aantal abattoirs gelys:
Implementering van Higiëne Bestuurstelsels
by alle abattoirs
Versamel alle monsters in die tydperk
gespesifiseer deur die program
Eerste strukturele verslae uitgereik vir alle
pluimvee- abattoirs
Progressiewe strukturele nakomingsverslae vir
alle rooivleisabattoirs
Progressiewe strukturele nakomingsverslae vir
alle pluimvee-abattoirs
Aantal stelsels geïmplementeer in die
provinsie
54 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Beplande doelwit
2009/10
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
120 0 (100)
13 8 (38)
4 6 50
45 14 (69)
16 4 (75)
15
60
15
0
0
0
(100)
(100)
(100)
6 0 (100)
Aantal monsters versamel 240 651 171
Promosietoere Aantal en doeltreffendheid van kommunikasie 3 5 67
Aanstelling van 6 vleisinspekteurs toegewy
aan hoofsaaklik die Voedselveiligheidbewustheidsprogram
Aantal inspekteurs aangestel 2 2 0
Inligtingspamflet oor veilige vleis Aantal pamflette versprei 3 000 3 060 2
Plakkate oor veilige vleis Aantal plakkate versprei en gehou 100 336 236
Mediapublikasie van artikels oor veilige vleis Gepubliseerde artikels oor vleisveiligheid in
media
Aanstelling van ‘n adjunkdirekteur om
plaaslike vleisveiligheid te bestuur
4 0 (100)
Adjunkdirekteur vir plaaslike vleisveiligheid 0 1 100
Abattoir in Khayelitsha Abattoir opgerig in Khayelitsha 1 0 (100)
Voorsiening van beheermaatreëls met
inbegrip van gesondheidsertifisering, ten
einde die invoer en uitvoer van diere en
diereprodukte te fasiliteer
Aantal abattoir-planne goedgekeur 6 6 0
Hierdie subprogram het addisionele kapasiteit bygevoeg deur die aanstelling van twee vleisinspekteurs in die laaste kwartaal van die
finansiële jaar. Dus word verbetering verwag ten opsigte van die bereiking van die subprogram se doelwitte. Werklas en –vloei sal
gestroomlyn word.

Meetbare doelwitte Prestasiemeting saanwyser
National transversal indicators:
Om ‘n ondersteuningsdiens te verskaf
aan die veeartseny-personeel, mediese
praktisyns en boere ten opsigte van
diagnostiese diens en epidemiologiese
ondersoeke van die uitbreek van
dieresiektes
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Voer diagnostiese toetse uit op monsters
ontvang.
Stel standaard bedieningsprosedures
(SWPs) in plek en bestuur ‘n
moniteringsisteem
Verhoogde monitering van uitvoer- en
plaaslike mark-abattoirs en ingevoerde
produkte
Personeel geregistreer by tersiêre
instellings en besig om nagraadse
opleiding te voltooi
Subprogram 4.4: VEEARTSENYKUNDE-LABORATORIUMDIENSTE
Beplande doelwit
2009/10
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik bereik
2009/10
Aantal monsters getoets vir voedselveiligheid 2 700 3 136 16
Aantal monsters getoets vir abattoir-higiënemonitering
Aantal monsters getoets vir beheerde/
aanmeldbare siektes
2 500 324 (87)
72 000 141 021 96
Aantal interne laboratorium-oudit-verslae 100 0 (100)
Aantal eksterne gehaltebeheer-verslae 50 21 (58)
Aantal diagnostiese toetse uitgevoer 190 000 191 904 12
% van die metode en toerusting se SWPs
voltooi
95 98 3
Interne oudits van toetse uitgevoer 100 0 (100)
Inter-laboratorium toetsgroepe 45 21 (53)
Monsters van ingevoerde produkte en van
uitvoer-abattoirs
Residu-monitering van produkte
(stuitmiddels)
Mikrobiologie-monsters om plaaslike markabattoirs
te monitor
Aantal personeel geregistreer vir nagraadse
opleiding
Aantal personeel wat nagraadse opleiding
suksesvol voltooi het
2 700 2 274 (16)
200 0 (100)
1 400 1 505 8
1 7 600
4 0 (100)
Nota: Kennis moet geneem word dat die Jaarlikse Presterings Plan foutiewelik verwys na “Getal van funksionele kommoditeits groepe
gevestig” ander Veeartsenykundige Laboratorium Dienste en was nie herhaal in boonste tabel nie.
2
Afwyking van
doelwit (%)
In die subprogram: Veeartsenykunde-laboratoriumdienste is monsterindiening onderworpe aan die frekwensie van die versoeke van
klante. Die wêreldwye ekonomiese resessie het ook ‘n ernstige impak in hierdie opsig gehad, waaroor die laboratorium geen beheer
gehad het nie.
Die aanstelling van ‘n gehaltekontroleur sal help met die opstelling en prosessering van ouditverslae.
Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Aantal diere ingeënt teen hondsdolheid – dubbeld die aantal inentings is toegedien.
Reaksie op Uitdaging 1:
Dit is in reaksie op gevalle van uitbreek. Ook tydens massa-inentingsveldtogte om inbrenging/oorspoel van die Oos-Kaap-provinsie af
te verhoed.
Uitdaging 2:
Aantal inentings teen brusellose – marginaal minder as verwag.
Reaksie op Uitdaging 2:
Dit is ‘n nuwe aktiwiteit en sal later in die jaar optel.
55

P R O G R A M P R E S T A S I E
Uitdaging 3:
Aantal pluimvee ingeënt teen Newcastlesiekte – meer as 4 keer die hoeveelheid inentings in toegedien.
Reaksie op Uitdaging 3:
Weens grootskaalse voorkoms van Newcastlesiekte landwyd.
Uitdaging 4:
Aantal skape behandel teen brandsiekte oorskry die doelwit.
Reaksie op Uitdaging 4:
Talle voorkomste van brandsiek, dikwels ontstaan in naburige provinsies, het die groot hoeveelheid behandelings genoodsaak.
Uitdaging 5:
Aantal Primêre Dieregesondheidsorg-sessies aangebied – 61% hoër as die doelwit.
Reaksie op Uitdaging 5:
Dit is ‘n prioriteit-aktiwiteite, vandaar die ekstra lewering.
Uitdaging 6:
Aantal diere ondersoek – oorskry die doelwit by verre.
Reaksie op Uitdaging 6:
Die meerderheid van die diere wat ondersoek is, was hoenders tydens baie voorkomste van Newcastlesiekte.
Uitdaging 7:
Ontslag van vleisinspekteur het ‘n negatiewe impak gehad in die bereiking van die subprogram se doelwitte.
Reaksie op Uitdaging 7:
Twee vleisinspekteurs is aangestel in die laaste kwartaal van die finansiële jaar.
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
Die bogemelde uitdagings vereis voortgesette aandag.
Programme 5: TEGNOLOGIE-, NAVORSING- EN ONTWIKKELINGSDIENSTE
Doel:
Die mandaat van die program: Tegnologie-, Navorsing- en Ontwikkelingsdienste is om ‘n landboukundige navorsings- en ontwikkelingsdiens
te lewer en inligtingstelsels en produkte te ontwikkel ten opsigte van gewasproduksietegnologie, diereproduksietegnologie en
hulpbronbenuttingstegnologie.
Strategiese doelwitte:
Strategiese doelwit 1: Navorsing
Om provinsie-spesifieke en relevante navorsing te fasiliteer, te lei en te koördineer, landbounavorsingsbehoeftes te identifiseer, geskikte
tegnologie te ontwikkel/aan te pas of oor te dra aan boere en om deel te neem aan multi-dissiplinêre landbou-ontwikkelingsprojekte ten
einde landbouprodusente in staat te stel om volhoubaar mee te ding in die wêreldekonomie.
Strategiese doelwit 2: Inligtingsdienste
Om die ontwikkeling en verspreiding van inligting aan klante te koördineer met inbegrip van die ontwikkeling en benutting van
verskeie inligtingstelsels.
Strategiese doelwit 3: Infrastruktuur-ondersteuningsdienste
Om infrastruktuur en fasiliteite op navorsingsplase te voorsien en in stand te hou sodat die lynfunksies hul navorsing en ander
verwante funksies kan uitvoer.
56 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Om navorsingsprojekte op ‘n
multidissiplinêre wyse uit te voer gegrond
op die prioriteitstelling van behoeftes van
kommersiële produsente en opkomende
boere
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Vestig drie navorsingsinstitute vir Plant-,
Diereproduksie en Hulpbronbenutting
Neem deel aan: bedryfsorganisasies,
distrikskoördineringskomitees
Evalueer navorsingsprojekte per
vergadering
Subprogram 5.1: NAVORSINGSDIENSTE
Aantal planne vir navorsingsprojekte
goedgekeur wat spesifieke kommoditeite se
produksie-beperkinge aanspreek
Aantal navorsingsprojekte projekte
geïmplementeer wat spesifieke
kommoditeite se produksie-beperkinge
aanspreek
Aantal navorsingsprojekte voltooi wat
spesifieke kommoditeite se produksiebeperkinge
aanspreek
Aantal tegnologieë ontwikkel
Aantal demonstrasietoetse uitgevoer
Struktuur goedgekeur
Struktuur befonds
Aantal vergaderings met bedryfsorganisasies
om navorsingsbehoeftes te bepaal
Aantal vergaderings met
distrikskoördineringskomitees om
navorsingsbehoeftes te bepaal
Aantal projekte Aantal klimaatsveranderingsprojekte
uitgevoer
Vestig ‘n groente-navorsingseenheid
Opleiding van opkomende boere
Vestig wild-navorsingseenheid
Identifiseer navorsingsvennote
Beplande doelwit
2009/10
15 projekte
180 projekte
10 projekte
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
1
2 demonstrasie-toetse
Werklik bereik
2009/10
6
175
Onderhou drie institute 3 0
8
6
2
2
Afwyking van
doelwit (%)
(60)
(3)
(20)
500
8 vergaderings 22 175
12 vergaderings 0 (100)
4 komiteevergaderings jaarliks 4 vergaderings 3 (25)
Dra by tot die sleutellewerings en
beklemtoon die belangrikheid van water,
biodiversiteit en natuurlike hulpbronne
deur die Water Wise en Biodiversiteitveldtogte
uit te brei en help boere om
die watergebruikdoeltreffendheid van
landbouwater te verhoog.
Versterk die navorsingsondersteuning
tot die volstruisbedryf met ‘n fokus op
navorsing oor klimaatsverandering vir
verligting en aanpassing en kostedruk in die
landbousektor
Aantal navorsingsprojekte oor groente en
alternatiewe gewasse
Suksesvolle boere wat aan Philippi-mark
verskaf
10 projekte
2 verslae
4 veldinspeksies
1 voedingsmodel
1 veiling
4 navorsingsprojekte oor
groente en alternatiewe
gewasse
Lei 30 opkomende boere
op in produksie van
organiese groente
Aantal projekte oor wildboerdery Begin projekte of
addisionele fondse word
verkry
5
5
9
1
1
4 groente, 1
alternatiewe gewasse
62
Geen addisionele
fondse verkry
0
(50)
150
125
0
0
25
107
0
57

P R O G R A M P R E S T A S I E
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Subprogram 5.1: NAVORSINGSDIENSTE
Ten volle operasionele program Waterboerdery-navorsing en uitbreiding na
Wes-Kaap
58 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Beplande doelwit
2009/10
Twee nuwe
waterboerdery-projekte
Bywoning van Vis- en
Akwakultuur-taakspan
se vergaderings op
kwartaallikse basis by
Werklik bereik
2009/10
Aantal JPP’s gementor Voltooiing van JPP’s se meestergraadstudies 4 JPP’s suksesvol gementor 1 JPP
2 Pre-JPP
1
12
Afwyking van
doelwit (%)
Aantal interns gementor Voltooiing van praktiese periode 10 internskapstudente 14 40
Subprogram 5.2: INLIGTINGSDIENSTE
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
National transversal indicators:
Wetenskaplike verspreiding, inligtingspakkette
en demonstrasietoetse uitgevoer
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Aantal inligtingspakkette versprei
Aantal wetenskaplike/semi-wetenskaplike
referate gepubliseer en referate gelewer
by konferensies
Aantal tegnologie-oordraggeleenthede
uitgevoer
Aantal voorleggings gelewer by
tegnologie-oordraggeleenthede
Aantal databasisse ontwikkel
Inligtingspakkette en verspreidingsgeleenthede Webtuiste op datum gebring
Aantal webtuiste-inligtingsdokumente
opgegradeer
Aantal inligtingspamflette ontwerp
Aantal verslae oor toestand van landbou
ontwerp en uitgevoer
Aantal verslae oor klimaat versprei
Organiseer skooldae vir leerders om
landbou en navorsing te ervaar
Beplande doelwit
2009/10
4 inligtingspakkette per
instituut
40 wetenskaplike
publikasies
50 semi-wetenskaplike
en gewilde referate
40 konferensie-referate
2 inligtingsdae
75 lesings
1 databasis
Webtuiste op datum
gebring en verbeter
7 dokumente
3 pamflette
12 verslae
8 verslae
Twee skooldae
Werklik bereik
2009/10
27
30
86
57
9 inligtingsdae, 4
tegniese vergaderings
153
5
Webtuiste op datum
gebring
24
7
13
58
3
(50)
200
(25)
Afwyking van
doelwit (%)
125
(25)
72
43
550
104
400
0
243
133
8
625
50

Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Om op strategiese wyse navorsingsplase
te beplan en te handhaaf vir toekomstige
eksperimente in diere- en plantproduksie
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Om navorsingsinfrastruktuur in stand te
hou en te verbeter in samewerkings met
navorsers se wetenskaplike insette
Deurlopende verbetering aan infrastruktuur
en uitbreiding soos vereis
Verbetering van vaardighede en
loopbaanweë van werkers
Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Subprogram 5.3: INFRASTRUKTUUR-ONDERSTEUNINGSDIENSTE
Hoeveelheid navorsingsinfrastruktuur verskaf
Hoeveelheid navorsingsinfrastruktuur
gehandhaaf
Aantal tegniese komiteevergaderings op
navorsingsplase
Jaarliks bepaal in samewerking met
Departement van Openbare Werke
Verbeterde instandhouding
Skilling and reskilling of workers according
to skills plan
Dalende hoeveelheid navorsingsprojekte voorgestel, geïmplementeer en voltooi.
Reaksie op Uitdaging 1:
Beplande
Doelwit
2009/10
7 navorsingsplase
7 navorsingsplase
28 tegniese
komiteevergaderings
Projekte ter waarde
van R6 miljoen moet
uitgevoer word
Dag-tot-daginstandhouding
volgens
die versoeke van
programme
Skills plan annually
determined per
research farm and
employees trained
5 learnerships
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik bereik 2009/10
7
7
Afwyking van
doelwit (%)
23 (18)
Projekte ter waarde van
R10 338 509 uitgevoer
Alle dag-tot-daginstandhoudingsprojekte
uitgevoer
21 Abet-werknemers
op 5 navorsingsplase;
1 leerlingskap, 10
terreinopsigters voltooi
vlak 2 tuinargitektuur;
5 voltooi noodhulp,
gesondheid en veiligheid
Navorsingsprojekte word beplan en voorgelê aan die projekkomitee op ‘n kwartaallikse en ad hoc-basis – hoewel verskeie nuwe
projekte beplan word, word hulle aan die komitee voorgelê wanneer dit volledig beplan is en nie noodwendig binne die beplande
tydperk nie. Nuwe projekte word ook goedgekeur op grond van die beskikbaarheid van fondse. Met die druk op die begroting in
2009/10 is ‘n beperkte aantal nuwe projekte goedgekeur en het dit afgehang van die hoeveelheid projekte wat voltooi is. ‘n Omvattende
konsolidasie van navorsing- en ontwikkelingsprojekte sal in 2010/11 uitgevoer word.
Uitdaging 2:
Toename in die hoeveelheid tegnologie wat gegenereer is en databasisse wat opgestel is.
Reaksie op Uitdaging 2:
Tegnologie-ontwikkeling vorm deel van die navorsing-en-ontwikkeling-mandaat van die program. Die finalisering van ‘n tegnologie word
egter bepaal deur die finale voltooiing van die toetsfase en die toename wat in 2009/10 ondervind is, kan uitgebalanseer word met ‘n
beperkte hoeveelheid in 2010/11, afhangende van die voltooiing van hierdie tegnologieë of databasisse.
Uitdaging 3:
Toename in die hoeveelheid verbintenisse met bedryfsorganisasies om navorsingsbehoeftes te bepaal.
Reaksie op Uitdaging 3:
Party bedryfsvergaderings geskied op gestelde intervalle en daarvoor kan ‘n kalender bestuur word. Vir verskeie ander bedrywe word
vergaderings op ‘n ad hoc-basis gehou waarvoor daar nie beplan kan word nie. Daar is opgelet dat bedryfsorganisasies meer aktief
betrokke is in prioriteitstelling en hul navorsingsagenda en die hoeveelheid verbintenisse met kundiges is ‘n aanduiding hiervan.
0
0
72
0
0
(80)
2
59

P R O G R A M P R E S T A S I E
Uitdaging 4:
Onderprestasie in inskakeling met voorligtingsbeamptes op distrikskoördineringskomitees.
Reaksie op Uitdaging 4:
Die distrikskoördineringskomitees is gedurende die eerste deel van 2009/10 deur die program Boeresteun en Ontwikkeling herroep
en dit het gelei tot nie-prestasie deur die navorsers in hierdie verband. Ander maniere van kontak en inligtingverspreiding is egter
gevestig om samewerkings en doeltreffendheidsvoordele te verseker.
Uitdaging 5:
Beperkte hoeveelheid navorsingsprojekte oor klimaatsverandering.
Reaksie op Uitdaging 5:
Navorsingsprojekte word beplan en aan die projekkomitee voorgelê volgens ‘n goedgekeurde proses. Hoewel verskeie nuwe projekte
oor klimaatsverandering in die beplanningsproses is, is geen addisionele fondse gesekureer nie en hierdie projekte kan nie begin
nie. Daarbenewens sal die klimaatsverandering-navorsingsportefeulje eers in 2010/11 uitgebrei word aangesien addisionele fondse
beskikbaar word vir hierdie belangrike fokusarea.
Uitdaging 6:
Oorskryding van die hoeveelheid kleinboere wat in organiese produksie opgelei is.
Reaksie op Uitdaging 6:
Die diensverskaffer het meer boere opgelei as waarop ooreengekom is weens ‘n gedeeltelike verandering in die aanvanklike projekdoelwit.
Daar was deur beide partye hierop ooreengekom en dit het tot ‘n uitstekende prestasievlak gelei.
Uitdaging 7:
Uitbreiding op die vraag na kundigheid en advies oor waterboerdery.
Reaksie op Uitdaging 7:
‘n Toenemende vraag in die behoefte vir advies oor waterboerdery is ondervind van beide boere en beleggers. Verskeie vergaderings
is deur die navorser en senior-voorligtingsbeampte bygewoon, maar dit het duidelik geblyk dat kapasiteitbou (navorsing en voorligting)
en befondsing baie nodig is om ons kapasiteit uit te brei om ons klante na die beste van ons vermoë te dien.
Uitdaging 8:
Oorskryding van die uitsetvlakke van wetenskaplike inligtingsverspreiding, inligtingspakkette, inligtingsdae gereël en lesings aangebied,
maar onderprestasie in die area van wetenskaplike publikasies
Reaksie op Uitdaging 8:
Wetenskaplike publikasies word voorgelê wanneer die data voldoende is en die indiening van wetenskaplike joernale is nog geensins ‘n
aanduiding van aanvaarding nie. Slegs goedgekeurde publikasies word in die jaarlikse syfers aangeteken.
Inligtingspakkette word saamgestel en voltooi, afhangende van die beskikbaarheid van inligting en kapasiteit. Met die groot hoeveelheid
inligtingsdae wat in 2009/10 gereël was, was addsionele inligtingspakkette voorberei om inligting aan ons klante te versprei.
Aanbieding van konferensie-referate word direk gekoppel aan die beskikbaarheid van navorsingsresultate en kan nie vooraf presies
bepaal word nie. Boonop het die konferensie van die Suid-Afrikaanse Vereniging vir Dierewetenskappe baie konferensie-referate getrek
en baie van die referate is deur ons navorsers as skrywers en medeskrywers aangebied.
Semi-wetenskaplike en gewilde referate, sowel as webtuiste-dokumente en pamflette, is baie gesog en verskeie van hierdie publikasies
is op uitnodiging deur die bedryf of die spesifieke gewilde media en kan nie vooraf beplan word nie en is dikwels addisioneel tot die
jaarlike doelwit wat deur elke navorser gestel word.
Die vraag na inligtingsdae was hoog en met die beskikbaarheid van kundiges en inligting, het dit gelei tot 9 inligtingsdae en 4 tegniese
vergaderings.
Hoewel lesings beplan word, nooi boeregroepe en studiegroepe dikwels navorsers om ‘n lesing op kort kennisgewing aan te bied oor
‘n spesifieke onderwerp met betrekking, en dit kan nie vooruit beplan word nie. Daarbenewens het die program se inligtingsdae en
tegniese vergaderings ook gelei tot meer lesings as waarvoor beplan was.
60 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

Uitdaging 9:
Oorskryding van die uitsette van verslae oor landboukundige toestand en klimaat.
Reaksie op Uitdaging 9:
Die hoeveelheid verslae oor landboukundige toestand en klimaat wat beplan was, was by verre oorskry weens die fel weerstoestande
en verskeie waarskuwings oor weerstoestande moes aan ons landbouklante gestuur word om hulle bedag te maak
Uitdaging 10:
Afname in die hoeveelheid tegniese op-die-plaas-werkkomitees.
Reaksie op Uitdaging 10:
Hoewel 4 tegniese werkkomitees per plaas per jaar beplan word, is verskeie vergaderings gekanselleer weens tyd- en begrotingsbeperkings,
aangesien geen dwingende kwessies op die agenda was nie. Indien die kwessies op ‘n ad hoc-basis opgelos kon word, word dit met
behulp van e-posse of telefoon gedoen.
Uitdaging 11:
Afname in hoeveelheid leerlingskappe op navorsingsplase.
Reaksie op Uitdaging 11:
Hoewel 5 leerlingskappe vir 2009/10 beplan was, was slegs een werknemer ingeskryf weens kapasiteitsbeperkinge en werkverwante
besluite van bestuur in oorlegpleging met die toekomstige leerders.
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
Verhoog die navorsingspoging in diereproduksie, plantproduksie en hulpbronaanwending met die doel om landbouproduksie met 10 – 15%
te verhoog.
Gaan voort met ‘n goed ontwerpte projek-registrasieproses en evalueer programme en projekte en hul uitkomste teen die doele en
strategieë van die nasionale strategiese plan vir landbou, nasionale landboukundige herverdeling en ontwikkeling-strategie, provinsiale
strategiese doelwitte en die departementele strategiese plan vir die volgende vyf jaar.
Aktiewe deelname aan die navorsing en ontwikkelingsvergaderings van DLBV, veral ten opsigte van GARDAG (“Government Agricultural
Research and Development Action Group”), NLNF (“Nasionale Landbou Navorsings Forum”) en die ITCA-werkgroepe gemoeid met
plantproduksie en diereproduksie, ten einde op hoogte te bly van die ontwikkeling van die navorsingsagenda. Die vorming van die Provinsiale
Landboukundige Navorsingsforum (PARF) in 2010/11 sal op provinsiale vlak verdere impetus verleen aan die navorsingsagenda.
Verhoog navorsing, navorsingsinfrastruktuur en befondsing van toerusting, veral teen die agtergrond van ‘n groeiende behoefte vir snypunttegnologie
vir kommersiële- en kleinboer-produsente.
Verhoog tegnologie-oordrag – herskep wetenskaplike inligting in gebruikersvriendelike pakkette. Dit sluit die verhoogde gebruik van die
departement se webtuiste in as ‘n voorkeurvorm van inligtingsverspreiding.
Spreek die werwing en retensie van werknemers met skaars vaardighede aan. Kapasiteitbou binne die program ontvang ook voortdurende
aandag met die deurlopende verbetering van vaardighede van personeel deur indiens- en eksterne opleiding. Implementering van die
verskeie fases van BSDs vir navorsers, tegnici en vakmanne sal ook bydra tot die aantrekking en retensie van hierdie kategorie en sal ‘n
loopbaan per individu stel.
Spreek die uitdagings van klimaatsverandering aan op ‘n gefokusde en multidissiplinêre wyse aan, deur a) deel te neem in die Provinsiale
Klimaatsveranderingskomitee (PKVK), deel te neem in die taakspan van strategiese doelwit 7 en c) ‘n aksieplan te begin vir landbou
en deur belanghebbendes op alle vlakke te betrek. In hierdie opsig behoort addisionele befondsing beskikbaar gestel te word om die
klimaatsverandering-navorsingsportefeulje van die departement uit te brei.
Verhoog skakels met nasionale en internasionale bedrywe, belanghebbendes, medewerkers en tersiêre instansies ten opsigte van befondsing,
landbounavorsing en tegnologie-oordrag en om te verseker dat daar aan die navorsingsbehoeftes van belanghebbendes voldoen word.
Verhoog samewerking en skakel met provinsiale departemente en plaaslike regering in ‘n transversale diensleweringsomgewing met die
oogmerk om doeltreffendheidsvoordele te vermeerder.
Verhoog samewerking met departementele programme om navorsingsinligting aan al ons klante te versprei, ook intern, en om waarde toe
te voeg tot ons diensleweringsmandaat en ons uitreik na klante uit te brei in ‘n soomlose departementele poging.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2
61

P R O G R A M P R E S T A S I E
Program 6: LANDBOU-EKONOMIE
Doel:
Om tydige en relevante landbou-ekonomiese ondersteuning te verleen aan interne en eksterne klante ten einde volhoubare landbouontwikkeling
en landelike ontwikkeling te verseker. Die departement se klante verwag van hierdie program om advies en ondersteuning
te verskaf wat wissel van plaasvlak tot sektorvlak, gegrond op gesonde wetenskaplike beginsels en navorsing.
Strategiese doelwitte:
Agri-sake-ontwikkeling en Ondersteuning
Die hoofdoel van die subprogram: Agri-sake-ontwikkeling en Ondersteuning is om mededingendheid van die landbousektor te verhoog
deur die voorsiening van agri-sake-ondersteuning met inbegrip van entrepreneursontwikkeling, bemarkingsdienste, waardetoevoeging,
produksie-ekonomie en hulpbron-ekonomie.
Makro-ekonomie en Statistieke
Ter bevordering van doeltreffende besluitneming in die landbou- en agri-sakesektor deur voorsiening van makro-ekonomiese en statistiese
inligting oor die prestasie van die landbousektor.
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Evalueer lewensvatbaarheidstudies/
sakeplanne om lewensvatbaarheid te meet
Ontwikkeling/bring gebruikersvriendelike
model (Combud) op datum om begrotings
vir kommersiële boere/ nuwe toetreders tot
landbou op te stel
Fasiliteer besigheidskakels vir Agri-sake/
opkomende en/of groepe boere
Voorsiening van ondersteuning aan
boere en projekte vir ontwikkeling van
landboukoöperasies
Voorsiening van ondersteuning aan nuwe
entrepreneurs ten opsigte van finansiële
ondersteuning, kapasiteitbou, advies
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Evalueer lewensvatbaarheidstudies/
sakeplanne om lewensvatbaarheid te meet
Verspreiding van bemarkings-, handels- en
agri-sake-navorsingsresultate en uitsette aan
teikengroepe
Onderhandel met strategiese vennote om hul
tot beleggingsprojekte te verbind
Subprogram 6.1: AGRI-SAKE-ONTWIKKELING EN ONDERSTEUNING
62 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Beplande doelwit
2009/10
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
Aantal lewensvatbaarheidstudies uitgevoer 3 9 200
Aantal sakeplanne ontwikkel 0 0 0
Aantal nuwe ondernemings se begrotings
ontwikkel.
Aantal ondernemings se begrotings op
datum gebring
Fasiliteer huishoudelike toegang
vir opkomende en/of groepe van
boereprojekte
Fasiliteer uitvoerkontrakte vir opkomende
boere
Aantal landboukoöperasies gevestig Ondersteun 9 projekte
om koöperasies te
vestig
10 16 60
30 1 (97)
25 25 0
10 10 0
13 44
Aantal nuwe entrepreneurs ondersteun 6 22 267
Aantal sakeplanne geëvalueer 5 15 200
Aantal bemarkingsinligting-uitsette versprei
-Wetenskaplike uitsette
-Gewilde uitsette
Randwaarde van toegewyde projekte R150 miljoen R24miljoen (84)
2
8
5
11
150
38

2
• Gedurende die verslagjaar is ‘n aantal versoeke ontvang om ekonomiese lewensvatbaarheid-analises uit te voer op plaas-, ondernemingen
bedryfsvlakke. Daarom, aangesien dit hoofsaaklik ‘n vraaggedrewe diens is, is meer versoeke ontvang as wat verwag is.
Redes vir afwyking van beplande uitsette: Agri-sake-ontwikkeling en Ondersteuning:
• Die teiken is oorskry op die hoeveelheid nuwe onderneming-begrotings ontwikkel terwyl dat ‘n onderprestasie was by die hoeveelheid
onderneming-begrotings op datum gebring. Sover dit nuwe onderneming-begrotings aangaan, is ‘n besluit geneem dat aandag slegs gegee
sal word aan nuwe onderneming-begrotings aangesien ons besef het dat daar ‘n behoefte is om die boerderypraktyke en sy stelsels te
verifieer op die ou begrotings wat jaarliks op datum gebring is met nuwe pryse. Daarbenewens, sedert die Micro Combud-databasies
gerekonstrueer is en met nuwe inligting/data gevoer is, het datawerwing vanaf die insetverskaffers ‘n uitdaging geword. Meer tyd is
nietemin spandeer aan sagteware-ontwikkeling en ook om seker te maak dat die Micro Combud-stelsel versoenbaar is met ‘n SQLbediener
wat ‘n provinsiale opdrag was.
• Daar was ‘n oorprestasie op die aantal koöperasies wat gestig is. Aangesien die amptenaar wat verantwoordelik was vir die koöperatiewe
ontwikkelingsondersteuning bedank het, het die gesekondeerde amptenaar ‘n nuwe proaktiewe benadering gevolg om potensiële groepe
te identifiseer en ook addisionele ondersteuning van die interns gekry.
• Die hoeveelheid nuwe entrepreneurs wat ondersteuning ontvang het, het toegeneem weens ‘n geïdentifiseerde behoefte aan finansiële
rekordhouding-ondersteuning op plaasvlak. Dit het ook gelei tot versoeke van boere wat hulp benodig het met leningsaansoeke en veral
die voorbereiding van ondersteunende dokumente.
• Ongeag ‘n moratorium deur Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming (LOGH) waar meeste sakeplanne vir evaluasie ontvang word,
was die hoeveelheid sakeplanne wat ontvang is, meer as wat verwag was. Hierdie is ‘n vraaggedrewe diens en daarom is dit moeilik om
vooraf te bepaal hoeveel sakeplanne ontvang sal word. Daarbenewens is party van die sakeplanne wat ontvang is, van ander klante as
die LOGH.
• Daar was ‘n toename in die hoeveelheid markinligtingsuitsette wat versprei is. Dit was die gevolg van verskeie versoeke vir inligting
van die boeredae wat bygewoon is en ook nodig om die amptenare te beweeg tot navorsing wat aanvanklik vir portuurhersiening
voorgelê is.
• Die program het onderpresteer op die waarde van toegewyde beleggings. Dit is ‘n projek wat die departement met Wesgro aangegaan
het en wat nog net vir agt maande aan die gang is aangesien addisionele kapasiteit nodig was om die gewenste resultate te behaal. Dit
word ook toegeskryf aan die wêreldwye finansiële krisis wat die beleggingsaptyt wêreldwyd beïnvloed het en wat veroorsaak dat die
tempo waarteen beleggers hulself tot projekte verbind, baie stadig is.
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Verspreiding van inligting aan
geselekteerde teikengroepe
Subprogram 6.2: MAKRO-EKONOMIE EN STATISTIEK
Beplande doelwit
2009/10
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
Aantal inligtingsversoeke waarop gereageer is 160 130 (19)
Verspreiding van inligting Aantal verslae ontwikkel 18 24 33
Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Het onderpresteer op die hoeveelheid versoek waarop gereageer is.
Reaksie op Uitdaging 1:
Dit is baie moeilik om ‘n doelwit te stel aangesien die navrae aanvraaggedrewe is en daarom is dit moeilik om te beheer.
Uitdaging 2
Die program het sy teiken op die hoeveelheid verslae wat opgestel is, oorskry.
Reaksie op Uitdaging 2
Die werk aan die verslae was voor skedule. Dan was daar ook ad hoc-versoeke vir dringende inligting op besluitnemingsvlak.
63

P R O G R A M P R E S T A S I E
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
Die hoë personeelomset is ‘n voortdurende probleem in die program Landbou-ekonomie aangesien die program drie van sy hoogs
geskoolde personeel met ‘n navorsingsfokus verloor het gedurende die eerste kwartaal van 2009/10. Dit is mense wat tyd geneem het om
te ontwikkel en daarom moeilik is om te werf. Die talmende besluit oor die voortsetting van die PROVIDE-projek duur steeds voort, en
was vir meer as ‘n jaar op die ITCA-agenda en veroorsaak ernstige kommer vanuit ‘n besluitnemingsoogpunt.
Programme 7: GESTRUKTUREERDE LANDBOUOPLEIDING
Doel:
Die doel van die program: Gestruktureerde Landbouopleiding is om onderrig en opleiding, in lyn met die Landbou-onderrig en –opleidingstrategie,
te fasiliteer en voorsien aan alle deelnemers in die landbousektor in die Wes-Kaap ten einde ‘n ingeligte, welvarende en
mededingende sektor te vestig; en om die menslike kapitaalontwikkelingstrategie van die departement vir dié sektor in die provinsie te
implementeer.
Strategiese doelwitte:
• Aanbieding van geakkrediteerde behoefte-gedrewe opleiding op tersiêre onderrigvlak (TO).
• Aanbieding van geakkrediteerde behoefte-gedrewe opleiding op Verdere Onderrig- en Opleidingsvlak (VOO).
• Om te verseker dat alle opleidingsprogramme aan die voorgeskrewe vereiste akademiese standaarde voldoen.
• Om ‘n omvattende en doeltreffende opleidingsadministrasie en ondersteuningsdiens aan lynfunksie te lewer.
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Subprogram 7.1: HOËR ONDERRIG
64 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Beplande doelwit
2009/10
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
Opleiding op TO-vlak (Vlak 5-6) Aantal geakkrediteerde kort kursusse aangebied 5 7 40
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Aantal nie-geakkrediteerde kort kursusse aangebied 15 22 47
Aantal studente geakkrediteerde kort kursusse
suksesvol voltooi
Aantal studente nie-geakkrediteerde kort kursusse
suksesvol voltooi
Aantal studente ingeskryf vir formele opvoeding
en opleiding
Aantal studente formele opvoeding en opleiding
suksesvol voltooi
40 179 348
120 245 104
400 461 15
85 117 38
Koördineer akademiese ontwikkeling Implementeer relevante akademiese ontwikkeling 1 jaarlikse Somerskool 1 0
Bemarking van TO Bemarkingsplan/strategie vir TO Deelname in minstens
2 loopbaanekspo’s en
10 skoolbesoeke
10 (17)
Gehalteversekering Aantal gehalteversekerde TO-programme 1 1 0
Aantal gehalteversekerde vakke 3 3 0
Verhoog toeganklikheid tot HOO Aantal studente in lyn met billikheidsdoelwitte (40%
van nuwe HBI-inname)
60 33 45
Aantal beurse toegeken 50 98 96
Aantal interns geondersteun 3 4 33

2
• Die geakkrediteerde kort kursusse het die hoeveelheid waarvoor ons beplan het, oorskry aangesien 2 ekstra kursusse aangevra is
waarvoor ons nie beplan het nie. Dit was in reaksie op die Voorligting-hernuwingsprogram.
Redes vir afwyking van beplande uitsette:
• Net so is die nie-geakkrediteerde kort kursusse oorskry aangesien meer versoeke as waarvoor beplan was, ontvang is en die kursusse
kon aangebied word deur persone van die bedryf tesame met ons personeel.
• Die norm is toegepas toe die aantal studente wat die geakkrediteerde kursusse suksesvol sou voltooi, bereken is, en ook die aantal
deelnemers wat na verwagting hierdie kursusse sou bywoon. Die hoeveelheid deelnemers is verhoog sowel as die toevoer. Dit is
hoekom die hoeveelheid die verwagte uitset oorskry.
• Dieselfde geld vir die oorskryding van die hoeveelheid studente wat die nie-geakkrediteerde kursusse suksesvol voltooi het.
• Die beplande toevoer vir die jaar was 85 aangesien ons verwag het dat 70% in hul finale jaar sal slaag. Dit is oorskry deur die
finalejaarstudente omdat hulle op hierdie stadium meer volwasse is as in die eerste studiejaar..
• Ons het 3 loopbaanuitstallings en 10 skoolbesoeke gedoen. Die ekstra loopbaanuitstalling is op versoek van FAMSA gedoen.
• Die billikheidsdoelwitte kon nie behaal word nie omdat die hoeveelheid studente van hierdie groepe wat vir toelating tot die onderskeie
kursusse aansoek gedoen het, nie gekwalifiseer het om toegelaat te word nie.
• Die hoeveelheid beurse het die beplande hoeveelheid oorskry omdat die hoeveelheid wat in die sisteem gebly het, hoog was, sowel as
die nuwe applikante wat geen inkomste gehad het nie of die inkomste was ‘n maatskaplike toelae. Die ekonomiese afdraai het ook ‘n
hoë toename in die versoek vir finansiële steun veroorsaak. Dit was veral die geval vir studente in hul finale studiejaar. Daar is verwag
dat meer finansiële steun van borge verkry kon word, maar dit het nie gematerialiseer nie.
Meetbare doelwitte Prestasiemetingsaanwyser
Nasionale transversale aanwysers:
Aanbieding van kort kursusse en
leerlingskappe op VOO-vlak
Wes-Kaap-spesifieke aanwysers:
Aanbieding van kort kursusse en
leerlingskappe op VOO-vlak
Subprogram 7.2: VERDERE ONDERRIG EN OPLEIDING
Aantal formele vaardigheidsprogramme/
modules aangebied
Aantal nie-formele vaardigheidsprogramme/
modules aangebied
Beplande doelwit
2009/10
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklik bereik
2009/10
Afwyking van
doelwit (%)
44 44 0
15 19 27
Aantal boere opgelei 1 700 1 766 4
Aantal plaaswerkers opgelei 500 776 55
Aantal leerders/opkomende- en kommersiële
boere ingeskryf vir leerlingskapopleiding
Aantal leerders VOO-leerlingskapprogramme
suksesvol voltooi
Aantal gehalteversekerde
leerlingskapprogramme
100 166 66
70 112 60
1 1 0
Aantal gehalteversekerde kort kursusse 3 5 67
Meganismes vir RPL-implementering Vestiging van RPL-eenheid Volledige uitrol van RPL/
artikulasie van leerders
Bemarking van VOO Bemarkingsplan/strategie vir VOO Neem deel aan minstens
2 loopbaanekspo’s en 20
skoolbesoeke
Kapasitasie van gedesentraliseerde
opleidingsentrums
Meganismes vir die vestiging van ‘n
mentorskapopleidingsprogram
Inwerkingstelling van gedesentraliseerde
opleidingsentrums
Werwing van mentors en vestig provinsiale
Agri-Forum
Ontwikkeling van mentorskapopleidingsprogram
Volle funksionering van
alle gedesentraliseerde
opleidingsentrums
Implementering van
mentorskapprogram
en provinsiale
mentorskapforum in lyn
met nasionale opdragte
en OOL
12 leerders
geartikuleer
12 loopbaanekspo’s
en uitstallings en 22
skoolbesoeke
Volle funksionering van
alle gedesentraliseerde
opleidingsentrums
Opleiding gedoen ter
ondersteuning van
program: OOL
0
55
0
0
65

P R O G R A M P R E S T A S I E
Redes vir afwyking van beplande uitsette:
• Die toename in die inskrywingsyfer vir leerlingskapopleiding kan toegeskryf word aan die addisionele befondsing wat van die Nasionale
Vaardigheidsfond (NSF) ontvang is vir die uitrol van die NKR vlak 4-Boerderybestuur-sertifikaat in 2009/10. Dit het op sy beurt ‘n
direkte invloed gehad op die totale hoeveelheid gegradueerdes wat hul bevoegdheidsertifikate aan die einde van 2009 ontvang het.
• Addisionele befondsing is gedurende 2009/10 toegewys via die “Transforming Agriculture though Training”-begroting, wat gefokus het
op kleinboere, plaashulpe, CASP/LRAD-projekbegunstigdes, wat ‘n toename gesien het in die lewering van opleidingsprogramme aan
hierdie groeperings.
• Boonop is addisionele versoeke vir opleiding ontvang van OOL binne die verskeie streekskantore vir die lewering van opleiding wat
deur CASIDRA gekoördineer is maar deur die VOO-subprogram aangebied is. Opleiding is verskaf in die Eden-distrik (Riversdal, Grazia,
ens.), Overberg (Grabouw, Hermanus en Barrydale), Klein-Karoo-area (Murraysburg, Beaufort-Wes, Zoar, Merweville en Laingsburg). Die
teikengroep vir hierdie spesifieke ad hoc-opleidingsversoek het projekbegunstigdes van CASP/LRAD ingesluit, sowel as die werkloses
in die landelike boederygemeenskappe. Dit het ook ‘n impak gehad op die hoeveelheid nie-formele vaardigheidsmodules wat aangebied
is, aangesien party van die kursusse spesifieke intervensies was vir ‘n spesifieke groepering.
• As deel van die breër bemarkingsplan en om bewustheid te skep van die verskillende landbouloopbane binne die VOO-band, sou elke
VOO-gedesentraliseerde sentrum skakel met die verskillende skole in die streek deur ope dae of skoolbesoeke, sowel as bywoning
van landbouskoue en –uitstallings, normaalweg onder die sambreel van ‘n geleentheid wat deur die departement self georganiseer
is of alternatiewelik sou dit op uitnodiging van ‘n spesifieke landbou-kommoditeitsgroep binne die streek wees. Dit het gelei tot die
aansienlike toename in die bemarkingsinisiatiewe wat gedurende die oorsigtydperk behaal is.
• Voortdurende interne assessering en evaluering van kort kursusprogramme in lyn met die vereiste norme en standaarde, tesame
met die indiening van ‘n voorbeeld van leerlingskapmodules vir eksterne moderasie deur AgriSETA ten einde vir die sertifisering van
gegradueerdes van 2009, het ‘n toename gesien in hierdie lewering, gegewe die verhoogde aantal studente-inskrywings in leerlingskappe,
sowel as die verhoogde hoeveelheid begunstigdes van kort vaardigheidsprogramme vir die verslagydperk.
Spesifieke uitdagings en reaksies
Uitdaging 1:
Onvermoë van ‘n aansienlike persentasie studente wat nie die vereiste akademiese en akkomodasie-fooie kan betaal nie en beperkte
befondsing vir beurse.
Reaksie op Uitdaging 1:
Verminderde aantal begunstigdes en vermindering in die bedrag wat aan die begunstigde gegee word.
Ooreenkoms met Universiteit van Stellenbosch om finansiële hulp aan studente uit te brei na BAgric-studente wat op Elsenburg
studeer.
Werwing van eksterne beurse van bedryfsliggame.
Uitdaging 2:
Beperkte MTUR-begroting vir leerlingskap-implementering wat lei tot verminderde leerling-inname.
Reaksie op Uitdaging 2:
Bedryfsvennootskappe om by te dra tot leerlingskapbefondsing vir spesifiek landbou-kommoditeite in lyn met LOO-strategie.
Uitdaging 3:
Handhaaf hoë standaard van opleiding en implementeer internasionaal-erkende beste praktyke in landbou-opleiding en menslike
hulpbronontwikkeling.
Reaksie op Uitdaging 3:
Ontwikkel en implementeer ‘n aanvaarde en erkende raamwerk vir gehalteversekering.
Akkreditasie van opleidingsprogramme deur relevante akkreditasieliggame.
Betrek eksterne rolspelers by gehalteversekering.
Uitdaging 4:
Om behoefte-gedrewe opleidingsaanbieding en hoë indiensnemingsyfer van KILO-gegradueerdes te verseker.
66 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

Reaksie op Uitdaging 4:
Uitvoering van behoefte-assesering op deurlopende basis.
Uitvoering van opleiding-impakassessering.
Akkreditasie van opleidingsprogramme deur relevante akkreditasie-liggame.
Betrek eksterne rolspelers by gehalteversekering.
Aangeleenthede wat voortgesette aandag vereis
• Instandhouding van infrastruktuur, veral praktiese fasiliteite.
• Voorsiening van akkommodasie vir studente sowel as genoegsame fasiliteite vir dagstudente.
• Verhoog sekuriteitsmaatreëls om veiligheid van studente op kampus te verseker.
• Integrasie van studente-aktiwiteite oor akademiese strome heen.
• Toepaslike hulpbron- en infrastruktuur-ontwikkeling van sekere VOO-gedesentraliseerde kampusse, nl. Clanwilliam en Oudtshoorn
• Genoegsame voorsiening van befondsing vir operasionele aktiwiteite vir programlewerings.
• Verhoog finansiële bystand en beurse beskikbaar aan behoeftiges en voorheenbenadeelde individue.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2
67

EEL 3
V E R S L A G V A N D I E O U D I T K O M I T E E
Verslag van die Ouditkomitee
PROVINSIALE REGERING WES-KAAP
DEPARTEMENT VAN LANDBOU (POS 11)
Dit is met genoeë dat ons, ons verslag oor die finansiële jaar geëindig 31 Maart 2010 voorlê.
Lede en Bywoning van die Ouditkomitee
Kragtens Kabinetsbesluit 55/2007 word die Departement van Landbou deur die Ekonomiese Kluster se Ouditkomitee bedien. Die
Ouditkomitee bestaan uit die lede hieronder gelys en moet ingevolge sy goedgekeurde opdrag ten minste vier keer ’n jaar vergader. Nege
vergaderings is gedurende die jaar in oorsig gehou.
Naam van Lid Aantal Vergaderings Bygewoon
Mnr P Jones (Voorsitter) 6
Mnr Z Hoosain 8
Mnr J Jarvis (Kontrak het 31 Desember 2009 verstryk) 8
Mnr S Claassen (Kontrak het 31 Desember 2009 verstryk) 8
Mnr R Kingwill (Kontrak het 1 Januarie 2010 ’n aanvang geneem) 1
Me L Hassan (Kontrak het 1 Januarie 2010 ’n aanvang geneem) 1
Mnr K Larkin (Kontrak het 1 Januarie 2010 ’n aanvang geneem) 0
Verskonings is aangeteken en aanvaar vir vergaderings wat nie bygewoon is nie. ’n Kworum van lede was by alle vergaderings
teenwoordig.
Verantwoordelikheid van die Ouditkomitee
Die Ouditkomitee vermeld dat alle verantwoordelikhede wat uit artikel 38(1)(a) van die PFMA en Tesourieregulasie 3.1
voortspruit, nagekom is.
Die Ouditkomitee vermeld voorts dat toepaslike, formele opdragte as Ouditkomiteehandves aanvaar is, alle sake ter nakoming van hierdie
handves gereguleer is en alle verantwoordelike daarin vervat, uitgevoer is.
Die doeltreffendheid van interne beheer
Die stelsel van interne beheer wat die Departement op finansiële risiko en risikobestuur toegepas het, is voldoende.
Ooreenkomstig die PFMA en die King III Verslag oor die vereistes vir Korporatiewe Regeerkunde, gee Interne Oudit aan die Ouditkomitee
en bestuur die versekering dat die interne beheermaatreëls voldoende en doeltreffend is. Dit word vermag deur ’n risiko-gebaseerde
Interne Ouditplan, ’n interne oudit wat die geskiktheid van beheermaatreëls ter vermindering van risiko’s assesseer, en die Ouditkomitee
wat die inwerkingstelling van korrektiewe stappe moniteer. Verskeie verslae van die Interne Ouditeurs, die Ouditverslag oor die Jaarlikse
Finansiële State en die Bestuursverslag van die Ouditeur-Generaal Suid-Afrika, toon dat geen wesenlike tekortkominge in die stelsel van
interne beheer vermeld was nie.
Inligtingstegnologie
Die Ouditkomitee het voorheen verslag gelewer oor die groeiende krisis van IT binne die Provinsiale Regering, en beperkte vordering
is gemaak met die implementering van die omkeerstrategie om IT-verwante risiko’s wat die Provinsie in die gesig staar, aan te spreek. Tot
tyd en wyl die omkeerstrategie ten volle in werking gestel is, sal die risiko’s waarvoor die departement te staan kom, nie tot ’n aanvaarbare
vlak verminder word nie.
68 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

3
Die Ouditkomitee is in kennis gestel dat IT-dienste prioriteit aandag op Kabinetsvlak ontvang rakende die inwerkingstelling van die IT-
Diensplan.
Die gehalte van in-jaar bestuur en kwartaallikse verslae voorgelê ingevolge die PFMA en die Wet op die
Verdeling van Inkomste
Die Ouditkomitee is tevrede met die inhoud en gehalte van kwartaallikse verslae wat gedurende die jaar in oorsig deur die Rekenpligtige
Beampte van die Departement voorberei en voorgelê is.
Evaluering van Finansiële State
Die Ouditkomitee het:
• die geouditeerde Finansiële Jaarstate wat by die Jaarverslag ingesluit moet word, met die Ouditeur-Generaal en die Rekenpligtige
Beampte hersien en bespreek;
• die Ouditeur-Generaal se Bestuursverslag en bestuur se reaksie daarop hersien;
• veranderinge in rekeningkundige beleid en praktyke, waar toepaslik, hersien;
• die Departement se prosesse vir nakoming van wetgewende en regulatoriese bepalings voorsien; en
• beduidende aanpassings voortspruitend uit die oudit hersien.
Die Ouditkomitee beaam en aanvaar die Ouditeur-Generaal se bevindings oor die Finansiële Jaarstate, en is van mening dat die geouditeerde
Finansiële Jaarstate aanvaar en saam met die verslag van die Ouditeur-Generaal gelees word.
Interne Oudit
In die jaar onder oorsig het die Gedeelde Interne Oudit-eenheid uitdagings ervaar ten opsigte van kapasiteit en veranderingsbestuur,
wat ’n impak gehad het op hul vermoë om hul plan te verwesenlik. Die Ouditkomitee het erkenning aan hierdie uitdagings gegee en, in
samewerking met die Departementshoof, ingestem tot ’n hersiene Interne Ouditplan wat deur die Ouditkomitee gemonitor is en in die
toekoms steeds gemonitor sal word soos Interne Oudit optimale kapasiteit bereik.
Ouditeur-Generaal Suid-Afrika
Die Ouditkomitee het met die Ouditeur-Generaal Suid-Afrika vergader om te verseker dat daar geen onopgeloste aangeleenthede is wat
uit die oudit voortspruit nie.
Waardering
Die Ouditkomitee wil sy waardering uitspreek teenoor die amptenare van die Departement, Provinsiale Tesourie, die Ouditeur-Generaal
Suid-Afrika en die Interne Oudit-eenheid vir die samewerking en inligting wat hulle voorsien het om die samestelling van hierdie verslag
moontlik te maak.
Mnr P Jones
Voorsitter van die Ekonomiese Kluster Ouditkomitee
Datum: 9 Augustus 2010
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
69

EEL 4
F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
v i r d i e j a a r g e ë i n d i g 3 1 M a a r t 2 0 1 0
Verslag van die Rekenpligtige Beampte
Verslag van die Ouditeur-Generaal
Appropriasiestaat
Aantekeninge tot die Appropriasiestaat
Staat van Finansiële Prestasie
Staat van Finansiële Posisie
Staat van Veranderinge in Netto Bates
Kontantvloeistaat
Rekeningkundige beleide
Aantekeninge tot die Finansiële Jaarstate
Openbaarmakingsaantekeninge tot
die Finansiële Jaarstate
Bylaes tot die Finansiële Jaarstate
70 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
85
96
98
100
106
127
71
87
97
99
101
116

Verslag deur die rekenpligtige beampte aan die Uitvoerende Owerheid en Provinsiale Wetgewende Liggaam van die Wes-Kaap en die
Parlement van die Republiek van Suid-Afrika.
1. Algemene oorsig oor die stand van finansiële sake
Die toename in die salarisrekening weens die salarisverhogings wat meer was as wat verwag is, die opgradering van administratiewe
klerke op provinsiale vlak, en die implementering van die resultate van die Nasionaal Gekoördineerde Posgradering-Maatstafproses het
die Vergoeding van Werkenemer-begroting onder druk geplaas.
Die Klimaatsveranderingstrategie en aksieplan vir die Wes-Kaap wat onlangs voltooi is, sal in die loop van die volgende paar jaar
(en daarna) geïmplementeer word en die departement sal die leier vir die landbou-aksieplan wees soos wat die gevolge van
klimaatsverandering op landbou in die Wes-Kaap vereis dat die departement aktief fokus en landboupraktyke nastreef wat sal lei tot
die aanpassing van spesifieke strategieë en versagting van hierdie verskynsel. Veral die moontlike gevolge van klimaatsverandering op
die beskikbaarheid van waterhulpbronne vir landbou-produksie sal geassesseer moet word.
Die Eden-distrik ondervind tans ‘n 1-in-130-jaar-droogte wat ‘n reuse-invloed het op die produksie van kontantgewasse soos
groente sowel as die suiwelproduksie in die kern van ons suiwelbedryf. R26.9 miljoen is verkry om finansiële bystand te verleen aan
boere om veevoer aan te koop, maar die kontantgewasboere word die ergste geraak aangesien daar vir ‘n aansienlike tydperk geen
besproeiingswater beskikbaar was nie. Dit het gelei tot werkverlies wat sosio-ekonomiese gevolge het op die landelike gemeenskappe
van die Eden-distrik.
Behalwe die droogtes in Eden en Sentraal-Karoo is tegniese bystand (ontwerpe en tekeninge) verskaf aan grondeienaars wat deur die
verskeie vloedrampe geraak is. Dit het die vloede van 2007 in Eden, 2007 aan die Weskus en 2008 in die Kaapse Wynlande ingesluit.
‘n Projek is van stapel gestuur om die volhoubaarheid te bepaal van die huidige grondwateronttrekking vir die verbouing van
aartappels in die Sandveld-omgewing deur gebruik te maak van satelliet-beeldmateriaal. Die resultate wat verkry is, sal ook die
watergebruikdoeltreffendheid en die gevolge van aartappel- en rooibosteeboerdery op die biodiversiteit van die omgewing oor die
afgelope 9 jaar bepaal.
Een en vyftig (51) LandCare-projekte het 32 445 mandae van werk aan werklose landelike arm mense gebied. Behalwe vir die
waardevolle werk ten opsigte van bewaring van ons natuurlike hulpbronne en die beskerming van ons biodiversiteit deur die
implementering van hierdie projekte, het dit ook relevante vaardigheidsopleiding behels wat die mense in staat kan stel om
alternatiewe betrekkings te vind.
Die Mediumtermyn Strategiese Raamwerk (MTSR) het aangedui dat daar ‘n behoefte bestaan vir die identifikasie van prioriteite vir
doeltreffende prestasiebestuur, monitering en evaluering van die regering se werk. Twaalf nasionale prioriteitsuitkomste met meetbare
uitsette is geïdentifiseer. Uitkoms 7 fokus op lewendige, billike, volhoubare landelike gemeenskappe wat bydra tot voedselsekuriteit vir
almal. Derhalwe is hierdie uitkoms die sleuteluitkoms vir die Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming (RDLR).
Die volgende uitsette is van belang vir die Departement 1 :
• Die aantal kleinboere moet styg van 200 000 tot 250 000;
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
• Herkapitalisering en ontwikkeling van 1 307 plase wat sedert 1994 bekom is en fasilitering van die voorsiening van landbouinfrastruktuur
op geïdentifiseerde plase ten einde produksie te verbeter;
• Vermeerder poste in agri-prosessering van 380 000 tot 500 000 waarvan 60% in landelike gebiede is, insluitend klein dorpies;
• Persentasie van kleinboere wat vir verkoop produseer, styg van 4,07% tot 10%;
• Minstens 30% van die kleinboere is ingedeel by produsenteverenigings of bemarkingskoöperasies om kollektiewe mag in
onderhandelingsinsette en bemarking te bied.
Die Omvattende Landbou-steunprogram- (CASP) raamwerk is hersien deur die Nasionale Departement van Landbou, Bosbou en
Visserye (DLBV) en uiteindelik is daar ooreengekom dat grond- en landelike hervormings- en voedselsekuriteitsprojekte voorkeursteun
sou kry. Dit het die weg gebaan vir ‘n nuwe goedkeuringsproses wat in die 2010/11 finansiële jaar gevolg sal word. Die DLBV-strategiese
rigting is in die rigting van ‘n eenstopwinkel-benadering waar klante betyds bygestaan word met die nodige befondsing en tegniese
ondersteuning. Die nuwe goedkeuringsproses wat in die Provinsie aanvaar is, is gerat vir ‘n korter goedkeuring- en implementeringsproses
tot voordeel van die boere.
1 Die onderstaande uitsette is vir die landbou sektor as ‘n geheel en die provinsie sal proporsioneel verantwoordelik wees daarvoor.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
71

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
‘n Kommoditeitsbenadering tot CASP-implementering is ook aanvaar om die kundigheid en ander voordele van samewerking met
landbou-kommoditeitsorganisasies te gebruik. Hierdie benadering is geloods deur ‘n kommoditeitsvennootskap aan te gaan met
Hortgro met die mikpunt om produksie te verhoog.
Die Departement het die Smart Pen Technology (Digitale Groenboek) in Augustus 2009 bekendgestel as deel van die 100 dae lewerings
en dit is sedertdien in ses distrikte van die provinsie in gebruik geneem. Hierdie hulpmiddel spreek die behoefte aan vir akkurate
en reële tyd rekordhouding en die generering van departementele verslae en diens soos ouditeerbare rekords van uitsette vir die
Ouditeur-generaal.
Ter ondersteuning van die Voorligtingsherlewingsprogram (ERP) het die departement die Manstrat Extension-Suite-Online-inligtingstelsel
bekendgestel om voorligtingsamptenare beter toe te rus met geloofwaardige inligting oor verskeie gewasse, produksietegnieke, ens.
Die doel van hierdie inisiatief is om te verseker dat die gehalte van voorligtingsadviesdienste verbeter word ten einde risiko tot ‘n
minimum te beperk en die produksie, gehalte en veiligheid van landbouprodukte van die plaasondernemings wat deur die departement
gediens word, te bevorder.
In sy strewe na die verwesenliking van Millenniumontwikkelingsdoelwit 1, naamlik om erge armoede en hongersnood teen die middel
van 2014 met die helfte te verminder, het die Departement die Wêreldvoedseldaggeleentheid gekoördineer en dit op 8 Oktober 2009
by Rietpoort in die Weskus-distrik aangebied. Hierdie spesifieke plek aan die Weskus is gekies aangesien dit beskou word as een van die
armste dorpe in die provinsie weens sy afgesonderdheid, onderontwikkeldheid en hoë werkloosheidsyfer. Vyf en sewentig huishoudings
is ondersteun met voedselproduksiepakkette in die vorm van hennetjies en inheemse pluimvee om voedselsekuriteit op huishoudelike
vlak te verseker. Die lewering van die Huishoudelike Voedselsekuriteitspakkette (tassie) is versterk in samewerking met DLBV en
munisipaliteite regoor die provinsie.
Gedurende 2009/10 het elf streke in die Wes-Kaap deelgeneem aan die Plaaswerker van die Jaar-kompetisie. Al die streekkompetisies
is teen die einde van September 2009 afgehandel en die kompetisie het ‘n hoogtepunt bereik in ‘n provinsiale kompetisie wat op 30
Oktober 2009 met ‘n gala-toekenningseremonie by die Lord Charles-hotel in Somerset-Wes aangebied is.
Die in- en uitvoer van diereprodukte is beïnvloed deur die wêreldwye ekonomiese resessie en dit is weerspieël in die aantal toetse
wat uitgevoer is en ook in die monsters van uitvoer-abattoirs en van ingevoerde produkte. Die uitvoere van wildsvleis veral, is negatief
geraak deur die resessie aangesien internasionale markte onder druk was.
Die amptenare in die Program: Veeartsenykundige Dienste het groot moeite gedoen met inentingsveldtogte en siektewaarneming ten
einde die uitbreek van siektes te beheer om voortdurende uitvoer van diere en diereprodukte uit die provinsie te verseker.
Die Program: Veeartsenykundige Dienste was voortdurend betrokke by die monitering van slagfasiliteite om versekering van veilige
vleis vir die verbruikers te waarborg deur higiëne beginsels en prosedures by abattoirs te oudit.
Meeste van die vakante poste sal in die 2010/11 finansiële jaar gevul word. Kritieke poste in die Program: Veeartsenykundige Dienste
is egter reeds gevul. Nadat die Subprogram: Voedselsekuriteit en Uitvoerbeheer geskei is, is twee adjunkdirekteure onderskeidelik
aangestel vir hierdie subprogramme. Twee addisionele hoof-vleisinspekteurs in Piketberg en Beaufort-Wes is ook aangestel wat sal lei
tot ‘n meer gelyke verspreiding van werklas om verbeterde dienslewering volgens ons strategiese doelwitte te verseker.
‘n Beperkte begroting vir die uitbreiding van die navorsingsportefeulje het die beplande en nodige navorsing- en tegnologie-uitsette
van die departement verhinder. Dit is van kardinale belang om nie net op hoogte te bly met die nuutste landboukundige tegnologiese
ontwikkelings nie, maar ook om boere te ondersteun om hul uitsette tot die maksimum te verhoog, waardeur hul volhoubare
mededingendheid verseker word. Boonop sal die gevolge van klimaatsverandering meer uitdagings aan landbouproduksie in die Wes-
Kaap bied en sal meer navorsing en gevolglik befondsing in hierdie verband noodsaak.
Die stygende koste van diesel, saad, veevoer en kunsmis het ‘n negatiewe impak op die begroting gehad en herprioritisering in die
toegekende begroting genoodsaak. Dit het egter ‘n invloed gehad op die uitbreiding van party navorsingsprojekte en die aanvang van
nuwe navorsingsprojekte.
Die verval van die infrastruktuur, riool en waterhulpbronne by die hoofkantoor van die departement by Elsenburg, sowel as by sommige
van die sewe navorsingsplase, wek al hoe meer kommer en het gelei tot verskeie kritieke instandhoudingskwessies in die loop van
2009/10. Daar sal dringend ingegryp moet word (noodgeval). ‘n Meesterplan vir hierdie hulpbronne by Elsenburg is uiters noodsaaklik,
maar sal groot eise stel aan en impak hê op die instandhoudingsbegroting van die departement. Die instandhouding en opgradering van
kritieke navorsingsinfrastruktuur is ook hoog op die lys van prioriteite, maar sal herprioriteitstelling verg indien addisionele fondse nie
gevind kan word nie
72 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
Die uitbreiding van die akwakultuur (waterboerdery)-eenheid van die departement het gedurende 2009/10 ‘n aanvang geneem
met die eerste akwakultuur-voorligtingsbeampte. Die departement was voorts ook ‘n belangrike deelhebber in die vestiging van ‘n
gespesialiseerde voertuig vir waterboerdery in die Wes-Kaap. Die behoefte vir navorsing en voorligtingsadvies oor akwakultuur het
verby ons diensleweringsvermoëns gegroei in hierdie tydperk en maniere word tans ondersoek vir hoe ons ons kapasiteit en fasiliteite
kan uitbrei. Dit is steeds nie duidelik tot watter mate en hoe die visserye-gedeelte van die DLBV in die mandaat van die departement
geïnkorporeer sal word nie.
‘n Geslaagde Agri-sake en Klimaatsverandering-konferensie is as een van die 100 dagaanbiedinge van die Departement aangebied as
deel van ons Klimaatsveranderingsaksieplan. Daarbenewens is ‘n geslaagde inligtingsdag oor turksvye vir diere- en menslike verbruik
aangebied as deel van ons alternatiewe gewasse en nuwe gewasse vir ons klimaatsveranderingsprojek.
Die jaarlikse volstuisveiling was weer eens goed bygewoon en 114 voëls van uitsonderlike genetiese gehalte is verkoop. Dit was weer
eens duidelik dat ons genetiese materiaal al hoe meer gesog raak en ‘n duidelik invloed het op die verbetering van die gehalte van voëls
in die Suid-Afrikaanse volstruisbedryf.
Die SKOG- (Swartland Kleingraan Ontwikkelingsgroep), Riversdal- en Outeniekwa-inligtingsdae is goed bygewoon. Die herdenking
van die 50ste verjaardag van Nortier-navorsingplaas is aangebied in die vorm van ‘n inligtingsdag. As ‘n gesamentlike onderneming
tussen die departement en Aartappel SA is ‘n baie suksesvolle tweedagkursus oor alle aspekte van aartappelproduksie aangebied by
Elsenburg. Vier tegniese dae is ook gereël om navorsing oor gewasrotasiestelsels met tegniese kenners te bespreek. Hierdie geleentheid
is goed bygewoon.
Die waarde van ons navorsingskuddes en -troppe is beklemtoon toe die wol van ons fynwolkudde by Tygerhoek-navorsingsplaas die
hoogste prys behaal het by die Oktober-veiling van Kaapse Angorahaar en Wol. Van die top tien posisies van die Wes-Kaap het ons
kudde met vier weggestap.
Die eerste konsep VBBP (Vaste Bate Bestuursplan) vir die departement is voltooi en het die grondslag gelê vir die gedetailleerde
2010/11 plan wat vroeg in 2010 ingedien sal word. Huidige en toekomstige akkommodasie- en instandhoudingsbehoeftes is gelys, sowel
as nuwe kapitaalwerke vir die volgende drie jaar.
Die BSD (Beroepspesifieke Dispensasieplan) vir wetenskaplikes, tegnici en ambagslui is voltooi en sal in die eerste kwartaal van
2010/11 geïmplementeer word. Dit het addisionele druk geplaas op die begroting aangesien geen addisionele befondsing gesekureer
is vir hierdie intervensie nie en die implementering van die eerste fase ongeveer R2.5 miljoen per jaar beloop. Die tweede fase
(gegrond op die beroepsondervinding van genoemde groep) sal verder druk op die begroting meebring en sal na verwagting in 2011/12
‘n aanvang neem.
Die verwagting dat die landboubedryf poste sal vermeerder en handhaaf, voedselsekuriteit verseker en ‘n belangrike rol speel
in landelike ontwikkeling, is ‘n aanduiding van ‘n behoefte na versterkte steun vir die sektor. Die departement het en sal steeds
klante akkumuleer, veral begunstigdes van grondhervorming, wat beteken dat hulle vir jare die voortgesette ondersteuning van die
departement gaan benodig. Die addisionele behoeftes plaas die Program: Landbou-ekonomie, met beperkte kapasiteit, onder geweldige
druk veral vir ondersteuningsdienste op plaasvlak. Addisionele kapasiteit is in die vooruitsig gestel deur ‘n beleid prioriteitsbefondsing
maar begrotingsbesnoeiings gedurende die oorsigjaar wat deur die mediumtermyn raamwerk getrek is, sal dit moeilik maak om
dit te bereik.
Die behoefte aan grondlyndata en inligting om analise uit te voer om besluitneming toe te lig, is baie kritiek. Dit is egter nie ‘n maklike
taak om inligting van veral alle boere in die provinsie te kry nie. Hoewel huidige tegnologie soos die Smart Pen-tegnologie positief
daartoe kan bydra, is ‘n toegekende begroting vir grondlynopmetings en die opdatering van die bestaande metings van kritieke belang.
Die moratorium wat deur die DLBV geplaas is op maatskappye wat agente vir MAFISA wou wees, het ‘n negatiewe impak gehad in
provinsies soos die Wes-Kaap waar slegs een instansie goedkeuring ontvang het in die eerste ronde aansoeke. Dit mag moontlik ‘n impak
hê op die bereiking van een van die departement se doelwitte, naamlik om te verseker dat 60% van alle grondhervormingsprojekte
suksesvol is binne die volgende vyf jaar aangesien die skema gesubsidieerde lenings aan boere verskaf vir bedryfskoste en daarom
ander finansiële ondersteuningspakkette wat aan boere gebied word, aanvul. As gevolg daarvan vorder die uitreiking van lenings in die
Wes-Kaap baie stadig.
Die jaarlikse grondlynbekendstellingsgeleentheid van samewerkende navorsing tussen die Buro vir Voedsel en Landboubeleid, Wes-
Kaapse Departement van Landbou, Universiteite van Pretoria en Stellenbosch het momentum gekry, veral op bedryfsvlak. Aangesien
die Wes-Kaapse Departement van Landbou ‘n strategiese vennoot is en omdat die navorsing ‘n verskeidenheid kommoditeite dek wat
van strategiese belang in die Wes-Kaap is, sal ‘n spesifieke geleentheid wat op die Wes-Kaapse kommoditeite fokus in 2010/11 gehou
word. Hopelik word hierdie geleentheid ‘n belangrike geleentheid op die landbou-kalender.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
73

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Die Agrisake Beleggingseenheid is tot stand gebring by Wesgro om belegging in die landbou en agrisake-sektor te bevorder, te trek en
te fasiliteer. Die geleentheid is goed bygewoon, wat ‘n aanduier kan wees dat hierdie inisiatief baie noodsaaklik is. Dit is een van die
belangrike projekte waarvan verwag word om ‘n groot rol te speel in die bereiking van Strategiese Doelwit 1: Skepping van geleenthede
vir besighede en burgers om die ekonomie en indiensneming te laat groei. Daar word ook verwag dat dit ‘n belangrike rol sal speel in
landelike ontwikkeling, ‘n sleuteltema van die departement om beleggers te trek om in die landelike gebiede te belê. Die beleggingsaptyt
was wêreldwyd egter min weens die globale finansiële krisis wat ‘n aantal lande baie negatief geraak het, wat tyd mag neem om te
herstel. Die waarde van toegewysde projekte gedurende die 2009/10 finansiële jaar dui reeds hierop.
Die Marktoegangsprogram is ‘n belangrike toevoeging tot die dienste van die Departement wat vir die eerste keer gedurende die
2009/10-finansiële jaar befondsing ontvang het van die Omvattende Landbousteunprogram. Die gebrek aan toegekende befondsing vir
behoorlike intervensies oor kwessies wat marktoegang belemmer, was die uitdaging in die afgelope drie jaar. Marktoegang is ‘n proses
wat nie oor een jaar behaal kan word nie, maar daar is reeds goeie vooruitsigte vir baie van die 35 projekte wat deel is van die program,
aangesien hulle reeds besig is met produksie vir vervulling van die vooraf-ooreenkomste wat onderhandel is terwyl hulle bygestaan
word met gespesialiseerde tegniese ondersteuning deur strategiese bondgenootskappe met verskeie belanghebbendes. Hierdie boere
word ook bygestaan met nakoming-kwessies soos Globalgap en Fair Trade-sertifisering.
Die Program: SAT het aktief deelgeneem in projekte en inisiatiewe van die DLBV, veral ten opsigte van beleid oor die toekomstige
bestuur van Landboukolleges en die ontwikkeling van ‘n stel norme en standaarde vir landboukolleges. Gegrond op hierdie stel
norme en standaarde is selfassessering van die landboukollege uitgevoer. Hierdie gapingsanalise sal ontwikkelings by die kollege in die
toekoms toelig.
‘n Formele samewerkingsooreenkoms met die Wes-Kaapse Onderwys-departement (WKOD) is gesluit en hierdie ooreenkoms sal in die
komende jaar gespesifiseer en geïmplementeer word. Beide partye het interne werkswinkels gehad om die implementeringsraamwerk
op te stel wat volgens beplanning gedurende 2010/11 geïmplementeer sal word.
Daar is steeds ‘n verhoogde behoefte aan finansiële bystand by die HBI-studente ten einde die landboubedryf te transformeer. Die
gebrek aan toegang van swart studente tot finansiële hulp om in landbou te studeer kan ‘n negatiewe impak hê op die behaling van
billikheidsdoelwitte vir beide die departement en die sektor.
‘n Spanoudit binne die Program: Gestruktureerde Landbou-opleiding is uitgevoer om uit die oogpunt van die werknemers te bepaal wat
hul huidige werkskonteks is en enige potensiële probleme wat ‘n invloed kan hê op spanfunksionering en werkprestasie. Die uitkoms
van die oudit is oorgedra aan alle personeel en ‘n implementeringsplan sal ontwikkel word om geïdentifiseerde vraagstukke aan te
spreek ten einde die programprestasie te verbeter.
Die Wes-Kaap/Boergondië-uitruilprogram is in hierdie jaar voortgesit. Hierdie projek het gelei tot die keuring van 8 Wingerdbou- en
Enologie-leerders vir die NKR-vlak 2-leerlingskap, 3 Sommelier-kandidate, 5 leerders vir opleiding in vatinstandhouding en –bestuur,
8 voorligtingswerkers en 4 kaasmakers om opleiding te ondergaan by die CFPPA, Beaune, Frankryk vir ‘n tydperk van 2 tot 6 weke.
Hierdie leerders is blootgestel aan beide teorie en praktiese sessies en met voltooiing van hul opleiding het hulle ‘n sertifikaat van die
CFPPA ontvang. Bystand uit die bedryf word verlang om die langtermyn volhoubaarheid van hierdie projek te verseker.
Met verwysing na bestedingneigings, moet die volgende beklemtoon word:
Die bedrag wat onderbestee is, R3.351 miljoen (Toewysingstaat vir Begrotingspos 11) of 0,7% van die aangepaste begroting, is binne
die nasionale norm van 2%.
Verdere ondersoek bring die volgende aan die lig:
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
Billikheidsaandeel onbestede bedrae beloop R653 000 of 0.1% van die aangepaste begroting wat gunstig vergelyk met die nasionale
norm. ‘n Versoek om dit te laat oordra, is ingedien.
Hierdie Departement het op die volgende subsidie-befondsing onderbestee:
• Droogteverligting vir Sentraal Karoo-subsidie: R2.646 miljoen (oordrag versoek)
• Ilima Letsema-subsidie: R10 000
• Omvattende Landbousteunprogram-subsidie: R42 000
Totaal R2.698 miljoen
74 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

Die onderbesteding van die billikheidsaandeel, Ilima Letsema-subsidie en CASP-subsidie het geen negatiewe impak op dienslewering
gehad nie. Die Ramp-subsidie vir die huidige droogteverligting in die Karoo het geen negatiewe impak op dienslewerings nie aangesien
eise betaal word soos deur die boere ingedien by hul diensverskaffer. Geen eise was teen 31 Maart 2010 uitstaande nie. Enige eise ná
31 Maart mag egter moontlik nie betaal word totdat en indien die versoek vir oordrag toegestaan word nie. Dit mag ‘n negatiewe impak
op dienslewering hê. Geen van die bogemelde kon vermy word nie en daarom kan geen beplanning teen herhaling van bogenoemde in
plek gestel en geïmplementeer word nie.
Viremente is gedoen ten einde onvoorsiene kostedruk, wat veroorsaak is teen hoër as verwagte prysstygings, sowel as onvoorsiene
verbintenisse deur die herprioritisering van die beskikbare begroting soos verhoogde druk om hulp te verhoog aan opkomende boere
wat gevestig moet word weens die huidige ekonomiese situasie en die impak daarvan op die kwesbares.
Tydelike besparings het in sekere areas voorgekom weens laer as verwagte ICS vir senior bestuurders, die nie-implementering van
BSD’s, die moratorium op die vul van poste in die Program: Administrasie en die operasionele koste wat met die besluit geassosieer
word. Hierdie is die fondse wat verskuif is in die viremente.
Viremente is gedoen van Program 1 (R4.798 miljoen), Program 2 (R2.116 miljoen), Program 6 (R245 000) en Program 7 (R1.883 miljoen)
na Program 3 (R7.055 miljoen), Program 4 (R349 000) en Program 5 (R1.638 miljoen). In alle gevalle is die viremente goedgekeur deur
die rekenpligtige beampte kragtens artikel 43 (1) van die WOFB en is die viremente gehou binne die agt persent beperking kragtens
artikel 43 (2) van die WOFB.
Geen ongemagtigde besteding is aangegaan nie.
Sewe en dertig gevalle van vrugtelose en verkwistende besteding ten bedrae van R70 000 is oorgedra vanaf 2008/09. Nege en veertig
(49) nuwe gevalle van moontlik vrugtelose en verkwistende besteding is aangemeld tot ‘n totale bedrag van R175 000. Een van hierdie
gevalle ten bedrae van R2 000 hou verband met 2008/09. Hiervan is 21 gevalle ter waarde van R34 000 deur die rekenpligtige beampte
kwytgeskeld. Dit het gebeur ná ‘n deeglike ondersoek na die oorsprong van elke individuele geval om te bepaal of hierdie uitgawes nie
verhoed kon gewees het deur omsigtigheid en beter beplanning nie. In al hierdie gevalle is bevind dat die besteding onvermydelik was.
Drie gevalle ten bedrae van R1 000 is oorgedra na ontvangbares vir terugvordering.
Daar word tans twee en sestig gevalle ten bedrae van R210 000 steeds ondersoek.
Geen transaksies wat uitgawes op die 2010 sokker wêreldbeker insluit is aangegaan nie en geen rapportering in hierdie verband is in
die Finansiële state gedoen nie.
2. Dienste gelewer deur die departement
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
2.1 ‘n Lys van dienste gelewer deur Landbou kan in die volgende kategorieë verdeel word:
• Beheer die algehele bestuur en administratiewe ondersteuning van die departement..
• Ondersteun institusionele kapasiteitsbou-inisiatiewe ten einde die diensleweringsplan te implementeer.
• Omvattende interne en eksterne kommunikasiedienste, met inbegrip van inligtingsbestuur, promosie- en algemene taalkundige dienste.
• Bestuur die opname en verifikasie van landbouskade ná ‘n natuurramp, stel ‘n verslag en befondsingsversoek op vir die provinsiale
rampbestuureenheid en Departement van Finansies.
• Implementeer rampverligtingskemas en voorsien die vereiste tegniese ondersteuning aan grondeienaars en plaaslike owerhede tydens
die rehabilitasiefase.
• Bestuur die opname, verifikasie en implementering van rampverligting aan boere en voorsien die vereiste tegniese ondersteuning tydens
die rehabilitasiefase.
• Voorsien ‘n ondersteuningsdiens ter bevordering van die volhoubare gebruik van natuurlike landbouhulpbronne om die omgewing te
bewaar binne die konteks van die klimaatsveranderingsverskynsel.
• Voorsien ‘n ingenieursondersteuningsdiens ter bevordering van omgewings- en ekonomies volhoubare boerderypraktyke soos
bewaringsboerdery en om watergebruikdoeltreffendheid van alle besproeiingsboere te bevorder.
• Toepassing van tegnologies gevorderde diagnostiese prosedures vir die diagnose van en navorsing oor dieresiektes van ekonomiese
belang vir die provinsie en soönotiese siektes wat ‘n gesondheidsrisiko vir mense inhou.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
75

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
• Moniteer en minimiseer dieregesondheidsrisiko’s en beheer oor die uitroei van dieresiektes wat die ekonomie of menslike gesondheid
kan bedreig.
• Hou toesig oor uitvoerbedryf, bestuur die nasionale oorskotmoniteringsprogram en fasiliteer uitvoer van diere en diereprodukte.
• Lewer primêre dieregesondheidsorg en siektevoorkomingsdienste aan opkomende veeboere en dierewelstandsagentskappe.
• Verhoog higiëne-bestuur by diere-produksiebedrywe ooreenkomstig die nasionale en internasionale standaarde ter versekering van
voedselveiligheid en uitvoersertifisering.
• Brei die navorsingsondersteuning aan kommersiële en opkomende boere uit met voorpunt-tegnologie wat by drie navorsingsinstansies
ontwikkel is, naamlik diereproduksie, plantproduksie en hulpbrongebruik, elkeen werksaam as ‘n sentrum van uitnemendheid, met die
doelwit om volhoubare landbouproduksie te verhoog.
• Versprei toepaslike nuwe en aangepaste tegnologie, ontwikkel deur daadwerklike navorsingspogings, in die vorm van wetenskaplike en
gewilde publikasies, gebruikersvriendelike inligtingspakkette en teikengroep-gefokusde inligtingsdae en “loop en praat”-geleenthede.
• Bevorder nuwe landbouprodukte en produksiepraktyke aan die hand van spitspunt-tegnologie en die bekendstelling van nuwe en
alternatiewe gewasse, veral teen die agtergrond van die gevolge van klimaatverandering op landbou in die Wes-Kaap.
• Voorsien navorsing- en infrastruktuur-ondersteuningsdienste aan die drie navorsingsinstansies van die departement, ander departementele
programme, die Landbounavorsingsraad (LNR) en ander rolspelers by goed gevestigde en onderhoude navorsingsplase.
• Bevorder die mededingendheid van die landbou- en agri-sakesektor deur die verskaffing van ‘n verskeidenheid produksie-ekonomieondersteuningsdienste
vir verhoogde winsgewendheid, beter beplanning, besluitneming en bestuur op plaasvlak.
• Bevorder die doeltreffende en volhoubare gebruik van natuurlike hulpbronne gegrond op gesonde ekonomiese beginsels deur navorsing
en verskaffing van advies binne die konteks van die klimaatsverandering.
• Bevorder die bemarking van landboukundige produkte en ondersteun ondernemingsontwikkeling deur verskaffing van markbegrip en
fasilitering van ‘n wye verskeidenheid aktiwiteite vir verbeterde marktoegang, kapasiteit van boere om markte en besigheidsgeleenthede
te begryp.
• Soek en verskaf begrip van landbou-ekonomie deur navorsing, model, databasisontwikkeling en instandhouding vir doeltreffende
besluitneming in die landboukundige en agri-sakesektor.
• Voorsien landboukundige opleiding aan, en skep loopbaangeleenthede vir praktiserende en voornemende produsente (kommersiële,
opkomende en bestaansprodusente), adviseurs, tegnici en plaaswerkers en verbeter menslike hulpbronontwikkeling in landbou.
• Bevorder volhoubare landboukundige ontwikkeling in histories-benadeelde gemeenskappe deur ‘n reeks geleenthede en inisiatiewe
met spesiale klem op die opkomende boere, die jeug, vroue, werklose landelike en peri-stedelike gemeenskappe en plaaswerkers maar
sonder om die kommersiële landbousektor uit te sluit.
• Ontwikkel, bevorder en implementeer die Menslike Kapitaalontwikkelingstrategie vir die landbousektor in die Wes-Kaap. Transformeer
landbou in die provinsie deur opleiding.
• Ter versterking van die departement se verbintenisse met bedryfspesifieke verenigings deur diensvlakooreenkomste om gestruktureerde
opleidingsintervensies op ‘n projekbasisbenadering te bied in verhouding tot die behoeftes van die industrie of sektor.
• Koestering van sterk verbintenisse en volhoubare opleidingsvennootskappe met plaaslike, nasionale en internasionale instansies om
vaardigheidsontwikkeling in die landbousektor te bevorder en ondersteun.
• Werk saam met ander departemente en privaat organisasies om inisiatiewe en projekte te implementeer tot die voordeel van die
departement se klante en tot die vervulling van die Provinsiale Groei en Ontwikkelingstrategie.
2.2 Tariefbeleid
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
Die fooie gevra en verhaal vir dienste gelewer en surplus-produkte geproduseer as gevolg van navorsing deur die departement, is bereken
ooreenkomstig die provinsiale en die nasionale beleidsriglyne en inbetaal in die Provinsiale Inkomstefonds en is rekenskap van gegee soos
voorgeskryf. Hierdie tariewe word jaarliks hersien en is gebaseer op gesonde ekonomiese en kosteverhalingsbeginsels in oorlegpleging
met die Provinsiale Tesourie. Alle tariewe is gelys in ‘n tariefregister wat in elektroniese formaat gestoor word en beskikbaar is op die
departement se intranet
76 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

2.3 Gratis dienste
Gratis dienste wat deur die Departement gelewer word, is voorligtingsdienste wat kan lei tot ‘n beduidende inkomste aan konsultasiefooie.
Die grootste gebruikers van hierdie dienste is egter by verre die opkomende boere wat beswaarlik kan bekostig om vir hierdie dienste te
betaal en wat op die departement staatmaak vir raad, inligting en tegnologie-oordrag.
Veeartsenydienste het deurentyd ‘n gratis primêre gesondheidsorg- en voorligtingsdiens gelewer aan opkomende veeboere in
voorheenbenadeelde gemeenskappe om hul bestaansboerderypraktyke en lewensonderhoud te bevorder.
In die Groter Karoo het Veeartsenydienste ‘n gratis kliniekdiens aan gemeenskappe en opkomende veeboere gelewer weens die
onbeskikbaarheid van privaat veeartse in die area. Vir die jaar is:
• 1 833 geselskapsdiere (honde en katte) ondersoek en behandel vir siektes teen ‘n koste van R164 970 insluitende veeartsenykundige
mediese gebruike
• Altesaam 432 plaasdiere (beeste, skape, bokke en varke) ondersoek en behandel vir siektes teen ‘n koste van R60 480
• 497 gevalle van genadedood is toegedien teen ‘n koste van R34 790
• 189 ramme is getoets vir vrugbaarheid teen ‘n koste van R1 489
• 1 657 beeste, skape en bokke is ingeënt teen Slenkdalkoors teen ‘n koste van R4 059.
Tweehonderd (200) perde is ingeënt teen Afrika Perdesiekte teen ‘n direkte koste van R15 920. Ontwurmingsmiddels ter waarde van R32
572 is geskenk vir die behandeling van perde in besit van hulpbehoewende verkopers en afvalversamelaars op die Kaapse Vlakte om die
gesondheid en welstand van hul karperde te verbeter.
Altesaam 4 811 beeste van opkomende boere is getoets vir Brusellose en Tuberkulose teen ‘n koste van R34 783 om die afwesigheid van
hierdie beheerde siektes te bevestig. Nog 715 beeste van hierdie gemeenskappe is ook ingeënt met RB51-entstof teen Brusellose teen ‘n
koste van R33 537.
Honde en katte vanuit voorheenbenadeelde gemeenskappe regdeur die Provinsie is ingeënt teen hondsdolheid sonder dat die
eienaars daarvoor betaal het om beskerming te verseker vir geselskapdiere teen die siekte. ‘n Totaal van 46 765 diere is ingeënt
teen hondsdolheid teen ‘n koste van R208 104 –. Die verspreiding van diere wat ingeënt is teen hondsdolheid in die verskillende
staatsveearts-areas is as volg:
Boland: 25 243
Vredendal: 832
Swellendam: 6 200
George: 12 000
Malmesbury: 966
Beaufort-Wes: 1 524
2.4 Inventarisse
Verwys na aanhangsel 6 vir ‘n inventarislys ter waarde van R1.298 miljoen. Alle store is uitgepak.
3. Kapasiteitsbeperkinge
Die departement het nog ‘n paar ernstige beperkinge in sekere areas van skaars vaardighede soos veeartse, landbou-ingenieurs en
landbou-ekonome. Dit weerspieël ook in die sektor en is nie beperk tot net die departement nie. Ten opsigte van hierdie probleem het die
departement begin met ‘n Menslike Kapitaalontwikkelingsprogram wat reeds in sy derde jaar is met kort, medium en langtermyn uitkomste
insluitend beurse vir skaars vaardighede, leerlingskappe en die bevordering van landbou as loopbaan onder die jeug.
4. Gebruik van donateursfondse
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
Aanvanklik is ‘n samewerkingsooreenkoms vir drie jaar met die Wageningen Universiteit Konsortium (Nederland) gesluit om die
opleidingskapasiteit van die Kaapse Instituut vir Landbouopleiding: Elsenburg (KILO) in landboukundige voorligtingswetenskap uit te brei
en om voorligtingspersoneel in die Wes-, Noord- en Oos-Kaap Provinsies op te lei en weer op te lei. Hierdie projek word deur Nuffic
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
77

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
(Nederlandse Organisasie vir Internasionale Samewerking in Hoër Onderwys) befonds ten bedrae van €1,8 miljoen oor die drie-jaartydperk
van die ooreenkoms.
Die 2009/10 finansiële jaar was die vierde en finale jaar van implementering en R459 000 was ontvang en R509 000 was bestee op 31
Maart 2010. Saam met die oorbetaling van 2008/2009 van R1.108 miljoen, het die balans te staan gekom op R1.058 miljoen wat daarna aan
die donateur terugbetaal is aangesien die projek tot ‘n einde gekom het.
5. Handelsentiteite en openbare entiteite
CASIDRA (Edms.) Bpk. is gevestig onder die Wet op Maatskappye van 1973 (Nasionale Wet 61 van 1973) – Nr. 1973/006186/07. Die
departement het ‘n toesighoudende rol oor hierdie provinsiale sakeonderneming. Aanspreeklikheid vir hierdie instituut berus by sy Raad
wat deur die Provinsiale Minister van Landbou aangestel word. Die Provinsiale Regering van die Wes-Kaap besit al die aandele in hierdie
instituut.
Funksies:
Ingevolge resolusie 271/2007 van 24 Oktober 2007 is daar aan Casidra (Edms.) Bpk. die mandaat gegee van “...’landboukundige en
ekonomiese ontwikkeling binne ‘n landelike en grondhervormingskonteks’...”. Casidra (Edms.) Bpk. tesame met alle ander openbare
entiteite in die provinsie, is egter tans onder hersiening om sy toekomstige rol in die provinsie te bepaal.
Aanspreeklikheidsreëlings:
a) Casidra voldoen aan die Wet op Maatskappye en die WOFB.
b) ‘n Ooreenkoms met belanghebbendes is met die departement opgestel en word deur kwartaallikse verslae gemoniteer.
c) ‘n Jaareinde oudit van die finansiële state word uitgevoer (aangeheg).
Geen waarborge ten opsigte van Casidra (Edms.) Bpk. is gegee nie.
6. Organisasies aan wie oorbetalings gemaak is
Begunstigde Rede vir oordrag Rekenkundige reëlings
Staatsmotorvervoer (SMV)
Western Cape Investment
and Trade Promotion Agency
(Wesgro)
Universiteit van Stellenbosch
Brei GG-vloot uit Memorandum van
Ooreenkoms
Befondsing van die Agri-sake Beleggingseenheid
en befondsing van die CBI “Train the Export
Mentor”-opleidingsprogram.
Bydrae tot die verskaffing van beurse aan studente
wat navorsing doen verwant tot die Agrifuturaprojek
78 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Memoranda van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Bedrag toegeken
R’000
Bedrag betaal
R’000
1 842 1 842
4 100 4 100
71 71
Casidra (Edms.) Bpk. Behou kernkapasiteit Aandeelhouersooreenkoms 10 200 10 200
Casidra (Edms.) Bpk.
Casidra (Edms.) Bpk.
Sagtevrugte-produsente-trust
Agri Mega-groep
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
Implementering van infrastruktuur en ander
projekte
Memoranda van
Ooreenkoms
Betaling van rampsubsidies Memoranda van
Ooreenkoms
Gemeenskapsontwikkelingsprogramme deur
opleiding van plaaswerkers oor psigo/sosiale
vraagstukke soos kommunikasievaardighede,
konflikbestuur, gesinsnormes en dwelmmisbruik,
en om hul produksie-voetspoor te verbeter
Bydrae tot die Agri Kaap-week 2010 wat van 15
– 17 April 2010 sal plaasvind, en bydrae tot “The
Farm Worker”-tydskrif ter ondersteuning van
plaaswerkers, plaas- en landelike inwoners
Memoranda van
Ooreenkoms
Memoranda van
Ooreenkoms
55 372 55 319
82 750 82 750
1 600 1 600
745 745

Anna-stigting
BADISA Clanwilliam
Begunstigde Rede vir oordrag Rekenkundige reëlings
Bell Valley MIV-inisiatief
Breederivier Wynland Landelike
Ontwikkelingsvereniging
CALEB Ontwikkelings- en
Opleidingsvereniging
Kaapse Weskus-biosfeer
DOPSTOP-vereniging
Droëvrugte Tegniese Dienste
Fasfacts (Fetale Alkoholsindroomvoorkomingsveldtog)
FARR: Stigting vir alkoholverwante
navorsing
Graham & Rhona Beckvaardigheidsentrum
Haarlemgemeenskapsontwikkelingsentrum
Karoo-sentrum vir Menseregte
Klawer Advies &
Ontwikkelingskantoor
Laingsburg Advies &
Ontwikkelingskantoor
Gronddiensbeweging
Norsa-gemeenskapsorg
Overberg Plaaswerkersvereniging
(Vyeboom-projek)
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
Voorsien akademiese, sosiale en omgewingsteun
en rus kinders toe met vaardighede vir
lewenslange leer
Ter bevordering van die lewensvaardighede en
gehalte van vroue op plase in die Clanwilliamomgewing
Uitbreiding van hul Kinderwelsynprogram in die
plaasgemeenskappe van die Helderberg en deel
van Stellenbosch-omgewing
Bystand en fasilitering van plaaswerkers
deur implementering van alkohol- en
dwelmmisbruik-voorkomingsprogramme; en
‘n bydrae tot sy opleidingsintervensies en
gemeenskapsontwikkelingsprogramme
Lewer opleidingsdienste in die veld van
maatskaplike ontwikkeling aan landelike
gemeenskappe, NRO’s, CBO’s en plaaswerkers
Vir die doeleindes om ongewingsopvoeding te
gee aan die jeug binne die raamwerk van Junior
LandCare
Spreek die nalatenskap van die dopstelsel en
alkoholmisbruik onder kwesbare groepe aan
Om plaaswerkers in staat te stel om grond te
bekom om fasiliteite te vestig vir die lewering van
veelvuldige gemeenskapsdienste
Voortsetting van die Fetale
Alkoholsindroomvoorkomingsveldtog en
kapasiteitsbou en die ontwikkeling van sekere
modules
Bewusmaking ten opsigte van middelmisbruik en
fetale alkohol-spektrum-ongesteldhede
‘n Bydrae tot opleiding en bemagtiging van
werklose plaaswerkers in tegniese vaardighede
Bemagtiging van omringende
plaasgemeenskapsgebiede deur hulle te voorsien
van opleiding en bewusmakingsprogramme
Bou van kapasiteit, kennis en bewusmaking van die
regte van plaasbewoners
Vir die skepping van beter lewensomstandighede
vir plaasgemeenskappe
Vir die doel van gemeenskapswerkswinkels en
veldtogte in die landelike gebiede ten einde
bewustheid te skep, plaaswerkers op te voed en
te bemagtig
Bydrae tot die opleiding van 480 leerders en 16
kampleiers
Om bystand te verleen met opvoeding en
vrywillige toetsing en berading
Om sosiale behoeftes van plaasgemeenskappe in
hierdie streek aan te spreek deur opleiding en
bemagtiging van plaaswerkers
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag toegeken
R’000
Bedrag betaal
R’000
177 177
45 45
250 250
160 160
173 173
50 50
125 125
250 250
250 250
250 250
500 500
246 246
250 250
125 125
60 60
85 85
100 100
125 125
4
79

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Pebbles-projek
Begunstigde Rede vir oordrag Rekenkundige reëlings
Aartappels Suid-Afrika
Landelike Ontwikkelingsnetwerk
Suid-Afrikaanse
Plaaswerkersvereniging (SAFWA)
St John Ambulans
Suid-Afrikaanse Scouts-vereniging
Waterwise warriors (NSRI)
Ter verryking van kinders uit benadeelde
agtergronde met spesiale opvoedingsbehoeftes,
veral diegene wie se lewe deur alkohol geaffekteer
is
Organisering van die bestaande en nuwe
rolspelers van die aartappelbedryf en bestuur
van ‘n landboukundige eksperimentele plaas
wat navorsing en demonstrasieproewe doen en
inligting versamel
Vir die doel van die begunstigdes se jaarlikse
gesondheidstoekenning-projek
Om gemeenskapswerkers toe te rus met die
nodige vaardighede in identifisering, berading en
verwysing van mense met verslawingsprobleme
Vir die implementering van hul noodhulpopleidingsprogram
in die landelike gebiede van die
Weskus
Voorsiening van opleiding by agt jeugkampe by
Hawequas Scout Ranch
Opleiding en bevordering van waterveiligheid
naby riviere, damme en reservoirs in die landelike
gebiede
80 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Memorandum van
Ooreenkoms
Bedrag toegeken
R’000
Bedrag betaal
R’000
250 250
430 430
125 125
242 242
250 250
185 185
220 220
Munisipaliteite Voertuiglisensies Statutêr 64 64
Werknemers Sosiale voordele Statutêr 1 927 1 927
Nie-werknemers
Beurse Memoranda van
Ooreenkoms
7. Openbare private vennootskappe (OPV)
Geen openbare private vennootskappe is aangegaan in die jaar onder oorsig nie.
8. Korporatiewe regeringsreëlings
5 651 5 651
In lyn met die WOFB (artikel 38 tot 40), die King II en nou die King III-verslag oor Korporatiewe Beheer, is risiko as ‘n hoeksteen van
beheer geposisioneer. Die Raamwerk vir Risikobestuur en Beheer wat deur die Provinsiale Tesourie uitgereik is, omvat die beginsels
van goeie beheer. Die basis van die verwante raamwerke vloei voort uit die Wet op Openbare Finansiële Bestuur en is ‘n inklusiewe
benadering wat die Batho Pele-beginsels, wat daarop gemik is om die regering se diensleweringsdoelwitte te fasiliteer, ondersteun.
Gedurende die jaar onder oorsig het die departement ‘n voetstootse analise oor beheer uitgevoer in ooreenstemming met die
Beheerraamwerk en Implementeringsgids en dit by die Provinsiale Tesourie ingedien. Die Raamwerk en Implementeringsgids het die
belangrikheid beklemtoon om voorraadopnames te doen en die interverwante prosesse en beleide van die departement te assesseer.
Dit het ook die geleentheid gebied om senior bestuurders betrokke te maak by die konsep en raamwerk van beheer, wat noodsaaklik
is vir die bestuur van ‘n program of ‘n departement in die regering.
Alle risikobestuursaktiwiteite is onder toesig van die Bedrog en Risiko-bestuurskomitee (FARMCOM) en vordering met die
implementering van ondernemingsrisikobestuur word maandeliks aan die komitee voorgelê. Die komitee se handves het onveranderd
gebly en sal onderworpe wees aan oorsig sodra die modernisering van die provinsiale regering, wat onder andere ondernemingsrisiko
insluit, afgehandel is. Verskeie FARMCOM-lede het induksie-opleiding bygewoon oor die verantwoordelikhede van lede wat verskaf is
deur Nasionale en Provinsiale Tesourie. Gedurende die latere deel van die 2009/1010 finansiële jaar is FARMCOM as ‘n komitee op sy
eie gevestig (FARMCOM het voorheen deel gevorm van die maandelikse bestuursvergadering). Gedurende die jaar:
• Is die departementele risikobeleid hersien en goedgekeur.
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
• Is die strategiese risiko-profiel hersien en versagtende strategieë is geïdentifiseer en gedokumenteer.
• Het die departement voortgegaan met die uitvoer van sy Risikobestuur Operasionele Plan in ooreenstemming met die goedkeuring
verkry van die Provinsiale Tesourie vir uitbreiding van die 2-jaar-strategiese plan, met tweemaandelikse verslaglewering aan die

Provinsiale Tesourie.
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
• Het die departement kwartaalliks gerapporteer aan die ouditkomitee oor die vordering ten opsigte van die implementering van
ondernemingsrisikobestuur.
Die departement het ook gedurende November 2009 ‘n toekenning ontvang van die Minister van Finansies en Toerisme en die
Hoofamptenaar Provinsiale Tesourie vir die mees progressiewe in die implementering van ondernemingsrisikobestuur in 2008/2009
binne die Provinsiale Regering Wes-Kaap.
Bestuur moet aan die Rekenpligtige Amptenaar verantwoording doen vir ontwerp, implementering en monitering van die proses van
risikobestuur (wat interne beheer insluit), en dit in die dag tot dag aktiwiteite van die departement integreer. Interne beheerstelsels vir
die departement word voortdurend verder ontwikkel en verstek, naamlik deur die Finansiële Bestuurs- en Verbeteringsplan. Finansiële
oordragte is gedoen om te voldoen aan Tesourie-regulasies, voorskrifte van die Departement Openbare Dienste en Administrasie en
om die Rekenpligtige Amptenaar se stelsel om Voorraadkettingbestursprosesse te stuur, met inbegrip van die Bodkomitee.
Die Departement het deelgeneem aan die gedeelde provinsiale fluitjieblaasmeganismes, wat voorsien is deur die Forensiese Ondersoekkomponent
by die departement van die premier. ‘n Tolvrye blitslyn is tot die beskikking gestel van personeel wat enige onetiese of
oneerlike gedrag anoniem wil aanmeld. Verskeie bewusmakingswerkswinkels oor bedrog en korrupsie is gehou met ‘n “module” oor
korrupsie wat as verpligte area ingesluit is by die Induksieprogram vir nuwe werknemers.
Die Departement het ‘n goedgekeurde Bedrogvoorkomingsbeleid en Plan. ‘n Bedrog-risiko-assessering is ook uitgevoer wat nou die
opgedateerde weergawe van die beleid en plan fasiliteer. Die aanmeld van bedrogsake is gesentraliseer by die FARMCOM, maar die
proses is egter onderworpe aan hersiening aangesien Arbeidsbetrekking en Ondernemingsrisikobestuur ‘n integrale deel gevorm het
van die fasilitering van inligting aan FARMCOM (weens die modernisering van die provinsiale regering).
Botsende belange word bestuur deur jaarlikse formele skriftelike verklarings van die lede van die Senior Bestuursdiens, en ook deurdat
die bodkomitee-lede verplig word om hul belange by elke vergadering van hierdie komitee te verklaar. In 2006/2007 is verklarings van
finansiële belang uitgebrei om alle lede van die Bodbeoordelingskomitee, Spesifkasiekomitee, Evalueringskomitee en Reëlingskomitee
in te sluit. Nie-aangewese lede van die personeel word gereeld daaraan herinner om belange te verklaar waar toepaslik. Sedert
2007/2008 is verklarings verkry van alle verantwoordelike bestuurders en hoër (enigeen wat uitgawes kan magtig) met betrekking tot
partytransaksies.
Die rol van die Interne Oudit-aktiwiteit as ‘n versekeringsverskaffer oor beheer, risikobestuur en kontrole prosesse was weer eens
deur KING III beklemtoon. Die posisie van risikogebaseerde ouditering is ‘n sentrale fokus van KING III.
Die departement maak gebruik van ‘n Gesentraliseerde Interne Oudit-diens, institusioneel gevestig in en verskaf deur die Provinsiale
Tesourier. Die gedeelde diens word beheer deur ‘n diensvlakooreenkoms. Interne ouditvorderingsverslae met besonderhede oor
prestasie teenoor die ouditplan word tweemaandeliks ingedien om doeltreffende monitering deur ’n departementele projekspan te
verseker. Ouditkomiteevergaderings word op ‘n kwartaallikse basis bygewoon.
Die Departement het ‘n Beroepsgesondheid- en Veiligheidsbeampte wat verantwoordelik is vir veiligheid, gesondheid en
omgewingsaangeleenthede. ‘n BGV-komitee is in plek en vergader kwartaalliks.
Die visie van die Departement omvat sy verbintenis tot verantwoordelike omgewingsrentmeesterskap (in balans met die natuur). Die
Departement het daarom die noodsaaklikheid van omgewingsbeheer as ‘n fokusarea beklemtoon. Die toepassing van omgewingsbeheer
vorm ook ‘n integrale deel van hoe die departement sy werksaamhede verrig.
Die Gedragskode vir Staatsdiens soos vervat in die Staatsdiensregulasies, Hoofstuk 2, is die “aanvaarde” kode. Die Gedragskode
vir Staatsdiens word voorts ook versterk deur die Gedragskode vir Voorraadkettingbestuurspraktisyns. Beide kodes vorm deel van
die departement se Bedrogvoorkomingsplan, wat op die departement se intranet geplaas is en bewustheid van die bestaan daarvan
bevorder deur risiko-werkswinkels.
Die departement het ‘n departementele beleid oor Verpligte Opleiding van Personeel in plek, wat onder meer insluit Staatsdienskodes
en -beleide (minimum standaarde vir etiese optrede) as deel van die leerarea “Wat is ‘n Staatsamptenaar”.
Alle nuwe werknemers word voorsien van ‘n afskrif van die Gedragskode vir die Staatsdiens as deel van die Induksieprogram waartoe
elke nuwe werknemer aanvaarding van die gedragskode erken. Gedurende die 2010/11 finansiële jaar sal alle hoofgebruikers en
alternatiewe gebruikers ook voorsien word van ‘n afskrif van die Gedragskode vir Voorraadkettingbestuurspraktisyns. Al sodanige
gebruikers sal versoek word om ontvangs en aanvaarding van die kode te erken.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
81

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
9. Aktiwiteite wat gestaak is/gaan word
Geen aktiwiteit is gestaak nie.
10. Nuwe/voorgestelde aktiwiteite
Geen nuwe/voorgestelde aktiwiteite is aangegaan nie.
11. Batebestuur
Dit was die besluit van hierdie provinsie om voort te gaan met LOGIS as die bateregister van die departemente. Alle bates van hierdie
departement is opgeneem in LOGIS en die rekonsiliasie tussen LOGIS en die Basiese Rekeningkundige stelsel (BRS) word gereeld deur
die loop van die jaar uitgevoer.
Daar is ‘n batebestuureenheid in die Voorraadkettingbestuurseksie wat bestaan uit drie mense en elke subseksie het ‘n aangestelde
batekontroleur of verantwoordelike persoon. Die departement het meer as 34 000 lynitems wat versprei is deur die hele provinsie.
‘n Werkstudie is ook in die subprogram: Finansiële Bestuur voltooi en batebestuur is verhef tot adjunkdirekteursvlak met ‘n span van sewe
of meer; ook om die nuwe eise wat die implementering van die Wet op Bestuur van die Regering se Vaste Bates (GIAMA) meegebring
het, die hoof te bied.
Geen aanstellings is gemaak nie weens ‘n moratorium op aanstellings in die program: Administrasie in die Provinsie. Kontrakte is verleng,
maar geen vordering is gemaak wat betref aanstellings om die Batebestuurshervorming te versnel nie.
Na die beste van my wete voldoen hierdie departement tans aan die minimum vereistes vir verslaglewering.
12. Gebeurtenisse na die verslagdatum
Die Wes-Kaapse Provinsiale Regering het begin met ‘n proses om ondernemingsrisikobestuur, kommunikasiedienste en menslike
hulpbronbestuur te korporatiseer in ‘n gedeelde diens onder die Departement van die Premier. Die oordrag van hierdie funksies na
genoemde departement sal vanaf 1 April 2010 begin plaasvind. Aangesien hierdie departement nie totale helderheid het oor hoe die proses
uiteindelik sal afloop nie, kan finale berekeninge ten opsigte van fondse wat ingevolge artikel 33 van die WOFB, Wet 1 van 1999, oorgedra
moet word, nie uitgereik word nie.
Aangesien die Nasionale Departement van Landbou gekombineer is met die funksies van Bosbou en Visserye, word daar van die provinsiale
departemente van landbou verwag om die bosboufunksies in hul onderskeie provinsies aan boord te neem. Dit sal die moontlike oordrag
van personeel, begroting en bates na hierdie departement behels. Die omvang en finale datum van hierdie byvoeging is tans onbekend.
13. Prestasie-inligting
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
Verwys na Deel twee, Programprestasie, van die jaarverslag met betrekking tot die werklike prestasie van die verskillende programme vir
die oorsigtydperk.
Vir die oorsigjaar is maandelikse en kwartaallikse verslae oor voorwaardelike toekennings, sowel as hierdie jaarverslag gebruik om
prestasie-inligting te verskaf. Vir die 2009/10 finansiële jaar is algehele prestasieverslaggewing op ‘n kwartaallikse basis gedoen.
Die departement het swaar gesteun op die assessering van die interne ouditkomponent en die Ouditeur-generaal se verslag en die
bestuursbriewe vir onafhanklike verifiëring van sy eie prestasie, terwyl die interne monitering en evalueringskapasiteit in die proses is om
gevestig te word.
Die risikobestuurseenheid was baie aktief in hierdie finansiële jaar en het in sy tweede bestaansjaar prosesse geprioritiseer en uitgevoer
om onder andere verbeterde rapportering van prestasie-inligting te verseker.
Die departement het ywerig gewerk om aanvaarbare standaarde van bewys van getuienis en verslaglewering te verseker.
82 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

14. SKOOR-resolusies
Verwysing na vorige ouditverslag en SKOOR-resolusies Onderwerp Bevindinge aangaande vordering
Die inligtingstelsels was nie geskik om die voorbereiding van ‘n prestasieverslag te
fasiliteer wat akkuraat en volledig is nie aangesien daar geen informele stelsel deur
die Departement ontwikkel is om akkuraat te rapporteer oor prestasie-inligting nie.
Boonop is daar nie voldoende kontroleprosesse en prosedures ontwerp en
geïmplementeer om die akkuraatheid en volledigheid van gerapporteerde prestasieinligting
te verseker nie. Hoewel die departement die korrekte inligting betyds
uitgereik het, is geen spesifieke verantwoordelikhede toegeken aan personeellede vir
die verkryging van prestasie-inligting nie.
Hierdie situasie kan daartoe lei dat onvolledige en onakkurate prestasie-inligting
gerapporteer word.
‘n Ondersoek is deur ‘n onafhanklike raadgewende firma uitgevoer op versoek
van die departement om ‘n bewering van moontlike botsende belange deur
‘n werknemer te ondersoek. Die ondersoek het tot geregtelike stappe teen
‘n werknemer en ontslag gelei. Dit blyk dat onvoldoende bestuurstoesig en
voortdurende monitering nie in plek was nie en tot ongemagtigde, vrugtelose en
verkwistende en ongereelde besteding kon lei.
Dit is met kommer dat die komitee die groot hoeveelheid en waarde van die
wesenlike regstellings opmerk wat tydens die oudit deur die ouditeure gemaak
is aan finansiële verslae. Wat kommerwekkend is, is dat indien hierdie regstellings
nie gemaak is nie, sou dit vir die geaffekteerde departemente gelei het tot ‘n
gekwalifiseerde mening. Die komitee is ook bekommerd dat hierdie wesenlike
wanvoorstelle nie deur die departemente opgetel is tydens hul normale oorsig en
interne kontroleprosesse nie. Daar is ook tydens die verhore getuig dat die interne
ouditfunksie tot op datum nie die oorsig van die interne kontroleprosesse van die
produksie van akkurate state in hul ouditplanne ingesluit het nie.
15. Vooraf wysigings aan ouditverslae
Prestasie-inligting. ‘n Departementele beleid oor bewysgebaseerde
prestasie-inligting is geskryf en geïmplementeer.
Dissiplinêre optrede. Die persoon is ontslaan.
Die geval is aan die Suid-Afrikaanse Polisiediens
oorgegee vir kriminele vervolging.
Bestuur is daarop bedag gemaak dat hulle
waaksaam moet wees vir botsende belange.
Vier wesenlike regstellings ná
indiening van finansiële state.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Op state aangebring.
Dit is onder personeel se aandag gebring dat die
herhaling van soortgelyke wanvoorstelle vermy
moet word.
Daar was geen kwalifikasies nie en twee beklemtonings van sake in die jaarlikse finansiële state in die ouditverslag vir die 2008/2009
finansiële jaar.
Verwysing van vorige ouditverslag
Finansiële jaar waarin
dit eerste ontstaan het
Onderwerp
Vordering gemaak in verwydering/
oplossing van die sake
Ouditverslag – Ander: 2008/09 Vier wesenlike regstellings ná indiening van finansiële state. Aangebring op Jaarlikse Finansiële State.
2008/09
2008/09
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
Inligtingstelsels was nie geskik om die voorbereiding van ‘n
prestasieverslag wat akkuraat en volledig is, te fasiliteer nie.
Kontroleprosesse en prosedures, wat ontwerp en
geïmplementeer is om die akkuraatheid en volledigheid
van gerapporteerde perstasie-inligting te verseker, was
ontoereikend.
16. Vrystellings en ander afwykings van Nasionale Tesourie
Geen vrystellings of afwykings is van Nasionale Tesourie ontvang nie.
‘n Departementele beleid oor
bewysgebaseerde prestasie-inligting is
geskryf en geïmplementeer.
‘n Departementele beleid oor
bewysgebaseerde prestasie-inligting is
geskryf en geïmplementeer.
4
83

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
17. Ander
Ten opsigte van die Omvattende Landbousteunprogram is R57.64 miljoen ontvang in skedule 4. Alles behalwe R42 000 is bestee aan
voorligtingsopknapping en opkomende boere in bemagtigingsprojekte sowel as op hul eie behoeftes, hoofsaaklik aan infrastruktuur. Alle
doelstellings is bereik of naastenby bereik.
Kragtens skedule 5 van die Wet is R6 miljoen ontvang ten opsigte van die Ilima Letsema-subsidie. Alles behalwe R10 000 was teen 31 Maart
2010 bestee. Alle doelstellings is bereik.
Kragtens skedule 5 van die Wet is R3.085 miljoen ontvang ten opsigte van die Land Care-subsidie. Die totale bedrag was teen 31 Maart
2010 bestee. Alle doelstellings is bereik.
‘n Evalueringsverslag vir elk van bogemelde subsidies is ingedien by die DLBV ingevolge die Wet op Verdeling van Inkomste (DORA).
Al bostaande oordragte is in die primêre provinsiale bankrekening inbetaal, soos voorgeskryf.
18. Goedkeuring
Die Jaarlikse Finansiële State, soos uiteengesit op bladsye 71 tot 136, is deur die rekenpligtige beampte goedgekeur.
26 Julie 2010
Me JS Isaacs
Rekenpligtige Beampte
WES-KAAP: DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
VERSLAG VAN DIE REKENPLIGTIGE AMPTENAAR
vir die jaar geëindig op 31 Maart 2010
84 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

4
VERSLAG VAN DIE OUDITEUR-GENERAAL AAN DIE WES-KAAPSE PROVINSIALE PARLEMENT OOR DIE
FINANSIËLE STATE VAN POS 11: WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2010
VERSLAG OOR DIE FINANSIËLE STATE
Inleiding
1. Ek het die meegaande finansiële state van die Wes-Kaap Departement van Landbou geoudit, wat die volgende behels: die toewysingstaat,
staat van die finansiële posisie soos op 31 Maart 2010; staat van finansiële prestasie; staat van veranderings in netto bates en kontantvloeistaat
vir die jaar toe geëindig; en ’n opsomming van beduidende rekeningkundige beleid en ander verduidelikende aantekeninge soos op bladsye
93 tot 145 uiteengesit.
Rekenpligtige Beampte se verantwoordelikheid vir die finansiële state
2. Die rekenpligtige beampte is verantwoordelik vir die voorbereiding en behoorlike voorlegging van hierdie finansiële state
ooreenkomstig die aangepaste kontantgrondslag van rekeningkunde, soos bepaal deur Nasionale Tesourie en uiteengesit in aantekening
1.1 by die finansiële state, en op die wyse vereis deur die Wet op Openbare Finansiële Bestuur van Suid-Afrika, 1999 (Wet Nr. 1 van
1999) (PFMA) en die Wet op die Verdeling van Inkomste, Suid-Afrika, 2009 (Wet Nr. 12 van 2009) (DORA). Hierdie verantwoordelikheid
sluit in: die ontwerp, implementering en handhawing van interne beheer ten opsigte van die voorbereiding van finansiële state wat sonder
wesenlike wanvoorstelling is, hetsy weens bedrog of foutering; selektering en toepassing van toepaslike rekeningkundige beleid; en die
maak van rekeningkundige beramings wat onder die omstandighede redelik is.
Verantwoordelikheid van die Ouditeur-Generaal
3. Soos vereis deur artikel 188 van die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996, en artikel 4 van die Wet op Openbare Oudit,
2004 (Wet Nr. 25 van 2004) (PAA) en artikel 40(2) van die PFMA, is dit my verantwoordelikheid om op grond van my oudit ’n mening oor
hierdie finansiële state uit te spreek.
4. Ek het my oudit ooreenkomstig die Internasionale Ouditstandaarde en Algemene Kennisgewing 1570 van 2009, gepubliseer in
Staatskoerant 32758 van 27 November 2009 uitgevoer. Ooreenkomstig hierdie standaarde moet ek etiese vereistes nakom en die oudit
beplan en uitvoer om redelike sekerheid te kry dat die finansiële state sonder wesenlike wanvoorstelling is.
5. ’n Oudit vereis die uitvoer van prosedures om ouditbewyse aangaande die bedrae en onthullings in die finansiële state te verkry. Die
prosedures wat geselekteer word, berus op die ouditeur se oordeel, insluitend die evaluering van die risiko’s van wesenlike wanvoorstelling
in die finansiële state, hetsy weens bedrog of foutering. By die evaluering van hierdie risiko’s, oorweeg die ouditeur interne beheermaatreëls
van toepassing op die entiteit se voorbereiding en behoorlike voorlegging van die finansiële state ten einde ouditprosedures te ontwerp
wat onder die omstandighede geskik is, maar nie met die doel om ’n mening uit te spreek oor die doeltreffendheid van die entiteit se
interne beheer nie. ’n Oudit behels ook die evaluering van die toepaslikheid van rekeningkundige beleid wat toegepas is en die redelikheid
van rekeningkundige beramings wat deur bestuur gedoen is, asook die evaluering van die algehele aanbieding van die finansiële state.
6. Ek glo dat die ouditbewyse wat ek verkry het, voldoende en geskik is om as grondslag vir my ouditmening te dien.
Mening
7. Na my mening is die finansiële state in alle wesenlike opsigte ’n billike weerspieëling van die Wes-Kaap Departement van Landbou se
finansiële posisie vir die jaar geëindig 31 Maart 2010, en is sy finansiële prestasie en kontantvloei vir die jaar toe geëindig ooreenkomstig
die aangepaste kontantgrondslag van rekeningkunde, soos bepaal deur die Nasionale Tesourie en uiteengesit in aantekening 1.1 by die
finansiële state, en op die wyse deur die PFMA en DORA vereis.
Beklemtoning van aangeleenthede
Ek vestig die aandag op onderstaande aangeleentheid. My mening in hierdie verband bly onveranderd:
Rekeningkundige grondslag
8. Die departement se beleid is om finansiële state op die aangepaste kontantgrondslag van rekeningkunde voor te berei, soos uiteengesit
in aantekening 1.1 by die finansiële state.
Bykomende aangeleenthede
Ek vestig die aandag op die onderstaande aangeleentheid. My mening in hierdie verband bly onveranderd:
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
85

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Ongeouditeerde aanvullende skedules
9. Die aanvullende inligting wat op bladsye 146 tot 161 uiteengesit is, vorm nie deel van die finansiële state nie en word as bykomende
inligting voorgelê. Ek het nie hierdie skedules geouditeer nie en gevolglik spreek ek geen mening daaroor uit nie.
VERSLAG OOR ANDER REGS- EN REGULATORIESE VEREISTES
10. Ingevolge die PAA van Suid-Afrika en Algemene Kennisgewing 1570 van 2009, gepubliseer in Staatskoerant 32758 van 27 November
2009, sluit ek hieronder my bevindings in oor die verslag oor vooraf bepaalde doelwitte, nakoming van die PFMA, DORA en finansiële
bestuur (interne beheer).
Bevindings
Vooraf bepaalde doelwitte
Geen aangeleenthede om aan te meld nie.
Nakoming van wetgewing en regulasies
Geen aangeleenthede om aan te meld nie.
Interne beheer
11. Ek het interne beheer van toepassing op my oudit van die finansiële state en die verslag oor vooraf bepaalde doelwitte en nakoming
van die PFMA en DORA oorweeg, maar nie vir die doeleindes om ’n mening oor die doeltreffendheid van interne beheer uit te spreek
nie. Die aangeleenthede hieronder aangemeld is beperk tot die tekortkominge wat tydens die oudit geïdentifiseer is.
12. Geen bevindings om aan te meld nie.
Kaapstad
31 Julie 2010
86 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

Toedeling per program
1. Administrasie
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
2. Volhoubare Hulpbron Bestuur
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
3. Boeresteun En Ontwikkeling
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
4. Veearsenydienste
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van fondse
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Finale
toedeling
4
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
67,009
3,988
2,610
31,308
101,409
1,598
58,324
62,313
1,003
40,785
1,028
1,110
5. Tegnologie Navorsing en Ontwikkelingsdienste
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
6. Landbou Ekonomie
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
66,972
192
1,798
10,682
651
461
7. Gestruktureerde Landbouopleiding
Lopende betaling
36,263
Oordragte en subsidies
3,303
Betaling vir kapitale bates
661
(351)
715
(364)
(1,063)
473
590
(7,190)
6,317
873
(847)
(120)
967
(2,785)
112
2,673
(896)
1,080
(184)
(1,505)
960
545
(3,698)
(1,100)
-
(2,116)
-
-
-
7,055
-
245
104
-
1,638
-
-
(245)
-
-
(1,883)
-
-
62,960
3,603
2,246
28,129
101,882
2,188
51,134
75,685
1,876
40,183
1,012
2,077
65,825
304
4,471
9,541
1,731
277
32,875
4,263
1,206
62,961
3,603
1,593
28,129
99,236
2,189
51,134
75,631
1,877
40,182
1,012
2,078
65,827
303
4,469
9,542
1,731
276
32,875
4,263
1,206
(1)
-
653
-
2,646
(1)
-
54
(1)
1
-
(1)
(2)
1
2
(1)
-
1
-
-
-
100.0%
100.0%
70.9%
100.0%
97.4%
100.0%
100.0%
99.9%
100.1%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
99.7%
100.0%
100.0%
100.0%
99.6%
100.0%
100.0%
100.0%
Totaal 493,468 - - 493,468 490,117 3,351 99.3% 376,644 355,699
Rekonsiliasie met Staat van Finansiële Prestasie
Voeg by:
Departemente inkomste
Hulpverlening
Werklike bedrae per Staat van Finansiële Prestasie (Totale inkomste)
Voeg by: Hulpverlening
Werklike bedrae per Staat van Finansiële Prestasie (Totale uitgawes)
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
APPROPRIASIESTAAT
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
58,262
1,650
2,229
24,735
39,076
3,432
41,339
64,979
2,437
35,424
34
1,884
56,130
527
2,234
8,339
374
214
29,795
2,346
1,204
87
58,243
1,646
2,225
24,448
23,629
894
41,318
64,968
2,426
35,118
30
1,803
56,061
517
1,689
8,060
373
201
28,770
2,344
936
952
1,643
459
160
494,879 378,447
509 656
490,626 356,355

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Ekonomiese klassifikasie
Lopende betalings
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en
aanspreeklikhede
Oordragte en subsidies
Provinsies en munisipaliteite
Departementele agentskappe &
rekeninge
Universiteite en technikons
Openbare korporasies & privaat
ondernemings
Nie-winsgewende instellings
Huishoudings
Geskenke en donasies
Betaling vir kapitale bates
Geboue en ander vaste strukture
Masjinerie en toerusting
Biologiese bates
Sagteware en ander ontasbare bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
88 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
190,206
121,128
2
8
66
4,060
81
55,257
4,365
108,018
1,037
725
8,355
22
138
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
APPROPRIASIESTAAT
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
(5,474)
(9,448)
138
147
(12)
1,778
(10)
87,546
1,403
(81,391)
223
(725)
5,080
(8)
753
(4,335)
(1,724)
-
-
-
104
-
7,055
-
(1,100)
-
-
-
-
-
180,397
109,956
140
155
54
5,942
71
149,858
5,768
25,527
1,260
-
13,435
14
891
180,397
109,956
140
155
54
5,942
71
149,805
5,768
22,881
1,260
-
12,783
14
891
-
-
-
-
-
-
-
53
-
2,646
-
-
652
-
-
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
89.6%
100.0%
-
95.1%
100.0%
100.0%
156,516
97,185
51
272
69
1,480
71
58,559
7,403
40,767
637
1,518
12,067
-
49
155,243
96,466
49
Total 493,468 - - 493,468 490,117 3,351 99.3% 376,644 355,699
260
53
1,480
71
58,554
6,074
26,641
634
415
9,716
-
43

Besonderhede per subprogram
1.1 Kantoor van die LUR
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
1.2 Senior Management
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
1.3 Korporatiewe Dienste
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
1.4 Finansiële Bestuur
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
1.5 Kommunikasiedienste
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Finale
toedeling
4
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
5,242
845
37
6,516
212
85
28,422
2,575
1,274
20,210
31
864
6,619
325
350
(82)
-
122
(164)
811
653
896
(70)
(321)
(302)
(25)
(612)
(699)
(1)
(206)
(270)
-
-
(1,502)
-
-
-
(1,100)
-
(1,903)
-
-
(23)
-
-
4,890
845
159
4,850
1,023
738
29,318
1,405
953
18,005
6
252
5,897
324
144
4,890
845
159
4,851
1,023
85
29,318
1,405
953
18,005
6
252
5,897
324
144
-
-
-
(1)
-
653
-
-
-
-
-
-
-
-
-
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
11.5%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
Totaal 73,607 - (4,798) 68,809 68,157 652 99.1% 62,141 62,114
Ekonomiese klassifikasie
Lopende betalings
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en
aanspreeklikhede
Oordragte en subsidies
Provinsies en munisipaliteite
Departementele agentskappe &
rekeninge
Openbare korporasies & privaat
ondernemings
Huishoudings
Geskenke en donasies
Betaling vir kapitale bates
Geboue en ander vaste strukture
Masjinerie en toerusting
Sagteware en ander ontasbare bates
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
BESONDERHEDE PER PROGRAM 1 - ADMINISTRASIE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van fondse
5,184
2
38
4,785
271
84
25,630
1,068
1,611
17,235
13
291
5,428
296
205
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
89
5,181
2
38
4,783
270
84
25,618
1,067
1,610
17,235
11
289
5,426
296
204
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
35,582
31,425
1
2
1
200
30
3,580
177
5
2,604
-
(1)
(437)
77
9
(1)
800
(24)
(82)
22
(5)
(536)
178
(1,390)
(2,308)
-
-
-
-
-
(1,100)
-
-
-
-
34,191
28,680
78
11
-
1,000
6
2,398
199
-
2,068
178
34,192
28,680
77
12
-
1,000
5
2,398
200
-
1,415
178
(1)
-
1
(1)
-
-
1
-
(1)
-
653
-
100.0%
100.0%
98.7%
109.1%
-
100.0%
83.3%
100.0%
100.5%
-
68.4%
100.0%
Totaal 73,607 - (4,798) 68,809 68,157 652 99.1% 62,141 62,114
28,925
29,266
6
65
6
218
3
1,097
326
-
2,185
44
28,914
29,262
6
61
6
218
2
1,094
326
-
2,182
43

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Besonderhede per subprogram
2.1 Ingenieursdienste
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
2.2 LandCare
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
BESONDERHEDE PER PROGRAM 2 –VOLHOUBARE HULPBRONBESTUUR
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
90 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
11,166
301
1,148
20,142
101,108
450
(542)
63
(546)
(521)
410
1,136
-
-
-
(2,116)
-
-
10,624
364
602
17,505
101,518
1,586
10,624
364
602
17,505
98,872
1,587
-
-
-
-
2,646
(1)
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
97.4%
100.1%
Totaal 134,315 - (2,116) 132,199 129,554 2,645 98.0% 67,243 48,971
Ekonomiese klassifikasie
Lopende betalings
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en
aanspreeklikhede
Oordragte en subsidies
Provinsies en munisipaliteite
Departementele agentskappe &
rekeninge
Openbare korporasies & privaat
ondernemings
Nie-winsgewende instellings
Huishoudings
Geskenke en donasies
Betaling vir kapitale bates
Geboue en ander vaste strukture
Masjinerie en toerusting
Sagteware en ander ontasbare bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
9,522
1,501
2,348
15,213
37,575
1,084
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
9,519
173
714
14,929
23,456
180
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
18,006
13,299
1
2
1
300
10
320
100,778
-
250
1,330
18
(1,382)
317
2
-
-
(36)
82,748
-
(82,601)
362
(250)
600
240
(2,116)
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Totaal 134,315 - (2,116) 132,199 129,554 2,645 98.0% 67,243 48,971
14,508
13,616
3
2
1
264
82,758
320
18,177
362
-
1,930
258
14,508
13,615
3
2
1
264
82,758
320
15,532
362
-
1,930
259
-
1
-
-
-
-
-
-
2,645
-
-
-
(1)
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
85.4%
100.0%
-
100.0%
100.4%
13,807
10,901
4
23
1
-
152
1,827
37,096
-
750
2,677
5
13,719
10,703
4
22
1
-
151
500
22,977
-
-
894
-

Besonderhede per subprogram
3.1 Vestiging van boere
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
3.2 Voorligting En Adviesdienste
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
3.3 Voedselsekerheid
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Finale
toedeling
4
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
12,564
21,127
410
26,606
18,635
422
11,931
12,776
171
(2,905)
2,320
(102)
(2,341)
685
1,040
(1,356)
1,776
(100)
-
-
-
-
-
-
-
7,055
-
3.4 CASIDRA (EDMS.) BPK.
Oordragte en subsidies
3.5 Plaaswerker Ontwikkeling
5,700 - - 5,700 5,700 - 100.0% 5,700 5,700
Lopende betaling
7,223 (588)
- 6,635 6,635
- 100.0% 5,973 5,968
Oordragte en subsidies
4,075 1,536
- 5,611 5,610 1 100.0% 4,335 4,334
Betaling vir kapitale bates
- 35
-
35
35
- 100.0%
43
42
9,659
23,447
308
24,265
19,320
1,462
10,575
21,607
71
9,659
23,403
308
24,267
19,320
1,461
10,573
21,598
73
-
44
-
(2)
-
1
2
9
(2)
100.0%
99.8%
100.0%
100.0%
100.0%
99.9%
100.0%
100.0%
102.8%
Totaal 121,640 - 7,055 128,695 128,642 53 100.0% 108,755 108,712
Ekonomiese klassifikasie
Lopende betalings
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en
aanspreeklikhede
Oordragte en subsidies
Provinsies en munisipaliteite
Departementele agentskappe &
rekeninge
Openbare korporasies & privaat
ondernemings
Niewinsgewende instellings
Huishoudings
Geskenke en donasies
Betaling vir kapitale bates
Masjinerie en toerusting
Biologiese bates
Sagteware en ander ontasbare bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
14,695
19,529
2,209
10,258
17,067
111
10,413
18,348
74
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe
as % van
finale
toedeling
Finale
toedeling
91
14,693
19,527
2,209
10,252
17,064
106
10,405
18,343
69
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
33,016
25,308
-
-
16
2,740
55,017
3,905
20
615
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
BESONDERHEDE PER PROGRAM 3 – BOERESTEUN-ONTWIKKELING
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
1,003
-
-
222
(7,487)
38
37
(7)
-
4,807
1,543
(8)
(18)
460
14
399
-
-
-
-
-
-
7,055
-
-
-
-
-
-
33,238
17,821
38
37
9
2,740
66,879
5,448
12
597
1,463
14
399
33,238
17,820
38
37
9
2,740
66,827
5,448
12
596
1,464
14
399
-
1
-
-
-
-
52
-
-
1
(1)
-
-
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
99.0%
100.0%
100.0%
99.8%
100.1%
100.0%
100.0%
Totaal 121,640 - 7,055 128,695 128,642 53 100.0% 108,755 108,712
26,429
14,864
15
31
14
1,262
57,790
5,299
308
306
2,437
-
-
26,428
14,847
15
28
7
1,262
57,790
5,298
306
305
2,426
-
-

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Besonderhede per subprogram
4.1 Dieregesondheid
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
4.2 Uitvoerbeheer
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
92 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
22,574
452
215
2,986
-
-
4.3 Veearsenykunde Openbare Gesondheid
Lopende betaling
3,299
Oordragte en subsidies
1
Betaling vir kapitale bates
50
4.4 Veearsenykunde Laboratoriumdienste
Lopende betaling
11,926
Oordragte en subsidies
575
Betaling vir kapitale bates
845
(455)
34
289
116
19
15
119
(1)
82
(627)
(172)
581
245
-
-
-
-
-
-
-
-
-
104
-
22,364
486
504
3,102
19
15
3,418
-
132
11,299
507
1,426
22,363
486
505
3,102
19
15
3,417
-
132
11,300
507
1,426
1
-
(1)
-
-
-
1
-
-
(1)
-
-
100.0%
100.0%
100.2%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
-
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
Totaal 42,923 - 349 43,272 43,272 - 100.0% 37,342 36,951
Ekonomiese klassifikasie
Lopende betalings
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en
aanspreeklikhede
Oordragte en subsidies
Provinsies en munisipaliteite
Departementele agentskappe &
rekeninge
Openbare korporasies & privaat
ondernemings
Huishoudings
Geskenke en donasies
Betaling vir kapitale bates
Masjinerie en toerusting
Sagteware en ander ontasbare bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
19,904
13
455
2,753
-
32
3,436
5
112
9,331
16
1,285
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
19,700
11
454
2,750
-
31
3,371
4
34
9,297
15
1,284
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
28,741
12,044
-
-
3
450
-
575
-
1,110
-
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
BESONDERHEDE PER PROGRAM 4 –VEEARTSENYDIENSTE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
(199)
(664)
8
8
(3)
24
7
(148)
-
921
46
245
-
-
-
-
104
-
-
-
-
-
28,787
11,380
8
8
-
578
7
427
-
2,031
46
28,787
11,381
7
7
-
578
7
427
-
2,032
46
-
(1)
1
1
-
-
-
-
-
(1)
-
100.0%
100.0%
87.5%
87.5%
-
100.0%
100.0%
100.0%
-
100.0%
100.0%
Totaal 42,923 - 349 43,272 43,272 - 100.0% 37,342 36,951
26,093
9,311
11
9
1
-
8
20
5
1,884
-
25,980
9,119
10
9
-
-
7
20
3
1,803
-

Besonderhede per subprogram
5.1 Navorsing
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
5.2 Inligtingsdienste
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Finale
toedeling
4
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
39,988
154
1,140
1,935
2
172
5.3 Infrastruktuur Ondersteuningsdienste
Lopende betaling
25,049
Oordragte en subsidies
36
Betaling vir kapitale bates
486
(3,118)
9
322
(561)
(1)
(151)
894
104
2,502
1,638
-
-
-
-
-
-
-
-
38,508
163
1,462
1,374
1
21
25,943
140
2,988
38,510
163
1,461
1,373
1
21
25,944
139
2,987
(2)
-
1
1
-
-
(1)
1
1
100.0%
100.0%
99.9%
99.9%
100.0%
100.0%
100.0%
99.3%
100.0%
Totaal 68,962 - 1,638 70,600 70,599 1 100.0% 58,891 58,267
Ekonomiese klassifikasie
Current payments
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates
en aanspreeklikhede
Transfers and subsidies
Provinsies en munisipaliteite
Openbare korporasies &
privaat ondernemings
Huishoudings
Geskenke en donasies
Payments for capital assets
Geboue en ander vaste
strukture
Masjinerie en toerusting
Sagteware en ander
ontasbare bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
32,689
47
1,118
1,215
313
335
22,226
167
781
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
45,228
21,744
-
-
45
-
2
145
330
1,348
120
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
BESONDERHEDE PER PROGRAM 5 – TEGNOLOGIE-, NAVORSING- EN ONTWIKKELINGSDIENSTE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
(2,514)
(318)
8
39
(2)
8
250
(144)
(330)
3,113
(110)
-
1,638
-
-
-
-
-
-
-
-
-
42,714
23,064
8
39
43
8
252
1
-
4,461
10
42,714
23,066
9
39
43
8
251
1
-
(2)
(1)
-
-
-
1
-
100.0%
100.0%
112.5%
100.0%
100.0%
100.0%
99.6%
100.0%
Totaal 68,962 - 1,638 70,600 70,599 1 100.0% 58,891 58,267
-
4,459
9
-
2
1
-
100.0%
90.0%
38,099
17,894
9
128
45
303
179
-
450
1,784
-
93
32,661
40
754
1,214
312
156
22,186
165
779
38,064
17,862
8
127
38
302
177
-
142
1,547
-

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Besonderhede per subprogram
Aangepaste
toedeling
6.1 Agri-Besigheidsontwikkeling En Ondersteuning
Lopende betaling
7,117
Oordragte en subsidies
651
Betaling vir kapitale bates
398
6.2 Makro-Ekonomie en Statistieke
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
Verplasing
van
fondse
94 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
3,565
-
63
(504)
1,080
(283)
(392)
-
99
(245)
-
-
-
-
-
6,368
1,731
115
3,173
-
162
6,368
1,731
115
3,174
-
161
-
-
-
(1)
-
1
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
-
99.4%
Totaal 11,794 - (245) 11,549 11,549 - 100.0% 8,927 8,634
Ekonomiese klassifikasie
Lopende betalings
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en
aanspreeklikhede
Oordragte en subsidies
Departementele agentskappe &
rekeninge
Universiteite en technikons
Openbare korporasies & privaat
ondernemings
Geskenke en donasies
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
5,759
371
149
2,580
3
65
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
5,618
371
137
2,442
2
64
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
8,108
2,570
-
4
270
81
200
100
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
BESONDERHEDE PER PROGRAM 6 – LANDBOU-EKONOMIE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
(1,600)
703
2
(1)
1,090
(10)
-
-
(245)
-
-
-
-
-
-
-
Betaling vir kapitale bates
Masjinerie en toerusting 461 (184) - 277 277 - 100.0% 214 201
6,263
3,273
2
3
1,360
71
200
100
6,262
3,273
3
3
1,360
71
200
100
1
-
(1)
-
-
-
-
-
100.0%
100.0%
150.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
Totaal 11,794 - (245) 11,549 11,549 - 100.0% 8,927 8,634
5,068
3,268
2
1
-
71
303
-
4,899
3,159
2
-
-
71
302
-

Besonderhede per subprogram
7.1 Tersiêre Onderrig
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
7.2 Verdere Onderrig En Opleiding (VOO)
Lopende betaling
Oordragte en subsidies
Betaling vir kapitale bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Finale
toedeling
4
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
14,869
3,163
-
10,902
-
480
(237)
130
624
(1,315)
358
(356)
(829)
-
-
(1,054)
-
-
7.3 Gehalteversekering
Lopende betaling
7.4 Opleiding-Admin En Ondersteuning
20 (20) - - - - - 40 13
Lopende betaling
10,472 67
- 10,539 10,539
- 100.0% 10,160 10,158
Oordragte en subsidies
140 472
- 612
612
- 100.0%
330 328
Betaling vir kapitale bates
181 277
- 458
458
- 100.0%
322 201
13,803
3,293
624
8,533
358
124
13,803
3,293
624
8,533
358
124
-
-
-
-
-
-
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
Totaal 40,227 - (1,883) 38,344 38,344 - 100.0% 33,345 32,050
Ekonomiese klassifikasie
Lopende betalings
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en
aanspreeklikhede
Oordragte en subsidies
Provinsies en munisipaliteite
Departementele agentskappe &
rekeninge
Niewinsgewende instellings
Huishoudings
Geskenke en donasies
Betaling vir kapitale bates
Geboue en ander vaste strukture
Masjinerie en toerusting
Biologiese bates
Aangepaste
toedeling
Verplasing
van
fondse
12,964
2,016
456
6,631
-
426
2009/10 2008/09
Virement
Finale
toedeling
Werklike
uitgawes
Afwyking
Uitgawe as
% van finale
toedeling
Finale
toedeling
95
12,158
2,016
454
6,441
-
281
Werklike
uitgawe
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
21,525
14,738
-
-
-
100
140
3,063
-
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
BESONDERHEDE PER PROGRAM 7 – GESTRUKTUREERDE LANDBOUOPLEIDING
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
140
499
22
-
(1,562)
3
55
1
(100)
(140)
1,198
1
(140)
706
(22)
(829)
(1,054)
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
20,696
12,122
3
55
1
-
-
4,261
1
-
1,205
-
20,696
12,121
3
55
1
-
-
4,261
1
-
1,206
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
(1)
-
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
100.0%
-
-
100.0%
100.0%
-
100.1%
-
Totaal 40,227 - (1,883) 38,344 38,344 - 100.0% 33,345 32,050
18,095
11,681
4
15
2
-
277
2,067
-
318
886
-
17,239
11,514
4
13
1
-
276
2,067
-
273
663
-

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
1. Besonderhede van oordragte en subsidies soos per die Wet op Toedeling (na Virement):
Besonderhede van hierdie transaksies kan besigtig word in die nota oor Oordragte en subsidies, openbaarmakingsnotas en Bylae 1 (A - F)
by die Jaarlikse Finansiële State.
2. Besonderhede van spesifieke en eksklusiewe toegewese bedrae bewillig (na Virement):
Besonderhede van hierdie transaksies kan besigtig word in nota 1 (Jaarlikse toedeling) by die Jaarlikse Finansiële State.
3. Besonderhede van finansiële transaksies in bates en aanspreeklikhede
Besonderhede van hierdie transaksies per program kan besigtig word in die nota oor finansiële transaksies in bates en aanspreeklikhede
by die Jaarlikse Finansiële State.
4. Verduidelikings van wesenlike afwykings van bedrae bewillig (na Virement):
4.1 Per Program:
Finale toedeling
R’000
96 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklike uitgawes
R’000
Afwyking
R’000
Afwyking as ‘n % van
finale toedeling
Program 1: Administrasie 68,809 68,157 652 0.95%
Die onderspandering van R0,652 miljoen was meestal vir vergoeding van werknemers weens die moratorium op die vul van poste. Aansoeke vir oorbetalings is aangevra om
meubels en elektroniese toerusting vir die topbestuur-raadsaal aan te koop.
Program 2: Volhoubare Hulpbronbestuur 132,199 129,554 2,645 2.00%
Die onderspandering van R2,645 miljoen was toegeskryf aan die Sentraal-Karoo-droogtehulpskema wat eers op 01 November 2009 geïmplementeer kon word nadat DLBV
die MVO op 30 Oktober 2009 onderteken het. Daarom kon die Departement nie bestee soos wat aanvanklik beplan was nie. Aansoek om oorbetaling is aangevra.
4.2 Per Ekonomiese klassifikasie
Lopende betalings:
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en aanspreeklikhede
Oordragte en subsidies:
Provinsies en munisipaliteite
Departementele agentskappe en rekeninge
Universiteite en technikons
Openbare korporasies en privaat ondernemings
Niewinsgewende instellings
Huishoudings
Geskenk en donasies
Betaling vir kapitale bates:
Masjinerie en toerusting
Biologiese bates
Sagteware en ander ontasbare bates
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE BY DIE APPROPRIASIESTAAT
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Finale toedeling
R’000
180,397
109,956
140
155
54
5,942
71
149,858
5,768
25,527
1,260
13,435
14
891
Werklike uitgawes
R’000
180,397
109,956
140
155
54
5,942
71
149,805
5,768
22,881
1,260
12,783
14
891
Afwyking
R’000
-
-
-
-
-
-
-
53
-
2,646
-
652
-
-
Afwyking as ‘n % van
finale toedeling
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0.04%
0%
10.37%
0%
4.86%
0%
0%

INKOMSTE
Jaarlikse toedeling
Departementele inkomste
Hulpverlening
Nota
1
2
3
2009/10
R’000
493,468
952
459
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
2008/09
R’000
376,644
1,643
160
Totale Inkomste 494,879 378,447
UITGAWES
Lopende uitgawes 290,681 252,383
Vergoeding van werknemers
Goedere en dienste
Rente en huur op grond
Finansiële transaksies in bates en aanspreek-likhede
Hulpverlening
4
5
6
7
3
180,397
109,956
140
155
33
155,243
96,466
49
260
365
Oordragte en subsidies 186,257 93,715
Oordragte en subsidies
Hulpverlening
8
3
185,781
476
93,507
208
Uitgawes vir kapitale bates 13,688 10,257
Tasbare kapitale bates
Sagteware en ander ontasbare bates
9
9
12,797
891
10,214
43
Totale Uitgawes 490,626 356,355
SURPLUS VIR DIE JAAR 4,253 22,092
Rekonsiliasie van Netto Surplus vir die jaar
Bewilligde fondse 3,351 20,945
Jaarlikse toedeling
Voorwaardelike bydraes
Departementele inkomste
Hulpverlening
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
STAAT VAN FINANSIëLE PRESTASIE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
15
3
654
2,697
952
(50)
13,057
7,888
SURPLUS VIR DIE JAAR 4,253 22,092
97
1,643
(496)

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
BATES
98 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
2009/10
R’000
2008/09
R’000
Lopende bates 9,440 29,090
Kontant en kontantekwivalente
Voorafbetaling en voorskotte
Invorderbare geld
10
11
12
7,912
151
1,377
26,868
234
1,988
Nie-lopende bates 13 25,000 25,000
Beleggings 25,000 25,000
Totale Bates 34,440 54,090
AANSPREEKLIKHEDE
Lopende aanspreeklikhede 9,270 28,967
Bewilligde fondse wat teruggestort moet word in die Inkomstefonds
Departementele inkomste wat teruggestort moet word in die
Inkomstefonds
Laste
Hulpverlening wat nie aangewend is nie
14
15
16
3
3,351
879
5,040
-
20,945
1,072
Totale Aanspreeklikhede 9,270 28,967
NETTO BATES 25,170 25,123
Verteenwoordig deur:
Kapitalisasiereserwe
Invorderbare inkomste
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
STAAT VAN FINANSIëLE POSISIE
soos op 31 Maart 2010
25,000
170
5,842
1,108
25,000
123
Totaal 25,170 25,123

Kapitalisasiereserwes
Openingsaldo
Beweging in ekwiteit
Nota
2009/10
R’000
25,000
-
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
2008/09
R’000
-
25,000
Sluitingsaldo 25,000 25,000
Invorderbare inkomste
Openingsaldo
Oordragte:
Skulde hersien
Skulde verhaal (met inbegrip van departementele inkomste)
Skulde ingesamel
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
STAAT VAN VERANDERINGE IN NETTO BATES
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Sluitingsaldo 170 123
Totaal 25,170 25,123
123
47
(15)
(224)
286
99
-
123
-
(20)
143

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
KONTANTVLOEI VAN BEDRYFSAKTIWITEITE
100 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
2009/10
R’000
2008/09
R’000
Ontvangstes 518,162 401,974
Jaarlikse toegewese fondse ontvang
Departementele inkomste ontvang
Hulpverlening ontvang
Netto (toename)/afname in werkkapitaal
Teruggestort in Inkomstefonds
Teruggegee aan Skenker
Lopende betalings
Oordragte en subsidies betaal
1.1
2
3
493,468
24,235
459
(108)
(45,393)
(1,058)
(290,681)
(186,257)
376,644
25,170
160
253
(30,952)
-
(252,383)
(93,715)
Netto kontantvloei beskikbaar uit bedryfsaktiwiteite 17 (5,335) 25,177
KONTANTVLOEI UIT BELEGGINGSAKTIWITEITE
Betaling vir kapitale bates
Opbrengs uit verkope van kapitale bates
(Toename)/afname in beleggings
9
2.3
(13,688)
12
-
(10,257)
333
(25,000)
Netto kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite (13,676) (34,924)
KONTANTVLOEI UIT FINANSIERINGS-AKTIWITEITE
Dividende ontvang
Afname/(toename) in netto bates
8
47
15
25,123
Netto kontantvloei uit finansieringsaktiwiteite 55 25,138
Netto toename/(afname) in kontant en kontantekwivalente
Kontant en kontantekwivalente aan die begin van die tydperk
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
KONTANTVLOEISTAAT
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
(18,956)
26,868
15,391
11,477
Kontant en kontantekwivalente aan die einde van die tydperk 18 7,912 26,868

Die finansiële state is voorberei ooreenkomstig die volgende beleide wat konsekwent toegepas is in alle wesenlike aspekte, tensy anders
vermeld. Waar toepaslik en betekenisvol is addisionele inligting egter openbaar gemaak om die bruikbaarheid van die finansiële state te
verbeter en om te voldoen aan die statutêre vereistes van die Wet op Openbare Finansiële Bestuur, Artikel 1 van 1999 (soos gewysig
deur Artikel 29 van 1999), en die Tesourie Regulasies uitgegee kragtens die Wet en die Wet op die Verdeling van Inkomste, Artikel 12 van
2009.
1. Aanbieding van die Finansiële State
1.1 Basis van voorbereiding
Die finansiële state is voorberei op ‘n gewysigde kontantbasis van rekeningkunde, behalwe waar anders vermeld. Die gewysigde
kontantbasis bestaan uit die kontantbasis van rekeningkunde aangevul deur addisionele openbaarmakingsitems. Onder die kontantbasis
van rekeningkunde word transaksies en ander gebeure erken sodra kontant ontvang of betaal is.
1.2 Geldeenheid van aanbieding
Alle bedrae is voorgestel in die geldeenheid van die Suid-Afrikaanse Rand (R) wat ook die funksionele geldeenheid van die
departement is.
1.3 Afronding
Tensy anders vermeld is alle finansiële syfers afgerond tot die naaste eenduisend Rand (R’000).
1.4 Vergelykende syfers
Vergelykende inligting van die vorige tydperk is aangedui in die huidige jaar se finansiële state. Waar nodig is syfers van die vorige tydperk
se finansiële state, geherklassifiseer om te verseker dat die formaat waarin die inligting aangebied word, konsekwent is met die formaat
van die huidige jaar se finansiële state.
1.5 Vergelykende syfers - Appropriasiestaat
‘n Vergelyking tussen werklike bedrae en finale toedeling per hoofklassifikasie van uitgawes is ingesluit in die Appropriasiestaat.
2. Inkomste
2.1 Toegewese fondse
Toegewese fondse bestaan uit departementele toewysings sowel as direkte kostes teen inkomstefonds (d.i. statutêre toedeling).
Toegewese fondse word in die finansiële rekords erken op die datum waarop die toewysing van krag word. Aanpassings gemaak ten opsigte
van die aanpassingsbegrotingsproses word erken in die finansiële rekords op die datum wat die aanpassings van krag word.
Die totale toegewese fondse deur die jaar ontvang word voorgelê in die Staat van Finansiële Prestasie.
Onverwagte toegewese fondse word teruggestort in die Provinsiale Inkomstefonds. Enige bedrae wat aan die einde van die finansiële jaar
verskuldig is aan die Provinsiale Inkomstefonds, word as betaalbaar erken in die Staat van Finansiële Posisie.
2.2 Departementele inkomste
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
REKENINGKUNDIGE BELEIDE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Alle departementele inkomste word in die Staat van Finansiële Prestasie erken sodra dit ontvang is en word daarna in die Provinsiale
Inkomstefonds inbetaal, tensy anders vermeld.
Enige bedrae wat aan die Provinsiale Inkomstefonds verskuldig is, word erken as betaalbaar in die Staat van Finansiële Posisie.
Geen toevalling word gemaak vir die bedrag ontvangbaar vanaf die laaste ontvangsdatum tot aan die einde van die verslagtydperk nie.
Hierdie bedrae word egter openbaar gemaak in die openbaarmakingsnota by die Jaarlikse Finansiële State.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
101

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
2.3 Hulpverlening
Hulpverlening word as inkomste erken sodra dit ontvang word.
Die kontantbetalings wat gedurende die jaar gemaak is ten opsigte van hulpverleningsprojekte word erken sodra die finale magtiging vir
betaling op die stelsel in werking gestel word (teen nie later nie as 31 Maart elke jaar).
Die waarde van die hulpleniging wat betaal is voor die ontvangs van fondse, word as invorderbare geld aangedui in die Staat van
Finansiële Posisie.
Bedrae wat ontoepaslik bestee is deur gebruik te maak van hulplenigingsfondse en enige bedrae wat ongebruik is, word as laste aangedui
in die Staat van Finansiële Posisie.
3. Uitgawes
3.1 Vergoeding van werknemers
3.1.1 Voordele vir korttermyn-werknemers
Die koste van voordele vir korttermyn-werknemers word in die Staat van Finansiële Prestasie erken sodra die finale magtiging vir betaling
op die stelsel in werking gestel word (teen nie later nie as 31 Maart elke jaar).
Voordele vir korttermyn-werknemers wat aanleiding gee tot ‘n teenswoordige wettige of konstruktiewe verpligting word openbaar
gemaak in die finansiële state. Hierdie bedrae moet nie in die Staat van Finansiële Prestasie of posisie erken word nie.
3.1.2 Voordele na aftrede
Die werkgewer se bydrae (d.i. maatskaplike bydraes) word in die Staat van Finansiële Prestasie erken sodra die finale magtiging vir betaling
op die stelsel in werking gestel word (teen nie later nie as 31 Maart elke jaar).
Geen voorsiening word gemaak vir aftrede-voordele in die finansiële state van die departement nie. Enige potensiële aanspreeklikhede
word openbaar gemaak in die finansiële staat van die Nasionale Inkomstefonds en nie in die finansiële state van die werkgewerdepartement
nie.
Maatskaplike bydraes (soos mediese voordele) wat aan sekere van sy eks-werknemers voorsien word, word geklassifiseer as oordragte
aan huishoudings in die Staat van Finansiële Prestasie.
3.1.3 Beëindigingsvoordele
Beëindigingsvoordele soos skeidingspakkette word as ‘n uitgawe erken in die Staat van Finansiële Prestasie as ‘n oordrag (aan huishoudings)
sodra die finale magtiging vir betaling op die stelsel in werking gestel word (teen nie later nie as 31 Maart elke jaar).
3.1.4 Ander langtermynvoordele vir werknemers
Ander langtermynwerknemervoordele (soos opgehoopte verlof) word erken as ‘n uitgawe in die Staat van Finansiële Prestasie as ‘n
oordrag (aan huishoudings) sodra die finale magtiging vir betaling op die stelsel in werking gestel word (teen nie later nie as 31 Maart
elke jaar).
Langtermynwerknemervoordele wat aanleiding gee word ‘n teenswoordige wettige of konstruktiewe verpligting, word openbaar gemaak
in die openbaarmakingsnotas in die finansiële state.
3.2 Goedere en dienste
Betalings gedoen vir goedere en/of dienste word erken as ‘n uitgawe in die Staat van Finansiële Prestasie sodra die finale magtiging vir
betaling op die stelsel in werking gestel word (teen nie later nie as 31 Maart elke jaar).
Die uitgawe word as kapitaal geklassifiseer indien die goedere en/of dienste benodig was vir ‘n kapitale projek of indien die totale
aankoopprys die kapitalisasiedrempel (tans R5,000) oorskry. Alle ander uitgawes word as lopende uitgawes geklassifiseer.
3.3 Rente en huur op grond
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
REKENINGKUNDIGE BELEIDE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Rente- en huurbetalings word erken as ‘n uitgawe in die Staat van Finansiële Prestasie sodra die finale magtiging vir betaling op die stelsel
in werking gestel word (teen nie later nie as 31 Maart elke jaar). Hierdie item sluit nie huur vir die gebruik van geboue of ander vaste
strukture in nie. Indien dit nie moontlik is om te onderskei tussen betaling vir die gebruik van grond en die vaste strukture daarop nie,
moet die hele bedrag opgeneem word onder goedere en dienste.
102 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

3.4 Finansiële transaksies in bates en aanspreeklikhede
Skulde word afgeskryf as dit onverhaalbaar geïdentifiseer word. Skulde afgeskryf word beperk tot die bedrag van besparings en/of
onderspandering van toegewese fondse. Die afskrywing vind plaas teen jaareinde of wanneer fondse beskikbaar is. Geen voorsiening word
gemaak vir onverhaalbare bedrae nie, maar ‘n skatting word ingesluit in die openbaarmakingsnotas by die bedrae op die finansiële state.
Alle ander verliese word erken wanneer magtiging vir die erkenning daarvan toegestaan word.
3.5 Oordragte en subsidies
Oordragte en subsidies word erken as ‘n uitgawe sodra die finale magtiging vir betaling op die stelsel in werking gestel word (teen nie
later nie as 31 Maart elke jaar).
3.6 Nuttelose en verkwistende uitgawes
Nuttelose en verkwistende uitgawes word erken as uitgawes in die Staat van Finansiële Prestasie volgens die aard van die betaling en
nie as ‘n aparte lynitem op die voorkant van die staat nie. Indien die uitgawes verhaalbaar is, word dit as ‘n bate beskou totdat dit van die
verantwoordelike persoon verhaal is, of afgeskryf as onverhaalbaar op die Staat van Finansiële Prestasie.
3.7 Ongewone Uitgawes
Ongewone uitgawes word in die Staat van Finansiële Prestasie as uitgawes erken. Indien die uitgawes nie deur die relevante owerheid
gekondoneer word nie, word dit as ‘n bate beskou totdat dit verhaal is, of afgeskryf as onverhaalbaar.
4. Bates
4.1 Kontant en kontantekwivalente
Kontant en kontantekwivalente word in die Staat van Finansiële Posisie teen koste gedra.
Bankoortrekkings word apart getoon op die voorkant van die Staat van Finansiële Posisie.
Vir die doeleindes van die kontantvloeistaat bestaan kontant en kontantekwivalente uit kontant voorhande, deposito’s gehou, ander
korttermyn- hoë likiede beleggings en bankoortrekkings.
4.2 Voorafbetalings en voorskotte
Bedrae wat vooraf of as voorskotte betaal is, word erken in die Staat van Finansiële Posisie sodra die betalings gedoen is en waar die
goedere en dienste nog nie teen jaareinde ontvang is nie.
Voorafbetalings en voorskotte wat aan die einde van die jaar uitstaande is, word in die Staat van Finansiële Posisie teen koste gedra.
4.3 Invorderbare geld
Invorderbare geld wat ingesluit is in die Staat van Finansiële Posisie, is afkomstig van kontantbetalings wat gedoen is en wat verhaalbaar is
van ‘n ander party of van die verkoop van goedere/lewering van dienste.
Invorderbare geld wat teen jaareinde uitstaande is, word in die Staat van Finansiële Posisie gedra teen koste plus enige opgeloopte rente.
Bedrae wat potensieel onverhaalbaar is, word in die openbaarmakingsnotas ingesluit.
4.4 Beleggings
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
REKENINGKUNDIGE BELEIDE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Gekapitaliseerde beleggings word teen koste aangetoon in die Staat van Finansiële Posisie.
Beleggings word getoets vir ‘n verswakkingsverlies wanneer gebeure of veranderinge in omstandighede daarop dui dat die belegging
kan verswak.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
103

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
4.5 Inventaris
Inventarisse wat kwalifiseer vir erkenning, moet aanvanklik teen koste aangedui word. Waar inventarisse teen geen koste verkry word, of
teen ‘n nominale koopsom, sal die koste hul regmatige waarde wees teen die datum van verkryging.
Alle geslote voorraaditems teen jaareinde word aangedui teen geweegde gemiddelde koste, alle sub-stoor items (alle inventaris items
buiten geslote voorraad en wyn) teen koste, en alle wynvoorraad teen markwaarde (regmatige waarde).
4.6 Kapitale bates
4.6.1 Roerende bates
Aanvanklike erkenning
‘n Kapitale bate word teen koste opgeteken met ontvangs van die item. Die koste van ‘n bate word omskryf as die totale koste van
verwerwing. Waar die koste nie akkuraat bepaal kan word nie, word die roerende bate teen ‘n billike waarde aangedui. Waar billike waarde
nie bepaal kan word nie, word die kapitale bate in die bateregister ingesluit teen R1.
Daaropvolgende erkenning
Daaropvolgende uitgawes van ‘n kapitale aard word aangeteken in die Staat van Finansiële Prestasie as “uitgawes vir kapitale bates” en word
gekapitaliseer in die bateregister van die departement met voltooiing van die projek.
Herstelwerk en instandhouding word aangedui as lopende “goedere en dienste” in die Staat van Finansiële Prestasie.
4.6.2 Vaste bates
Aanvanklike erkenning
‘n Kapitale bate word teen koste opgeteken met ontvangs van die item. Die koste van ‘n bate word omskryf as die totale koste van
verwerwing. Waar die koste nie akkuraat bepaal kan word nie, word die vaste bate teen R1 aangedui tensy die billike waarde vir die bate
betroubaar beraam is.
Daaropvolgende erkenning
Werk van ‘n kapitale aard wat aan die gang is, word opgeteken in die Staat van Finansiële Prestasie as “uitgawes vir kapitale bate”. By
voltooiing word die totale koste van die projek ingesluit in die bateregister van die departement wat die bate wetlik besit of die provinsiale/
nasionale departement van openbare werke.
Herstelwerk en instandhouding word aangedui as lopende “goedere en dienste” in die Staat van Finansiële Prestasie.
5. Aanspreeklikhede
5.1 Betaalbare fondse
Erkende betaalbare fondse bestaan hoofsaaklik uit bedrae wat aan ander regeringsentiteite geskuld word. Hierdie betaalbare bedrae word
gedra teen koste in die Staat van Finansiële Posisie.
5.2 Onvoorsiene aanspreeklikhede
Onvoorsiene aanspreeklikhede word in die openbaarmakingsnotas by die finansiële state ingesluit wanneer dit moontlik is dat ekonomiese
voordele vanuit die departement sal vloei, of wanneer ‘n uitvloei van ekonomiese voordele of dienste potensieel moontlik is maar nie
betroubaar gemeet kan word nie.
5.3 Verpligtinge
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
REKENINGKUNDIGE BELEIDE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Verpligtinge word nie in die Staat van Finansiële Posisie erken as ‘n aanspreeklikheid of as uitgawes in die Staat van Finansiële Prestasie nie,
maar word ingesluit in die openbaarmakingsnotas.
104 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

5.4 Toevallings
Toevallings word nie in die Staat van Finansiële Posisie erken as ‘n aanspreeklikheid of as uitgawes in die Staat van Finansiële Prestasie nie,
maar word ingesluit in die openbaarmakingsnotas.
5.5 Werknemervoordele
Korttermyn werknemervoordele wat aanleiding gee tot ‘n teenswoordige wettige of konstruktiewe verpligting is openbaar gemaak in die
openbaarmakingsnotas by die finansiële state. Hierdie bedrae word nie erken in die Staat van Finansiële Prestasie of die Staat van Finansiële
Posisie nie.
5.6 Huurverpligtinge
Finansiële huurkontrakte
Finansiële huurverpligtinge word nie as bates en aanspreeklikhede erken in die Staat van Finansiële Posisie nie. Finansiële huurbetalings
word erken as ‘n uitgawe in die Staat van Finansiële Prestasie en word verdeel tussen die kapitale en rente gedeeltes. Die finansiële
huurverpligtinge word in die openbaarmakingsnotas by die finansiële state openbaar gemaak.
Bedryfshuurverpligtinge
Bedryfshuurbetalings word as ‘n uitgawe erken in die Staat van Finansiële Prestasie. Die bedryfshuurverpligtinge word openbaar gemaak in
die openbaarmakingsnotas by die finansiële state.
5.7 Voorsiening
Voorsiening word openbaar gemaak wanneer daar ‘n teenswoordige wettige of konstruktiewe verpligting is om ekonomiese voordele te
verbeur as gevolg van gebeure in die verlede en dit waarskynlik is dat ‘n uitvloeisel van hulpbronne, wat ekonomiese voordele insluit, vereis
sal word om die verpligting na te kom en ‘n betroubare skatting van die verpligting gemaak kan word.
6. Invorderbare geld vir departementele inkomste
Invorderbare geld vir departementele inkomste word openbaar gemaak in die openbaarmakingsnotas by die Jaarlikse Finansiële State.
7. Netto Bates
7.1 Kapitalisasie-reserwe
Die kapitalisasie-reserwe bestaan uit finansiële bates en/of aanspreeklikhede wat hul oorsprong het in ‘n vorige verslagtydperk, maar wat
vir die eerste maal in die huidige verslagtydperk erken word in die Staat van Finansiële Posisie. Bedrae word erken in die kapitalisasiereserwes
wanneer dit in die huidige tydperk geïdentifiseer is en oorgedra na die Provinsiale Inkomstefonds wanneer die oorspronklike
bate verkoop word en die verwante fondse ontvang word.
7.2 Verhaalbare inkomste
Bedrae word erken as verhaalbare inkomste wanneer ‘n betaling wat in ‘n vorige finansiële jaar gemaak is, verhaalbaar word van ‘n
skuldenaar in die huidige finansiële jaar. Bedrae word óf oorgedra na die Provinsiale Inkomstefonds wanneer dit verhaal word, óf oorgedra
na die Staat van Finansiële Prestasie wanneer dit afgeskryf word.
8. Verwante party-transaksies
Spesifieke inligting ten opsigte van verwante party-transaksies is ingesluit in die openbaarmakingsnotas.
9. Sleutelbestuurpersoneel
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
REKENINGKUNDIGE BELEIDE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Vergoeding betaal aan sleutelbestuurpersoneel, met inbegrip van hul gesinslede waar van toepassing, word in die
openbaarmakingsnotas ingesluit.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
105

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
1. Jaarlikse toedeling
1.1 Jaarlikse toedeling
Programme
Administrasie
Volhoubare Hulpbronbestuur
Boeresteun en Ontwikkeling
Veeartsenydienste
Tegnologie Navorsing en Ontwikkelingsdienste
Landbou-ekonomie
Gestruktureerde Landbou-opleiding
Finale
toedeling
106 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklike
fondse
ontvang
Fondse nie
aangevra/ nie
ontvang
Toedeling
ontvang
2008/09
R’000 R’000 R’000 R’000
68,809
132,199
128,695
43,272
70,600
11,549
38,344
68,809
132,199
128,695
43,272
70,600
11,549
38,344
-
-
-
-
-
-
-
62,141
67,243
108,755
37,342
58,891
8,927
33,345
Totaal 493,468 493,468 - 376,644
1.2 Voorwaardelike toekennings *
Nota
2009/10
R’000
2008/09
R’000
Totale toekennings ontvang 34 161,513 66,208
* Daar moet op gelet word dat die voorwaardelike toekennings ingesluit is in die bedrag per finale toedeling in Nota 1.1
2. Departementele inkomste
Verkope van goedere en dienste anders as kapitale bates
Rente, dividende en huur op grond
Verkope van kapitale bates
Finansiële transaksies in bates en aanspreeklikhede
Oordrag ontvang
Totale inkomste ingesamel
Minus: Eie inkomste ingesluit in toedeling
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
15
23,816
294
12
132
1
24,255
23,303
24,824
71
333
119
171
25,518
23,875
Departementele inkomste ingesamel 952 1,643
2.1 Verkoop van goedere en dienste anders as kapitale bates
Verkoop van goedere en dienste gelewer deur die departement 23,580 24,761
Verkoop deur markvestiging
Administratiewe fooie
Ander verkope
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
1,261
32
22,287
1,320
26
23,415
Verkope van skroot, afval en ander gebruikte lopende goedere 236 63
Totaal 2 23,816 24,824

2.2 Rente, dividende en huur op grond
Rente
Dividende
Huur op grond (gebruik van besproeiingswater)
Nota
2009/10
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
2008/09
R’000
Totaal 2 294 71
2.3 Verkoop van tasbare kapitale bates
Masjinerie en toerusting
Biologiese bates
Totaal 2 12 333
2.4 Finansiële transaksies in bates en aanspreeklikhede
Invorderbare geld
Ander ontvangste met inbegrip van verhaalbare inkomste
Totaal 2 132 119
2.5 Oordragte ontvang
Openbare korporasies en privaat ondernemings 1 171
Totaal 2 1 171
3. Buitelandse hulpverlening ontvang in kontant
Openingsaldo
Inkomste
Uitgawes
Lopende
Kapitaal
Oordragte
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
31
31
256
8
30
12
-
13
119
1,108
459
(509)
Terugbetaal aan die skenker (1,058) -
Sluitingsaldo - 1,108
(33)
-
(476)
107
56
15
-
-
333
1
118
1,604
160
(656)
(365)
(83)
(208)

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
4. Vergoeding van werknemers
4.1 Salarisse en Lone
Basiese salaris
Prestasietoekenning
Diensgebaseer
Vergoedend/bykomstig
Periodieke betalings
Ander niepensioendraende toelaes
108 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
2009/10
R’000
122,136
2,361
570
3,114
2,613
25,338
2008/09
R’000
105,155
1,830
279
4,611
1,172
21,450
Totaal 156,132 134,497
4.2 Maatskaplike bydraes
Werkgewerbydraes
Pensioen
Medies
Bedingingsraad
15,161
9,076
28
13,021
7,698
27
Totaal 24,265 20,746
Totale Vergoeding van werknemers 180,397 155,243
Gemiddelde aantal werknemers 952 944
5. Goedere en dienste
Administratiewe fooie
Advertensies
Bates minder as R5,000
Beurse (werknemers)
Spyseniering
Kommunikasie
Rekenaardienste
Konsultante, kontrakteurs en agentskap/uitgekontrakteerde dienste
Vermaak
Ouditkoste – ekstern
Inventaris
Bedryfshuurkontrakte
Uitgawes op eie en gehuurde eiendomme
Vervoer voorsien as deel van die departemente werksaamhede
Vervoer en verblyf
Ontmoetingsplekke en fasiliteite
Opleiding en personeelontwikkeling
Ander bedryfsuitgawes
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
5.1
5.2
5.3
5.4
5.5
5.6
5.7
5.8
1,015
3,980
3,290
895
1,036
5,751
7,103
13,894
60
2,731
26,026
1,494
11,229
104
22,469
1,238
2,383
5,258
919
2,548
2,218
172
1,251
4,728
5,321
11,980
79
2,607
21,417
1,548
9,634
12
23,460
1,683
2,713
4,176
Totaal 109,956 96,466

5.1 Bates minder as R5,000
Nota
2009/10
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
2008/09
R’000
Tasbare bates 2,797 2,218
Geboue en ander vaste strukture
Biologiese bates
Masjinerie en toerusting
Ontasbare bates 493 -
Totaal 3,290 2,218
5.2 Rekenaardienste
SITA-rekenaardienste
Eksterne rekenaardiensverskaffers
Totaal 5 7,103 5,321
5.3 Konsultante, kontrakteurs en agentskap/uitgekontrakteerde dienste
Besigheids- en adviesdienste
Infrastruktuur en beplanning
Laboratoriumdienste
Regskostes
Kontrakteurs
Agentskap en steun/uitgekontrakteerde dienste
Totaal 5 13,894 11,980
5.4 Ouditkoste - Ekstern
Reëlmatigheidsoudits
Ondersoeke
Totaal 5 2,731 2,607
5.5 Inventaris
Ondersteuningsmateriaal vir leer en onderrig
Voedsel en voedselvoorraad
Brandstof, olie en gas
Ander verbruikbare materiale
Instandhoudingsmateriaal
Skryfbehoeftes en drukwerk
Mediese voorraad
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
4
3
2,790
399
6,704
1,119
1,583
-
103
5,555
5,534
2,731
-
56
2,688
1,147
14,355
2,642
3,974
1,164
109
-
42
2,176
1,001
4,320
1,607
1,726
20
10
4,255
4,362
2,155
452
-
2,834
1,604
10,599
1,968
4,108
304
Totaal 5 26,026 21,417

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
5.6 Uitgawes op eie en gehuurde eiendomme
Munisipale dienste
Eiendomsbestuursfooie
Instandhouding en herstelwerk van eiendom
Ander
110 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
2009/10
R’000
8,374
843
1,990
22
2008/09
R’000
Totaal 5 11,229 9,634
5.7 Reis en verblyf
Plaaslik
Buiteland
21,196
1,273
8,254
-
-
1,380
21,185
2,275
Totaal 5 22,469 23,460
5.8 Ander bedryfsuitgawes
Professionele liggame, ledegeld en intekengeld
Hervestigingskoste
Ander*
Totaal 5 5,258 4,176
47
282
4,929
*Ingesluit in die openbaarmaking vir “ander” is ‘n bedrag van R4,456 miljoen betaal as honoria aan arbeid om uitheemse plante uit te roei
(“Alien Clearing Project”).
6. Rente
Rente betaal 140 49
Totaal 140 49
7. Finansiële transaksies in bates en aanspreeklikhede
Ander materiële verliese afgeskryf
Skulde afgeskryf
Materiaalverliese deur kriminele dade
Forex-verliese
Totaal 155 260
7.1 Ander materiële verliese afgeskryf
Skade aan Staatsgarage-motorvoertuie (21 gevalle)
Skade aan privaat motorvoertuie (5 gevalle)
Brandskade (3 gevalle)
Ander klein verliese (38 gevalle)
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Totaal 7 89 202
7.1
7.2
7.3
7.4
89
22
43
1
81
7
-
1
92
698
3,386
202
34
24
-
96
5
101
-

7.2 Skulde afgeskryf
Belastingskuld en ander personeelskuld afgeskryf (10 gevalle)
Telefoonskuld afgeskryf (3 gevalle)
Verskafferskuld afgeskryf (1 geval)
Nota
2009/10
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
2008/09
R’000
Totaal 7 22 34
7.3 Besonderhede van diefstal
Diefstal van toerusting (4 gevalle)
Diefstal van sleepwa (1 geval)
Totaal 7 43 24
7.4 Forex-verliese
Forex-verlies tydens ‘n amptelike besoek oorsee (1 geval) 1 -
Totaal 7 1 -
7.5 Invorderbare inkomste vir departement afgeskryf
Invorderbare inkomste vir dienste gelewer afgeskryf (583 gevalle) 97 33
Totaal 24.1 97 33
7.6 Bates afgeskryf
Rekenaartoerusting afgeskryf (5 items)
Meubels en kantoortoerusting afgeskryf (94 items)
Ander masjinerie en toerusting afgeskryf (157 items)
Bates verwant tot infrastruktuur afgeskryf (7 items)
Vervoerbates afgeskryf (2 items)
Kleiner bates afgeskryf (3006 items)
Totaal 5,912 2,454
Die vergelykende syfer is aangepas van 1,686 tot 2,454 om voorsiening te maak vir kleiner bates afgeskryf in 2008/09 wat nie openbaar gemaak
is nie.
8. Oordragte en subsidies
Provinsies en munisipaliteite
Departementele agentskappe en rekeninge
Universiteite en technikons
Openbare korporasies en privaat ondernemings
Nie-winsgewende instellings
Huishoudings
Geskenke, donasies en borgskappe gegee
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Bylae 1A
Bylae 1B
Bylae 1C
Bylae 1D
Bylae 1E
Bylae 1F
Bylae 1I
18
2
2
35
8
106
920
1,772
97
11
3,006
54
5,942
71
149,805
5,768
22,881
1,260
111
34
-
-
24
-
209
6
1,305
166
-
768
53
1,480
71
58,554
6,074
26,641
634
Totaal 185,781 93,507

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
9. Uitgawes vir kapitale bates
112 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
2009/10
R’000
2008/09
R’000
Tasbare bates 12,797 10,214
Geboue en ander vaste strukture
Masjinerie en toerusting
Biologiese bates
33
31
31
-
12,783
14
Sagteware en ander ontasbare bates 891 43
Rekenaarsagteware 32 891 43
Totaal* 13,688 10,257
Goedere en dienste ingesluit in Uitgawes vir kapitale bates 787 553
Totaal 787 553
*Slegs toegedeelde fondse wat gebruik is om kapitale bates te bekom in 2009/10
Analise van fondse gebruik om kapitale bates te bekom – 2008/09
Toegedeelde
fondse
R’000
Hulpverlening
R’000
Totaal
R’000
Tasbare bates 10,131 83 10,214
Geboue en ander vaste strukture
Masjinerie en toerusting
Sagteware en ander ontasbare bates 43 - 43
Rekenaarsagteware 43 - 43
Totaal 10,174 83 10,257
10. Kontant en kontantekwivalente
Gekonsolideerde Betaalmeester Algemene Rekening
Uitbetalings
Kontant voorhande
Kontant by kommersiële banke (plaaslik)
Nota
415
9,716
2009/10
R’000
274
(5)
-
7,643
-
83
415
9,799
-
415
9,799
2008/09
R’000
53
1
2
26,812
Totaal 7,912 26,868
11. Voorafbetalings en voorskotte
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Reis en verblyf 151 234
Totaal 151 234

12. Invorderbare geld
Eise verhaalbaar
Verhaalbare uitgawes
Personeelskuld
Ander skuldenaars
Nota
12.1
12.2
12.3
12.4
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2009/10 2008/09
Minder as
een jaar
Een tot
drie jaar
Ouer as
drie jaar
Totaal Totaal
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Totaal 385 809 183 1,377 1,988
12.1 Eise verhaalbaar
Nasionale departemente
Provinsiale departemente
Openbare entiteite
Privaat ondernemings
Universiteite en technikons
29
42
266
48
Nota
698
21
90
-
133
-
50
-
2009/10
R’000
-
25
833
1
1
860
63
406
48
4
113
1,507
23
353
105
2008/09
R’000
Totaal 12 860 1,507
12.2 Verhaalbare Uitgawes (verbodsrekeninge)
Verskafferskuld
Salaris-aftrekkings ingestel teen instellings
Totaal 12 63 23
12.3 Personeelskuld
Aftrekkings teen salarisse
Belasting op salarisse
Privaat telefoonskuld
Eks-werknemers- en personeelskuld
Totaal 12 406 353
12.4 Ander skuldenaars
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Diefstal en verliese nog nie goedgekeur om afgeskryf te word nie 48 105
Totaal 48 105
24
39
-
-
-
406
472
62
973
-
-
23
-
2
2
7
342

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
13. Beleggings
Nie-lopende aandele
114 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
2009/10
R’000
2008/09
R’000
Casidra (Edms.) Bpk. 25,000 25,000
Totaal 25,000 25,000
Analise van nie-lopende beleggings
Openingsaldo
Nie-kontant veranderinge
25,000
-
-
25,000
Sluitingsaldo 25,000 25,000
14. Bewilligde fondse wat teruggestort moet word in die Inkomstefonds
Openingsaldo
Oordrag van Staat van Finansiële Prestasie
Betaal gedurende die jaar
20,945
3,351
(20,945)
5,938
20,945
(5,938)
Sluitingsaldo 3,351 20,945
15. Departementele inkomste wat teruggestort moet word in die Inkomstefonds
Openingsaldo
Oordrag van Staat van Finansiële Prestasie
Eie inkomste ingesluit in toedeling
Betaal gedurende die jaar
1,072
952
23,303
(24,448)
568
1,643
23,875
(25,014)
Sluitingsaldo 879 1,072
16. Laste – lopend
Voorskotte ontvang
Verrekeningsrekeninge
Ander laste
Totaal 5,040 5,842
16.1 Voorskotte ontvang
Deposito’s ontvang* (13 gevalle) 4 -
Totaal 16 4 -
*Terugbetaalbare deposito’s ontvang van individue vir die huur van Elsenburg-fasiliteite.
16.2 Verrekeningsrekeninge
Kredietbedrae betaalbaar aan debiteure
Inkomstebelasting en pensioenfonds
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Totaal 16 313 72
16.1
16.2
16.3
4
313
4,723
294
19
-
72
5,770
2
70

16.3 Ander laste
Impumelelo-projek
Provide-projek
SANP: ABI
Kleingraan-instituut
SANBI
Agriseta
NSF-leerlingskappe
Combud
Nota
2009/10
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
2008/09
R’000
Totaal 16 4,723 5,770
17. Netto kontantvloei beskikbaar uit bedryfsaktiwiteite
Netto surplus soos per Staat van Finansiële Prestasie
Kontant/kontantveranderinge nie as bedryfsaktiwiteite beskou nie
Afname in invorderbare geld – lopend
Afname in vooruitbetalings en voorskotte
Toename/(afname) in laste – lopend
Opbrengs uit verkope van kapitale bates
(Toename) in ander finansiële bates
Uitgawes op kapitale bates
Terugstortings in Inkomstefonds
Terugstortings aan Donateur
Eie inkomste ingesluit in Toedeling
-
1,887
8
-
655
315
-
1,858
4,253
(9,588)
611
83
(802)
(12)
(8)
13,688
(45,393)
(1,058)
23,303
115
20
3,495
749
72
-
1,051
43
340
22,092
3,085
24
97
132
(333)
(15)
10,257
(30,952)
-
23,875
Netto kontantvloei gegenereer deur bedryfsaktiwiteite (5,335) 25,177
18. Rekonsiliasie van kontant en kontantekwivalente vir kontantvloeidoeleindes
Gekonsolideerde Betaalmeester Algemene rekening
Uitbetalings
Kontant voorhande
Kontant by kommersiële banke (plaaslik)
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
AANTEKENINGE TOT DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
274
(5)
-
7,643
53
1
2
26,812
Totaal 7,912 26,868

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Hierdie bedrae word nie erken in die Jaarlikse Finansiële State nie en word openbaar gemaak om die bruikbaarheid van die Jaarlikse
Finansiële State te versterk.
19. Voorwaardelike aanspreeklikhede
Huisleningswaarborge vir werknemers
Eise teen die departement
Interdepartementele onbevestigde saldo’s
Ander*
116 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
Bylae 3A
Bylae 3B
Bylae 5
Bylae 3B
2009/10
R’000
43
171
-
30
2008/09
R’000
Totaal 244 427
*Die BSD vir Ingenieurs en Verwante Professies en Beroepe is goedgekeur vir implementering met effek vanaf 1 Julie 2009. Dit het geïmpliseer dat
personeel in poste geklassifiseer as Wetenskaplikes, Spesialis-wetenskaplikes, Ambagsmanne, Ambagsvoormanne, Hoof-ambagsmanne, GISC Tegnici,
GISC Tegnoloë, GISC Vakmanne, Ingenieurs en Ingenieurstegnici op die toepaslike BSD-salarisskale geplaas moet word met effek vanaf 1 Julie 2009.
Feitelike inligting ten opsigte van personeel is bespreek tussen die DPSA en hierdie Departement en ‘n lys met name van amptenare wat oorgeplaas
moet word na die BSD’s is na die DPSA gestuur via die Departement van die Premier vir finale goedkeuring. Geen konsensus kon bereik word in die
geval van een Spesialis Landbouwetenskaplike wat in 2003 aangestel is en die werk sedertdien gedoen het nie, maar nie in besit is van ‘n PhD-graad
soos deur die BSDvereis nie. Hierdie spesifieke geval word apart behandel. Gevolglik is PERSAL-implementering van BSD’s deur DPSA goedgekeur
vir die Departement van Landbou: Wes-Kaap ten opsigte van alle personeel en poste wat soos ooreengekom met die uitsondering van hierdie een
Spesialis-wetenskaplike.
20. Verpligtinge
Goedgekeur en gekontrakteer
Lopende uitgawes
Kapitale uitgawes
Totale Verpligtinge* 5,669 3,945
*Ingesluit by die verpligtinge is twee tenders met ‘n toegewysde tydperk van meer as een jaar: Gordon Maintenance: 1 Julie 2009 – 30 Junie 2011,
skoonmaakdienste vir die Departement. Eden Security: 1 November 2009 – 31 Oktober 2011, sekuriteitsdienste by George-kantore.
21. Toevallings
Gelys volgens ekonomiese klassifikasie
Goedere en dienste
Oordragte en subsidies
Masjinerie en toerusting
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
30 dae 30+ dae
3,152
-
41
Totaal 3,193 903 4,096 3,326
787
105
11
5,617
52
3,939
105
52
246
5
176
-
3,646
299
3,263
2
61

Gelys volgens programvlak
Program 1: Administrasie
Program 2: Volhoubare Hulpbronbestuur
Program 3: Boeresteun en Ontwikkeling
Program 4: Veeartsenydienste
Program 5: Tegnologie Navorsing en Ontwikkelingsdienste
Program 6: Landbou-ekonomie
Program 7: Gestruktureerde Landbou-opleiding
Nota
2009/10
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
2008/09
R’000
Totaal 4,096 3,326
Saldo’s bevestig met ander departemente Bylae 5 1,149 984
Totaal 1,149 984
22. Werknemervoordele
Reg op verlof *
Diensbonus (Dertiende tjek)
Prestasietoekennings **
Opgehoopte verlof-verpligtinge
Ander***
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
1,996
283
148
278
501
176
714
3,821
4,874
3,264
10,741
1,266
117
1,616
65
172
136
1,071
12
254
4,045
4,283
2,329
10,356
-
Totaal 23,966 21,013
*Ingesluit in die 2009/10 openbaarmaking vir reg op verlof is ‘n negatiewe bedrag van R506 376.97 vir verlof verskuldig aan die departement.
Die vergelykende syfer is ook aangepas met die bedrag van R405 757.63 om voorsiening te maak vir verlof verskuldig van die departement vir
2008/09.
**Prestasietoekennings word bereken teen 1.5% op die 2010/11-begroting vir vergoeding van werknemers vir die Departement.
*** Die BSD vir Ingenieurs en Verwante Professies en Beroepe is goedgekeur vir implementering met effek vanaf 1 Julie 2009. Dit het geïmpliseer
dat personeel in poste geklassifiseer as Wetenskaplikes, Spesialis-wetenskaplikes, Wetenskaplike tegnici, Wetenskaplike bestuurders, Ambagsmanne,
Ambagsvoormanne, Hoof-ambagsmanne, GISC Tegnici, GISC Tegnoloë, GISC Vakmanne, Ingenieurs en Ingenieurstegnici op die toepaslike BSDsalarisskale
geplaas moet word met effek vanaf 1 Julie 2009. Feitelike inligting ten opsigte van personeel is bespreek tussen die DPSA en hierdie
Departement en ‘n lys met name van amptenare wat oorgeplaas moet word na die BSD’s is na die DPSA gestuur via die Departement van die
Premier vir finale goedkeuring. Geen konsensus kon bereik word in die geval van een Spesialis Landbouwetenskaplike wat in 2003 aangestel is en die
werk sedertdien gedoen het, maar nie in besit is van ‘n PhD-graad soos deur die BSDvereis nie.

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
23. Huurverpligtinge
23.1 Bedryfsverhurings
Masjinerie en toerusting
Nie later as 1 jaar
Later as 1 jaar en nie later nie as 5 jaar
118 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
2009/10
R’000
400
406
2008/09
R’000
Totale huurverpligtinge 806 583
23.2 Finansiële verhurings
Masjinerie en toerusting
Nie later as 1 jaar
Later as 1 jaar en nie later nie as 5 jaar
Totale huurverpligtinge 796 579
MINUS: Finansieringskoste (43) (20)
Totale huidige waarde 753 559
Die vergelykende syfer is aangepas om voorsiening te maak vir finansieringskoste wat nie voorheen openbaar gemaak is nie.
24. Invorderbare geld vir departementele inkomste
Verkope van goedere en dienste anders as kapitale bates
Rente
Totaal 5,214 3,028
24.1 Analise van invorderbare geld vir departementele inkomste
Openingsaldo
Minus: bedrae ontvang
Plus: bedrae erken
Minus: bedrae afgeskryf/teruggeskryf as onverhaalbaar
7.5
557
239
5,019
195
3,028
15,027
17,310
97
343
240
444
135
3,028
-
3,415
13,463
13,109
33
Sluitingsaldo 5,214 3,028
25. Ongereelde uitgawes
25.1 Rekonsiliasie van Ongereelde uitgawes
Openingsaldo
Plus: Ongereelde uitgawes – verwant tot vorige jaar
Plus: Ongereelde uitgawes – verwant tot huidige jaar
Minus: Bedrae gekondoneer
Minus: Bedrae verhaalbaar (nie gekondoneer)
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Ongereelde uitgawes wat wag op kondonasie 2 9
9
-
592
(592)
(7)
-
7
555
(553)
-

Analise van afwagtende kondonasie per klassifikasie
Huidige jaar
Vorige jare
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Nota
2009/10
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
-
2
4
2008/09
R’000
Totaal 2 9
25.2 Besonderhede van ongereelde uitgawes – huidige jaar
Finansiële verhurings vir selfoonkontrakte. Geen aksies geneem, bedrae gekondoneer ingevolge Nasionale
Praktyknota 5 van 2006/07
119
2
7
2009/10
R’000
Totaal 592
25.3 Besonderhede van ongereelde uitgawes gekondoneer
Finansiële verhurings vir selfoonkontrakte. Bedrae gekondoneer ingevolge Nasionale Praktyknota 5 van
2006/07.
592
2009/10
R’000
Totaal 592
25.4 Besonderhede van ongereelde uitgawes verhaalbaar (nie gekondoneer)
Uitgawes aangegaan in stryd met die stipulasies van die departement se Rekenpligtige Beampte-stelsel.
(Ontvangsnota geteken vir betaling voordat die item afgelewer is.)
592
2009/10
R’000
Totaal 7
25.5 Besonderhede van ongereelde uitgawes wat ondersoek word
Uitgawes aangegaan in stryd met die stipulasies van die departement se Rekenpligtige Beampte-stelsel.
(Kontrak geteken deur ongemagtigde persoon.)
7
2009/10
R’000
Totaal 2
2

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
26. Nuttelose en verkwistende uitgawes
26.1 Rekonsiliasie van nuttelose en verkwistende uitgawes
Openingsaldo
Nuttelose en verkwistende uitgawes – verwant tot vorige jaar
Nuttelose en verkwistende uitgawes – verwant tot huidige jaar
Minus: Bedrae gekondoneer
Minus: Bedrae oorgedra na invorderbare geld vir verhaling
120 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nota
2009/10
R’000
70
2
173
(34)
(1)
2008/09
R’000
Nuttelose en verkwistende uitgawes wat wag op kondonasie 210 70
Alle nuttelose en verkwistende uitgawes is lopend.
26.2 Analise van huidige jaar se nuttelose en verkwistende uitgawes
Rente betaal op agterstallige rekeninge. (11 gevalle)
Registrasiefooie betaal vir nie-bywoning. (2 gevalle)
Kansellasiefooie betaal. (25 gevalle)
Betalings aan spyseniers weens laat kansellasies. (6 gevalle)
Ontmoetingsplekke, fasiliteite en akkommodasie-uitgawes. (5 gevalle)
-
18
90
(38)
-
2009/10
R’000
Totaal 175
Daar was geen dissiplinêre of geregtelike stappe geneem ten opsigte van nuttelose en verkwistende uitgawes gedurende die 2009/10 finansiële
jaar nie.
27. Verwante party-transaksies
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Die totale aandeelhouding in Casidra (Edms.) Bpk. is met die Provinsiale Regering van die Wes-Kaap onder die toesig van die Provinsiale
Minister van Landbou en Landelike Ontwikkeling.
Die departement het deur die loop van die jaar dienste ontvang van die Departement van Vervoer en Openbare Werke wat verband hou
met die departement, soos aangedui. Die Departement van Landbou beset verskeie geboue en navorsingsplase in die provinsie wat gratis
verskaf word deur die Departement van Vervoer en Openbare Werke.
105
12
40
4
14

28. Sleutelbestuurpersoneel
Politieke ampsdraers
Amptenare:
Vlak 15 tot 16
Vlak 14 (ingesl. HFB)
Aantal
individue
2009/10
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
4
2008/09
R’000
Totaal 8,365 7,849
Die vergelykende syfer vir vlak 14 is aangepas van R3,773 miljoen tot R5,473 miljoen om voorsiening te maak vir drie Sleutelbestuurpersoneel
(Programbestuurders op vlak 13) wat nie voorheen openbaar gemaak is nie.
29. Voorsienings
Potensieel onverhaalbare skuld
Private ondernemings
Personeeldebiteure
Ander debiteure
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Totaal 1,550 1,918
30. Onaangesuiwerde gebeure na verslagdatum
Die Wes-Kaapse Provinsiale Regering het begin met ‘n proses om Ondernemingsrisikobestuur, Kommunikasiedienste en Menslike
Hulpbronbestuur te korporatiseer in ‘n Gedeelde Diens onder die Departement van die Premier. Die oorplasing van hierdie funksies
na die genoemde departement sal vanaf 1 April 2010 stuk-stuk plaasvind. Aangesien hierdie departement nog nie algehele klaarheid het
oor hoe die proses sal verloop tot in sy finaliteit nie, kan dit nie finale berekeninge uitvoer ten opsigte van fondse wat ingevolge artikel
33 van die PFMA, Wet 1 van 1999, oorgedra moet word nie.
Aangesien die Nasionale Departement van Landbou gekombineer is met die funksies van Bosbou en Visserye, word daar van die
provinsiale departemente van landbou verwag om die bosbou-funksies in hul onderskeie provinsies aan boord te neem. Dit sal
die moontlike oordrag van personeel, begroting en bates na hierdie departement behels. Die omvang en finale datum van hierdie
toevoeging is tans nog onbekend.
1
1
8
1,311
1,109
5,945
5
108
1,437
121
1,353
-
1,023
5,473
33
79
1,806

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
31. Roerende Tasbare Kapitale Bates
BEWEGING IN ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATE-REGISTER VIR DIE JAAR GEëINDIG 31 MAART 2010
122 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Openingsaldo
Huidige Jaar
Aanpassings
by vorige
jaarsaldo’s
Toevoegings Vervreemdings Sluitingsaldo
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Masjinerie en Toerusting 81,616 3,052 13,303 24,918 73,053
Vervoerbates
Rekenaartoerusting
Meubels en kantoortoerusting
Ander masjinerie en toerusting
2,361
15,874
5,268
58,113
203
(939)
1,055
2,733
303
2,651
1,473
8,876
797
273
1,742
22,106
2,070
17,313
6,054
47,616
BIOLOGIESE BATES 6,984 - 305 14 7,275
Biologiese bates 6,984 - 305 14 7,275
Totale Roerende Tasbare Kapitale Bates 88,600 3,052 13,608 24,932 80,328
Toevoegings
Kontant Nie-kontant
(Betaal in
huidige jaar,
ontvang in
vorige jaar)
Totaal
R’000 R’000 R’000 R’000
Masjinerie en Toerusting 12,783 542 (22) 13,303
Vervoerbates
Rekenaartoerusting
Meubels en kantoortoerusting
Ander masjinerie en toerusting
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Biologiese bates 14 291 - 305
Biologiese bates 14 291 - 305
Totale Toevoegings tot Roerende Tasbare Kapitale Bates 12,797 833 (22) 13,608
303
2,622
1,413
8,445
-
29
53
460
-
-
7
(29)
303
2,651
1,473
8,876

Vervreemdings
Verkoop vir
kontant
Oordrag uit
of vernietig
of geskrap
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Totale
vervreemdings
4
Kontant
ontvang
Werklik
R’000 R’000 R’000 R’000
Masjinerie en Toerusting 20,716 4,202 24,918 12
Vervoerbates
Rekenaartoerusting
Meubels en kantoortoerusting
Ander masjinerie en toerusting
786
168
624
19,138
11
105
1,118
2,968
797
273
1,742
22,106
Biologiese Bates - 14 14 -
Biologiese Bates - 14 14 -
Totale Vervreemding Van Roerende Tasbare Kapitale Bates 20,716 4,216 24,932 12
Beweging vir 2008/09
BEWEGING IN ROERENDE TASBARE KAPITALE BATES PER BATE-REGISTER VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 MAART 2009
Openingsaldo Toevoegings Vervreemdings Sluitingsaldo
R’000 R’000 R’000 R’000
Masjinerie en Toerusting 72,223 10,264 871 81,616
Vervoerbates
Rekenaartoerusting
Meubels en kantoortoerusting
Ander masjinerie en toerusting
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
2,500
12,198
4,285
53,240
9
3,676
1,118
5,461
148
-
135
588
123
-
-
-
12
2,361
15,874
5,268
58,113
Biologiese Bates 5,676 1,373 65 6,984
Biologiese Bates 5,676 1,373 65 6,984
Totale Roerende Tasbare Kapitale Bates 77,899 11,637 936 88,600

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Mindere bates
Mindere Bates Van Die Departement Soos Op 31 Maart 2010
Ontasbare
bates
Ander
mindere
strukture
124 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Masjinerie en
toerusting
Biologiese
bates
Totaal
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Mindere bates 14 262 22,158 3,228 25,662
Totaal 14 262 22,158 3,228 25,662
Hoeveelheid van R1 mindere bates
Hoeveelheid mindere bates teen koste
Ontasbare
bates
-
2
Ander
mindere
strukture
-
79
Masjinerie en
toerusting
44
21,497
Biologiese
bates
-
3,228
Totaal
44
25,662
Totaal 2 79 21,541 3.067 24,689
Mindere Bates Van Die Departement Soos Op 31 Maart 2009
Masjinerie en
toerusting
Biologiese
bates
Totaal
R’000 R’000 R’000
Mindere bates 26,507 3,586 30,093
Masjinerie en
toerusting
Biologiese
bates
Hoeveelheid mindere bates 31,944 3,536 35,480
32. Ontasbare Kapitale Bates
Beweging In Ontasbare Kapitale Bates Per Bate-Register Vir Die Jaar Geëindig 31 Maart 2010
Totaal
Openingsaldo
Huidige jaar
Aanpassings tot
vorige jare se
saldo’s
Toevoegings Vervreemdings Sluitingsaldo
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Rekenaarsagteware 493 - 891 891 493
Totale Ontasbare Bates 493 - 891 891 493
Toevoegings
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIËLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Kontant Nie-kontant Totaal
R’000 R’000 R’000
Rekenaarsagteware 891 - 891
Totale Toevoegings Tot Ontasbare Kapitale Bates 891 - 891

Vervreemdings
Vervreemdings Van Ontasbare Kapitale Bates Per Bate-Register Vir Die Jaar Geëindig 31 Maart 2010
Oordrag uit
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Totale
vervreemdings
4
Kontant
Ontvang
Werklik
R’000 R’000 R’000
Rekenaarsagteware 891 891 -
Totale Vervreemdings Van Ontasbare Kapitale Bates 891 891 -
Beweging vir 2008/2009
Beweging in Ontasbare Kapitale Bates Per Bate-Register Vir Die Jaar Geëindig 31 Maart 2009
Openingsaldo Toevoegings Vervreemdings Sluitingsaldo
R’000 R’000 R’000 R’000
Rekenaarsagteware 450 43 - 493
Totale Ontasbare Kapitale Bates 450 43 - 493
33. Vaste Tasbare Kapitale Bates
Beweging In Vaste Tasbare Kapitale Bates Per Bate-Register Vir Die Jaar Geëindig 31 Maar 2010
Openingsaldo
Aanpassings
tot vorige
jaarsaldo’s
Toevoegings Vervreemdings Sluitingsaldo
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
Nie-residensiële geboue 786 636 - 654 768
Ander vaste strukture 536 (536) - - -
Totale Vaste Tasbare Kapitale Bates 1,322 100 - 654 768
Vervreemdings
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
Vervreemdings Van Vaste Tasbare Kapitale Bates Per Bate-Register Vir Die Jaar Geëindig 31Maart 2010
Verkoop vir
kontant
Oordrag uit
of vernietig of
geskrap
Totale
vervreemdings
Kontant
ontvang
werklik
R’000 R’000 R’000 R’000
Nie-residensiële geboue 501 153 654 -
Totale Vervreemdings Van Vaste Bates 501 153 654 -
125

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
Beweging vir 2008/09
Beweging In Vaste Tasbare Kapitale Bates Per Bate-Register Vir Die Jaar Geëindig 31 Maart 2009
GEBOUE EN ANDER VASTE STRUKTURE
Wonings
Nie-residensiële geboue
Ander vaste strukture
126 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Openingsaldo Toevoegings Vervreemdings Sluitingsaldo
R’000 R’000 R’000 R’000
Totale Vaste Tasbare Kapitale Bates 1,499 489 666 1,322
34. Staat Van Voorwaardelike Toekennings Ontvang
NAAM VAN DEPAR-
TEMENT
LandCare
CASP
Rampverligting
Ilima/
Letsema
Verdeling
van
Inkomste
Wet/
Provinsiale
Toelaes
Oordragte
10
953
536
-
274
215
10
441
215
GRANT ALLOCATION SPENT 2008/09
DORAaanpassings
Ander
Aanpassings
Totaal
Beskikbaar
Bedrag
ontvang
deur
departement
Bedrag
bestee
deur
departement
% van
beskikbare
fondse
bestee
deur
departement
Verdeling
van
Inkomste-wet
-
786
536
Bedrag
bestee
deur
departement
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000
3,085
57,640
10,000
6,000
-
-
7,888
-
WES-KAAP DEPARTEMENT VAN LANDBOU
BEGROTINGSPOS 11
OPENBAARMAKINGSAANTEKENINGE BY DIE JAARLIKSE FINANSIëLE STATE
vir die jaar geëindig 31 Maart 2010
-
-
76,900
-
-
-
-
-
3,085
57,640
94,788
6,000
3,085
57,640
94,788
6,000
3,085
57,598
92,143
5,990
100%
100%
97%
100%
3,428
49,205
13,575
-
3,428
49,205
Totaal 76,725 7,888 76,900 - 161,513 161,513 158,816 66,208 58,320
Nota: Voorwaardelike toelaes ontvang via die Provinsiale Tesourier deur die Provinsiale Inkomstefonds.
5,687
-

BYLAE 1A
Staat van Oordragte aan Munisipaliteite
NAAM VAN MU-
NISIPALITEIT
TOEDELING VAN TOEKENNING OORDRAG BESTEE 2008/09
Bedrag Oordragte
Aanpassings
Totaal
Beskikbaar
Werklike
Oorplasing
% van
Beskikbare
fondse
oorgeplaas
Bedrag
ontvang deur
munisipaliteit
Bedrag
bestee deur
munisipaliteit
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
% van beskikbare
fondse
bestee deur
munisipaliteit
4
Totale
Uitgawes
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000 % R’000
Voertuiglisensies 66 - (12) 54 54 100% 54 54 100% 53
Totaal 66 - (12) 54 54 54 54 53
BYLAE 1B
Staat van Oordragte na Dartementele Agentskappe en Rekeninge
DEPARTEMENT/ AGENTSKAP/ REKENING
Staatsmotorvervoer (SMV)
WESGRO
Wes-Kaap Jeugkommissie
SARS (Aksynsheffing)
Aangepaste
toedeling
TOEDELING VAN OORPLASING OORDRAG 2008/09
Oordragte Aanpassings
Totaal
beskikbaar
Werklike
oordrag
% van
beskikbare
fondse oorgedra
Toedelingswet
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000
1,760
2,000
200
-
-
-
-
-
Totaal 3,960 - 1,982 5,942 5,942 1,480
BYLAE 1C
Staat van Oordragte na Universiteite en Technikons
UNIVERSITEIT/TECHNIKON
Aangepaste
toedeling
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
82
2,100
(200)
-
1,842
4,100
-
-
1,842
4,100
-
-
100%
100%
-
-
TOEDELING VAN OORDRAG OORDRAG 2008/09
Oordragte Aanpassings
Totaal beskikbaar
Werklike
oordrag
Bedrag nie
oorgedra
% van beskikbare
fondse
oorgedra
Werklike
uitgawes
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000
Universiteit van Stellenbosch 181 - (110) 71 71 - 100% 71
Totaal 181 - (110) 71 71 - 71
127
1,262
-
200
18

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
BYLAE 1D
Staat van Oordragte/subsidies aan Openbare Korporasies en Privaat Ondernemings
NAAM VAN OPENBARE KORPORASIE/
PRIVAAT ONDERNEMING
Openbare Korporasies
Casidra (Edms.) Bpk.
Casidra (Edms.) Bpk. (Droogteverligting)
Casidra (Edms.) Bpk. (Vloedverligting)
AangepasteToedelingswet
128 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
TOEDELLING VAN OORDRAG UITGAWES 2008/09
Oordragte
Aanpassings
Totaal
beskikbaar
Werklike
oordrag
% van
beskikbare
fondse
oorgedra
Kapitaal Huidige
Werklike
uitgawes
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000 R’000 R’000
51,715
-
-
-
-
-
13,857
26,900
55,850
Subtotaal 51,715 - 96,607 148,322 148,269 - 148,269 54,625
Private Ondernemings
Hortgro*
Nie-lewensversekering
Eise teen die Staat
SA Agri Akademie
Blue Mountain Berries (Edms.) Bpk.
Koue Bokkeveld Opleidingsentrum
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
1,500
32
10
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
(2)
(4)
-
-
-
Subtotaal 1,542 - (6) 1,536 1,536 - 1,536 3,929
Totaal 53,257 - 96,601 149,858 149,805 - 149,805 58,554
*Hortgro het voorheen as Sagtevrugteprodusente Trust openbaar gemaak
65,572
26,900
55,850
1,500
30
6
-
-
-
65,519
26,900
55,850
1,500
30
6
-
-
-
100%
100%
100%
100%
100%
100%
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
65,519
26,900
55,850
1,500
30
6
-
-
-
54,625
-
-
100
15
-
2,100
1,600
114

BYLAE 1E
Staat van Oordragte na nie-winsgewende Instellings
NIE-WINSGEWENDE INSTELLINGS
Agri Expo
Agri Mega-groep
Landbou-instituut van Suid-Afrika
Anna-stigting
BADISA Clanwilliam
Bell Valley MIV Inisiatief
Breede Rivier Wynland Landelike Ontwikkelingsvereniging
CALEB Ontwikkeling- en Opleidingsvereniging
Kaapse Weskus Biosfeer
Kaapse Vroueforum
Christelike Literatuurfonds
DOPSTOP-vereniging
Droëvrugte Tegniese Dienste
Fasfacts
Stigting vir Alkoholverwante Navorsing
Goedgedacht Landbou-hulpbronsentrum (GARC)
Goedgedacht Trust
Graham & Rhona Beck Vaardigheidsentrum
Haarlem Gemeenskapsontwikkelingsentrum
Hortgro*
Karoo Sentrum vir Menseregte
Klawer Advies- en Ontwikkelingskantoor
Laingsburg Advies- en Ontwikkelingskantoor
Landsdiensbeweging
Landsdiensfonds Boland
Matzikama Alkohol en Dwelm Aksie
Norsa Gemeenskapsorg (Procare-Nyanisa-projek)
Overberg Plaaswerkersvereniging
Pebbles-projek
Aartappels Suid-Afrika
Reach for Gold
Landelike Ontwikkelingsnetwerk
Suid-Afrikaanse Plaaswerkersvereniging (SAFWA)
Suid-Kaap MIV/VIGS Mense-opleiding
Suid-Kaap Grondkomitee
St Johns Ambulans
Stellenbosch Vereniging vir Plaaswerkerontwikkeling
Surplus People-projek
South African Scout Association
Sustainability Institute Trust
Tulbagh Watergebruikersvereniging
Women on Farms
Waterwise Warriors (Nasionale Seereddingsinstituut)
Aangepaste
Toedelingswet
TOEDELING VAN OORDRAG UITGAWES 2008/09
Oordragte Aanpassings
Totaal
beskikbaar
Werklike
oordrag
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
% van
beskikbare
fondse
oorgedra
4
Werklike
uitgawes
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000
-
745
-
177
45
250
-
173
50
-
-
125
250
250
250
-
-
500
246
100
250
125
60
85
-
-
100
125
250
-
-
125
-
-
-
-
-
-
85
-
-
-
-
Totaal 4,366 - 1,402 5,768 5,768 6,074
*Hortgro het voorheen as Sagtevrugteprodusente Trust openbaar gemaak.
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
160
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
430
-
-
242
-
-
250
-
-
100
-
-
-
220
-
745
-
177
45
250
160
173
50
-
-
125
250
250
250
-
-
500
246
100
250
125
60
85
-
-
100
125
250
430
-
125
242
-
-
250
-
-
185
-
-
-
220
-
745
-
177
45
250
160
173
50
-
-
125
250
250
250
-
-
500
246
100
250
125
60
85
-
-
100
125
250
430
-
125
242
-
-
250
-
-
185
-
-
-
220
-
100%
-
100%
100%
100%
100%
100%
100%
-
-
100%
100%
100%
100%
-
-
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
-
-
100%
100%
100%
100%
-
100%
100%
-
-
100%
-
-
100%
-
-
-
100%
129
1,652
-
300
-
20
35
-
-
50
190
60
-
-
250
-
210
150
450
-
-
41
-
-
-
100
97
100
-
-
210
47
250
250
225
242
-
95
250
150
100
100
250
200

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
BYLAE 1F
Staat van Oordragte aan Huishoudings
Oordragte
HUISHOUDINGS
Werkgewer se bydrae tot
maatskaplike voordele
Beurse aan nie-werknemers
Aangepaste
Toedelingswet
130 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
TOEDELING VAN OORDRAG UITGAWES 2008/09
Oordragte Aanpassings
Totaal
beskikbaar
Werklike
oordrag
% van
beskikbare
fondse oorgedra
Werklike
uitgawes
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 % R’000
1,595
5,623
-
-
Subtotaal 7,218 - 360 7,578 7,578 3,686
Subsidies
Boere (Grondbewaring)
Droogteverligting aan boere
Haelverligting aan boere
Vloedverligting aan boere
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
100
36,900
-
50,000
-
-
-
13,778
332
28
(80)
(26,900)
-
(55,850)
Subtotaal 87,000 13,778 (82,830) 17,948 15,303 22,955
Totaal 94,218 13,778 (82,470) 25,526 22,881 26,641
1,927
5,651
20
10,000
-
7,928
1,927
5,651
31
7,355
-
7,917
100%
100%
155%
74%
-
100%
741
2,945
158
287
4,214
18,296

BYLAE 1G
Staat van Geskenke, Donasies en Borgskappe Ontvang
NAAM VAN ORGANISASIE AARD VAN GESKENK, DONASIE OF BORGSKAP
Ontvang in kontant
Standard Bank van SA
Nu Era Fund Administrators
ABSA
Suid Kaap Besproeiing
Donasie ontvang vir die Minister se begrotingstoespraak-ete
Donasie ontvang vir die Minister se begrotingstoespraak-ete
Donasie ontvang vir die Minister se begrotingstoespraak-ete
Donasie ontvang vir die Outeniekwa Inligtingsdag
Subtotaal - 171
In goedere ontvang
Verskeie internasionale organisasies
Die British American Tobacco Company
Pick & Pay
Old Mutual
Verskeie rolspelers betrokke by
gewasproduksie
Verskeie advertensie-agentskappe
Verskeie individue en organisasies
Rainbow-plase
SANP: ABI
NPT
Borgskappe aan amptenare om aan kursusse, vergaderings en simposiums oorsee deel te neem of
by te woon
Die opgradering van perdry- en afrigtingsfasiliteite by Elsenburg om perdenavorsing te bevorder.
Geskenkkaart aan die departement.
Mikrogolfoond.
Donasie van saad vir gewasnavorsing.
Gratis advertensie vir die Outeniekwa Inligtingsdag.
Borgskappe van kos en verversings vir die Outeniekwa Inligtingsdag.
Houer, oudiovisuele toerusting en rekenaars geskenk aan die departement.
Rekenaars geskenk aan die departement.
Oudiovisuele toerusting en rekenaars geskenk aan die departement.
Subtotal 277 725
Total 277 896
BYLAE 1H
Staat van Hulpverlening Ontvang
NAAM VAN SKENKER DOEL
Ontvang in kontant
NUFFIC Die Nederlandse program vir
die institusionele versterking van
post-sekondêre onderrig- en
opleidingskapasiteit.
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2009/10
R’000
-
-
-
-
228
45
1
1
-
-
2
-
-
-
4
2008/09
R’000
OPENINGSALDO INKOMSTE BESTEDING SLUITINGSALDO
R’000 R’000 R’000 R’000
131
150
10
10
1
395
-
2
-
10
33
6
146
50
83
1,108 459 1,567 -
Totaal 1,108 459 1,567 -

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
BYLAE 1I
Staat van Geskenke, Donasies en Borgskappe Gemaak en Kwytskeldings, Terugbetalings en Betalings
Gedoen as Gebaar van Welwillendheid
Betaal in kontant
AARD VAN GESKENK, DONASIE OF BORGSKAP
Sanlam: Plaaswerker-kompetisie
BAWSI (Black Association of the Wine and Spirits Industry): Donasie vir hul algemene jaarvergadering van die Jeug-adviesraad
SAMIC: Borgskap vir hul Wêreld-vleiskongres.
Agri Mega: Borgskap vir die Ontwikkeling-skou om die behoeftes van die moderne Suid-Afrikaanse Landbou-mikpunte en doelwitte ten
toon te stel.
NEPRO: Borgskap vir hul 11de Algemene Jaarvergadering om die koste te dek vir die gala-ete.
Turners Conferences and Convention: Borgskap vir die Wêreldkongres van Voedsel, Wetenskap en Tegnologie om die beeld van Landbou
te bevorder.
Jacana Media: Drukwerk van boek wat tot die voordeel van Landbou in Suid-Afrika sal wees.
Stellenbosch Work Centre: Donasie-opleiding van individue met geskikte vaardighede om vir hulself inkomste te genereer.
REACH: Om plaaswerkervroue, jeugdiges en kinders te help teen seksuele misbruik en geweld in gesinne.
Agri Klein Karoo: Donasie om 400 plaaswerkers te vervoer om die 2009 KKNK by te woon.
Aartappels Suid-Afrika: Brons Donasie, om optredes en projekte vir volhoubare transformasie in die aartappelbedryf te inisieer.
Wes-Kaap Melkprodusente-vereniging: Borg algemene jaarvergadering.
Cloetesville Senior Sekondêre Skool: Donasie vir matriektoer om hul horisonne en ondervindinge te verbreed.
Calitzdorp Port & Wyn-fees: Borgskap vir aanbieding van hul uiters gewilde Port en Wyn-fees.
Glen Elgin Community Organisation Resource Centre: Donasie vir die boederygemeenskappe, maatskaplike en welvaartsontwikkelingsprogramme.
BADISA Swellendam: Vroeë kinder-ontwikkeling vir twintig kinders.
Botrivier Advice and Development Centre: Bydrae tot hul MIV/Vigs & Jeug-program aan plaaswerkers en hul gesinne.
Piket Bo Berg inwonersvereniging: Bydrae tot die Nasionale Vrouedag-vieringe.
The Westin Grand Cape Town Arabella Quays: Borgskap vir die Landbou-Ekonomie Vereniging van Suid-Afrika-konferensie.
African Crop Science Congress: Borgskap van die wetenskap-kongres.
iTownship wine festival: Bydrae tot die ontwikkeling en publikasie van ‘n hulpbrongids wat die waarde van die wynketting sal onthul aan
opkomende entrepreneurs in die townships.
Agricultural Writers SA (Wes-Kaap): Borgskappe vir hul jaarlikse Boer van die Jaar-toekenningsfunksie.
Stellar Employees trust: Bydrae vir jeugontwikkeling in Trawal, Matzikama en Weskus-gebied.
Abalimi Bezekhaya: Bydrae om gemeenskapsgebaseerde organisasies te help om permanente organiese vrugteverbouing te inisieer
en te handhaaf.
Krea Koup: Bydrae om die lewensvaardighede en lewensgehalte van vroue te verbeter.
Annemarie Stander Clothing BK: Sweetpakke vir die sportspan van Outeniekwa-plaaswerkers.
Finest Kind/Doreen Blom: Bydrae vir Doreen om as kaasmaker te kwalifiseer.
Verskeie amptenare: Prysgeld vir die wenners van die departementele fotografie-kompetisie.
Subtotaal 884 610
Geskenk in goedere
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
Oordrag van toerusting en implemente om opkomende boere aan te moedig en te ondersteun.
The Perfect plate Catering: Geskenke vir gassprekers by LandCare strategiese sessie.
SES’FIKILE Wines: Borg een vliegtuigkaartjie.
Rietfontein FALA LAND-projek: Donasie van lusernsaad.
Opkomende boere: Donasie van 30 volstruiskuikens van die Oudtshoorn-vlug.
Opkomende boere: Donasie van 30 koeie van die Outeniekwa-kudde.
Hou Moed Trust: Donasie van 300 kg lusernsaad.
Jukanie: Skenk 107 pasgebore kalfies aan die cheetah-plaas.
Mense wat die MTEC-vergadering bygewoon het: Vrugtemandjies voorsien aan almal wat bygewoon het.
Subtotaal 77 8,507
132 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2009/10
R’000
386
5
-
-
-
25
-
-
-
-
7
10
10
70
36
20
4
25
100
25
86
10
12
15
20
13
2
3
62
-
-
-
-
-
13
1
1
2008/09
R’000
233
43
60
74
20
60
70
1
9
40
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
8,266
1
10
6
6
216
-
2
-

ANNEXURE 1I - continue
AARD VAN GESKENK, DONASIE OF BORGSKAP
Kwytskeldings, terugbetalings en betalings gedoen as gebaar van welwillendheid
Bydraes tot gedenkdienste van amptenare.
Kompenseer boere vir die verlies van ‘n koei na ‘n Tuberkulose-veltoets op die koei uitgevoer is met positiewe resultate.
Bydrae tot Winola Park Trust vir hul uitstekende wetsvoorstel aan die Worcester-Oos Watergebruikersvereniging.
Betaling van waterheffing namens Two-Tone Farming (Edms.) Bpk.
Bydrae tot die vervoer van voer vir boere in die droogtegeteisterde Suid-Kaap.
Subtotaal 376 24
Totaal 1,337 9,141
BYLAE 2A
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
2009/10
R’000
Staat van Beleggings in en Bedrae Verskuldig Deur/aan Nasionale/provinsiale Openbare Entiteite
NAAM VAN
OPENBARE
ENTITEIT
Staatsentiteit
se
WOFBskeduletipe
(meld
jaareinde
indien nie
21 Maart)
Provinsiale Openbare Entiteit
%
gehou
09/10
%
gehou
08/09
Aantal aandele gehou
Koste van belegging
Netto waarde van
belegging
-
-
-
15
361
PWins/(Verlies) vir
die jaar
R’000 R’000 R’000
2008/09
R’000
4
133
8
3
13
-
-
Verliese
gewaarborg
2009/10 2008/09 2009/10 2008/09 2009/10 2008/09 2009/10 2008/09 Ja/Nee
Casidra
(Edms.) Bpk. Skedule 3D 100% 100% 25,000,000 25,000,000 - - 25,000 25,000 - - Nee
Totaal 25,000,000 25,000,000 - - 25,000 25,000 - -
BYLAE 2B
Staat van Beleggings in en Bedrae Verskuldig Deur/aan Entiteite
Aard van besigheid
Ander nie-beheerde entiteite
KWV Groep
Koelenhof Wynkelder
Samelko
Klein Karoo Internasionaal
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
Koste van belegging
R’000
Netto waarde van belegging
R’000
Bedrae verskuldig aan
entiteite
R’000
Bedrae verskuldig deur
entiteite
R’000
2009/10 2008/09 2009/10 2008/09 2009/10 2008/09 2009/10 2008/09
-
-
-
-
-
-
-
-
269
26
7
11
Totaal - - 313 331 - - - -
306
18
7
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
BYLAE 3A
Staat van Behuisingswaarborge Uitgereik soos op 31 Maart 2010 – Plaaslik
BORG-INSTELLING
Standard Bank
NedBank
ABSA
People’s Bank
First Rand Bank
Eerste Nasionale
Bank
Oorspronklike
gewaarborgde
kapitale
bedrag
Openingsaldo
1 April 2009
Waarborge
onttrek
gedurende
die jaar
Waarborge
terugbetalings/
gekanselleer/
verminder/
vrygestel
gedurende
die jaar
134 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Herevaluerings
Sluitingsaldo
31 Maart
2010
Gewaarborgde
rente vir die
jaar geëindig
31 Maart
2010
Gerealiseerde
verliese nie
verhaalbaar,
d.i. eise
uitbetaal
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
330
182
326
88
70
308
82
36
65
15
14
34
-
-
-
-
-
-
Totaal 1,304 246 - 203 - 43 - -
BYLAE 3B
Staat van Voorwaardelike Aanspreeklikhede soos op 31 Maart 2010
Aard van Aanspreeklikheid
Eise teen die departement
Afwyking van tender: Attaqua
Arbitrasie toegestaan
Openingsaldo 1 April
2009
82
36
37
-
14
34
Aanspreeklikhede
opgeloop
gedurende die
jaar
-
-
-
-
-
Aanspreeklik-hede
betaal/ gekanselleer
gedurende die jaar
-
-
-
28
15
-
-
Aanspreeklikhede
verhaalbaar
(verskaf
besonderhede
hieronder)
-
-
-
-
-
-
Sluitingsaldo 31
Maart 2010
R’000 R’000 R’000 R’000 R’000
5
-
Subtotaal 5 171 5 - 171
Ander
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
Beroepspesifieke Vergoeding (BSD) (1 geval) - 30 - - 30
Subtotaal - 30 - - 30
Totaal 5 201 5 - 201
-
171
5
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
171

BYLAE 4
Eise verhaalbaar
Departement
Regeringsentiteit
Nasionale Departement van Landbou
Nasionale Departement van Grondsake
Nasionale Departement van Waterwese en Bosbou
Nasionale Departement van Verdediging
Departement van die Premier – Wes-Kaap
Departement van Gesondheid – Wes-Kaap
Departement van Landbou en Bewaring – Noordwes
Departement van Landbou en Bewaring – Limpopo
Onafhanklike Klagtes-direktoraat
Suid-Afrikaanse Polisiediens
Bevestigde uitstaande saldo Onbevestigde uitstaande saldo Totaal
31/03/2010
R’000
-
-
-
-
15
10
-
-
-
-
31/03/2009
R’000
396
12
-
-
-
-
-
-
-
-
31/03/2010
R’000
31/03/2009
R’000
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
31
-
19
7
-
16
18
28
4
3
31/03/2010
R’000
-
-
-
-
15
10
-
-
-
-
4
31/03/2009
R’000
Subtotaal 25 408 - 126 25 534
Ander Regeringsentiteite
Suid-Afrikaanse Inkomstediens
Kaapse Skiereiland Universiteit van Tegnologie
Landbounavorsingsraad
Kontrakteurs
Suid-Afrikaanse Landbou-akademie
Florida Landboukundige en Meganiese Universiteit
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
-
-
2
1
-
-
Subtotaal 3 127 832 846 835 973
Totaal 28 535 832 972 860 1,507
-
-
3
-
124
-
831
1
-
-
-
-
831
-
-
3
-
12
831
1
2
1
-
-
135
427
12
19
7
-
16
18
28
4
3
831
-
3
3
124
12

F I N A N S I Ë L E J A A R S T A T E
BYLAE 5
INTER-REGERINGSBETALINGS
Departments
REGERINGSENTITEIT
Provinsiale Departement van die Premier
Provinsiale Departement van Onderwys
Provinsiale Departement van Gesondheid
Provinsiale Departement van Plaaslike Regering en
Behuising
Provinsiale Departement van Vervoer en
Openbare Werke
Suid-Afrikaanse Polisiediens
136 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bevestigde uitstaande saldo Onbevestigde uitstaande saldo Totaal
31/03/2010
R’000
-
-
-
-
1,149
-
31/03/2009
R’000
1
6
16
-
961
-
31/03/2010
R’000
-
-
-
-
-
-
31/03/2009
R’000
-
14
-
49
-
2
31/03/2010
R’000
-
-
-
-
1,149
-
31/03/2009
R’000
Totaal 1,149 984 - 65 1,149 1,049
ANDER REGERINGSENTITEIT
Palama - - - 111 - 111
Totaal - - - 111 - 111
BYLAE 6
Inventaris
Openingsaldo
Plus/(Minus): Aanpassings aan vorige jaarsaldo’s
Plus: Toevoegings/Aankope – Kontant
Plus: Toevoegings – Nie-kontant
(Minus): Vervreemdings
(Minus): Uitreikings
Plus/(Minus): Aanpassings
WESTERN CAPE DEPARTMENT OF AGRICULTURE
VOTE 11
ANNEXURES TO THE ANNUAL FINANCIAL STATEMENTS
for the year ended 31 March 2010
Hoeveelheid
235,690
-
1,435,470
-
(61,540)
(989,427)
6,352
Sluitingsaldo 626,545 1,298
2009/10
R’000
1
20
16
49
961
2
4,230
2
396
-
(322)
(247)
(2,761)

DEEL 5
M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
5.1. DIENSLEWERING
Daar word van alle departemente verwag om ‘n Plan vir Verbeterde Dienslewering te ontwikkel (PVD). Die volgende tabelle weerspieël
die komponente van die PVD-plan sowel as die vordering wat gemaak is met die implementering van die planne.
Program 1: ADMINISTRASIE
Tabel 1.1 – Hoofdienste voorsien en standaarde
Ministerie
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Om ‘n omvattende, effektiewe, en
professionele interne en eksterne
diens te lewer by die kantoor van
die LUR as uitvoerende outoriteit
van die Wes-Kaap.
Om politieke leierskap en leiding
te voorsien aan die bestuur en die
Departement van Landbou.
Algemene publiek,
kommersiële boere,
opkomende boere,
staatsdepartemente,
munisipaliteite, personeel,
georganiseerde landbou,
akademiese instellings, NRO’s
plaasgemeenskappe.
Lede van die parlement
(nasionaal en provinsiaal),
besighede, ander
departemente, (nasionaal en
provinsiaal)
Lede van kiesafdelings.
Leerders, studente,
potensiële en
opkomende boere,
media, politieke
amptenare,
grondhervormingsbegunstig-
des.
Om doeltreffende,
professionele en optimale
diens te lewer aan elke
kliënt.
‘n Tydsbeperking op elke
navraag óf per brief óf
by wyse van enige ander
reaksie.
Senior bestuur, personeel. Oopdeurbeleid deur LUR
teenoor senior bestuur.
Gereelde vergaderings
om jongste nuus te
gee oor kwessies soos
begrotingsbesteding en
ander programkwessies.
Terugvoering oor sake uit
die Kabinet, Parlement en
Koukusvergaderings.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklike prestasie teenoor
standaarde
Alle telefoniese
navrae beantwoord of verwys
1 246 briewe en korrespondensie-
kwessies verwys of beantwoord
Gereelde skakelvergaderings met
belanghebbendes by landbou
Positiewe terugvoering deur
publiek
Maandelikse bestuursvergaderings
Weeklikse vergaderings met
departementshoof
Jaarlikse vergaderings met
programbestuurders
137

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Senior Bestuur
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Voorsien strategiese leiding ten
opsigte van departementele
beleid, prioriteite en doelstellings.
Korporatiewe Dienste
Voorsien professionele
menslike hulpbron bestuur &
administratiewe ondersteuning
aan lynbestuur.
Senior bestuur, personeel,
algemene publiek, kommersiële
boere, opkomende boere,
staatsdepartemente,
munisipaliteite, personeel,
georganiseerde landbou,
akademiese instellings, NRO’s
plaasgemeenskappe.
Lede van die parlement
(nasionaal en provinsiaal),
besighede, ander
departemente, (nasionaal en
provinsiaal)
Lede van kiesafdelings
Personeel, lynfunksies,
georganiseerde arbeid,
Departement, ander
staatsdepartemente
(provinsiaal en nasionaal)
Opvoedkundige/
akademiese instellings,
direktorate, skole, boere,
aangewese groepe: vroue,
NRO’s, algemene publiek,
jeug, gestremdes, eksterne
diensverskaffers.
Plaasgemeenskappe, Interns,
studente in leerlingskappe
Studente
Interns
138 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bereik strategiese
doelstellings teen spesifieke
prestasiemaatstawwe
Omskep strategieë in
planne van aksie
Streef na wedersydse
voordeel/wen-wen-uitkoms
vir almal betrokke
Bestuur en bereken risiko’s
Kommunikeer strategiese
plan aan die organisasie
Voorsien menslike
hulpbronbestuurondersteuningsdienste
aan
personeel.
Verrig alle menslike
hulpbron-administratiewe
prosesse tydig & volgens
die tersaaklike voorskrifte.
Stabiele arbeidsomgewing.
Werklike prestasie teenoor
standaarde
Strategiese sessies is gedurende
die afgelope jaar gehou en die
strategiese plan word jaarliks hernu.
Geskeduleerde en ad hoc-bestuursvergaderings
en beplanningsessies
word gebruik om ondergeskiktes te
bemagtig.
Daaglikse MH-ondersteuning
aan lynbestuur ten opsigte van
Menslike Hulpbron-prosesse en
beleidstoepassing.
Vakature-syfer van 10%-12% is
gehandhaaf
Nuwe MH-modelkomponente is
geïmplementeer
MH-beleid, MH-plan, Diensleweringverbeteringsplan
in plek
Opleiding oor nuwe MH-beleide aan
toesighouers is begin
Stabiele arbeidsomgewing is
gehandhaaf

Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Werklose jeug in
plattelandse gebiede.
Behaal kwalifikasies in
skaars vaardighede.
ABET-leerders
Effektiewe geïntegreerde
PBP diens (MIV & VIGS,
spesiale programme, geslag,
ongeskiktheid, vroue in die
werkplek & plaasgemeenskappe).
Mensekapitaal-ontwikkeling,
veral in die skaars en
kritieke
beroepe.
Verhoog diversiteit in
werkersmag
Lewer kantoorondersteuningsdienste
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5
Werklike prestasie teenoor
standaarde
Vrywillige toetsing en
beradingsveldtogte uitgevoer
9 MIV & Vigs-opvoedingsessies
uitgevoer.
WHP (EAP) -diens goed gebruik deur
werknemers
20 Gesondheidsbevorderingsprogramme
aangebied, nl.
Geslagsgelykheid, 1 mansweek & 1
program vir vroue,
1Staatsdiensweek.
4 korporatiewe welstandsdae,
1 jeugprogram, 4 gestremdheidbewustheidsprogramme
en 4
veranderingsbestuursprogramme
3 TB-bewustheid
1 Batho Pele-opleidingsessie
3 verpligte opleidingsareas is
aangespreek
Alle nuwe werknemers het die
verpligte induksieprogram ondergaan
104 internskappe aangebied
85 eksterne beurse en 145
werknemerbeurse is toegeken
3 leerders met gestremdhede is
geakkommodeer
23 werknemers het vir ABET
geregistreer
Gestremdheidsdoelwit van 2% is
oorskry
Algehele verbetering in terme van
geslag en ras behaal
Verpligte opleiding oor
diversiteitsbestuur aan alle personeel
bekendgestel
Daaglikse kantoorondersteuningsdiens
gelewer aan
lynbestuur
139

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Finansiële bestuur
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Voorsien professionele finansiële
bestuur, begrotingsbestuur,
finansiële administrasie,
voorsieningsbestuur, vervoer,
risikobestuur en interne
beheerdiens asook diens aan die
Departement.
Kommunikasie
Personeel, lynamptenare,
Departement, ander
staatsdepartemente
(provinsiaal en nasionaal),
algemene publiek, Tesourie
(provinsiaal en nasionaal)
140 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Skoon ouditverslag.
Aanvaarbare omkeertyd vir
transaksies
Probleemoplossing
Finansiële beheer en
bestuur, batebestuur
Effektiewe
bestuursrekeningkunde
Risikobestuur
Bedrogvoorkoming
Interne beheerdiens
Tydige en korrekte
verslaggewing
Effektiewe en bekostigbare
vervoerdiens
Beleidsvorming en
finansiële advies
Werklike prestasie teenoor
standaarde
Geen voorbehoude t.o.v. oudit.
Meer as 90% van transaksies is binne
die norm
Probleemoplossing word gedoen soos
dit voorkom
Eenheid het steeds baie vakatures.
Bestuur en beheer op pari
Kontantvloei en begrotingsbestuur
verbeter
‘n Volledige risikobeoordeling is
gedoen. Geskikte mense is aangestel
om hierdie proses te beheer en die
assesserings op ‘n gereelde grondslag
op datum te bring
Departementele plan voltooi.
Volledige ontplooiing gekortwiek
deur vakatures, maar is aangehelp
met die aanstelling van ‘n hoofrisikobeampte
Uitgevoer met ernstige
kapasiteitsbeperkinge en sal befonds
en verbeter word. ‘n Ondersoek
deur organisatoriese ontwikkeling is
feitlik afgehandel om stukrag hieraan
te verleen
Uitgevoer soos voorgeskryf,
maandeliks en kwartaalliks
Deurlopend gedoen.
Deurlopend gedoen

Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Effektiewe bevordering van die
dienste van die Departement,
intern en ekstern, deur
doeltreffende en gefokusde
kommunikasie.
Departementele personeel,
vroulike boere, mediaverteenwoordigers,
Nasionale
Departement van Landbou,
internasionale/
plaaslike boere- en
regeringsgroepe,
algemene publiek,
plaaswerkers, skole in
Kaapprovinsie, NRO’s. Alle
plaaswerkers, ander landbou-
NRO’s.
Tabel 1.2 – Konsultasiereëlings met klante
Ander landbouorganisasies.
NRO’s
Om die personeel en
belanghebbendes in te lig,
te motiveer en te betrek
om ‘n groter begrip van die
departement se bydrae tot
landbou te bekom
Om ‘n positiewe
korporatiewe beeld van die
departement te bevorder
Om die dienste van die
departement aan alle
klantegroepe te bevorder
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5
Werklike prestasie teenoor
standaarde
Eksterne bemarking en promosie is
gedoen deur gereeld die webtuiste
(www.elsenburg.com) op datum
te bring, die kwartaallikse tydskrif
(Agriprobe) aan belanghebbendes en
besluitnemers in die landboubedryf te
versprei, weeklikse radio-uitsendings
op Radio RSG, media-artikels in
landbou- en hoofstroommedia,
verskeie landbouskoue/uitstallings/
konferensies. Ope dae by skole
en besoeke aan skole vir leerders.
Interne bemarking en bevordering
van dienste deur die publikasie
van ‘n maandelikse nuusbrief,
bestuursbesluite op die intranet,
gereelde opdatering van nuus en
prestasies op die departement se
intranet.
Tipe reëling Werklike klante Potensiële klante Werklike prestasies
Vergaderings, besoeke, geskrewe & elektroniese
kommunikasie met NRO’s, landboukundige
industriegroepe & media insake samewerking/
borgskap/blootstelling/ens.
Vergaderings en geskrewe kommunikasie
oor strategiese ontwikkeling en kwessies van
gemeenskaplike belang.
Tabel 1.3 – Strategie vir toeganklike dienslewering
Lynamptenare, ander Departemente
ABSA
Kaapse Vroueforum
Landbank
Agri Expo
Landbou-bedryfsgroepe
Mediaverteenwoordigers
WARD
Amptenare van Nasionale
Departement van Landbou, hoofde
van Provinsiale Departemente van
Landbou.
Ander landboubedryfgroepe
Leerders, studente, potensieel
opkomende boere, media,
politieke ampsdraers,
grondhervormingsbegunstigdes.
Strategie vir toeganklikheid Werklike prestasies
Effektiewe bevordering van die dienste van die departement, intern en ekstern, deur
doeltreffende en gefokusde kommunikasie.
Voorsiening van omvattende menslike hulpbrondienste, Inligting en ondersteuning
van personeel t.o.v. beleide, prosesse, direk nl. persoonlike ontmoeting met relevante
lynbestuurders, of indirek, nl. deur e-pos, posdienste, faksimilee, skriftelik, vergaderings.
Vereenvoudiging van
tenderprosedure.
Samewerking/ borgskap vir vroulike
boer-kompetisie/Agri Femina.
Gratis byvoegsel in George Herald (4
maal per jaar). Gunstige blootstelling
in ander landbou-media.
Verskeie radio-onderhoude &
vaste jaar lange program op Radio
Namakwaland.
Samewerking en ondersteuning t.o.v.
kwessies van gemeenskaplike belang.
Departementele personeel, vroulike boere, mediaverteenwoordigers, Nasionale
Departement van Landbou, internasionale/ plaaslike boere- & regeringsgroepe,
algemene publiek, vroue-plaaswerkers, skole in die provinsie, Kaapse Vroueforum,
WARD
Onmiddellike aandag aan klagtes so ver as moontlik
Terugvoering oor menslike hulpbronkwessies of beleidsveranderinge
Vestig vennootskappe met relevante rolspelers
Besig om ‘n bestuurstelsel vir navrae bekend te stel vir klante met menslike
hulpbronnavrae.
141

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Strategie vir toeganklikheid Werklike prestasies
Gee strategiese leiding en raad oor beleidskwessies met betrekking tot landbou in die
Wes-Kaap.
Hoëvlak promosie en bemarking van dienste gelewer deur Departement van Landbou.
Finansiële bestuursdienste beskikbaar, nl. finansies, aankope, begroting, interne beheer
en vervoer.
Dokumentasie beskikbaar op webtuiste.
Tabel 1.4 – Diensinligtingshulpmiddel
142 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Driedaagse strategiese sessie, een maal per jaar, met top- en middelbestuur
waartydens die Nasionale Departement van Landbou hul insette lewer
Ad hoc-werkswinkels met senior en middelbestuur oor beleid en strategiese
kwessies
Gebruik verskeie platforms vir promosie van dienste (boeredae, Imbizo’s,
werkswinkels, WARD, ens.) soos aangebied in die landboubedryf
Tydige finansiële dienste.
Tipe inligtingshulpmiddel Werklike prestasies
Konstante direkte en indirekte kommunikasie deur middel van verskeie kommunikasiemetodes
(persvrystellings, voorleggings, uitstallings, publikasies, promosie materiaal, gedrukte en
elektroniese media, webblad, ens.)
Wetgewing, Nasionale Tesourie-regulasies, Provinsiale Tesourie-opdragte, departementele finansiële
opdragte, toepaslike dokumentasie en opleidingsessies.
Konstante direkte en indirekte kommunikasie.
Tabel 1.5 – Meganisme vir klagtes
Gelyke toegang tot inligting vir alle klante
Ingeligte klante.
Gelyke toegang tot inligting vir alle klante
Meganisme vir klagtes Werklike prestasies
Klante stuur skriftelike klagtes na die kantoor van die Minister van Landbou, wat
deur die Departement beantwoord word en teruggestuur word aan die klaer via die
Ministerie.
Die Departement hanteer ook klagtes wat by die imbizo’s geopper word.
Direk: Persoonlik, betrokke senior bestuurders en bestuurders
Indirek: Elektroniese pos, posdiens, faksimilee, skriftelik, vergadering
Verskeie antwoorde is oor ‘n verskeidenheid kwessies aan die Ministerie
deurgegee
Alle klagtes word afgeneem, om dit so spoedig moontlik te hanteer. Verslae word
geskryf ten opsigte van vordering in hierdie verband.
Onmiddellike aandag word aan probleem gegee
Alle skriftelike klagtes word op skrif beantwoord.
Onmiddellike aandag word aan klagtes gegee.

Program 2: VOLHOUBARE HULPOBRONBESTUUR
Tabel 1.1 – Hoofdienste voorsien en standaarde
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Waterbronontwikkeling
studies
Landbouwaterbestuurstake
en
tegnologie- oordragte
Diere-behuising en
hantering van fasiliteite
en ontwerp van
afvalbestuurfasiliteite
en tegnologie- oordrag.
LandCare- en
infrastruktuurprojekte
Alle watergebruikers in die
provinsie
Alle landboukundige
watergebruikers in die provinsie
In ooreenstemming met
nasionale en internasionale
ingenieurstandaarde
In ooreenstemming met
nasionale en internasionale
ingenieurstandaarde
Alle veeboere in die provinsie In ooreenstemming met
nasionale en internasionale
ingenieurstandaarde
Begunstigdes van LRAD-projekte
en kleinskaalboere in landelike
gemeenskappe
Grondgebruikbestuur. Alle landboukundige
grondgebruikers in die provinsie
Bronbewaringsprojekte Alle landboukundige
grondgebruikers in die provinsie
Waardetoevoeging Alle landboukundige
grondgebruikers in die provinsie
Tabel 1.2 – Konsultasiereëlings met klante
Alle opkomende/kleinskaalboere
op grond wat
privaat besit word deur
individue en/of groepe.
In ooreenstemming met nasionale
en internasionale ingenieurs- en
bewaringstandaarde
In ooreenstemming met
provinsiale riglyne en standaarde
vir die beskerming van
landboukundige bronne
In ooreenstemming met
provinsiale riglyne en standaarde
vir die beskerming van
landboukundige bronne
Opkomende boere In ooreenstemming met nasionale
en internasionale ingenieurs-
en bewaringstandaarde en
wetgewing
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklike prestasie teenoor
standaarde
1 studie word nog gedoen in
ooreenstemming met alle nasionale
en internasionale ingenieur
standaarde
Aan 249 take/versoeke aandag
gegee ooreenkomstig nasionale en
internasionale ingenieur standaarde.
Aan 49 versoeke aandag gegee
ooreenkomstig nasionale en
internasionale ingenieur standaarde.
51 projekte voltooi ooreenkomstig
nasionale en internasionale
ingenieurs- en bewaringstandaarde
908 aansoeke hanteer om te
verseker dat alle toepaslike
wetgewing en beleide nagekom is
200 projekte voltooi in
ooreenstemming met nasionale
en internasionale ingenieurs- en
bewaringstandaarde en wetgewing
9 projekte voltooi in
ooreenstemming met nasionale
en internasionale ingenieurs- en
bewaringstandaarde en wetgewing
Tipe reëling Werklike klante Potensiële klante Werklike prestasies
Plaasbesoeke met inbegrip van
inspeksies van droogte-, vloed- en
haelrampe.
LRAD-begunstigdes, hulpbronbehoeftige boere,
kommersiële boere, watergebruikverenigings,
besproeiingsraad, waterforums, munisipaliteite,
ander regeringsinstellings en NRO’s
Telefoon LRAD-begunstigdes, hulpbronbehoeftige boere,
kommersiële boere, watergebruikverenigings,
besproeiingsraad, waterforums, munisipaliteite,
ander regeringsinstellings en NRO’s
Briewe LRAD-begunstigdes, hulpbronbehoeftige boere,
kommersiële boere, watergebruikverenigings,
besproeiingsraad, waterforums, munisipaliteite,
ander regeringsinstellings en NRO’s
E-pos Kommersiële boere, watergebruikverenigings,
besproeiingsraad, waterforums, munisipaliteite,
ander regeringsinstellings en NRO’s
Aktiewe deelname aan georganiseerde
landbou en boere-Boere-dae en
die bywoning van boereverenigingsvergaderings
LRAD-begunstigdes, hulpbronbehoeftige boere,
kommersiële boere, watergebruikverenigings,
besproeiingsraad, waterforums, munisipaliteite,
ander regeringsinstellings en NRO’s
Landboukundige industrieë
buite die provinsie insluitend
SADEC-lande.
Landboukundige industrieë
buite die provinsie insluitend
SADEC-lande.
Landboukundige industrieë
buite die provinsie insluitend
SADEC-lande.
LRAD-begunstigdes,
hulpbronbehoeftige boere.
2 020 aansoeke om ondersteuning
geprosesseer
Alle telefoniese navrae beantwoord
of verwys
Alle briewe op daaglikse/weeklikse/
maandelikse basis beantwoord soos
vereis
Alle e-posnavrae beantwoord of
verwys
Plaaswerkergroepe Oordrag van kennis en inligting om
boere op hoogte te hou met nuwe
ontwikkeling–wetenskaplike en
politieke gemeenskaps-ontwikkeling.
5
143

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Vergaderinginteraksie met rolspelers,
organisasies, verenigings en ander
regeringsdepartemente en plaaslike
owerhede.
Rolspelers in landbou. Voorsien insette.
Uitruil van inligting
Vasstel wat klante se behoeftes is
Strategiese beplannings-vergaderings Ander departemente op nasionale en provinsiale
vlak in die Wes-Kaap en ander provinsies, en
NRO’S.
Tabel 1.3 – Strategie vir toeganklike dienslewering
Strategie van Toeganklikheid Werklike prestasies
144 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Deelname aan soveel moontlik
beskikbare geleenthede om by te
dra tot strategiese ontwikkeling en
inligting.
Plaasbesoeke LRAD-begunstigdes, hulpbronbehoeftige boere, kommersiële boere,
watergebruikverenigings, besproeiingsraad, waterforums, munisipaliteite, ander
regeringsinstellings en NRO’s
Personeel deurlopend beskikbaar vir klante Beskikbaarheid van personeel aan alle klante in die provinsie. Die meeste
amptenare is ook ná ure per selfoon beskikbaar
Organiseer en woon inligtingsvergaderings by Bemark die beskikbare dienste aan voornemende klante by 2
landboutentoonstellings
Reageer op LUR –navrae, georganiseerde landbou, akademiese instellings en individue. Alle rooi nommers beantwoord, asook ander navrae, binne die vereiste
tydsraamwerke
Versprei inligtingspakkette Oordrag van inligting en standaarde
Radiopraatjies 9 praatjies saamgestel
Tabel 1.4 – Diensinligtingshulpmiddel
Tipes inligtingshulpmiddels Werklike prestasies
E-posse E-pos-adresse van toepaslike amptenare beskikbaar by www.elsenburg.com
Briewe Tegnologie-oordrag en tegniese raad voorsien op aanvraag
Aanbiedings 15 aanbiedings gedoen by skole, boere-organisasies, instansies,
watergebruikverenigings, besproeiingsrade, waterforums en staatsdepartemente.
Aanbiedings Amptenare woon soveel moontlik landboukundige en verwante vergaderings by
Publikasies/Artikels 4 publikasies, bydrae tot breë wetenskaplike kennisbasis, asook uitbreiding
en skakeling
Verslae Jaarverslag opgestel, beskikbaar aan nasionale Departement van Landbou en
ander direktorate in die Departemente
Tabel 1.5 – Meganisme van klagtes
Meganisme van klagtes Werklike prestasies
Via telefoon, elektroniese pos, persoonlik, via die LUR aan die programbestuurder. Tevrede klante. Hoewel verskeie “rooi nommers” via die kantoor van die
Minister ontvang is, is geen werklike diensleweringsklagtes ontvang nie

Program 3: BOERE ONDERSTEUNING EN ONTWIKKELING
Tabel 1.1 – Hoofdienste voorsien en standaarde
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Relevant t.o.v. alle dienste
in BOO-program.
Voorligtings- en Adviesdienste Wet 9-grondboere en
LRAD-begunstigdes
Vestiging van boere Kerkgrondboere en
grondhervormingsbegunstigdes
Landboukundige ondersteuning aan
grond- en landelike hervormingsbegunstigdes
Landboukundige ondersteunende
inligting en oordrag van tegnologie.
Grond wat in privaat
besit van individue en/of
groepe is
Groepe wat op
gemeenskaplike of
munisipale grond boer.
Ook belanghebbendes genoem. verskeie standaarde het
betrekking op al die hoofdienste
aangesien die klante ‘n reeks
dienste benodig binne ‘n gegewe
projek, en/of aktiwiteit
Munisipaliteite
Alle nuwe boere
Die Departement van
Landelike Ontwikkeling en
Grondhervorming, nieregeringsorganisasies
(NRO’s)
Gemeenskapsgebaseerde
organisasies (GBO’s)
Voedselsekuriteitprojekte Huishoudelike projekte Georganiseerde
landbougroepe en ander
NRO’s
Verhoog kapasiteit van boeregroepe
Landboukundige
infrastruktuurprojekte,
met inbegrip van die
Omvattende Landboukundige
Ondersteuningsprogram (CASP)
Woon meeste LRAD (PBS)werkswinkelvergaderings
en
DPAC-vergaderings by
Skakel op ‘n deurlopende
grondslag met klante soos nodig,
bv. as ‘n klant skakel, skakel
binne ‘n week terug. Lewer
demonstrasies en organiseer
inligting sessies
Indien ‘n klant inligting benodig
oor prosesse, reageer deur
die inligting binne ‘n week te
stuur. Adverteer dienste in die
plaaslike gedrukte media om alle
potensiële klante van dienste
in te lig.
Nuwe deelnemers Besoek klante op dorpsgrond,
huishoudelike en munisipale
grond binne een maand.
Om produksie-advies betyds te
voorsien.
Boere Privaatsektor-organisasies Ondersteun boere om
produksie en bestuurskapasiteit
te verbeter.
Nuwe boere:
bestaansboere, kleinboere
en kommersiële boere
Voorligtingshernuwingsprogram Opkomende boere,
gemeenskapstuine en
huishoudings
Projekbestuur ingevolge
gemeenskapsontwikkeling.
Sosiaal-ekonomiese ondersteuning
aan gemeenskappe.
In samewerking met implementeringsagent’s
projekte
geïmplementeer
Program het personeel wat in
alle streke van die Wes-Kaap
funksioneer – maar nie in
genoegsame hoeveelhede nie.
Plaaswerkergroepe. Die mandaat van hierdie
subprogram neig meer na die
maatskaplike opheffing van
plaaswerkers.
Landelike
plaaswerkergemeenskappe.
Indien BOO nie kan ondersteun
nie, vind ander weë of nader
ander organisasies vir hulp.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklike prestasie teenoor
standaarde
Het verseker dat daar
gehou word by en voldoen
word aan alle toepaslike
wetgewing.
Bevorder LRAD-programme
en vestig onafhanklike boere
van voorheen-benadeelde
gemeenskappe in die Wes-
Kaap en werk ten nouste
saam met die Departement
van Landelike Ontwikkeling
en Grondhervorming
Voorsien ‘n professionele,
betroubare en onpartydige
diens
Baie moeite gedoen om die
behoeftes van die klant te
verstaan en dit te vervul
453 huishoudings gevestig
472 nuwe boere en 149
kommersiële boere is
opgelei
118 landbouprojekte begin
Aanstelling van ongeveer
17 nuwe personeellede,
deur die Voorligtingshernuwingsprogram
(ERP)
Jaarlikse plaaswerkerkompetisie
in 11 streke
Werk met 31 NRO’s
om te help met verskeie
intervensies
5
145

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 1.2 – Konsultasiereëlings met klante
Tipe reëling Werklike klante Potensiële klante Werklike prestasies
Vergaderings Wet 9-grondboere Munisipaliteite en gemeenskappe Personeellede het informele vergaderings
gehou met en besoeke afgelê by
verskillende groepe/individue
Besoeke aan terrein van projek Opkomende en kommersiële
boere en kommoditeitsgroepe.
Telefoniese besprekings Opkomende en kommersiële
boere en kommoditeitsgroepe.
146 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nie-regeringsorganisasies
(NRO’s) en ander departemente.
Nie-regeringsorganisasies
(NRO’s) en ander departemente.
Besoeke aan landelike gemeenskappe Boere (individue en/of groepe) Gemeenskapsgebaseerde
organisasies (GBO’s)
Briewe Versoeke van aansoekers om
CASP-befondsing
Tabel 1.3 – Strategie vir toeganklike dienslewering
Begunstigdes van Grond-
en Landbouhervorming &
Voedselsekuriteit
Strategie van toeganklikheid Werklike prestasies
Besoeke is afgelê om vas te stel wat
die stand van die projekte is asook om
uitgebreide raad te verskaf
Telefoonoproepe is beantwoord en indien
die personeellid nie ‘n antwoord kon
verskaf nie, is die persoon verwys
Voorligtingspersoneel is gebruik om uit te
reik na gemeenskappe
Aansoekers is ingelig oor die stand van hul
aansoeke
Inligting oor grondhervorming Alle LRAD-projekte is geïmplementeer deur ‘n projekbestuurspan (PBS)benadering
tot grondsake
Voorligting ondersteuning aan landbouprojekte Vermeerder besoeke aan gemeenskappe om infrastruktuurprojekte te
ondersteun
Toegang tot befondsing vir projekte Beoordeling en prioritisering van alle projekaansoeke en sakeplanne
Tabel 1.4 – Diensinligtingshulpmiddel
Tipes inligtingshulpmiddels Werklike prestasies
E-pos Word toenemend gebruik (op daaglikse basis) soos kliënte toegang verkry tot
tegnologie
Briewe Óf direk of via rooi-nommer-sisteem
Aanbiedings Gereelde aanbiedings by verskillende forums.
Vergaderings Gemeenskapsvergaderings, DAK (Distriks-assesseringkomitees)
PSK (Provinsiale subsidie-komitees) en
Projekbestuurspanne (PBS)
Verslae Minstens 15 verslae, hoofsaaklik vir die LUR, departementshoof en NDL
Tabel 1.5 – Meganisme van klagtes
Meganisme van klagtes Werklike prestasies
Via die telefoon, e-pos, van aangesig tot aangesig, briewe aan die LUR Meeste gevalle binne ‘n week
Afhangende van die metode wat gebruik word, binne ‘n kwessie van ure of dae Die rooi-nommer-sisteem neem minstens twee weke om afgehandel te word

Program 4: VEEARTSENYKUNDIGE DIENSTE
Tabel 1.1 – Hoofdienste voorsien en standaarde
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Dieregesondheidsdienste Departement van Landbou, Bosbou
en Visserye (DAFF); Provinsiale Dept.
van Gesondheid, Omgewingsake,
kommersiële boere, hulpbronbehoeftige
boere, private veeartse, skole,
farmaseutiese maatskappye, uitvoerders,
invoerders en distriks-munisipaliteite.
Veeartseny laboratoriumdienste Departement van Landbou, Bosbou
en Visserye (DAFF); Provinsiale Dept.
van Gesondheid, Omgewingsake,
kommersiële boere, hulpbronbehoeftige
boere, private veeartse, skole,
farmaseutiese maatskappye, uitvoerders,
invoerders en SADC-lande
Voedselveiligheidsversekering Wes-Kaap Provinsie (WKP) en
nasionale verbruikers van diere- en
pluimveeprodukte
Uitvoerbeheer Alle uitvoerders van voedsel wat
diereprodukte bevat of daaruit bestaan.
Tabel 1.2 – Konsultasiereëlings met klante
Distriks-munisipaliteite,
plaaslike owerhede,
SADC-lande, SApolisiediens,
provinsiale
verkeer, rampbestuur &
Europese Unie.
SADC-lande, Distriksmunisipaliteite.
Ale verbruikers van
diere- en pluimveeprodukte
in die
WKP en omringende
provinsies
Aantal uitvoerders
vermeerder/verminder
direk eweredig aan
internasionale valutawaarderings.
Voorgeskryf deur die
Wet op Dieresiektes
en internasionale
standaarde van die OIE
(Wêreldorganisasie vir
Dieregesondheid) en
ooreenkomstig spesifieke
nasionale protokol
Voorgeskryf deur die
Wet op Dieresiektes
en internasionale
standaarde van die OIE
(Wêreldorganisasie vir
Dieregesondheid)
Wet op Vleisveiligheid en
geen menslike siektes of
dood as gevolg van die
inname van vleis, pluimvee of
melk produkte nie
Standaarde soos
voorgeskryf deur die
onderskeie handelsvennote
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklike prestasie
teenoor standaarde
Nakoming van nasionale
en internasionale
standaarde
Ooreenkomstig nasionale
en internasionale
standaarde
Geen menslike siektes of
dood as gevolg van die
inname van vleis, pluimvee
of melk produkte is
aangemeld nie.
Suksesvolle
sertifisering en uitvoer
van alle geskikte
uitvoerbesendings vanaf
die WKP.
Tipe reëling Werklike klante Potensiële klante Werklike prestasies
Konsultasie tydens een-tot-een besprekings en
afvaardigingskonsultasies.
Dept van Landbou, Bosbou
& Visserye (DAFF)
abattoir-eienaars, suiwelprosesseringsaanlegte,dierevoedselprosesseringsaanlegte,
provinsiale
Dept. van Landbou, provinsiale
Dept. van Gesondheid, skole,
farmaseutiese maatskappye,
uitvoerders, invoerders.
Verbruikerskontak subprogram: Voedselveiligheid Vleis-, pluimvee- en
melkverbruikers in die WKP.
Alle uitvoerders het direkte selfde-dag-toegang
tot sertifiseringsamptenare
SADC-lande,
voedselprosesserings-instansies.
Alle vleis-, pluimvee- en
melkverbruikers in die WKP.
Alle uitvoerders in die WKP. Alle potensiële uitvoerders in
die WKP.
Telefoniese besprekings Alle uitvoerders in die WKP. Alle potensiële uitvoerders in
die WKP.
Geskrewe kommunikasies, e-pos, laboratoriumverslae.
Alle uitvoerders in die WKP. Alle potensiële uitvoerders in
die WKP.
Bywoning van seminare, vergaderings, kongresse. Kommoditeitsorganisasies soos
Agri Wes-Kaap, RPO, MPO
RMAA, SAVA, Nasionale Dept.
van Landbou
Alle kommersiële boere minstens een
maal per jaar besoek, groepbesoeke aan
hulpbronbehoeftige boere met inbegrip
van individuele besoeke en advies oor
siektebeheer
Abattoirs en voedselprosesseringsaanlegte
minstens 3 maal per jaar besoek
Verskeie skoolprojekte
Slegs enkele klagtes ontvang
Vlak van diensvereistes noodsaak ‘n tweede
pos van staatsveearts
Feitlik daagliks gedoen
Minstens 7 001 laboratoriumverslae
geproduseer
Bywoning volgens jaarlikse skedule van
vergaderings
5
147

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 1.3 – Strategie vir toeganklike dienslewering
Strategie van toeganklikheid Werklike prestasies
Personeel deurlopend beskikbaar vir klante. Gelyke toegang en beskikbaarheid van personeel regdeur die Wes-Kaap
provinsie. Die meeste amptenare kan ook na ure per selfoon bereik word
Boeredae georganiseer deur staatsveeartse en tegnici in kommersiële en landelike
gemeenskappe.
Toepassing van Wet op die Veiligheid van Vleis, Wet 40 van 2000, by alle abattoirs in
die WKP.
Vier staatsveaartse permanent gestasioneer by vier uitvoeraanlegte met twee vakante
poste vir staatsveaartse, en een rondreisende veearts om alle ander aanlegte te
bedien.
148 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Oordrag van inligting en standaarde.
Voorligtingsdienste en opleiding van plaaswerkers
Drie besoeke per abattoir per jaar (75 abattoirs)
Alle toepaslike uitvoere van die WKP gesertifiseer vanaf aanlegte wat aan
vereistes voldoen.
Kwartaal- en jaarverslae Vier kwartaal- en een jaarverslag saamgestel, beskikbaar aan NDL en ander
direktorate in die Departement, LUR en ander provinsies.
Radiopraatjies Praatjies saamgestel gedurende 2009/10
Reageer nog op navrae deur Minister/georganiseerde landbou/akademiese instansies Alle rooi nommers is beantwoord, sowel as ander navrae.
Tabel 1.4 – Diensinligtingshulpmiddel
Tipes inligtingshulpmiddels Werklike prestasies
Elektronies (e-pos & webtuistes) Alle e-pos-adresse van staatsveeartse / dieregesondheidtegnici,
veeartsenykundige tegnici en vleisinspekteurs beskikbaar by www.elsenburg.com
Briewe Word geskryf wanneer nodig
Inligtingspakkette, laboratoriumafdelingsblaadjies, lys met laboratorium-fooie, CD-
Rom-aanbiedings en inligting oor veeartsenyk dienste by departementele webtuiste.
Beskikbaar by www.elsenburg.com
Jaar- en kwartaalverslae en beleidsdokumente beskikbaar by
departementele webtuiste
Aanbiedings Aan verskeie vergaderings en professionele groepe.
Vergaderings Amptenare woon soveel moontlik landbou en verwante vergaderings by.
Woon nasionale siektebeheerwerkswinkels by en ook drie veeartseny
laboratoriumforumvergaderings.
Verslae Vier kwartaallikse en een jaarlikse verslag opgestel. Beskikbaar aan NDL en
ander direktorate in die departement.
Verslae oor gebreke gerig aan abattoir-eienaars en voedselprosesseringsaanlegte.
Resultate en/of verslae geproduseer vir elke laboratoriumvoorlegging, 7 001
voorleggings.
Opsommingsverslae van toetsresultate vir siektewaarneming: 6 verslae en 6
tussenverslae.
Daaglikse Al resultaat-verslag
12 maandelikse CSF & PRRS-verslae.
Tabel 1.5 – Meganisme van klagtes
Meganisme van klagtes Werklike prestasies
Via die telefoon, e-pos, van aangesig tot aangesig, briewe aan die Minister, vir aandag
die direkteur van die direktoraat
‘n Wetlike prosedure wat gedetailleerde appèlle bevat, is beliggaam in die Wet op die
Veiligheid van Vleis, Wet 40 van 2000.
Tevrede klante en klagte/grief opgelos
Geen klagtes is ontvang nie

Program 5: TEGNOLOGIESE-, NAVORSINGS- EN ONTWIKKELINGSDIENSTE
Tabel 1.1 – Hoofdienste voorsien en standaarde
Navorsing
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Fasiliteer, lei en koördineer
provinsiaal spesifieke en relevante
navorsing en navorsingsdienste
deur:
Uitvoering van navorsingsprojekte
Deelname aan bedryfsforums,
tegniese taakgroepe en
studiegroepe
Voorsien ‘n analitiese
laboratoriumdiens
Kommersiële en
opkomende boere
Kommersiële en
opkomende boeregroepe en
landboubedrywe
Soos bo, plus eksterne
kliënte
Wetenskaplikes
Voorsien raadgewende dienste Kommersiële en
opkomende boere
Individue betrokke by die
landbousektor
Voorligtingsbeamptes van
die departement
Nuwe deelnemers aan
die landbousektor
Nuwe deelnemers aan
die landbousektor
500
50
Nuwe deelnemers aan
die landbousektor.
Navorsing uitgevoer ooreenkomstig
behoeftes, relevansie en lyne
Projekte uitgevoer ooreenkomstig
wetenskaplike metodes en parameters
ten einde die geldigheid van die
eksperimentele resultate te verseker
Die ontwikkeling van ekonomiesverantwoordelike
tegnologie met
inbegrip van die huidige behoeftes
van kommersiële en kleinboere en
verbruikers
Uitsette is gegrond op interne kapasiteit,
maar ooreenkomstig tydskedules
uiteengesit in projekdoelwitte
Nakoming van alle nasionale en
internasionale standaarde
Om ‘n professionele, betroubare en
onpartydige diens te voorsien
Gelyke toegang vir alle belanghebbendes
in deelname aan landbou
Reëlings vir forums is getref waar
die belanghebbendes van die drie
hoofondernemings, bv. melk, wol &
graan/oliesade, asook kleiner industrieë
uitdagings bespreek en bepaal waar
navorsingsbehoeftes bestaan.
Voorsien ‘n diens volgens die beste
laboratoriumpraktyk tot 35% van die
mark vir grond, water en blaar-analise.
Gelyke toegang tot dienste vir al ons
kliënte.
Raadgewende dienste uitgevoer
ooreenkomstig behoeftes, belangrikheid
en lyne
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Werklike prestasie
teenoor standaarde
175 navorsingsprojekte
uitgevoer
Verteenwoordigers van
die subprogram het
besprekings bygewoon en
aktief deelgeneem en help
beplan
15 285 grond-, water- en
plantmonsters geanaliseer.
Inligting is versprei deur
formele, informele en eentot-een-afsprake.
5
149

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Verspreiding van navorsingsprojekresultate
Verander die voorkoms van
landbounavorsing
Lok die jeug na landbou en
landboukundige loopbane
Inligtingsdienste
Om die ontwikkeling en
verspreiding van inligting aan
kliënte te koördineer, met inbegrip
van die ontwikkeling en gebruik van
verskeie inligtingstelsels (bv. GIS)
en die verpakking van inligting in
inligtingspakkette
Kommersiële en
opkomende boere
Individue betrokke by die
landbousektor
Voorligtings-beamptes van
departement
Deelnemers aan
die “Pre-Young
Professionals” en “Young
Professionals“program en
interns
Leerders uit voorheenbenadeelde
skole
Kommersiële en
opkomende boere
Individue betrokke by die
landbousektor
Voorligtingsbeamptes van
die departement
Nuwe deelnemers aan
die landbousektor
Nuwe aansoekers
by die “Young
Professionals (YPP)”program
en nuwe
interns
Leerders uit voorheenbenadeelde
skole
Nuwe toetreders tot
die landbousektor
150 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Opbrengste ooreenkomstig behoeftes,
relevansie en lyne
Verhoogde kapasiteit en uitsette
Werklike prestasie
teenoor standaarde
30 wetenskaplike
publikasies
86 semi-wetenskaplike en
gewilde publikasies
57 kongresreferate
153 lesings by boeredae
58 verslae oor klimaatsverandering
9 inligtingsdae en 4
tegniese vergaderings
aangebied
24 radiopraatjies
27 inligtingspakkette
Bemagtigde individue 1 YPP-student, 2 pre-YPPstudente
en 14 interns
‘n Goed gestruktureerde en
informatiewe program
Uitkomste ooreenkomstig behoeftes,
relevansie en lyne
Verhoogde kapasiteit en uitsette
3 skooldae aangebied
Webtuiste word
deurlopend op datum
gebring
Webtuiste oor klimaatsverandering
word gereeld
op datum gebring
30 wetenskaplike
publikasies
86 semi-wetenskaplike en
gewilde publikasies
57 kongresreferate
153 lesings by boeredae
58 verslae oor klimaatsverandering
27 inligtingspakkette
saamgestel
1 volstruisveiling
9 inligtingsdae en 4
tegniese vergaderings
aangebied
24 radiopraatjies

Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Infrastruktuurondersteuningsdienste
Om infrastruktuurfasiliteite en
navorsingsplase te voorsien en te
onderhou sodat die lynfunksie hul
navorsings- en ander funksies kan
uitvoer.
Navorsers van Plant- en
Diere-produksie-institute
van die Departement
Navorsers van Kleingraan,
fynbos en industriële gewasinstitute
van die LNR
Programme Opleiding,
Ondersteuning en
Ontwikkeling van boere en
Volhoubare Hulbronbestuur
van die departement
Departementele programme
met kantoorverwante
onderhoudskwessies
Tabel 1.2 – Konsultasiereëlings met klante
Ander navorsingsgroepe,
plaaslik en
internasionaal
Infrastruktuurondersteuning is
betyds ontwikkel ten opsigte van
instandhouding, grondvoorbereiding,
plant- en oesaktiwiteite
Instandhouding van departementele aard
(nl. geboue en fasiliteite) is uitgevoer
ooreenkomstig ‘n vasgestelde plan,
ontwikkel in samewerking met die
Departement van Openbare Werke en
Vervoer
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5
Werklike prestasie
teenoor standaarde
Alle navorsingsaktiwiteite
is ondersteun ten
einde te verseker dat
navorsingsprojekte se
doelstellings bereik is
Alle infrastruktuur en
instandhoudingsbehoeftes
is ondersteun
Tipe reëling Werklike Klante Potensiële Klante Werklike prestasies
Vergaderings Kommoditeitsgroepe en kleiner
industrieë
Kommersiële en kleinboere
Klante (intern en ekstern
(navorsing) met behoefte aan
infrastruktuur en bystand met
onderhoud
Telefoniese besprekings Kommersiële en kleinboere
Organisasies in die bedryf
Individue en groep betrokke by
landbou
Voorligtingsbeamptes in die
departement
Infrastruktuur- en
instandhoudingsklante
Nuwe kommoditeitsgroepe en
opkomende landboubedrywe
Nuwe kommersiële en
kleinboere
Alle departementele programme
Nuwe toetreders tot die
boeregemeenskap en verwante
bedrywe
Personeel het kwartaallikse vergaderings
bygewoon met klantegroepe van die
Kleingraan-, oliesade, suiwel-, wol- en
kleiner industrieë (bv volstruis), waar
navorsings- en ontwikkelingsprioriteite
gestel is en die vordering van lopende
projekte gemonitor en oor verslag
gelewer is
Verskeie boerestudiegroepvergaderings is
deur personeel bygewoon. Dit was gemik
op groepoplossing van produksieprobleme
in ses distrikte van die Wes-Kaap
Verskeie vergaderings is gehou met die
Departement van Openbare Werke en
Vervoer en interne en eksterne klante
oor infrastruktuur- en instandhoudingsbehoeftes.
Onmiddellike aandag is geskenk aan alle
telefoniese en e-pos-navrae
151

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Verspreiding van resultate van
navorsingsprojekte deur:
Webtuiste
Publikasies
Kongresreferate
Inligtingsdae aangebied
Lesings
Verslae
Inligtingspakkette
Radiopraatjies
Tipe reëling Werklike Klante Potensiële Klante Werklike prestasies
Kommersiële en kleinboere
Organisasies in die bedryf
Individue en groepe betrokke by
landbou
Voorligtingsbeamptes in die
departement
Tabel 1.3 – Strategie vir toeganklike dienslewering
152 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Nuwe toetreders tot die
boeregemeenskap en verwante
bedrywe
Webtuiste op datum gebring
30 wetenskaplike publikasies
86 semi-wetenskaplike en gewilde
publikasies
57 kongresreferate
9 inligtingsdae en 4 tegniese vergaderings
aangebied
153 lesings by boeredae
58 verslae oor klimaatsverandering
24 radiopraatjies
27 inligtingspakkette
Strategie van toeganklikheid Werklike prestasies
Landboukundige inligting soos gegenereer deur 175 navorsingsprojekte, is aan alle
potensiële klante versprei deur:
Webtuiste
Publikasies
Kongresreferate
Inligtingsdae aangebied
Lesings
Verslae
Inligtingspakkette
Radiopraatjies
Webtuiste is op datum gebring
30 wetenskaplike publikasies
86 semi-wetenskaplike en gewilde publikasies
57 kongres-referate
9 inligtingsdae en 4 tegniese vergaderings aangebied
153 lesings by boeredae
58 verslae oor klimaatsverandering
27 inligtingspakkette
24 radiopraatjies
E-pos Versoeke en navrae per e-pos word in lêers gebêre
Telefoon Vrae en navrae word onverwyld beantwoord en inligting onmiddellik gegee
Opgedateerde webtuiste Verseker dat die nuutste inligting beskikbaar is
Personeel deurlopend tot klante se beskikking Beskikbaarheid van personeel aan alle klante in die Wes-Kaap. Meeste amptenare
is ook ná ure per selfoon bereikbaar
Beleidsadvies aan Ministerie Deur die rooi nommer-stelsel en persoonlike kommunikasie
Vergaderings Stiptelik bygewoon en bygedra tot agenda deur lewering van inligting soos
versoek, lesings, groepsbesprekings, ens.
Produsente en produsentegroepe Tegniese en ekonomiese inligting verwant tot landboukundige kwessies in die
provinsie, is wyd gepubliseer deur wetenskaplike, semi-wetenskaplike en gewilde
publikasies en mondelinge verspreiding van inligting
Woon landbouskoue en –uitstallings by Stel klante bloot aan dienste deur deel te neem aan landboukundige uitstallings

5
Munisipaliteite Bywoning van en aktiewe deelname aan distrikskoördineringskomitees van die
Departement
Tabel 1.4 – Diensinligtingshulpmiddel
See table 1.3
Tabel 1.5 – Meganisme vir klagtes
Strategie van toeganklikheid Werklike prestasies
Sien ook bostaande prestasies
Meganisme vir klagtes Werklike prestasies
Via die telefoon, elektroniese pos, persoonlik, via die LUR aan die Programbestuurder Tevrede klante. Hoewel verskeie “rooi nommers” ontvang is via die kantoor van
die Minister, is geen werklike klagtes oor dienslewering ontvang nie
Program 6: LANDBOU-EKONOMIE
Tabel 1.1 – Hoofdienste voorsien en standaarde
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens Werklike prestasie teenoor standaarde
Landbou-ekonomiese navorsing,
ondersteuning en advies wat
relevant is vir alle kliënte
en gebaseer is op gesonde
wetenskaplike beginsels deur:
Verhoog die mededingendheid
van landbou en landbousakesektor
deur voorsiening van
‘n reeks produksie- ekonomie
ondersteuningsdienste
Verhoog die doeltreffende en
volhoubare gebruik van natuurlike
hulpbronne gebaseer op gesonde
ekonomiese beginsels
Opkomende boere 5 660 Tydig
Aanvraaggedrewe
Relevant
Internasionale beste
praktyk
Verslae pasgemaak vir
teikengroep.
Gehalteversekerde
inligting
Kommersiële boere 47 978
Gebruikers van Combuds
(Dept’e van Landbou)
Alle boere, navorsers,
landbou-adviseurs
in RSA
Opkomende boere 5 660 Tydig
Aanvraaggedrewe
Relevant
Internasionale beste
praktyk
Grootskaalse kommersiële
boere
Watergebruikers in
stedelike gebiede
47 978
2,5 miljoen
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Finansiële rekords opgeneem op SimFini,
22 boere is hiermee gehelp, 2 werkswinkels
oor SimFini.
16 begrotings vir ondernemings is
saamgestel
15 sakeplanne is geëvalueer.
2 MSc-studies word uitgevoer op
boederystelsels.
2 opleidingsessies oor SimFini, 2
werkswinkels oor MAFISA.
‘n Studie oor die eienskappe van
waterbewaring is voltooi en ‘n
wetenskaplike lesing is by konferensie
aangebied
153

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens Werklike prestasie teenoor standaarde
Bevorder die bemarking van
landbouprodukte en ondersteun
ontwikkeling van ondernemings
deur voorsiening van markkennis
en fasilitering van ‘n wye reeks
aktiwiteite
Bekom en voorsien landbouekonomiese
kennis deur navorsing,
model, databasisontwikkeling en
instandhouding vir doeltreffende
besluitneming in die landbou- en
landboubesigheidsektor.
Opkomende boere 5 660 Tydig
Aanvraaggedrewe
Relevant
Internasionale beste
praktyk
Verslae pasgemaak vir
teikengroep
Gehalte-versekerde
inligting
Large scale commercial
farmers
47 978
Opkomende boere 5 660 Tydig
Aanvraaggedrewe
Relevant
Internasionale beste
praktyk
Grootskaalse kommersiële
boere
Ander provinsiale en
nasionale departemente van
Landbou
Tabel 1.2 – Konsultasiereëlings met klante
47 978
9 Departemente
154 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
11 gewilde verslae
5 wetenskaplike publikasies
Fasiliteer internasionale marktoegang vir
10 opkomende boere, en toegang tot die
plaaslike mark vir 25 opkomende boere
13 projekte om koöperasies te vestig
Op 130 data-navrae gereageer.
6 databasisse in stand gehou en een van
hulle op datum gebring
PHD aan die gang
5 wetenskaplike (deur portuurgroep
hersien) artikels voltooi
15 gewilde verslae voltooi
Tipe reëling Werklike Klante Potensiële Klante Werklike prestasies
Verhoog die deelname van klante aan die
ontwikkeling van ‘n landboustrategie.
Alle individue in die Wes-Kaap
soos verteenwoordig deur
die regering, arbeid, sake en
burgerlike samelewing
Vergaderings Boere, kommoditeitsgroepe en
regerings- en verwante instellings
en belanghebbendes van private
instellings
Telefoon- en e-pos-gesprekke/ besprekings. Grootskaalse kommersiële boere,
opkomende boere met inbegrip
van LRAD-begunstigdes.
Verspreiding van navorsingsresultate en
voorsiening van advies deur lesings en referate
Grootskaalse kommersiële boere,
opkomende boere met inbegrip
van LRAD-begunstigdes
Alle individue in die Wes-Kaap
soos verteenwoordig deur
die regering, arbeid, sake en
burgerlike samelewing
Kommoditeitsgroepe en
ander burgerlike en regeringsbelanghebbendes
Uitbreiding van die kliëntebasis
deur meer opkomende boere
met inbegrip van LRADbegunstigdes
Uitbreiding van die kliëntebasis
deur insluiting van meer
opkomende boere met inbegrip
van LRAD-begunstigdes
Implementering van landbou en agrisakestrategie
is kwartaalliks gemonitor.
Personeel het gereeld vergaderings saam
met kliëntgroepe bygewoon.
Navorsing en ontwikkelingsprioriteite
ontwikkel.
Aktiewe deelname aan provinsiale,
nasionale & distrikskonsulterende forums.
Verskeie vergaderings met kliënte gehou en
bygewoon en terugvoering gegee
Aktiewe deelname aan konferensies,
werkswinkels of inligtingsessies
Stiptelik aandag gegee aan alle telefoniese
en e-posnavrae, en databasis van navrae is
beskikbaar
4 werkswinkels
10 wetenskaplike artikels
48 gewilde verslae
130 data-navrae beantwoord.
6 databasisse in stand gehou en een op
datum gebring..

Tabel 1.3 – Strategie vir toeganklike dienslewering
Strategie van toeganklikheid Werklike prestasies
Landbou-ekonomiese inligting soos gegenereer deur navorsing en raadgewende
projekte is aan alle kliënte versprei deur:
Wetenskaplike artikels/referate 10 scientific articles and or papers
Gewilde verslae 48 gewilde verslae
Beantwoording van ad hoc-navrae wat ontvang is deur:
-E-pos
-Telefoon
-Faks
-Ministeriële navrae
130 data-navrae beantwoord
Stiptelike reaksie op e-pos-navrae
Stiptelike reaksie op telefoniese navrae
Stiptelike reaksie op faks-navrae
Reaksie volgens sperdatums deur minister aangedui
Vergaderings Aktiewe deelname en bevordering van tweerigtingvloei van kommunikasie
Gereelde vergaderings met klantegroepe bygewoon
Webtuiste Plaas inligting op departemente webtuiste en bring gereeld op datum
Uitstallings en inligtingsdae Een uitstalling – uitsette ten toon gestel
Provinsiale afsprake (openbare verhore, ad hoc-afsprake) Neem deel aan en reageer op spesifieke vrae en gee terugvoering indien versoek
Tabel 1.4 – Diensinligtingshulpmiddel
Tipes inligtingshulpmiddels Werklike prestasies
Wetenskaplike lesings/referate 10 referate wat lesings insluit
Gewilde verslae 48 gewilde verslae/voorleggings
Beantwoord ad hoc-navrae wat ontvang is deur:
-E-pos
-Telefoon
-Faks
-Ministeriële navrae
130 data-navrae beantwoord
Stiptelike reaksie en stoor van lêers
Stiptelike reaksie op telefoniese navrae
Stiptelike reaksie op faks-navrae
Reaksie volgens sperdatums
Vergaderings Gereelde vergaderings met klantegroepe bygewoon
Webtuiste Plaas inligting op departemente webtuiste en bring gereeld op datum
Uitstallings by inligtingsdae Een uitstalling – uitsette ten toon gestel.
Jaarlikse prestasieplan Dienste van die program, doelwitte en prestasies uitgestippel.
Jaarverslag Dienste van die program en prestasies uitgestippel.
Begrotingsrede Dienste van die program en prestasies uitgestippel
Tabel 1.5 – Meganisme van klagtes
Meganisme van klagtes Werklike prestasies
Via die telefoon, e-pos, persoonlike onderhoude, brief aan LUR of hoof van
department vir aandag van die Programbestuurder.
Ingeligte en tevrede klante. Hoewel verskeie briewe van die hoof van die
Departement en die kantoor van die Minister deur “rooi nommers” ontvang is, is
geen werklike klagtes oor dienslewering ontvang nie
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5
155

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Program 7: GESTRUKTUREERDE LANDBOU-OPLEIDING
Tabel 1.1 – Hoofdienste voorsien en standaarde
Hoofdienste Werklike klante Potensiële klante Standaard van diens
Aanbied van Hoër Sertifikaat,
Diploma en Graad-opleiding in
toepaslike velde
Aanbied van Verdere Onderwys
en Opleiding (VOO) in toepaslike
velde (Vaardigheidsopleiding en
Leerlingskappe)
Voornemende en praktiserende
boere, plaasbestuurders,
voorligtingsbeamptes, adviseurs
en die jeug, vroue en
landelike en peristedelike
landbougemeenskappe
Voornemende en praktiserende
boere en plaaswerkers
uit voorheen benadeelde
gemeenskappe, jeug, vroue
en landelike en peristedelike
landbougemeenskappe.
Tabel 1.2 – Konsultasiereëlings met klante
Voornemende en praktiserende
boere, plaasbestuurders,
voorligtingsbeamptes,
adviseurs en die jeug, vroue
en landelike en peristedelike
landbougemeenskappe.
Voornemende en praktiserende
boere en plaaswerkers
uit voorheen benadeelde
gemeenskappe, jeug, vroue
en landelike en peristedelike
landbougemeenskappe.
156 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Kwalifikasies
geregistreer by SAKO
en geakkrediteer deur
die Kommissie vir Hoër
Onderwys (CHO).
Opleidings kursusse
gebaseer op voorskrifte
ooreenkomstig die
relevante NKR-vlakke
(1-4) en akkreditasieowerhede
(d.i. Seta’s/
Amalusi)
Werklike prestasie teenoor
standaarde
Kwalifikasies geregistreer
by SAKO. Kwalifikasies
geakkrediteer deur die
Kommissie vir Hoër
Onderwys.
Opleidingskursusse gebaseer
op eenheidstandaarde.
Leerlingskap-opleiding
geakkrediteer deur AgriSeta
en FoodBev.
Seta/Amalusi).
Tipe reëling Werklike Klante Potensiële Klante Werklike prestasies
Ouerverteenwoordiging/Oriëntasie Ouers van voltydse studente/
leerders
Ouers van voltydse studente en
studenteverteenwoordigers.
Jaarlikse vergadering gedurende die
afgelope jaar en wanneer behoefte ontstaan
Vereniging vir Alumni Alumni Alumni Drie (3) reünies is verlede jaar vir
oudstudente by Elsenburg aangebied
Vergaderings Opkomende en gevestigde boere,
en rolspelers en belanghebbendes
by onderwys en opleiding.
Opnames en navorsing Kommersiële en opkomende
boere, industrie,
opleidingsinstansies,ouers,
studente.
Tabel 1.3 – Strategie vir toeganklike dienslewering
Opkomende en gevestigde
boere, en rolspelers en
belanghebbendes by onderwys
en opleiding.
Kommersiële en opkomende
boere, industrie,
opleidingsinstansies,ouers,
studente.
Strategie van toeganklikheid Werklike prestasies
Gereelde vergaderings word gehou met
verskillende groepe hulpbronbehoewende
en opkomende boere.
Deurlopende behoefte-assessering
in verskillende plaasgemeenskappe
word uitgevoer en opleidingsprogram
ooreenkomstig aangepas.
Voltooi ontwikkeling van Menslikekapitaalontwikkelingstrategie
Implementeringsplan ontwikkel.
Inligting van beskikbare opleiding – Telefoon Navrae word so gou as moontlik beantwoord – in die meeste gevalle
onmiddellik
Opname word nie van alle boodskappe gemaak nie
Inligting van beskikbare opleiding – E-pos Versoeke per e-pos word in lêers gestoor
Inligting van beskikbare opleiding – Pos Geregistreer volgens die amptelike registrasiestelsel
Inligting van beskikbare opleiding – Ministerie Rooi-nommer-sisteem
Inligting van beskikbare opleiding - Fisiek Vergaderings by die kantoor met voornemende en huidige studente en ouers het
aansienlik toegeneem
Deelname aan loopbaanuitstallings regdeur die provinsie
Inligtingsessies met leerders by sowel primêre as sekondêre skole
Inligtingsessies tydens vergaderings van boereverenigings
Besoeke van leerdergroepe aan die kampus
Inligting van beskikbare opleiding - Webtuiste Inligting op departementele webtuiste word gereeld op datum gebring – met
inbegrip van uitslae en kursusinhoud.

5
Publikasies / Artikels Publikasies: Bydrae tot breë wetenskaplike kennisbasis sowel as uitbreiding en
skakeling
Strategie van toeganklikheid Werklike prestasies
Plasing van advertensies en artikels in gewilde tydskrifte en koerante
Loopbaanbewustheid-ekspo’s/skoolbesoeke 32 skoolbesoeke gedoen en aan 12 ekspo’s deelgeneem.
Tabel 1.4 – Diensinligtingshulpmiddel
Tipes inligtingshulpmiddels Werklike prestasies
E-pos Minstens 5 000
Briewe 1 500 met prospektusse
Inligtingspakkette Minstens 2 000
Aanbiedings Minstens 40
Vergaderings Minstens 100
Webtuiste Minstens 1 500
Verslae Minstens 20
Artikels en Advertensies Minstens 8
Tabel 1.5 – Meganisme van klagtes
Meganisme van klagtes Werklike prestasies
Via die telefoon, e-pos, van aangesig tot aangesig/persoonlike onderhoude, brief aan LUR of Hoof
van Departement vir aandag van die Hoofdirekteur van Program 7: Gestruktureerde Landbouopleiding
By vergaderings met ouers, studente, alumni en belanghebbendes Onmiddellike reaksie
5.2. BESTEDING
In die meeste gevalle, binne ‘n week afgehandel
Die volgende tabelle is ‘n opsomming van die finale geouditeerde besteding volgens die program (Tabel 5.2.1) en volgens salarisbande
(Tabel 5.2.2). Dit verskaf veral ‘n aanduiding van die bedrag wat bestee is op personeelkoste vir elk van die programme of die salarisbande
binne die Departement.
Tabel 5.2.1. Personeelkostes volgens program, 2009/10
Program
Totale
besteding
(R’000)
Vergoeding van
werknemers/
maatskaplike
bydraes
Besteding aan
opleiding
(R’000)
Goedere
en dienste
(R’000)
Personeelkoste
as ‘n
persentasie van
totale besteding
(%)
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Gemiddelde
personeelkoste
per werknemer
(R’000)
Totale aantal
werknemers
Program 1 68,157 34,192 749 28,758 50% 225 151
Program 2 129,554 14,508 238 13,850 11% 242 60
Program 3 128,643 33,239 544 18,005 26% 188 177
Program 4 43,272 28,787 393 11,489 67% 242 119
Program 5 70,600 42,714 204 23,200 61% 147 291
Program 6 11,549 6,262 97 3,300 54% 330 19
Program 7 38,344 20,696 159 12,164 54% 153 135
Totaal 490,117 180,398 2,383 110,766 37% 189 952
157

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 5.2.2. Personeelkostes volgens salarisbande, 2009/10
Salarisbande
Besteding aan
personeel (R’000)
158 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Persentasie van totale
personeelkoste (%)
Gemiddelde
personeelkoste per
werknemer (R’000)
Totaal aantal
werknemers
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 15,790 8.76% 88 179
Geskoold (Vlakke 3-5) 35,367 19.62% 107 332
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke 6-8) 50,083 27.79% 204 245
Hoogs geskoolde toesighouding
(Vlakke 9-12) 63,853 35.43% 361 177
Senior bestuur (Vlakke 13-16) 15,128 8.39% 756 19
Totaal 180,222 100.00% 189 952
Let wel: a) Daar is ‘n teenstrydigheid tussen die totale personeelbesteding aangedui in tabelle 5.2.1 en 5.2.2 van R176 000. Die syfer
in tabel 2.1 is verkry van die Basiese Rekenkundige Stelsel (BAS) terwyl die syfer in tabel 2.2 verkry is van die Personeel Salarisstelsel
(PERSAL). Die teenstrydigheid word toegeskryf aan die geakkumuleerde verskille tussen BAS en PERSAL. Let asseblief daarop dat die
BAS-syfers van tabel 2.1 deur die Provinsiale Ouditeur geverifieer is, en weerspieël word in die finansiële state in deel vier van hierdie
dokument. Dit word as die korrekte bedrag beskou.
Die volgende tabel bied ‘n opsomming per program (Tabel 5.2.3) en salarisbande (Tabel 5.2.4), van besteding aangegaan as gevolg van
salarisse, oortyd, huiseienaarstoelae en mediese bystand. In elke geval voorsien die tabel ‘n aanduiding van die persentasie van die
personeelbegroting wat vir hierdie items aangewend is.
Tabel 5.2.3. Salarisse, Oortyd, Huiseienaarstoelaag en Mediese bystand volgens program, 2009/10
Program
Bedrag
(R’000)
Salarisse Oortyd Huiseienaarstoelaag Mediese bystand
Salarisse as ‘n
persentasie van
personeelkoste
(%)
Bedrag
(R’000)
Oortyd as ‘n
persentasie van
personeelkoste
(%)
Bedrag
(R’000)
HET as ‘n
persentasie van
personeelkoste
(%)
Bedrag
(R’000)
Mediese bystand
as ‘n persentasie
van personeelkoste
(%)
Program 1 21,614 63% 344 1% 485 1% 1,485 4%
Program 2 9,838 68% 0 0% 209 1% 772 5%
Program 3 23,350 70% 56 0% 590 2% 1,491 4%
Program 4 19,203 67% 265 1% 409 1% 1,470 5%
Program 5 29,560 69% 1,071 3% 1,291 3% 2,479 6%
Program 6 4,473 71% 0 0% 67 1% 213 3%
Program 7 14,192 69% 332 2% 453 2% 1,159 6%
Totaal 122,228 68% 2,069 1% 3,502 2% 9,070 5%
Notas oor Oortyd:
Program 1: ADMINISTRASIE = In die lig van modernisering wat daartoe gelei het dat alle administratiewe poste gevries is.
Program 4: VET = Mashikane-projek (deel van die 100 dae uitkomste), uitdunning van konyne by Robbeneiland.
Program 5: TNO = Meestal vir die oestyd, melkery (loop 365 dae per jaar, vroegoggend en laatmiddag).
Program 7: GLO = Personeel by die koshuise werk 7 dae per week.

Salarisse Oortyd Huiseienaarstoelaag 5
Mediese bystand
Tabel 5.2.4. Salarisse Oortyd, Huiseienaarstoelaag en Mediese bystand volgens salarisbande, 2009/10
Salarisbande
Bedrag
(R’000)
Salarisse as
‘n % van
personeelkoste
Bedrag
(R’000)
Oortyd as
‘n % van
personeelkoste
Bedrag
(R’000)
HET as
‘n % van
personeelkoste
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Bedrag
(R’000)
Mediese bystand
as ‘n % van
personeelkoste
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 9,103 68.64% 517 3.90% 615 4.64% 953 7.19%
Geskoold (Vlakke 3-5) 24,332 68.39% 688 1.93% 1,368 3.84% 2,883 8.10%
Hoogs geskoolde produksie
(Vlakke 6-8)
Hoogs geskoolde
toesighouding
(Vlakke 9-12)
Senior bestuur
(Vlakke 13-16)
36,038 70.02% 637 1.24% 973 1.89% 2,623 5.10%
44,236 66.50% 225 0.34% 547 0.82% 2,375 3.57%
8,519 50.76% 0 0.00% 0 0.00% 236 0.00%
Totaal 122,228 66.57% 2,069 1.13% 3,502 1.91% 9,070 4.94%
Let wel: Salarisse het aansienlik vermeerder weens die jaarlikse lewenskosteaanpassing van 10-13%. Mediese bystand het verhoog weens
verhoogde subsidie vir GEMS.
5.3. INDIENSNEMING EN VAKATURES
Van hierdie punt af aan word die Minister nie in berekening gebring nie, aangesien daar vereis word dat die verslag slegs op departementele
personeel fokus.
Die volgende tabelle is ‘n opsomming van die aantal poste in die diensstaat, die aantal werknemers, die hoeveelheid vakatures, en of daar
enige personeel is wat addisioneel is tot die diensstaat. Hierdie inligting word aangebied aan die hand van drie sleutelveranderlikes, naamlik
program (Tabel 5.3.1), salarisband (Tabel 5.3.2) en kritieke beroep (Tabel 5.3.3). Departemente het kritieke beroepe geïdentifiseer wat
gemonitor moet word. Tabel 5.3.3 voorsien inligting oor die diensstaat en vakatures vir die sleutel-kritieke beroepe van die departement.
Die vakature-syfer weerspieël die persentasie van poste wat nie gevul is soos volgens die goedgekeurde posdiensstaat nie.
Tabel 5.3.1. Indiensneming en vakatures volgens program, 31 Maart 2010
Program Aantal poste Aantal poste gevul Vakature-syfer (%) Aantal poste gevul bykomend tot die diensstaat
Program 1 132 120 9.1% 31
Program 2 74 57 23.0% 3
Program 3 124 113 8.9% 64
Program 4 129 114 11.6% 5
Program 5 315 289 8.3% 2
Program 6 30 19 36.7% 0
Program 7 142 121 14.8% 14
Totaal 946 833 11.9% 119
Let wel: Nie alle personeel wat op kontrak aangestel is, word beskou as addisioneel tot die diensstaat nie. Addisioneel tot die diensstaat
word gedefinieer as personeel wat op kontrak aangestel is om funksies te verrig bó en behalwe dié wat op die organisatoriese struktuur
goedgekeur is, en is nie permanente funksies nie (met inbegrip van 7 “Young Professional Persons”) sowel as die 35 botallige personeel in
Program 3.
159

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 5.3.2. Indiensneming en vakatures volgens salarisbande, 31 Maart 2010
Salarisband Aantal poste Aantal poste gevul
160 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Vakature-syfer
(%)
Aantal poste gevul bykomend tot die
diensstaat
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 173 155 10.4% 24
Geskoold (Vlakke 3-5) 292 276 5.5% 56
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke 6-8) 258 219 15.1% 26
Hoogs geskoolde toesighouding (Vlakke 9-12) 206 166 19.4% 11
Senior bestuur (Vlakke 13-16) 17 17 0.0% 2
Totaal 946 833 11.9% 119
Let wel: Die 15.1% vakatures vir Vlak 6-8 en 19.4% vir vlak 9-12 is meestal produksieposte.
Tabel 5.3.3. Indiensneming en vakatures volgens kritieke beroepe, 31 Maart 2010
Kritieke beroepe Aantal poste Aantal poste gevul Vakature-syfer (%)
Aantal poste gevul
bykomend tot die
diensstaat
Ingenieur 6 3 50.0% 0
Ingenieurstegnikus 31 23 25.8% 0
Landbou-adviseur 50 42 16.0% 15
Staatsveearts 21 16 23.8% 1
Dieregsondheidstegnikus 35 31 11.4% 0
Vleisinspekteur 9 7 22.2% 0
Veeartsenykundige Tegnoloog 14 12 14.3% 0
Spesialis-landbou-navorser 7 7 0.0% 0
Landbou-navorser 13 13 0.0% 0
Landbou-ekonoom 19 10 47.4% 0
Dosent 40 32 20.0% 0
Totaal 245 196 20.0% 16
Let wel: Die inligting in elke geval weerspieël die situasie soos op 31 Maart 2010. Vir ‘n aanduiding van veranderinge in personeelpatrone
in die oorsigjaar, verwys asseblief na afdeling 5.5 van hierdie verslag.
5.4. POSEVALUERING
Die Staatsdiens Regulasies, 1999 het posevaluering ingestel as ‘n manier om te verseker dat werk van gelyke waarde gelyk besoldig
word. Binne die grense van ‘n nasionaal bepaalde raamwerk, kan uitvoerende owerhede enige werk in sy of haar organisasie evalueer of
herevalueer. Ingevolge die Regulasies moet alle poste op salarisvlakke 9 en hoër geëvalueer word voordat dit gevul word. Dit is aangevul
deur ‘n besluit deur die Minister vir Staatsdiens en Administrasie dat alle SMS-poste voor 31 Desember 2002 geëvalueer moes word.
Die volgende tabel (Tabel 5.4.1) is ‘n opsomming van die aantal poste wat tydens die oorsigjaar geëvalueer is. Die tabel voorsien ook
statistieke oor die aantal poste wat op- of afgegradeer is.

Tabel 5.4.1. Posevaluering, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Salarisband
Aantal poste
soos op 31
Maart 2010
Aantal poste
geëvalueer
Persentasie
van poste
geëvalueer
volgens
salarisbande
(%)
Aantal
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5
Poste opgegradeer Poste afgegradeer
Persentasie van
poste geëvalueer
(%)
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 173 1 1% 1 100% 0 0%
Geskoold (Vlakke 3-5) 292 0 0% 0 0% 0 0%
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke 6-8) 258 3 1% 1 33% 0 0%
Hoogs geskoolde toesighouding (Vlakke
9-12)
Aantal
Persentasie
van poste
geëvalueer
(%)
206 2 1% 0 0% 0 0%
Senior Bestuursdiens Band A 11 0 0% 0 0% 0 0%
Senior Bestuursdiens Band B 5 0 0% 0 0% 0 0%
Senior Bestuursdiens Band D 1 0 0% 0 0% 0 0%
Totaal 946 6 1% 2 33% 0 0%
Let wel: Die posevalueringsprojek vir 2004 het gelei tot evaluering van alle poste binne die departement. Kort na die implementering
het die Minister vir Staatsdiens en Administrasie die koördinering van posvlakke vir soortgelyke poste voorgeskryf. Gevolglik het die
Nasionale Departement van Landbou en sy 9 provinsiale eweknieë begin met die koördineringsproses vir landbou-spesifieke poste. Vir die
doeleindes van prioriteitstelling is die gemelde poste in verskeie “rondes” verdeel. Die resultate van die eerste koördineringsronde is op 1
April 2007 geïmplementeer. Rondes 2, 3 en 4 is afgehandel met die gevolg dat alle landbou-spesifieke poste se vlakke gekoördineer is. Die
laasgenoemde 3 rondes is goedgekeur vir implementering op 1 April 2009.
Tabel 5.4.2. Profiel van werknemers wie se salarisposisies opgegradeer is danksy opgradering van hul poste, 1 April 2009 tot 31
Maart 2010
Die volgende tabel verskaf ‘n opsomming van die aantal werknemers wie se salarisposisies opgegradeer is weens hul poste wat opgegradeer
is. Die aantal werknemers kan verskil van die aantal poste wat opgegradeer is aangesien nie alle werknemers outomaties in die nuwe poste
geabsorbeer word nie en party van die poste wat opgegradeer is, kan ook vakant wees.
Begunstigdes Swart Indiër Gekleurd Wit Totaal
Vroulik 16 0 41 11 68
Manlik 8 0 57 8 73
Totaal 24 0 98 19 141
Werknemers met ‘n gestremdheid 5
Let wel: Meeste van hierdie opgraderings is gedoen in ooreenstemming met die implementering van die Nasionale Landbou-posevalueringskoördineringsproses
en die provinsiale maatstaf vir klerikale poste.
Tabel 5.4.3. Werknemers wie se salarisvlak die graad wat deur posevaluering bepaal is, oorskry, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Die volgende tabel is ‘n opsomming van die aantal gevalle waar vergoedingsvlakke die graad wat deur posevaluering bepaal is, oorskry het.
Redes vir die afwyking word in elke geval gegee.
Beroep
Aantal
werknemers
Posevalueringsvlak Vergoedingsvlak Rede vir afwyking
Rekeningkundige klerk 1 5 6 Rangbeenstelsel
Administrasieklerk 16 5 6 Rangbeenstelsel
Hulpdiensbeampte 8 4 5/6 Rangbeenstelsel
Assistent-bestuurder 2 9 10 Teenaanbod
161

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Beroep
Aantal
werknemers
162 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Posevalueringsvlak Vergoedingsvlak Rede vir afwyking
Kommunikasie-assistent 1 4 7 Rangbeenstelsel
Kommunikasiebeampte 1 4 7 Rangbeenstelsel
Adjunkdirekteur 1 12 13 Spesiale prestasietoekenning
Direkteur 1 13 14 Retensie
Plaasbestuurder 1 7 8 Posevalueringkoördinering – afgradering
Senior Plaasbestuurder 5 8 10 Posevalueringkoördinering – afgradering
Nutsman 4 3 4 Rangbeenstelsel
Menslike Hulpbronbeampte 1 5 6 Rangbeenstelsel
Laboratorium-assistent 8 4 5/6 Rangbeenstelsel/Posevalueringkoördinering-afgradering
Dosent 3 8 9 Posevalueringafgradering
Persoonlike Assistent 1 7 9 Teenaanbod
Staatsveearts 2 11 12 Rangbeenstelsel
Telekom-operateur 1 3 6 Rangbeenstelsel
Senior Landbou-adviseur 1 9 10 Teenaanbod
Totale aantal werknemers wie se salarisse die graad wat deur die posevaluering bepaal is, oorskry in
2009/10
Persentasie van totale aanstellings 6.1%
Let wel: Die Departement streef daarna om hierdie werknemers in poste te plaas met vlakke verenigbaar met hul eie salarisskale. Die
geleentheid doen homself net voor wanneer ander poste vakant raak. Die syfers in hierdie tabel is dramaties verminder van die vorige jaar
weens die invloed van PSCBC Res 3/2009 sowel as die implementering van die Nasionale Posevaluering-koördineringsproses.
Tabel 5.4.4. Werknemers wie se salarisvlak die graad wat deur die posevaluering bepaal is, oorskry, 1 April 2009 tot 31 Maart
2010
Begunstigdes Swart Indiër Gekleurd Wit Totaal
Vroulik 0 2 6 19 27
Manlik 2 0 16 13 31
Totaal 2 2 22 32 58
Werknemers met ‘n gestremdheid 3
Let wel: Hierdie tabel verwys na personeel wat ‘n hoër salaris ontvang as die vlak van hul onderskeie poste. In die vorige bedeling het die
PAS-stelsel toegelaat dat werknemers elke paar jaar bevorder kon word gegrond op hul aantal jare diens. ‘n Admin-klerk kon byvoorbeeld
op vlak 2 begin en elke 3 jaar bevorder word totdat hy/sy die “plafon” op vlak 6 na 12 jaar bereik. Gedurende die tyd van die PAS het
hierdie Departement se personeel uit hoofsaaklik wit en gekleurde werknemers bestaan met feitlik geen swart werkers nie. Daarom is
geen swart werkers deur die PAS-stelsel bevorder om nou deur die CORE-stelsel afgegradeer te word nie.
5.5. VERANDERINGE IN INDIENSNEMING
Personeelomsetsyfers verskaf ‘n aanduiding van tendense in die indiensnemingsprofiel van die Departement. Die tabel bied ‘n opsomming
van omsetsyfers volgens salarisband (Tabel 5.5.1) en volgens kritieke beroepe (Tabel 5.5.2).
Tabel 5.5.1. Jaarlikse omsetkoers volgens salarisband vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
58

Salarisband
Aantal werknemers per
band soos op 1 April
2009
Aanstellings en
oorplasings binne die
Departement
Diensbeëindigings en
oorplasings uit die
Departement uit
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 170 10 8 4.7%
Geskoold (Vlakke 3-5) 263 13 20 7.6%
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke 6-8) 220 20 18 8.2%
Hoogs geskoolde toesighouding (Vlakke 9-12) 178 6 18 10.1%
Senior Bestuursdiens Band A 12 0 0 0.0%
Senior Bestuursdiens Band B 4 0 0 0.0%
Senior Bestuursdiens Band D 1 0 0 0.0%
Totaal 848 49 64 7.5%
Let wel: Hierdie tabel fokus slegs op permanente poste gevul met permanente werknemers.
Tabel 5.5.2. Jaarlikse omsetkoers volgens kritieke beroepe vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Beroep
Aantal werknemers per
beroep soos op 1 April
2009
Aanstellings en
oorplasings binne die
Departement
Diensbeëindigings en
oorplasings uit die
Departement uit
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5
Omsetkoers (%)
Omsetkoers (%)
Ingenieur 3 0 0 0.0%
Ingenieurstegnikus 29 0 0 0.0%
Landbou-adviseur 52 3 6 11.5%
Staatsveearts 17 3 3 17.6%
Dieregsondheidstegnikus 30 2 2 6.7%
Vleisinspekteur 8 0 1 12.5%
Veeartsenykundige Tegnoloog 10 3 2 20.0%
Spesialis-landbou-navorser 7 0 0 0.0%
Landbou-navorser 11 0 0 0.0%
Landbou-ekonoom 12 3 4 33.3%
Dosent 31 4 3 9.7%
Totaal 210 18 21 10.0%
163

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 5.5.3. Redes hoekom personeel die departement verlaat
Tipe beëindiging Aantal Persentasie van totaal (%)
Afsterwe 5 7.8%
Bedanking 28 43.8%
Verstryking van kontrak 0 0.0%
Ontslag – operasionele veranderinge 0 6.3%
Ontslag – wangedrag 4 0.0%
Ontslag – ondoeltreffendheid 0 0.0%
Mediese aftrede 4 6.3%
Aftrede 10 15.6%
Oorplasings na ander Staatsdiensdepartement 13 20.3%
Herstruktureringspakkette Res 7/2002 0 0.0%
Totaal 64
Totale aantal werknemers wat die diens verlaat het as ‘n % van die totale indiensneming 7.6%
Let wel: Die totale persentasie is gegrond op die totale aantal personeel (nie totale aantal poste nie) soos op 1 April 2009
Tabel 5.5.4. Toestaan van skeidingspakkette wat deur werknemers aangevra is vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Salarisband
Aantal aansoeke
ontvang
Aantal aansoeke verwys na
die MPSA
164 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Aantal aansoeke ondersteun
deur die MPSA
Aantal pakkette
goedgekeur deur die
Departement
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 0 0 0 0
Geskoold (Vlakke 3-5) 0 0 0 0
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke 6-8) 0 0 0 0
Hoogs geskoolde toesighouding (Vlakke 9-12) 0 0 0 0
Senior Bestuursdiens (Vlak 13 & hoër) 0 0 0 0
Totaal 0 0 0 0

Tabel 5.5.5. Bevorderings volgens kritieke beroepe
Beroep
Werknemers soos
op 1 April 2009
Bevorderings
na ‘n ander
salarisvlak
Salarisvlakbevorderings
as
‘n persentasie van
werknemers volgens
beroep (%)
Bevorderings na ‘n
ander kerf binne ‘n
salarisvlak
Ingenieur 3 0 0.0% 3 100.00%
Ingenieurstegnikus 29 0 0.0% 26 89.66%
Landbou-adviseur 52 3 5.8% 46 88.46%
Staatsveearts 17 2 11.8% 15 88.00%
Dieregsondheidstegnikus 30 0 0.0% 28 93.33%
Vleisinspekteur 8 0 0.0% 8 100.00%
Veeartsenykundige Tegnoloog 10 0 0.0% 8 80.00%
Spesialis-landbou-navorser 7 0 0.0% 7 100.00%
Landbou-navorser 11 0 0.0% 7 63.64%
Landbou-ekonoom 12 7 58.3% 7 58.33%
Dosent 31 0 0.0% 21 67.74%
Totaal 210 12 5.7% 176 83.81%
Tabel 5.5.6. Bevorderings volgens salarisband
Salarisband
Werknemers
1 April 2009
Bevorderings
na ‘n ander
salarisvlak
Salarisbandbevorderings
as
‘n persentasie
van werknemers
volgens
salarisvlak (%)
Bevorderings
na ‘n ander
kerf binne ‘n
salarisvlak
Kerfbevorderings
as ‘n persentasie
van werknemers
volgens
salarisband (%)
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
OSDs
5
Kerfbevorderings as
‘n persentasie van
werknemers volgens
beroep (%)
OSDs as ‘n
persentasie van
werknemers
volgens (%)
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 170 5 2.94% 134 78.82% 0 0%
Geskoold (Vlakke 3-5) 263 3 1.14% 225 85.55% 0 0%
Hoogs geskoolde produksie
(Vlakke 6-8)
Hoogs geskoolde toesighouding
(Vlakke 9-12)
220 6 2.73% 174 79.09% 0 0%
178 7 3.93% 156 87.64% 0 0%
Senior bestuur (Vlakke13-16) 17 0 0.00% 17 100.00% 0 0%
Totaal 848 21 2.48% 706 83.25% 0 0%
165

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
5.6. BILLIKE INDIENSNEMING
Die tabelle in hierdie afdeling is gegrond op die formate wat deur die Wet op Billike Indiensneming, 55 van 1998, voorgeskryf is.
Tabel 5.6.1. Totale aantal werknemers (met inbegrip van werknemers met gestremdhede) in elk van die volgende
beroepskategorieë soos op 31 Maart 2010
Beroepskategorieë (SASCO)
Wetgewers, senior amptenare en
bestuurders
166 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Manlik Vroulik
Swart Gekleurd Indiër Wit Swart Gekleurd Indiër Wit
2 4 0 5 1 4 0 1 17
SMS professionele persone 0 0 0 2 0 0 0 0 2
Professionele persone 6 0 0 33 2 0 1 13 55
Tegnici en verwante professionele persone 14 48 0 65 20 22 2 37 208
Klerke 5 40 1 10 31 101 1 46 235
Diens- en verkoopspersoneel 1 5 0 0 4 17 0 1 28
Geskoolde landbou- en vissery-werkers 25 29 0 48 20 6 0 11 139
Handearbeiders en verwante ambagslui 4 22 0 1 0 0 0 0 27
Aanleg- en masjienoperateurs en -
monteurs
1 33 0 1 0 0 0 0 35
Elementêre beroepe 15 133 0 0 6 52 0 0 206
Totaal 73 314 1 165 84 202 4 109 952
Werknemers met gestremdhede 2 3 0 7 2 2 0 3 19
Let wel: Hierdie tabel sluit 84 kontrakwerkers en 35 botallige personeel in wat addisioneel tot die diensstaat gedra word.
Tabel 5.6.2. Totale aantal werknemers (insluitend werknemers met gestremdhede) in elk van die volgende beroepsbande soos op
31 Maart 2010
Beroepsbande
Manlik Vroulik
Swart Gekleurd Indiër Wit Swart Gekleurd Indiër Wit
Departementshoof 0 0 0 0 0 1 0 0 1
Senior Bestuur 2 4 0 7 1 3 0 1 18
Professioneel gekwalifiseerd 18 14 0 101 12 7 2 23 177
Geskoolde tegnici 18 37 1 50 25 45 0 69 245
Semi-geskoold 16 161 0 7 36 94 2 16 332
Ongeskoold 19 98 0 0 10 52 0 0 179
Totaal 73 314 1 165 84 202 4 109 952
Werknemers met gestremdhede 2 3 0 7 2 2 0 3 19
Totaal
Totaal

Tabel 5.6.3. Werwing vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Departementshoof
Senior Bestuur
Beroepsbande
Professioneel gekwalifiseerd
Geskoolde tegnici
Semi-geskoold
Ongeskoold
Totaal
Manlik Vroulik
Swart Gekleurd Indiër Wit Swart Gekleurd Indiër Wit
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 4 2 0 0 0 6
5 3 0 2 4 3 0 3 20
2 1 0 0 4 4 1 1 13
1 7 0 0 1 1 0 0 10
8 11 0 6 11 8 1 4 49
Werknemers met gestremdhede 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Tabel 5.6.4. Bevorderings vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Departementshoof
Senior Bestuur
Beroepsbande
Professioneel gekwalifiseerd
Geskoolde tegnici
Semi-geskoold
Ongeskoold
Manlik Vroulik
Swart Gekleurd Indiër Wit Swart Gekleurd Indiër Wit
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
3 0 0 4 0 0 0 0 7
2 1 0 2 0 0 0 1 6
1 0 0 0 1 1 0 0 3
0 2 0 1 2 0 0 0 5
Totaal 6 3 0 7 3 1 0 1 21
Werknemers met gestremdhede 1 0 0 0 0 0 0 1 2
Tabel 5.6.5. Diensbeëindigings vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Departementshoof
Senior Bestuur
Beroepsbande
Professioneel gekwalifiseerd
Geskoolde tegnici
Semi-geskoold
Ongeskoold
Totaal
Manlik Vroulik
Swart Gekleurd Indiër Wit Swart Gekleurd Indiër Wit
0 0 0 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0
4 1 0 5 2 1 0 5 18
5 1 0 4 3 1 0 4 18
2 9 0 1 5 2 0 1 20
1 5 0 1 0 1 0 0 8
12 16 0 11 10 5 0 10 64
Werknemers met gestremdhede 1 0 0 1 0 0 0 0 2
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5
Totaal
Totaal
Totaal
167

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 5.6.6. Dissiplinêre optrede vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Dissiplinêre optrede
168 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Manlik Vroulik
Swart Gekleurd Indiër Wit Swart Gekleurd Indiër Wit
Korrektiewe berading 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Mondelinge waarskuwing 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Skriftelike waarskuwing 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Finale skriftelike waarskuwing 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Skorsing sonder betaling 1 1 0 0 0 0 0 0 2
Demosie 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Ontslag/diensverlating 1 2 0 0 0 0 0 1 4
Onskuldig 0 0 0 1 0 0 0 0 1
Saak teruggetrek 1 0 0 0 0 0 0 0 1
Ander (spesifiseer asb.) 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Totaal 3 3 0 1 0 0 0 1 8
Tabel 5.6.7. Vaardigheidsontwikkeling vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Beroepskategorieë
Wetgewers, senior amptenare en
bestuurders
Manlik Vroulik
Swart Gekleurd Indiër Wit Swart Gekleurd Indiër Wit
22 13 0 64 2 10 0 48 159
Professionele persone 38 23 0 37 20 22 4 37 181
Tegnici en verwante professionele
persone
21 38 0 121 20 30 2 55 287
Klerke 11 74 1 24 76 282 3 124 595
Diens- en verkoopspersoneel 0 0 0 0 0 2 0 0 2
Geskoolde landbou- en vissery-werkers 7 44 0 4 15 11 5 9 95
Handearbeiders en verwante ambagslui 0 10 0 5 0 0 0 0 15
Aanleg- en masjienoperateurs en
-monteurs
0 29 0 0 0 0 0 0 29
Elementêre beroepe 26 139 0 3 20 62 0 0 250
Totaal 125 370 1 258 153 419 14 273 1613
Werknemers met gestremdhede 7 7 0 17 4 8 0 6 49
Totaal
Totaal

5.7. ONDERTEKENING VAN PRESTASIE-OOREENKOMSTE DEUR SENIOR
BESTUURSDIENS- (SMS) LEDE
Tabel 5.7.1: Ondertekening van Prestasie-ooreenkomste deur SMS-lede soos op 30 September 2009
SMS-vlak
Aantal
befondsde SMS
poste per vlak
Aantal SMS-lede
per vlak
Aantal
ondertekende
prestasieooreenkomste
per
vlak
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Ondertekende
prestasieooreenkomste
as %
van SMS-lede per
vlak
5
Aantal SMS
wat prestasiebonusse
ontvang het
Direkteur-generaal/Departementshoof 1 1 1 100% 0
Salarisvlak 16, maar nie departementshoof 0 0 0 0% 0
Salarisvlak 15 0 0 0 0% 0
Salarisvlak 14 6 6 6 100% 2
Salarisvlak 13 11 11 11 100% 2
Totaal 18 18 18 100% 4
Tabel 5.7.2 Redes waarom Prestasie-ooreenkomste met alle SMS nog nie afgehandel is nie, soos op 30 September 2009
Rede vir nie-voltooiing van Prestasie-ooreenkomste
Nie van toepassing
5.8. VULLING VAN SMS-POSTE
Tabel 5.8.1. Inligting oor SMS-poste soos op 31 Maart 2010
SMS-vlak
Direkteur-generaal/
Departementshoof
Salarisvlak 16, maar nie
departementshoof
Aantal SMS-poste per vlak
Befonds Onbefonds
Aantal SMS-poste
gevul per vlak
Persentasie van
SMS-poste gevul per
vlak (%)
Aantal SMS-poste
vakant per vlak
Persentasie van
SMS-poste vakant
per vlak (%)
1 0 1 100% 0 0%
0 0 0 0% 0 0%
Salarisvlak 15 0 0 0 0% 0 0%
Salarisvlak 14 6 0 6 100% 0 0%
Salarisvlak 13 11 3 11 100% 0 0%
Totaal 18 3 18 100% 0 0%
Tabel 5.8.2. Inligting oor SMS-poste soos op 30 September 2009
SMS-vlak
Aantal
befondsde SMSposte
per vlak
Aantal SMS-poste
gevul per vlak
Persentasie van
SMS-poste gevul per
vlak (%)
Aantal SMS-poste
vakant per vlak
Persentasie van
SMS-poste vakant
per vlak (%)
Direkteur-generaal/ Departementshoof 1 1 100% 0 0%
Salarisvlak 16, maar nie departementshoof 0 0 0% 0 0%
Salarisvlak 15 0 0 0% 0 0%
Salarisvlak 14 6 6 100% 0 0%
Salarisvlak 13 11 11 100% 0 0%
Totaal 18 18 100% 0 0%
169

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 5.8.3. Advertering en Vulling van SMS-poste op 31 Maart 2010
SMS-vlak
Aantal
befondsde SMSposte
per vlak
Aantal SMS-poste
gevul per vlak
170 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Persentasie van
SMS-poste gevul per
vlak (%)
Aantal SMS-poste
vakant per vlak
Persentasie van
SMS-poste vakant
per vlak (%)
Direkteur-generaal/ Departementshoof 1 1 100% 0 0%
Salarisvlak 16, maar nie departementshoof 0 0 0% 0 0%
Salarisvlak 15 0 0 0% 0 0%
Salarisvlak 14 6 6 100% 0 0%
Salarisvlak 13 11 11 100% 0 0%
Totaal 18 18 100% 0 0%
Tabel 5.8.4. Redes waarom daar nie voldoen is aan die vulling van die befondsde vakante SMS poste nie – Geadverteer binne 6
maande en gevul binne 12 maande nadat die pos vakant raak
Pos Rede vir nie-nakoming
Nie van toepassing Nie van toepassing
Tabel 5.8.5. Dissiplinêre stappe geneem omdat daar nie voldoen is aan die voorgeskrewe tydrame vir die vul van SMS-poste
binne 12 maande nie
Dissiplinêre stappe geneem
Nie van toepassing
5.9. PRESTASIEBELONINGS
Ten einde goeie prestasie aan te moedig, het die Departement die volgende prestasiebelonings deur die loop van die oorsigjaar toegestaan.
Die inligting word weergegee ten opsigte van ras, geslag en gestremdheid (Tabel 5.9.1), salarisbande (Tabel 5.9.2) en kritieke beroepe
(Tabel 5.9.3).
Tabel 5.9.1. Prestasiebelonings volgens ras, geslag en gestremdheid, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Aantal
begunstigdes
Profiel van begunstigdes Koste
Totale aantal
werknemers in groep
Persentasie van
totaal in groep
(%)
Koste (R’000)
Gemiddelde koste per
werknemer
Swart 14 157 8.9% 135 9,650
Manlik 10 73 13.7% 96 9,572
Vroulik 4 84 4.8% 39 9,845
Indiër 2 5 40.0% 25 12,682
Manlik 1 1 100.0% 10 9,904
Vroulik 1 4 25.0% 15 15,461
Gekleurd 91 516 17.6% 665 7,310
Manlik 53 314 16.9% 393 7,407
Vroulik 38 202 18.8% 273 7,176
Wit 79 274 28.8% 1,485 18,792

Aantal
begunstigdes
Profiel van begunstigdes Koste
Totale aantal
werknemers in groep
Persentasie van
totaal in groep
(%)
Koste (R’000)
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
5
Gemiddelde koste per
werknemer
Manlik 44 165 26.7% 983 22,338
Vroulik 35 109 32.1% 502 14,334
Totaal 186 952 19.5% 2,310 12,421
Werknemers met ‘n gestremdheid 4 19 21.1% 50 12,596
Tabel 5.9.2. Prestasiebelonings volgens salarisbande vir personeel laer as Senior Bestuursdiens, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Salarisbande
Aantal
begunstigdes
Profiel van begunstigdes Koste
Aantal
werknemers
soos op 31
Maart 2010
Persentasie
van totaal
binne
salarisband
(%)
Totale
koste
(R’000)
Gemiddelde
koste per
werknemer (R)
Totaal koste as
‘n persentasie
van die totale
personeelbesteding
(%)
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 23 155 14.8% 100 R 4,336 0.06%
Geskoold (Vlakke 3-5) 66 276 23.9% 357 R 5,407 0.20%
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke 6-8) 45 219 20.5% 627 R 13,940 0.35%
Hoogs geskoolde toesighouding (Vlakke 9-12) 48 166 28.9% 1,053 R 21,939 0.58%
Totaal 182 816 22.3% 2,137 R 11,742 1.18%
Tabel 5.9.3. Prestasiebelonings volgens kritieke beroepe, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Kritieke Beroepe
Aantal begunstigdes
Profiel van begunstigdes Koste
Aantal werknemers
soos op 31 Maart 2010
Persentasie van
totaal binne beroep
(%)
Totale koste (R’000)
Gemiddelde koste per
werknemer/begunstigde
(R)
Ingenieur 1 3 33.3% 34 R 33,932
Ingenieurstegnikus 6 23 26.1% 138 R 23,038
Landbou-adviseur 4 42 9.5% 52 R 13,075
Staatsveearts 5 16 31.3% 148 R 29,606
Dieregsondheidstegnikus 3 31 9.7% 55 R 18,371
Vleisinspekteur 1 7 14.3% 18 R 17,788
Veeartsenykundige Tegnoloog 4 12 33.3% 86 R 21,604
Spesialis-landbou-navorser
8 7 114.0% 220 R 27,533
Landbou-navorser 0 13 0.0% 0 R 0
Landbou-ekonoom 4 10 40.0% 76 R 19,056
Dosent 10 32 31.3% 127 R 12,708
Totaal 46 196 23.5% 955 R 20,769
171

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 5.9.4. Prestasie-verwante toekennings (kontantbonus) volgens salarisband, vir Senior Bestuursdiens, 1 April 2009 tot 31
Maart 2010
Salarisband
Aantal
begunstigdes
Profiel van begunstigde
Aantal
werknemers
Persentasie van
totaal binne
band (%)
172 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Totale koste
(R’000)
Gemiddelde
koste per
werknemer/
begunstigde (R)
Personeelkoste
per band
(R’000)
Totale koste as
‘n persentasie
van die totale
personeelbesteding
(%)
Band A 1 11 9.1% 31 31,243 8,421 0.37%
Band B 2 6 33.3% 99 49,695 4,212 2.36%
Band C 0 0 0.0% 0 0 0 0.00%
Band D 0 1 0.0% 0 0 1,134 0.00%
Totaal 3 18 16.7% 131 43,544 13,767 0.95%
5.10. BUITELANDSE WERKERS
Die tabelle hieronder is ‘n opsomming van die indiensneming van buitelandse burgers in die Departement ten opsigte van salarisbande
en volgens hoofberoepe. Die tabelle som ook die veranderinge op in die totale aantal buitelandse werkers in elke salarisband en volgens
elke hoofberoep.
Tabel 5.10.1. Buitelandse Werkers, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010, volgens salarisband
Salarisband
Aantal
1 April 2009 31 Maart 2010 Verandering
Persentasie
van totaal (%)
Aantal
Persentasie
van totaal (%)
Aantal Persentasie verandering (%)
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 0 0% 0 0% 0 0%
Geskoold (Vlakke 3-5) 0 0% 0 0% 0 0%
Hoogs geskoolde produksie
(Vlakke 6-8)
Hoogs geskoolde toesighouding
(Vlakke 9-12)
0 0% 0 0% 0 0%
0 0% 0 0% 0 0%
Senior bestuur (Vlakke 13-16) 0 0% 0 0% 0 0%
Totaal 0 0% 0 0% 0 0%
Let wel: Een persoon in diens van die Departement het nie Suid-Afrikaanse burgerskap nie, maar het permanente verblyfreg (sedert
1977). Vir die doeleindes van hierdie verslag word ‘n buitelandse werker beskou as iemand wat op ‘n tydelike grondslag in die land is en
moet terugkeer na sy/haar geboorteland. Daarom word die genoemde amptenaar nie beskou as ‘n buitelandse werker nie.
Tabel 5.10.2. Buitelandse Werkers, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010, volgens hoofberoep
Aantal
Persentasie van totaal (%) Aantal Persentasie van totaal (%)
Aantal
Persentasie van
totaal (%)
Aantal
Persentasie
van totaal (%)
Aantal
Persentasie verandering
(%)
Landbou-verwant 0 0% 0 0% 0 0%
Totaal 0 0% 0 0% 0 0%
5.11. VERLOFVERBRUIK VIR DIE TYDPERK 1 JANUARIE 2009 TOT 31 DESEMBER 2009
Die Staatsdienskommissie het die behoefte aan sorgvuldige monitering van siekteverlof in die Staatsdiens geïdentifiseer. Die volgende
tabelle bied ‘n aanduiding van die gebruik van siekteverlof (Tabel 5.11.1) en ongeskiktheidsverlof (Tabel 5.11.2). In beide gevalle word die
beraamde koste van die verlof ook aangedui.

Tabel 5.11.1. Siekteverlof, 1 Januarie 2009 tot 31 Desember 2009
Salarisband
Totale aantal
dae
Persentasie dae
met mediese
sertifisering (%)
Aantal
werknemers
wat siekteverlof
gebruik
Persentasie
van totale
werknemers
wat
siekteverlof
gebruik (%)
Gemiddelde
aantal dae per
werknemer wat
siekteverlof
gebruik
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Beraamde koste (R’000)
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 967 85% 122 56% 7.9 148
Geskoold (Vlakke 3-5) 1953 86% 239 85% 8.2 412
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke
6-8)
Hoogs geskoolde toesighouding
(Vlakke 9-12)
1316 86% 169 68% 7.8 555
717 85% 110 60% 6.5 537
Senior bestuur (Vlakke 13-16) 40 80% 7 44% 5.7 72
Totaal 4993 85% 647 68% 7.7 1 723
Tabel 5.11.2. Ongeskiktheidsverlof (tydelik en permanent), 1 Januarie 2009 tot 31 Desember 2009
Salarisband
Totale aantal
dae
Persentasie dae
met mediese
sertifisering (%)
Aantal
werknemers
wat siekteverlof
gebruik
Persentasie
van totale
werknemers
wat
siekteverlof
gebruik (%)
Gemiddelde
aantal dae per
werknemer wat
siekteverlof
gebruik
Beraamde koste (R’000)
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 70 100% 6 2.8% 11.7 11
Geskoold (Vlakke 3-5) 486 100% 11 3.9% 44.2 96
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke
6-8)
Hoogs geskoolde toesighouding
(Vlakke 9-12)
246 100% 14 5.6% 17.6 104
113 100% 5 2.7% 22.6 88
Senior bestuur (Vlakke 13-16) 0 0% 0 0.0% 0.0 0
Totaal 915 0% 36 3.8% 25.42 299
Let wel: 2009 was die laaste jaar van ‘n driejaar-siekteverlofsiklus. Indien ‘n werknemer se siekteverlofkrediet uitgeput was, het dit deur
die PILIR-proses gegaan en is siekteverlof op grond van meriete omgeskakel na tydelike ongeskiktheidsverlof.
Tabel 5.11.3. Jaarlikse verlof, 1 Januarie 2009 tot 31 Desember 2009
Tabel 5.11.3 is ‘n opsomming van die gebruik van jaarlikse verlof. Die loonooreenkoms wat met vakbonde gesluit is in die PSCBC in
2000, vereis dat jaarlikse verlof bestuur moet word om te voorkom dat hoë vlakke van gekontroleerde verlof uitbetaal moet word met
beëindiging van diens.
Salarisband Totale aantal dae geneem Gemiddeld per werknemer
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 3,630 17
Geskoold (Vlakke 3-5) 7,543 27
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke 6-8) 5,513 22
Hoogs geskoolde toesighouding (Vlakke 9-12) 4,344 24
Senior bestuur (Vlakke 13-16) 455 28
Totaal 21485 22.7
5
173

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Tabel 5.11.4. Gekontroleerde verlof, 1 Januarie 2009 tot 31 Desember 2009
Salarisband
Totale
aantal dae
gekontroleerde
verlof geneem
Gemiddelde
aantal dae verlof
geneem per
werknemer
174 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Gemiddelde
gekontroleerde
verlof geneem
per werknemer
soos op 31
Desember 2009
Aantal
werknemers soos
op 31 Desember
2009
Totale
gekontroleerde
verlof beskikbaar
soos op 31
Desember 2009
Laer geskoold (Vlakke 1-2) 4 0.0 3.7 217 811
Geskoold (Vlakke 3-5) 89 0.3 16.9 281 4756
Hoogs geskoolde produksie (Vlakke 6-8) 47 0.2 20.2 249 5035
Hoogs geskoolde toesighouding (Vlakke 9-12) 27 0.1 25.4 182 4621
Senior bestuur (Vlakke 13-16) 4 0.3 52.2 16 836
Totaal 171 0.2 17.0 945 16059
Tabel 5.11.5. Verlofuitbetalings vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Die volgende tabel is ‘n opsomming van die betalings wat aan werknemers gemaak is as gevolg van verlof wat nie geneem is nie.
Rede Totale bedrag (R’000) Aantal werknemers
Verlofuitbetaling vir 2009/10 weens nie-gebruik van verlof vir die
vorige siklus
Uitbetalings van gekontroleerde verlof met diensbeëindiging vir
2009/10
Gemiddelde betaling per
werknemer
0 0 0
1,056 21 50,282
Uitbetalings van lopende verlof met diensbeëindiging vir 2009/10 216 44 4,913
Totaal 1,272 65 19,571
5.12. MIV VIGS & GESONDHEIDSBEVORDERINGSPROGRAMME
Tabel 5.12.1. Stappe gedoen om die risiko van bootstelling binne ‘n beroep te verminder
Eenhede/kategorieë van werknemers geïdentifiseer wat ‘n hoë risiko loop om MIV & verwante
siektes (indien enige) op te doen
Werknemers wat in die melkerye werk by Elsenburg, George, Tygerhoek en Amalienstein. TB-sifting
ook gedoen vir die program Volhoubare Hulpbronbestuur. TB-sitting is ook proaktief gedoen vir alle
personeel by navorsingsplase en Boeresteun en Ontwikkeling.
Sleutelstappe gedoen om die risiko te verminder
TB-sifting vir werknemers wat in hoë-risiko-gebiede werk.

5
Tabel 5.12.2. Besonderhede van Gesondheidsbevordering en MIV en Vigs-programme (Merk die toepaslike
blokkie en voorsien die vereiste inligting)
Vraag Ja Nee Besonderhede, indien ja
1. Het die Departement ‘n lid van die SMS aangestel om die
voorwaardes vervat in Deel VI E van Hoofstuk 1 van die
Staatsdiens regulasies, 2001 te implementeer? Indien wel,
voorsien sy/haar naam en amp.
2. Het die Departement ‘n toegewyde eenheid of het dit
spesifieke personeellede aangewys om die gesondheid en
welsyn van u werknemers te bevorder? Indien wel, dui die
aantal werknemers aan wat betrokke is by hierdie taak en die
jaarlikse begroting wat vir hierdie doel beskikbaar is.
3. Het die Departement ‘n personeelbystands- of
Gesondheidsbevorderingsprogram vir u werknemers op die
been gebring? Indien wel, dui die sleutelelemente/dienste van
hierdie program aan.
4. Het die Departement ‘n komitee/s op die been gebring soos
bepaal is in Deel VI E.5 (e) van Hoofstuk 1 van die Staatsdiens
regulasies, 2001? Indien wel, voorsien asb. die name van die
lede van die komitee en die belanghebbende(s) wat hulle
verteenwoordig.
5. Het die departement sy werknemersbeleide en -praktyke
hersien om te verseker dat dit nie onbillik diskrimineer teen
werknemers op grond van hulle MIV-status nie? Indien wel,
voorsien ‘n lys van die beleide/praktyke wat so hersien is.
6. Het die Departement maatreëls bekend gestel om MIVpositiewe
werknemers, of diegene wat deur ander vermoed
word om MIV-positief te wees, te beskerm teen diskriminasie?
Indien wel, lys die sleutel-elemente van daardie maatreëls.
√ Me. R Wentzel
Direkteur: Korporatiewe Dienste
√ Die Departement het ‘n toegewyde Transformasiebestuur-eenheid wat bestaan
uit: Werknemers Welsynsprogram, MIV en Vigs, SOI, TB, Beroepsgesondheid en
Veiligheid, Diversiteit, Bestuur van verandering en Geïntegreerde Menseregte. Daar
is 3 werknemers in die eenheid en het ‘n begroting van R1.6 miljoen.
√ Die Personeelbystandsprogram is in 2004 reeds deur die Departement
geïmplementeer.
Die Departement het ‘n program op die terrein en ‘n eksterne diensverskaffer
(ICAS), wat vir personeel en hulle gesinne beskikbaar is op ‘n 24-uur-tolvrye
telefoonlyn.
Die personeel, hul afhanklikes, en studente by die kollege het toegang tot
telefoniese berading oor verhoudings, regsaspekte en finansiële bestuur.
Personeelondersteuning
Assessering van probleme, toepaslike verwysings en gevallebestuur. Bystand met
reïntegrasie in die werkomgewing na lang siektes (PILIR) indien nodig.
Gesondheidsbevordering
Seksuele Gesondheidsbewustheid met inbegrip van SOI-bewustheid, TB-bewustheid
en sifting. Toetsing word op die perseel gedoen vir die personeel met inbegrip van
bloeddruk, oogtoetsing, cholesterol en glukosevlakke.
Uitgebreide gesinsondersteuning
Werknemerslede ingesluit in assessering en toepaslike verwysings indien aangedui.
Toegang tot 24-uur-tolvrye telefoonlyn is ook tot hul beskikking.
Opvoeding en bewustheid (Lewensvaardighede)
Konflik en probleemoplossing, persoonlike ontwikkeling vir vroue,
selfgeldingsopleiding en skuldbestuur. Gesondheidspraatjies deur professionele
persone oor onderwerpe sluit in: kanker, dieet en voeding, seksualiteit en ‘n
kwartaallikse nuusbrief word gesirkuleer.
Finansiële geletterdheid is geprioritiseer en moet deur alle personeel
bygewoon word.
Leefsylprogramme
Jaarlikse sportdae waartydens personeel deelneem en die bekendstelling van ‘n
gewigsverliesprogram (Weigh-Less) vir personeel.
√ Me. R Wentzel
Me. Z Huisamer
Me. R Thavar
Mnr. J Jaars
Me. S Dantsi
Me. M de Lange
Me. C Anter
Me. G Moses
Me. L Hendricks
Me. A Litshi
√ HR-plan
Billike Indiensnemingsplan
Hoofstuk oor gestremdheid en Geslag-Werksplek-programme
MIV en Vigs-beleid
Personeel bystandsbeleid
Beroepsgesondheids- en veiligheidsbeleid
√ Sommige werknemers het hul MIV-status aan die bestuurder en die MIV en Vigskoördineerder
verklaar. Hierdie vertroulikheid word gehandhaaf soos wetlik vereis.
Die beginsel van vertroulikheid word streng gehandhaaf.
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
175

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
Vraag Ja Nee Besonderhede, indien ja
7. Moedig die Departement sy werknemers aan om vrywillige
berading en toetsing te ondergaan? Indien wel, lys die resultate
wat behaal is.
8. Het die Departement maatreëls/aanwysers ontwikkel om die
impak van sy gesondheidsbevorderingsprogram te monitor en
evalueer? Indien wel, lys hierdie maatreëls/aanwysers.
5.13. ARBEIDSVERHOUDINGE
Die volgende gesamentlike ooreenkomste is gesluit met vakbondunies in die Departement
Tabel 5.13.1. Gesamentlike ooreenkomste, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
176 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
√ Interne VBT (Personeel)
VBT-strategie en program is geïmplementeer en 9 VBT-veldtogte is uitgevoer en
144 werknemers is deur middel van hierdie program getoets.
Evaluasies het aangedui dat werknemers ook gebruik maak van private
toetssentrums a.g.v. stigma.
VBT (Ekstern) VBT-program is geïmplementeer by die oriëntering van studente.
68 studente het aangemeld vir toetsing.
√ Personeelondersteuning
1 klantetevredenheidsopname voltooi.
Gesondheidsbevordering
Welstandsifting (bloeddruk, cholesterol, oogtoetsing en glukose).
Opvoeding en bewustheid
Pre- en post-assessering van kursusse: MIV en Vigs persoonlike welstand,
persoonlike ontwikkeling vir vroue en selfgeldingsopleiding.
MIV
VBT-statistieke oor ‘n vyfjaartydperk is geanaliseer en ingesluit in ‘n HR-plan.
Studente word verplig om evalueringsvraelyste te voltooi na elke
gesondheidsbevorderingsprogram, opleiding of werkswinkel.
Totale gesamentlike ooreenkomste Geen
Tabel 5.13.2. Wangedrag en dissiplinêre verhore gefinaliseer, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Die volgende tabel is ‘n opsomming van die uitkoms van dissiplinêre verhore wat uitgevoer is in die departement vir die oorsigtydperk.
Uitkomste van dissiplinêre verhore Aantal Persentasie van totaal (%)
Korrektiewe berading 0 0.0%
Mondelinge waarskuwing 0 0.0%
Skriftelike waarskuwing 0 0.0%
Finale skriftelike waarskuwing 0 0.0%
Skorsing sonder betaling 2 25.0%
Boete 0 0.0%
Demosie 0 0.0%
Ontslag/diensverlating 4 50.0%
Onskuldig 1 12.5%
Saak teruggetrek 1 12.5%
Totaal 8 100.0%

Tipe wangedrag Aantal 5
Persentasie van totaal (%)
Tabel 5.13.3. Tipes wangedrag wat by dissiplinêre verhore aangespreek is
Onwelvoeglike taalgebruik 0 0.0%
Rassediskriminasie 0 0.0%
Bedrog 4 50.0%
Afwesigheid 0 0.0%
Diefstal 0 0.0%
Wangebruik 2 25.0%
Minagting 1 12.5%
Seksuele teistering 0 0.0%
Alkoholmisbruik 1 12.5%
Totaal 8 100.0%
Tabel 5.13.4. Griewe aanhangig gemaak vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Aantal Persentasie van totaal (%)
Aantal griewe opgelos 6 50%
Aantal griewe nie opgelos nie 6 50%
Totale aantal griewe aanhangig gemaak 12 100%
Tabel 5.13.5. Geskille aanhangig gemaak by Rade vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Aantal Persentasie van totaal (%)
Aantal geskille gehandhaaf 1 25%
Aantal geskille afgewys 3 75%
Aantal geskille aanhangig gemaak 4 100%
Tabel 5.14.6. Stakings vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Totale aantal persoon-werkdae verloor 0
Totale koste (R’000) van werkdae verloor 0
Bedrag (R’000) verhaal as gevolg van geen betaling vir geen werk gelewer 0
Tabel 5.15.7. Voorlopige skorsings vir die tydperk 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Aantal mense geskors 3
Aantal mense wie se skorsing 30 dae oorskry het 3
Gemiddelde aantal dae geskors 138
Koste (R’000) van skorsings 160
177

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
5.14. VAARDIGHEIDSONTWIKKELING
Hierdie afdeling lig die pogings van die Departement uit ten opsigte van vaardigheidsontwikkeling.
Tabel 5.14.1. Opleidingsbehoeftes geïdentifiseer 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Beroepskategorieë Geslag
Wetgewers, senior amptenare en
bestuurders
Aantal
werknemers soos
op 1 April 2009
178 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Opleidingsbehoeftes geïdentifiseer aan die begin van die oorsigtydperk
Leerlingskappe
Vaardigheidsprogramme
en ander kort kursusse
Ander vorms
van opleiding
Vroulik 6 0 4 0 4
Manlik 12 0 8 0 8
Professionele persone Vroulik 19 0 93 0 93
Manlik 39 0 156 0 156
Tegnici en verwante professionele persone Vroulik 84 0 92 0 92
Manlik 138 0 135 0 135
Klerke Vroulik 163 0 129 0 129
Manlik 52 0 57 0 57
Diens- en verkoopspersoneel Vroulik 21 0 0 0 0
Manlik 7 0 38 0 38
Geskoolde landbou- en vissery-werkers Vroulik 34 0 35 0 35
Manlik 105 0 80 0 80
Handearbeiders en verwante ambagslui Vroulik 0 0 0 0 0
Aanleg- en masjienoperateurs en -
monteurs
Manlik 22 0 0 0 0
Vroulik 0 0 0 0 0
Manlik 37 0 55 0 55
Elementêre beroepe Vroulik 51 0 63 0 63
Sub Totaal
Manlik 153 0 137 0 137
Vroulik 378 0 416 0 416
Manlik 565 0 666 0 666
Totaal 943 0 1082 0 1082
Employees with disabilities Vroulik 6
Manlik 14
Totaal

Tabel 5.14.2. Opleiding voorsien 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Beroepskategorieë Geslag
Wetgewers, senior amptenare en
bestuurders
Aantal
werknemers soos
op 1 April 2009
5
Opleidingsbehoeftes geïdentifiseer aan die begin van die oorsigtydperk
Leerlingskappe
Vaardigheidsprogramme
en ander kort kursusse
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Ander
vorms van
opleiding
Vroulik 6 0 58 2 60
Manlik 12 0 95 4 99
Professionele persone Vroulik 19 0 72 11 83
Manlik 39 0 75 23 98
Tegnici en verwante professionele persone Vroulik 84 0 93 14 107
Manlik 138 0 153 27 180
Klerke Vroulik 163 0 457 28 485
Manlik 52 0 108 2 110
Diens- en verkoopspersoneel Vroulik 21 0 2 0 2
Manlik 7 0 0 0 0
Geskoolde landbou- en vissery-werkers Vroulik 34 0 36 4 40
Manlik 105 0 51 4 55
Handearbeiders en verwante ambagslui Vroulik 0 0 0 0 0
Aanleg- en masjienoperateurs en -
monteurs
Manlik 22 0 14 1 15
Vroulik 0 0 0 2 2
Manlik 37 0 27 0 27
Elementêre beroepe Vroulik 51 0 76 6 82
Sub Totaal
Manlik 153 0 144 24 168
Vroulik 378 0 794 67 861
Manlik 565 0 667 85 752
Totaal 943 0 1461 152 1613
Employees with disabilities Vroulik 6
5.15. BESERINGS AAN DIENS
Manlik 14
Die volgende tabelle verskaf basiese inligting oor beserings aan diens.
Tabel 5.15.1. Beserings aan diens, 1 April 2009 tot 31 Maart 2010
Aard van besering aan diens Aantal Persentasie van totaal (%)
Slegs basiese mediese sorg vereis 114 100.0%
Tydelike/Algehele ongeskiktheid 0 0.0%
Permanente ongeskiktheid 0 0.0%
Fataal 0 0.0%
Totaal 114 100.0%
Totaal
179

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
5.16. GEBRUIK VAN KONSULTANTE
Tabel 5.16.1. Verslag oor die aanstelling van konsultante deur gebruik te maak van toegekende fondse
Projektitel
Waardetoevoeging tot suiwelprodukte en
die optimisering van navorsingsentra in
geïdentifiseerde Afrika lande
Navorsing van die ernstige behoeftes en
uitdagings van die voedseldilemma en
ander tersaaklike landboukwessies
Totale aantal konsultante wat aan die
projek gewerk het
Totale aantal projekte Totale individuele konsultante
180 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
Duur: Werksdae Kontrakwaarde in Rand
2 12 maande 1,300,000.00
1 2 maandee 19,548.60
Totale duur:
Werksdae
Totale kontrakwaarde in Rand
2 3 14 maande 1,319,548.60
Tabel 5.16.2. Analise van die aanstelling van konsultante deur gebruik te maak van toegekende fondse, ten opsigte van Historiesbenadeelde
Individue (HBI’e)
Projektitel
Waardetoevoeging tot suiwelprodukte en
die optimisering van navorsingsentra in
geïdentifiseerde Afrika lande
Navorsing van die ernstige behoeftes en
uitdagings van die voedseldilemma en
ander tersaaklike landboukwessies
Persentasie eienaarskap deur
HBI-groepe (%)
Persentasie bestuur deur
HBI-groepe (%)
Aantal konsultante van HBI-groepe wat op die
projek gewerk het
40% 40% 1
0% 0% 0
Tabel 5.16.3. Verslag oor aanstelling van konsultante deur gebruik te maak van donasies
Projektitel
Totale aantal konsultante wat aan die
projek gewerk het
Duur: Werksdae Donasie en kontrakwaarde in Rand
Geen 0 0 0
Totale aantal projekte Totale individuele konsultante
Totale duur:
Werksdae
Totale kontrakwaarde in Rand
Geen 0 0 0
Tabel 5.16.4. Analise van aanstelling van konsultante deur gebruik te maak van donasies, ten opsigte van Histories-benadeelde
Individue (HBI’e)
Projektitel
Persentasie eienaarskap deur
HBI-groepe (%)
Persentasie bestuur deur
HBI-groepe (%)
Aantal konsultante van HBI-groepe wat op die
projek gewerk het
Geen 0 0 0

Afkortings
AgriBEE Agricultural Black Economic Empowerment
AgriSETA Agricultural Sector Education and Training Authority
AI Avian Influenza (Voël griep)
AO System Accounting Officers System
BAWSI Black Association of the Wine and Spirits Industry
BFAP Bureau for Food and Agricultural Policy
BGV Beroepsgesondheid- en Veiligheid
BGVW Beroepsgesondheid- en Veiligheid Wet
BRC British Retail Consortium
BRS Basiese Rekeningkundige Stelsel
BSD Beroepspesifieke Dispensasie
BSE Bovine Spongiform Encephalosis
CADIS Cape Animal Disease Information System (Kaapse Dieresiekte-inligtingstelsel )
CARA Conservation of Agricultural Resource Act
CASP Comprehensive Agricultural Support Programme
CBI Centre for the Promotion of Imports from developing countries
CFPPA Centre de Formation Professionnelle et de Promotion Agricole
CSF Classical Swine Fever
DAK Distriks-assesseringkomitees
DLBV Departement van Landbou, Bosbou en Visserye
DLOGH Departement van Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming
DODSA Departement van Openbare Diens van Suid-Afrika
DORA Division of Revenue Act
DPAK Department Projek Allokasie Komitee
DWT Departement van Wetenskap en Tegnologie
EU Europese Unie
FAMSA Family and Marriage Association of South Africa
FARMCOM Fraud and Risk Management Committee
FARR Foundation for Alcohol Related Research
Fasfacts Foetal Alcohol Syndrome Prevention Campaign
GARDAG Government Agricultural Research and Development Action Group
GBO Gemeenskaps Baseerde Organisasies
GIAMA Government Immovable Asset Management Act
GIS Geograpiese Inligting Stelsel
GLO Gestruktueerde Landbou opleiding
HAS Hygiene Assessment System
HBI Histories Benadeelde Induvidue
HFB Hoof Finansiële Beampte
HOO Hoër Onderwys en Opleiding
HTP High Through Put
ICAS Independent Counselling and Advisory Services
IFSS Integrated Food Security Strategy
IKT Inligting en kommunikasietegnologie
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
181

M E N S L I K E H U L P B R O N O N T W I K K E L I N G ( O O R S I G V E R S L A G )
IOP Integreede Ontwikkelingsplan
ISO Internasionale Organisasie vir Standardisering
IRV Inter Regeringsverhoudinge
IT Inligtings Tegnologie
ITCA Inter-governmental Technical Committee for Agriculture
JPP Jong Professionele Program
KHO Kommisie vir Hoër Opleiding
KILO Kaapse Instituut vir Landbou Opleiding
KMMO Klein, Mikro en Medium ondernemings
LARP Land and Agrarian Reform Programme
LEVSA Landbou-ekonomie-vereniging van Suid-Afrika
LNR Landbounavorsingsraad
LOGH Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming
LOOS Landbou Onderwys en Opleiding Stategie
LRAD Land Redistribution for Agricultural Development
LUR Lid van die Uitvoerende Raad
MAFISA Micro-Finance Institution for South Africa
MH Menslike Hulpbronne
MPO Melk Produsente Organisasie
MTEK Medium Termyn Uitgawe Komitee
MTSR Mediumtermyn Strategiese Raamwerk
MTUR Medium Termyn Uitgawe Raamwerk
MVO Memorandum van Ooreenkoms
NDL Nasionale Departement van Landbou
NEMA National Environmental Management Act
NKR Nationale Kwalifikasie Raamwerk
NLNF Nationale Landbou Navorsings Forum
NMMU Nelson Mandela Metroplitaanse Universiteit
NRO Nie Regeringsorganisasies
NSF National Skills Fund
NTR Nasionale Tesourie Regulasie
NUFFIC Netherlands Organisation for International Cooperation in Higher Education
OECD Organisation for Economic Co-operation and Development
OIE Wêreldorganisasie vir Dieregesondheid
OOL Ondersteuning en Ontwikkeling van Landbouers
OPV Openbare Privaat Vennootskappe
PARF Provincial Agricultural Research Forum
PBS Projekbestuurspan
PCR Polymerase Chain Reaction
PDL Provinsiale Departement van Landbou
PERSAL Personeel Salaris Stelsel
PFMA Wet op Opeubare Finansiële Bestuur
PGC Provincial Grant Committees
PGVS Proaktiewe Grondverkrygingstrategie
PILIR Policy on Incapacity Leave and Ill-health Retirement
182 J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0

PKVK Provinsiale Klimaatsuerandening Komitee
PPPFA Preferential Procurement Policy Framework Act
PROVIDE Provincial Decision-making Enabling Project
PRRS Porcine Reproduksie en Respiratoriese Sindroom
PTI Provinsiale Tesourie Instruksies
PVL Provinsiale Veeartseny-laboratorium
RAV Rooivleis Abattoir Vereniging
RPL Recognition of Prior Learning
RPO Rooi Vleis Produsente Organisasie
RVF Rift Valley Fever
SAAA Suid-Afrikaanse Agri-Akademie
SAFWA South African Farm Workers Association
SAM Social Accounting Matrix
SANAS Suid-Afrikaanse Nasional akkreditenings stelsel
SANBI Suid-Afrikaanse Nasionale Biodiversiteits Instituut
SANEF South African National Equestrian Federation
SANP: ABI Suid-Afrikaans Nasionale Park: Agulhas Biodiversiteit Inisiatief
SAOG Suider-Afrika Ontwikkelingsgemeenskap
SAVV Suid-Afrikaanse Veterinêre Vereniging
SAQAA South African Qualifications Assurance Authority
SDI Plan Service Delivery Improvement Plan
SKOG Swartland Kleingraan Ontwikkelingsgroep
SMS Senior Management Service
SMV Staatsmotorvervoer
SOI Seksuele Oordraagbare Infeksies
SPV Special Purpose Vehicle
SQL bediener Microsoft Sequel Server
SVPT Sagtevrugteprodusentetrust
SWP Standaard Werksprosedure
THRIP Technology and Human Resources for Industry Programme
TO Tersiêr Opleiding
UOWP Uitgebreide Openbare Werke Program
VBBP Vaste Bate Bestuursplan
VBT Vrywillige berading en toetsing
VHB Volhoubare Hulpbronne Bestuur
VHO Vrye Handelsooreenkoms
VHP Voorligting-hernuwingsprogram
VOIP Voice over Internet Protocol
VOO Verdere Onderrig en Opleiding
VVD Verbetering van Diensvoorwaardes
WESGRO Wes-Kaapse Beleggings- en Handelspromosie-agentskap
WKAOI Wes-Kaapse Akwakultuur Ontwikkelingsinisiatief
WKOD Wes-Kaapse Onderwysdepartement
WKP Wes-Kaap Provinsie
WOP Werknemers Ondersteuningsprogram
J a a r v e r s l a g 2 0 0 9 / 2 0 1 0
183