Hygiënerichtlijnen prostitutiebedrijven - Prostitutie.nl

Hygiënerichtlijnen 

voor prostitutiebedrijven 

september 2001 

Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding 

Postbus 16071 

2500 BB Den Haag 

tel: 070-3656713 

fax: 070-3656714 

e-mail: secr@lci.lcr.nl 

internet: www.lci.lcr.nl

De richtlijnen zijn opgesteld door Joan Worp, LCI 

Met speciale dank aan: 

Raymond Damhuis GGD Regio IJssel Vecht 

Marieke van Gorp GGD Midden Kennemerland 

Monique Leijen GGD Zuid Kennemerland 

Lenneke Ruhaak GGD Zuid-Holland Zuid 

Hans van de Kerkhof GGD Zuid-Holland Zuid 

Gemma Yocarini GGD Nijmegen 

Willemien de Blauwe GGD Zuidoost Brabant 

Frien Jeurissen GGD Noord-Limburg 

May Janssen GGD Noord-Limburg 

Therese van de Helm GG&GD Amsterdam 

Evelien Siedenburg GG&GD Amsterdam 

Lyda Steenbergen GG&GD Amsterdam 

Roel Coutinho GG&GD Amsterdam 

Anneke van den Hoek GG&GD Amsterdam 

Paul Peerbooms GG&GD Amsterdam 

Hans Reus Keuringsdienst v. Waren 

Jan Rullens Provincie Noord-Holland 

Lucie van Mens Stichting soa-bestrijding 

Ton Coenen Stichting soa-bestrijding 

Rudie van den Berg Stichting soa-bestrijding 

Jan van Bergen Stichting soa-bestrijding 

Thea Daha Werkgroep Infectie Preventie 

Kalja van de Linden Condomerie Amsterdam

Inhoud 

Hygiënerichtlijnen voor prostitutiebedrijven 

Inleiding ...................................................................................................................................... 1 

1. Algemene richtlijnen ............................................................................................................... 2 

1.1 Huisregels .................................................................................................................... 2 

2. Bouw en inrichting .................................................................................................................. 3 

2.1 Algemene regels........................................................................................................... 3 

2.2 Gemeenschappelijke ruimten en werkkamers.............................................................. 4 

2.3 Bijzondere voorzieningen ............................................................................................ 6 

2.4 Eisen ten aanzien van legionellapreventie.................................................................... 8 

3. Schoonmaak van seksattributen, ruimten, meubilair en wasgoed ............................................ 9 

3.1 Reiningen..................................................................................................................... 9 

3.2 Methoden van reinigen ................................................................................................ 9 

3.3 Werkvolgorde reinigen...............................................................................................10 

3.4 Onderhoud schoonmaakmateriaal .............................................................................10 

3.5 Desinfecteren .............................................................................................................11 

3.6 Keuze van methode/middel voor desinfecteren..........................................................11 

3.7 Werkvolgwaarden desinfecteren ................................................................................12 

3.8 Huishoudelijke apparatuur.........................................................................................13 

3.9 Linnengoed en wasgoed.............................................................................................13 

3.10 Gebruik en schoonmaak van seksattributen .............................................................14 

3.11 Schoonmaakschema prostitutiebedrijven .................................................................15 

4. Veilige seks............................................................................................................................18 

4.1 Persoonlijke hygiëne..................................................................................................18 

4.2 Wat te doen bij bloed/bloeden bloed/spermacontact ...............................................19 

4.3 Wat te doen bij een kapot condoom ..........................................................................20 

4.4 Condooms en beflapjes..............................................................................................21 

4.5 Glijmiddelen ..............................................................................................................22 

4.6 Vaginale douches.......................................................................................................22 

4.7 Massage .....................................................................................................................22 

5. Extreme seks ..........................................................................................................................23 

5.1 Katheteriseren tijden het seksspel...............................................................................23 

5.2 Gebruik van naalden en injecteren tijden het seksspel...............................................23 

5.3 Klysma's tijdens het seksspel......................................................................................23 

5.4 Piercen tijdens het seksspel........................................................................................23 

5.5 Het gebruik van een speculum tijdens het seksspel....................................................23 

5.6 Scheren tijdens het seksspel .......................................................................................23 

5.7 Het inslikken van urine en ontlasting tijdens het seksspel ..........................................24 

5.8 Het inslikken van sperma en vaginaal vocht tijdens het seksspel ...............................24 

6. Gezondheid en zorg..............................................................................................................25 

6.1 Soa-onderzoek ...........................................................................................................25 

6.2 Vaccinatie tegen hepatitis B .......................................................................................26 

6.3 TBC-onderzoek............................................................................................................26 

6.4 Huidaandoeningen.....................................................................................................26 

7. Literatuur ...............................................................................................................................28 

Protocollen technische hygiënezorg LCI september 2001

Inleiding 

Voor welke vormen van prostitutie? 

De prostitutiebranche kent een grote diversiteit 

aan activiteiten. De verschillende vormen 

van prostitutie gaan gepaard met een 

grote verscheidenheid in de positie van de 

prostituee (m/v) en een verschil in belangen. 

Globaal kan gesteld worden dat er een openlijke 

vorm van prostitutie bestaat die meer 

zelfstandigheid voor de prostituee (m/v) inhoudt, 

terwijl prostituees (m/v) in clubs soms 

een flink stuk zelfstandigheid inleveren voor 

de al dan niet vermeende veiligheid en grotere 

anonimiteit. Escort en thuisprostitutie 

nemen een tussenpositie in. 

Prostitutiebedrijven zijn onder meer clubs, 

raamprostitutiebedrijven en prostitutiehotels. 

In clubs wordt bedrijfsmatig gelegenheid 

gegeven tot prostitutie. In raamprostitutiebedrijven 

geschiedt de werving van cliënten 

door prostituees (m/v) die zichtbaar zijn vanaf 

de openbare weg. In prostitutiehotels 

worden kamers ter beschikking gesteld aan 

prostituees (m/v) die hun cliënten elders 

hebben geworven. Zowel voor de raamprostitutiebedrijven 

als de prostitutiehotels zal de 

verantwoordelijkheid voor de hygiëne lastiger 

zijn vast te leggen dan in een club. 

Daarnaast bestaan seksbioscopen, sekstheaters, 

seksautomaathallen, peepshows en dergelijke. 

Hygiëne in dergelijke seksinrichtingen 

kan (voorzover er geen seksueel contact 

is tussen cliënten onderling) beperkt blijven 

tot normale schoonmaakactiviteiten. 

Welke hygiëne? 

In deze richtlijnen houden we ons bezig met 

het voorkomen van overdracht van besmettelijke 

ziekten. Omdat er raakvlakken zijn met 

andere richtlijnen (bijvoorbeeld arborichtlijnen) 

hebben we geprobeerd deze 

richtlijnen daarop af te stemmen. Aspecten 

met betrekking tot veiligheid, zelfbeschikking, 

ergonomie, brandpreventie, bouw- en 

woningtoezicht zijn slechts ten dele opgenomen: 

alleen als er overlap is met infectiepreventie 

zijn ze genoemd. 

Wiens verantwoordelijkheid? 

De kwaliteit van de hygiëne in een prostitutiebedrijf 

is de resultante van de voorzienin- 


gen die de exploitant schept en het gedrag 

van de individuele prostituees, alsmede de 

cliënt. De richtlijnen gaan dus uit van optimale 

hygiëne door alle partijen. 

Voor wie bedoeld? 

De GGD gebruikt deze richtlijnen bij haar 

regelmatige bezoeken aan het bedrijf, en 

streeft ernaar om door middel van voorlichting 

en advisering op termijn te komen tot 

optimale hygiëne in het bedrijf. De richtlijnen 

zijn zo geschreven dat ook de exploitant, 

de prostituee en de cliënt kunnen lezen 

wat er van hen verwacht wordt. Voor de 

exploitant is met name van belang om te 

zien welke voorzieningen verlangd worden 

om optimale hygiëne mogelijk te maken. 

Richtlijn voor vergunning? 

Deze richtlijnen geven geen minimumeisen 

waaraan voldaan moet worden om een vergunning 

te verkrijgen. Ze geven een streefniveau 

voor optimale hygiëne. Een vergunning 

wordt verstrekt door de gemeente op basis 

van een gemeentelijke verordening. Bij het 

verlenen van een vergunning vraagt de gemeente 

als vergunningverstrekker aan meerdere 

gemeentelijke diensten advies. Aan de 

GGD wordt een oordeel gevraagd met betrekking 

tot de hygiëne. 

Soms treft de GGD een situatie aan die ontoelaatbaar 

is. In dergelijke gevallen zal de GGD 

aan de gemeente adviseren om geen vergunning 

te verlenen. Dit is zelfs mogelijk als 

de aangetroffen ontoelaatbare situatie onder 

de verantwoordelijkheid van de prostituee 

(m/v) valt. 

Iedereen tevreden? 

Bij het opstellen van de hygiënerichtlijnen is 

dankbaar gebruik gemaakt van documenten 

die in de afgelopen jaren door anderen ontwikkeld 

zijn. Deze vindt u terug in de literatuuropgave. 

Ook deze tweede versie is niet perfect. 

Commentaar stellen we daarom als vanouds 

zeer op prijs. 

Protocollen technische hygiënezorg 1


1. Algemene richtlijnen 

Werken in een prostitutiebedrijf brengt voor 

de prostituee (m/v) een aantal gezondheidsrisico’s 

met zich mee. Ook de cliënt loopt een 

gezondheidsrisico. Om deze reden is het 

noodzakelijk dat zowel de prostituee (m/v) 

als de exploitant, maar ook de cliënt een 

aantal hygiënemaatregelen in acht neemt ter 

bescherming van de gezondheid van alle 

betrokkenen. Deze hygiënemaatregelen zullen, 

mits goed nageleefd, de kans op een 

besmettelijke ziekte en andere gezondheidsrisico’s 

zoveel mogelijk beperken. 

De exploitant van een prostitutiebedrijf dient 

op schrift in een aantal huisregels (zie paragraaf 

1.1) de cliënt te informeren over de 

toepassing van veilige sekstechnieken en het 

recht op weigering van de cliënt door de 

prostituee (m/v). De huisregels moeten op 

een voor de cliënt duidelijk zichtbare plaats 

worden opgehangen. 

Verder dient de exploitant zorg te dragen 

voor de aanwezigheid van actueel foldermateriaal 

met betrekking tot veilige seks en 

seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). 

Dit foldermateriaal moet zowel voor de prostituee 

(m/v) als voor de cliënt ter inzage 

liggen. Actueel foldermateriaal is o.a. verkrijgbaar 

bij de plaatselijke GGD. 

Ten behoeve van de prostituee (m/v) dient er 

in het prostitutiebedrijf een lijst aanwezig te 

zijn waarop telefoonnummers van hulpverleningsinstanties 

en belangenorganisaties 

voor prostituees (m/v) vermeld staan. 

1.1 De huisregels 

In de huisregels moet minimaal het volgende 

zijn opgenomen: 

1. De prostituee (m/v) mag te allen tijde een 

cliënt weigeren of een bepaalde seksuele 

handeling afwijzen. 

2. De prostituee (m/v) mag onder geen enkele 

omstandigheid verplicht worden tot 

onveilige seks. De prostituee (m/v) mag 

niet verplicht worden gesteld alcohol of 

drugs te gebruiken. 

3. Binnen het aanbod van dienstverlening 

wordt alleen gewerkt volgens de richtlijnen 

die opgenomen zijn in de draaiboe- 

ken van het LCI waarbij de uitgangspunten 

voor veilig vrijen worden gehanteerd. 

4. De prostituee (m/v) moet gebruik kunnen 

maken van de telefoon (om in noodgevallen 

hulp te kunnen inroepen). 

5. De eigenaar en/of exploitant dient de 

prostituee (m/v) te allen tijde in de gelegenheid 

te stellen zich te laten onderzoeken 

en behandelen op soa en dit ook 

te stimuleren. 

6. De eigenaar en/of exploitant dient te 

allen tijde toegang te verlenen aan gezondheidsvoorlichters 

van de GGD en de 

prostituees (m/v) de gelegenheid te geven 

met de gezondheidsvoorlichters in 

contact te komen. 

2 LCI september 2001

2. Bouw en inrichting 

2.1 Algemene regels 

In een prostitutiebedrijf moet aan een aantal 

voorwaarden worden voldaan om te voorkomen 

dat er onhygiënische of gevaarlijke 

situaties ontstaan. De algemene regels luiden 

als volgt: 

• In het gebouw moet minstens één telefoonaansluiting 

zijn. Bij deze telefoon 

moet een lijst worden opgehangen met 

telefoonnummers van hulpverleningsinstanties, 

belangenvereniging voor prostituees 

(m/v), brandweer, politie, GGD en 

alarmnummer. (Arbobesluit 1 , art. 2.17 

t/m 2.22) 

• Het gebouw moet steeds zonder belemmeringen 

bereikbaar zijn voor hulpverleners 

zoals politie, brandweer, artsen en 

ambulancepersoneel. (Arbobesluit, art. 

3.6 t/m 3.9) 

• De exploitant/eigenaar van het prostitutiebedrijf 

dient bereikbaar te zijn voor de 

GGD om vragen te beantwoorden op het 

gebied van gezondheid en hygiëne. 

• Op een centraal punt moeten de huisregels 

(zie paragraaf 1.1) worden opgehangen. 

• Voor 15 oktober 2001 moet het prostitutiebedrijf 

voldoen aan de Tijdelijke regeling 

legionellapreventie. Dit houdt in dat 

voor genoemde datum een risicoanalyse 

moet zijn verricht en dat zo nodig een 

beheersplan in werking is getreden, zie 

paragraaf 2.4 (Tijdelijke Regeling Legionellapreventie). 

• Er moet een schoonmaakschema aanwezig 

zijn waar de frequentie en wijze van 

schoonmaken van met name de sanitaire 

voorzieningen worden aangegeven. Er 

moet een afvinkschema in de sanitaire 

ruimten worden opgehangen zodat de 

gebruikers kunnen zien wanneer de sanitaire 

ruimten voor het laatst zijn schoongemaakt. 

• In een bedrijf moeten één of meer bedrijfshulpverleners 

(BHV'ers) aanwezig 

zijn, die een BHV-cursus hebben gevolgd. 

In het bedrijf dient tenminste één ver- 

1 De Arboregels in de prostitutiebranche zijn te 

verkrijgen bij de Arbeidsinspectie in uw regio. 


bandtrommel (type B) aanwezig zijn. 

(Arbobesluit, art. 2.16 t/m 2.21) 

2.1.1 Aantal bedrijfshulpverleners 

(Arbobesluit, art 2.16 t/m 2.21) 

Het aantal BHV’ers stelt men als volgt vast: 

Als richtlijn wordt uitgegaan van 2% over 

het totaal aantal te beschermen personen. 

Voor iedere mindervalide werknemer moet 

één extra BHV’er worden aangesteld. Omdat 

er altijd BHV’ers aanwezig moeten zijn, moet 

men het totaal aantal BHV’ers vermenigvuldigen 

met 1,8 om verlof en verzuim op te 

kunnen vangen. 

Bij een bedrijf met minder dan tien te beschermen 

personen is het aanstellen van een 

bedrijfshulpverlener niet verplicht. 

Rekenvoorbeeld 

Een bedrijf heeft twintig werknemers (m/v) 

en er zijn gemiddeld veertig bezoekers tegelijkertijd 

aanwezig in het pand. 

20 + 40 = 60 * 2% = 1,2 * 1,8 (verzuim/verlof)= 

2 BHV'ers. 

Van deze twee BHV’ers dient één persoon te 

worden aangesteld én opgeleid als hoofd- 

BVH’er. 

De cursus bedrijfshulpverlening bevat een 

EHBO-deel en een branddeel. 

2.1.2 Inhoud van de verbandtrommel 

De verbandtrommel moet tenminste voorzien 

zijn van: 

- 2 wondsnelverbanden, 6 x 8 cm 

- 4 snelverbanden no.1 van steriel gaas 

- 2 snelverbanden no.2 van steriel gaas 

- 2 pakjes witte watten van 10 gram 

- 2 synthetische watten, 200 x 10 cm 

- 1 doosje steriel gaasjes, 1/16 

- 1 doosje steriele gaasjes 5 x 5 cm 

- 2 x metalline kompressen 8 x 10 cm 

- 3 hydrofiel zwachtels 4 meter lang en 6 

cm breed 

- 1 cambric zwachtels 4 meter lang en 8 

cm breed 

- 1 cambric zwachtels 4 meter lang en 6 

cm breed 

- 1 driekantendoeken (eventueel wegwerpbaar) 

- 1 rol kleefpleister, 9 meter lang en 2,5 

cm breed 



- 1 pakje wondpleisters 100 x 6 cm 

- 1 platgeknoopte, knievormige gebogen 

verbandschaar, tevens klerenschaar 

- 1 splinter rvs pincet 

- 6 veiligheidsspelden in een doosje of op 

een kaartje 

- 1 flacon sterilon 30 cc of een ander gelijkwaardig 

wonddesinfectiemiddel 

- minimaal 1 paar latex handschoenen 

- 1 mondkapje (kiss of life) 

2.2 Gemeenschappelijke ruimten en werkkamers 

Het prostitutiebedrijf bestaat uit verschillende 

gedeelten, zogenaamde gemeenschappelijke 

(openbare) ruimten zoals een ontvangst- 

, bar-, relax- en leefruimte waar zowel bezoekers 

als prostituees (m/v) en ander personeel 

gebruik van maken en ruimten waar 

alleen de prostituees (m/v) en hun cliënten 

gebruik van maken (de werkkamers). Aan 

alle ruimten in het prostitutiebedrijf moet 

tenminste de eis gesteld worden dat ze huishoudelijk 

schoon (stof- en vlekvrij) zijn en 

zodanig geconstrueerd dat ze ook gemakkelijk 

schoon te maken zijn. De verschillende 

ruimten moeten dagelijks meerdere malen 

gelucht worden. Aan verschillende ruimten 

worden extra eisen gesteld. Deze worden 

hieronder vermeld. 

2.2.1 Eisen aan werkkamers 

In de werkkamers moet hygiënisch, maar 

ook veilig, gewerkt kunnen worden. Per 

werkkamer dient om deze redenen het volgende 

aanwezig zijn: 

• Een stil alarm. (Arbowet, art. 4 lid 2) 

• Een deur die niet van binnen is af te sluiten 

(in de praktijk betekent dit dat er wel 

een knip op de deur zit, maar geen slot). 

(Arbowet, art. 4 lid 2). 

• Een stevig bed met een matras en kussen. 

Het matras moet voorzien zijn van een 

met water afneembare matrashoes of de 

matrashoed die gewassen kan worden. 

De eventuele bedombouw moet glad en 

goed te reinigen zijn. Een gestoffeerde 

bedombouw voldoet hier niet aan. (Arbobesluit, 

art. 3.2) 

• Voor elke cliënt een schone onderlegger 

of grote handdoek (voor op het bed). 

• Een afsluitbare hang-legkast. (Arbobesluit 

art. 3.22) 

• Een pedaalemmer (inclusief plastic zak) 

met deksel. 

• Een wasgelegenheid met warm en koud 

stromend water, voorzien van een zeephouder 

(geen stukje zeep) en handdoekjes 

voor éénmalige gebruik. 

• Schone handdoeken. 

• Schone gastendoekjes. 

• Een wasmand met deksel. 

• Wegwerptissues. 

• Goedgekeurde condooms en beflapjes 

(verschillende maten en soorten geschikt 

voor vaginale, orale en anale contacten). 

• Sponsjes (droog en voor éénmalig gebruik), 

geen nonoxynolsponsen. 

• Glijmiddel op waterbasis (voor elke prostituee 

(m/v) een eigen dispenser of tube). 

2.2.2 Eisen aan de slaap-/rustruimte 

In sommige prostitutiebedrijven heeft men 

de beschikking over een slaap-/rustruimte. 

De slaap-/rustruimte wordt gebruikt door 

prostituees (m/v) en eventueel een inwonende 

bedrijfsleider (eigenaar). De slaap- 

/rustruimte mag niet gebruikt worden als 

werkkamer. Indien er een slaap-/rustruimte 

is, dan moet het volgende aanwezig zijn: 

• Minimaal één bed met schoon en persoonsgebonden 

beddengoed. 

• Een afsluitbare hang-legkast. (Arbobesluit 

art. 3.22) 

• Er moet verduistering mogelijk zijn in de 

slaap-/rustruimte. (Arbobesluit art. 3.21) 

2.2.3 Eisen aan de keuken 

In bijna elk prostitutiebedrijf is wel een keuken 

aanwezig. Soms betreft dit slechts een 

voorziening waar de prostituees (m/v) een 

hapje en een drankje klaar kunnen maken 

voor zichzelf, in andere gevallen gaat het om 

een complete bar/restaurant waar zowel de 

bezoekers als de prostituees (m/v) gebruik 

van kunnen maken. Als dit laatste het geval 

is, is de Keuringsdienst van Waren vanuit de 

overheid de controlerende instantie. Prostitutiebedrijven 

die een bar/restaurant voorziening 

hebben moeten werken volgens de 


Hygiënecode voor de horeca 2 . Een keukentje 

waar alleen gebruik van wordt gemaakt door 

de prostituees (m/v) moet in ieder geval voldoen 

aan de volgende eisen: 

• Keuken of keukenblok mag zich niet in 

dezelfde ruimte bevinden als de sanitaire 

voorzieningen, er moet dus een scheidingswand 

zijn aangebracht. Gevaarlijke 

stoffen of giftige materialen moeten gescheiden 

van het voedsel worden opgeborgen. 

• Er moet voldoende (kunst)licht aanwezig 

zijn. 

• De vloer moet goed reinigbaar, splintervrij 

en stroef zijn. 

• Wanden vanaf de vloer tot tenminste 60 

cm boven het aanrecht glad en afwasbaar. 

• De keuken moet voldoende geventileerd 

worden en er moet een onderhoudsplan 

zijn voor geisers en gasboilers (dit is 

geen hygiëne-eis, maar heeft te maken 

met veiligheid). 

• Bij het aanrecht moeten een zeephouder 

en handdoekjes voor éénmalig gebruik 

aanwezig zijn. 

• Afval moet in een afsluitbare afvalemmer 

worden verzameld en de afvalemmer 

moet minimaal dagelijks worden geleegd. 

• Bederfelijke eet- en drinkwaren moeten 

afgedekt in de koelkast (4°C) bewaard 

worden. 

N.B. Bovenstaande regelgeving is terug te 

vinden in de Warenwetregeling Hygiëne van 

Levensmiddelen en het Warenwetbesluit 

Bereiding en behandeling levensmiddelen. 

2.2.4 Eisen aan toiletruimten 

Toiletten vormen een bron van bacteriën als 

ze slecht worden schoongemaakt of in slechte 

staat zijn. Voor een goede toilethygiëne is 

bovendien de aanwezigheid van een handenwasgelegenheid 

onontbeerlijk. 

• Bij voorkeur bij elke werkkamer één 

toilet (te bereiken via een verbindingsdeur), 

maar tenminste één toilet per tien 

2 De Hygiënecode voor de Horeca is te verkrijgen 

bij het Bedrijfschap Horeca, telefoonnummer 

079 368 07 07. 


werknemers (op korte afstand van de 

kamers). Artikel 3.24 van het Arbobesluit 

eist bij 10 of meer werknemers naar sekse 

gescheiden toiletten en aparte toiletten 

voor personeel en bezoekers. Herentoiletten 

mogen vervangen worden door 

urinoirs, met dien verstande dat er per 25 

of minder mannen (werknemers en cliënten) 

minimaal één toilet aanwezig is. 

• De toiletten worden minimaal éénmaal 

per dag en zo nodig vaker (bij zichtbare 

verontreiniging) huishoudelijk gereinigd. 

Er moet een afvinkschema in de toiletruimte 

worden opgehangen zodat de 

gebruikers kunnen zien wanneer de toiletruimte 

voor het laatst is schoongemaakt. 

• Toiletruimte: 

- Vloer en wanden vervaardigd van 

materiaal dat geen vocht doorlaat of 

opneemt en gemakkelijk schoon is te 

houden. 

- Het toilet is voorzien van één of 

meer ventilatieopeningen of beweegbare 

ramen die rechtstreeks in 

verbinding staan met de buitenlucht. 

(Arbobesluit, art. 3.24) 

- Damestoiletten zijn voorzien van sanitair 

containers. 

- Er dient voldoende toiletpapier aanwezig 

te zijn. 

• In of in de onmiddellijke nabijheid van 

het toilet moet een voorziening zijn om 

de handen te wassen. Er moet minimaal 

één voorziening zijn per vier toiletten. 

De handenwasgelegenheid is voorzien 

van een zeephouder, handdoekjes voor 

éénmalig gebruik en een afvalbak. 

2.2.5 Eisen aan douches en baden 

Een schone douche of bad is niet alleen prettig 

om in te douchen of baden, maar ook 

beperkt dit onder andere het risico van het 

oplopen van voetschimmel. Een goede ventilatie 

in de douche/badruimte is noodzakelijk 

om schimmelvorming op muren en plafonds 

te voorkomen. 

• Bij voorkeur bij elke werkkamer een 

douche (te bereiken via een verbindingsdeur). 

Tenminste één douche per vier 

werkkamers (op korte afstand van de 

kamers). Artikel 3.23 van het Arbobesluit 



eist naar sekse gescheiden douches en 

aparte douches voor personeel en bezoekers. 

• De douches worden minimaal éénmaal 

per dag en zo nodig (bij zichtbare verontreiniging) 

vaker huishoudelijk gereinigd. 

Baden moeten na elk gebruik worden 

schoongemaakt. Er moet een afvinkschema 

in de douche/badruimte worden 

opgehangen zodat de gebruikers kunnen 

zien wanneer de ruimten voor het laatst 

zijn schoongemaakt. 

• Douche/badruimte: 

- Uit elke kraan dient warm en koud 

water te komen. Het water moet bij 

voorkeur pas bij het tappunt gemengd 

worden (dit in verband met 

legionellapreventie). 

- De vloer is vervaardigd van materiaal 

dat geen vocht doorlaat of opneemt, 

stroef, gemakkelijk schoon is te houden 

en eventueel te desinfecteren. 

De vloer moet op afschot liggen zodat 

(schrob)water vanzelf afvloeit 

richting een schrobputje. 

- Het schrobputje moet voorzien zijn 

van een afneembaar rooster en een 

stankafsluiter. 

- Wanden/plafond tot tenminste 1.70 

meter vanaf de vloer vervaardigd van 

materiaal dat geen vocht absorbeert 

en gemakkelijk schoon te maken is 

en eventueel te desinfecteren. De 

overige delen van de wanden en het 

plafond zijn vervaardigd van materiaal 

dat niet door water en waterdamp 

kan worden aangetast. 

- De douche/badruimte is voorzien 

van één of meer ventilatieopeningen 

of beweegbare ramen die rechtstreeks 

in verbinding staan met de 

buitenlucht. 

- In de douche/badruimte is geen 

schimmelgroei op wanden en plafonds 

zichtbaar. 

- In de douche/badruimte zijn geen 

vochtminnende insecten aanwezig 

zoals pissebedden. 

- Er dienen voldoende kledinghaakjes 

te zijn voor het ophangen van kleding 

zodat deze niet nat worden of 

op de grond liggen. 

2.2.6 Eisen aan de afvalverwerking 

Vuilnis kan, indien het niet adequaat en frequent 

wordt opgeslagen en verwijderd een 

bron van ziektekiemen zijn. Vuilnis trekt 

bovendien ongedierte aan dat op haar beurt 

weer ziektekiemen bij zich kan dragen. De 

opslag en verwijdering van afval moet om 

die reden aan strenge eisen voldoen. 

• Dagelijks of zo nodig meerdere keren 

per dag moet het afval verzameld worden 

bij een aparte opslagplaats waar het 

afval in afsluitbare afvalcontainers wordt 

opgeslagen. De afvalemmers in de verschillende 

ruimten mogen niet overlopen, 

de frequentie van legen moet afgestemd 

worden aan het gebruik, met een 

minimum frequentie van één keer per 

dag. 

• Deze opslagplaats moet zodanig worden 

schoongehouden dat ratten en ander ongedierte 

niet worden aangetrokken. Afval 

moet minimaal éénmaal per week worden 

afgevoerd. 

• Condooms moeten na gebruik direct in 

een vuilniszak worden weggegooid. 

• Scherpe voorwerpen (o.a. scheermesjes 

en naalden) mogen niet in een vuilniszak 

worden gegooid. Scherpe voorwerpen 

moeten in een speciale naaldenbox worden 

verzameld en afgevoerd worden, zie 

voetnoot 6. 

2.3 Bijzondere voorzieningen 

Soms zal het prostitutiebedrijf zijn voorzien 

van zwem- en/of bubbelbaden, sauna’s, massagekamers 

en speciale werkkamers (bijv. 

SM-ruimten etc.). De speciale werkkamers 

moeten net als de gewone werkkamers minimaal 

voorzien zijn van een handenwasgelegenheid 

met toebehoren. Gedesinfecteerde 

en steriele materialen, die soms gebruikt 

worden, moeten in een stofvrije, schone kast 

worden opgeborgen. 

2.3.1 Eisen aan zwembaden, bubbelbaden, 

whirlpools, massagebaden, jacuzzi’s etc. 

Baden met een diepte meer dan 0,5 meter en 

een oppervlakte van 2 m² of meer zijn voorzieningen 

die moeten voldoen aan de eisen 

die gesteld zijn in de Wet hygiëne en veiligheid 

zwemgelegenheden (Whvz) en het 

daarbij behorende besluit (Bhvz). De Provin- 


cies zien toe op de naleving van deze eisen. 

Exploitanten van prostitutiebedrijven zijn 

verplicht bij de Provincie te melden dat ze 

een zwem- en/of badvoorziening in hun 

bedrijf hebben. Voorschriften aangaande 

dergelijke voorzieningen zijn te verkrijgen 

bij de Provincies. 

• De bassins dienen goed gereinigd te zijn 

voordat ze met water worden gevuld 

(onder andere geen vuil, denk aan biofilms 

en restwater). 

• Bij het chloreren van water dient gebruik 

te worden gemaakt van Natriumhypochloriet 

15% (toelatingsnummer 38 N) of 

van een ander voor zwembaden toegelaten 

middel op basis van chloor (dus met 

een N-nummer!). 

• Uitsluitend voor dompelbassins (vaak erg 

koud water en alleen bedoeld om snel 

erin en eruit te gaan) geldt dat ze gevuld 

moeten worden met water dat minimaal 

voldoet aan de drinkwaternormen (Waterleidingbesluit). 

• Voor alle overige bassins geldt dat ze 

gevuld moeten worden met water dat 

voldoet aan de normen overeenkomstig 

bijlage 1 van het bij de Whvz behorende 

besluit (Bhvz). 

• Bassins en voorzieningen dienen minimaal 

één keer per dag gereinigd te worden. 

• Soms zijn baden voorzien van een gestoffeerde 

badrand. Een dergelijke badrand 

wordt snel vies en nat en is daardoor 

een bron van bacteriën. Gestoffeerde 

badranden moeten dus vermeden 

worden. 

• Bij gebruik van ongechloreerd water 

dienen de bassins en de voorzieningen 

minimaal twee keer per dag te worden 

gereinigd en van schoon water te worden 

voorzien. 

• Het moet voorkomen worden dat water 

lang stilstaat of opwarmt. Stilstand of 

opwarming veroorzaakt versneld de 

vorming van biofilm. 

• De waterkwaliteit dient door de exploitant 

of eigenaar minimaal twee keer per 

dag (in ieder geval voor aanvang en tegen 

sluitingstijd) gecontroleerd te worden 

op de aanwezigheid van vrij chloor, 

gebonden chloor en de zuurgraad (pH) 


van het water (is wettelijk verplicht). Met 

behulp van deze meting kan snel bepaald 

worden of de kwaliteit van het water 

aan de eisen conform de Whvz voldoet. 

Richtlijnen voor het water zijn: 

- zuurgraad (pH) tussen 6,8 en 7,8 

- vrij chloor: 

tussen 0,5 en 1,5 mg/liter (in een 

bassin groter dan 20 m 2 en overdekt) 

tussen 0,5 en 5,0 mg/liter (in een 

bassin kleiner dan 20 m 2 en/of 

openlucht) 

- gebonden chloor : 

minder dan 1,0 mg/liter 

- doorzicht: de bodem van het bad 

moet door het water heen te zien 

zijn. 

• Verder dient het water maandelijks gecontroleerd 

te worden op de aanwezigheid 

van schadelijke bacteriën, ziekteverwekkende 

organismen en andere stoffen, 

conform het Bhvz. Dit onderzoek 

moet door een gecertificeerd watertechnisch 

laboratorium worden uitgevoerd. 

De uitslag van het laboratoriumonderzoek 

moet aan de betreffende provincie 

worden toegezonden. 

• Er moet een logboek worden bijgehouden 

waarin de intern uitgevoerde handelingen 

en de dagelijkse controles (overeenkomstig 

artikel 9 van het Bhvz) worden 

genoteerd. 

Whirlpools, bubbelbaden, jacuzzi’s etc. vragen 

zeer veel aandacht ten aanzien van een 

goede beheersing van de waterkwaliteit. 

Condensvorming in de luchtleidingen kan 

eveneens een bron van bacteriegroei zijn. 

Het ontwerp van whirlpools, jacuzzi’s en 

bubbelbaden wordt als zeer risicovol beschouwd 

met betrekking tot legionellapreventie. 

N.B. 

Soms bevindt zich in een prostitutiebedrijf 

een groot bad waar meerdere mensen tegelijk 

gebruik van maken. Het bad wordt na 

gebruik geleegd en schoongemaakt. Dergelijke 

voorzieningen vallen niet onder de eisen 

die gesteld zijn in de Whvz. 



2.3.2 Eisen aan sauna’s, stoomcabines, etc. 

In de saunacabine zelf wordt weinig water 

gebruikt, heerst droogte en een hoge temperatuur. 

Omstandigheden waarin bacteriën 

zich over het algemeen niet thuis voelen. In 

stoomcabines daarentegen heerst juist een 

hoge luchtvochtigheidsgraad en wordt vaak 

koud water gebruikt om af te spoelen. Een 

goede schoonmaak in met name de stoomcabines 

is van groot belang. Want ook niet 

zichtbaar vuil kan een bron van besmetting 

zijn. Om deze reden moeten vloeren en 

zitbanken in de stoomcabines minimaal twee 

keer per dag gereinigd én gedesinfecteerd 

worden met een middel voorzien van een Nnummer 

(als de stoomcabine gedurende de 

gehele dag gebruikt wordt). Dit geldt ook 

voor eventuele rubberen zitkussentjes die 

gebruikt worden in de stoomcabines. Indien 

in een stoomcabine een koudwatervoorziening 

aanwezig is, kan dit een bron voor legionellabacteriën 

worden als de temperatuur 

van het koude water regelmatig oploopt tot 

temperaturen boven de 20°C. Dit probleem 

kan verholpen worden door bij aanvang van 

het gebruik de koudwatervoorziening goed 

door te spoelen, door desinfectie van het water 

en isolatie van de waterleidingen. 

2.4 Eisen ten aanzien van legionellapreventie 

Veteranenziekte wordt veroorzaakt door de 

legionellabacterie en is een vorm van longontsteking. 

De besmetting vindt plaats door 

inademing van zeer fijne waterdruppeltjes 

(nevel). Deze ontstaan o.a. bij douchen, baden, 

spetterende kranen, sierfonteinen, borrelbuizen 

e.d. De ziekte kan niet van de ene 

mens op de andere mens worden overgedragen 

en het drinken van water vormt geen 

risico. 

De eigenaar van een (prostitutie)bedrijf is 

verantwoordelijk voor de veiligheid van de 

leidingwatervoorziening. 

Het (laten) uitvoeren van een risicoinventarisatie, 

het (laten) opstellen van een 

beheersplan, het naleven van het beheersplan, 

het bijhouden van een logboek en het 

zo nodig periodiek nemen van watermonsters 

vallen onder de verantwoordelijkheid 

van de eigenaar van het prostitutiebedrijf. 

Vanuit de overheid wordt hierop gecontro- 

leerd door de Inspectie Milieuhygiëne. Deze 

controles zullen bestaan uit het beoordelen 

van de risicoanalyse en de controle op het 

naleven van het beheersplan. Indien naar het 

oordeel van de controleur er onmiddellijk 

optreden vereist is omdat een systeem onveilig 

is (bijv. bij een watertemperatuur tussen 

20 en 60°C, stagnatie, lange stilstand en 

vorming van biofilm) en/of een beheersplan 

ontbreekt, terwijl de eigenaar van het prostitutiebedrijf 

niet kan aantonen dat besmetting 

met legionellabacteriën afwezig is, zal Inspectie 

Milieuhygiëne maatregelen nemen. 

In een aantal gevallen zal de GGD om advies 

worden gevraagd bij een onveilige situatie. 



3. Schoonmaak van ruimten, meubilair, wasgoed en seksattributen 

Seksueel overdraagbare aandoeningen kunnen 

niet alleen via onveilige seks worden 

overgedragen, maar ook via handen, dildo’s, 

vibrators en andere seksattributen. Op materialen 

en speelgoed dat gebruikt wordt bij 

het seksspel kan (niet altijd zichtbaar) bloed, 

sperma, vaginaal vocht, urine of ontlasting 

achterblijven. Deze lichaamsvloeistoffen 

kunnen besmet zijn met schadelijke bacterien, 

parasieten en virussen, die ernstige infectieziekten 

kunnen veroorzaken (o.a. hiv, 

hepatitis A, B en C). 

Om overdracht zoveel mogelijk te beperken 

moet niet alleen de bouw en inrichting aan 

allerlei regels voldoen, maar is het ook belangrijk 

goed schoon te maken. 

In dit hoofdstuk beginnen we met de algemene 

richtlijnen voor reinigen en desinfecteren 

(paragraaf 3.1 t/m 3.9). In de paragrafen 

3.10 en 3.11 werken we dit nader uit voor 

prostitutiebedrijven. 

3.1 Reinigen 

Waarom reinigen 

Stof en vuil kunnen broedplaatsen zijn voor 

ziektekiemen. Ziektekiemen (bacteriën, virussen, 

parasieten, schimmels) spelen een 

rol bij de verspreiding van infectieziekten. 

Regelmatig en zorgvuldig schoonmaken verlaagt 

het aantal ziektekiemen en beperkt 

daardoor het besmettingsrisico. 

Dwarrelende stofdeeltjes kunnen bovendien 

ademhalingsmoeilijkheden opleveren voor 

mensen met astmatische klachten. Schoonmaken 

vermindert het aantal stofdeeltjes. 

Verder is een op het oog schone omgeving 

prettiger om in te werken en te vertoeven. 

3.2 Methoden van reinigen 

Reinigen kan zowel nat als droog gebeuren. 

3.2.1 Droog reinigen 

Stof afnemen 

Met een stofbindende of vochtige (wegwerp)doek 

stof verwijderen van meubilair en 

voorwerpen. Gebruik van stofdoeken wordt 

afgeraden omdat daarmee stof en ziektekiemen 

in de lucht worden verspreid. 

Stofzuigen 

Met een stofzuiger het tapijt en andere poreuze 

vloeroppervlakken door middel van 

mechanisch opgewekte luchtstroom schoon 

zuigen, waarbij ook het onzichtbare (diepliggende) 

vuil verwijderd wordt. Het nadeel 

van stofzuigen is dat stofdeeltjes in de lucht 

gaan dwarrelen, daarom tijdens het stofzuigen 

altijd ventileren. 

Stofwissen 

Met behulp van een stofwisapparaat en een 

stofbindende wegwerpdoek stof en losliggend 

vuil verwijderen. Dit heeft sterk de 

voorkeur op gladde vloeren, ook in verband 

met het verwijderen van deeltjes die allergische 

reacties kunnen veroorzaken. 

Bij verontreiniging met zand, kruimels e.d. 

kan voor het stofwissen eerst geveegd worden. 

Vegen 

Met een bezem een gladde vloer schoonmaken. 

Het nadeel van vegen is dat het vuil 

grotendeels wordt verplaatst. Een gladde 

vloer daarom liever stofwissen. 

3.2.2 Nat reinigen 

Meubilair en voorwerpen 

Met behulp van een sopje (= allesreiniger 

met handwarm water) voorwerpen en materialen 

ontdoen van aangekoekt vuil. Gebruik 

een schone doek of borstel. Sop voorwerpen 

en materialen af of zet ze eventueel even in 

de week. Na het afsoppen de voorwerpen en 

materialen afspoelen met schoon water en 

laten drogen aan de lucht. 

Draag bij het reinigen van mogelijk besmette 

materialen plastic handschoenen. 

Vloeren 

Schoonmaken met een twee-emmersysteem 

met mop (dweil aan een stok) en pers, zodat 

er een scheiding tussen ‘schoon’ en ‘vuil’ 



water is. Het schone water bevat allesreiniger. 

Na het soppen van de vloer de mop 

uitpersen in de vuile emmer. 

De vloer blijft na reiniging nat achter en is 

korte tijd onbegaanbaar. Voordat de vloer 

nat wordt schoongemaakt altijd eerst stofwissen, 

vegen of stofzuigen. 

Nat reinigen doe je met een huishoudelijk 

schoonmaakmiddel. Er zijn verschillende 

huishoudelijke schoonmaakmiddelen, die 

voor verschillende doeleinden gebruikt worden, 

o.a.: 

• Een allesreiniger, een middel dat eiwitten 

en vetten oplost en voor de meest 

voorkomende vervuiling te gebruiken is. 

• Een kalkoplosser voor kalkaanslag en 

urinesteen in toiletten en douches. 

• Een glasreiniger, voor het streeploos 

verwijderen van vingertasten e.d. 

Sanitair 

Sanitair is te onderscheiden in ‘schoon’ (wastafel, 

tegels) en ‘vuil’ sanitair (binnenkant 

toiletpot, lage tegels naast toilet). Voor 

schoon en vuil sanitair aparte emmers gebruiken 

(bijvoorbeeld met aparte kleuren). 

Gebruik bij dagelijkse reiniging van schoon 

en vuil sanitair een allesreiniger en wegwerpdoeken 

of opnieuw te gebruiken sopdoeken, 

die wasbaar zijn bij 60°C. 

3.3 Werkvolgorde reinigen 

Het is belangrijk dat medewerkers bij het 

schoonmaken de juiste volgorde hanteren, 

omdat anders iets dat schoon is juist vuil 

wordt gemaakt. Werk dus altijd van schoon 

naar vuil. Gebruik schoonmaakmaterialen na 

een vuil gedeelte niet weer voor een schoon 

gedeelte. 

In deze richtlijn geven we slechts beknopt 

informatie over de werkvolgorde. Het behoort 

niet tot de taak van de GGD hierover te 

adviseren. Uitgebreidere informatie kunt u 

verkrijgen bij een erkend schoonmaakbedrijf 

en/of uit literatuur, bijvoorbeeld ‘Stof genoeg’, 

richtlijnen voor schoonmaakwerkzaamheden, 

textiel- en maaltijdverzorging in 

de thuiszorg en de Hygiënecode voor zorginstellingen. 

Werkvolgorde 

1. In principe schoonmaken voor openingstijd 

of na sluitingstijd. Toiletten, douches 

etc. zo nodig tussentijds één of meerdere 

keren extra schoonmaken. Baden na elk 

gebruik schoonmaken. 

2. Begin met schoon schoonmaakmateriaal. 

3. Eerst droog reinigen. Werk van schoon 

naar vuil en van hoog naar laag. Eerst 

stof afnemen, vervolgens de vloer stofwissen 

of zuigen. 

4. Maak een emmer met sopwater klaar. De 

temperatuur van het sopwater moet 

handwarm zijn om te zorgen dat het 

schoonmaakmiddel goed oplost. Zorg 

voor een juiste dosering. Lees goed de 

gebruiksaanwijzing op de verpakking. 

Meng verschillende schoonmaakmiddelen 

nooit met elkaar, dit kan gevaarlijk 

zijn en de werking verminderen. 

5. Vervolgens nat reinigen: nat afsoppen of 

onderdompelen, naspoelen met heet water 

en nadrogen met een schone doek. 

Denk aan vingertasten, deurkrukken, 

kranen, doorspoelknoppen, afvalbakken 

etc. 

6. Maak daarna een emmer met sop klaar 

om de vloer te dweilen. Vul ook een 

emmer met alleen water waarin de mop 

kan worden uitgespoeld. Volgorde van 

schoonmaken: maak altijd eerst de minst 

vuile ruimte schoon en vervolgens de 

vuilere ruimten. Neem zowel voor de 

keuken als voor de douche- en de toiletruimte 

altijd schoon sop. Na het soppen 

van de vloer naspoelen met water en 

eventueel nadrogen. Bij voorkeur aan de 

lucht laten drogen. 

7. Als het sopwater zichtbaar vervuild is, 

moet het tussendoor ververst worden. 

8. Na afloop van het schoonmaken het 

sopwater direct weggooien in een uitstortgootsteen. 

Als die er niet is, gebruik 

dan het toilet (en vergeet niet daarna het 

toilet schoon te maken). 

3.4 Onderhoud schoonmaakmateriaal 

Het is belangrijk de schoonmaakmaterialen 

dagelijks en/of na de werkzaamheden op de 

juiste wijze te reinigen, te drogen en op te 

ruimen en indien nodig te vervangen. Zo kan 

men voorkomen dat met vuile voorwerpen 

een nog grotere besmetting plaatsvindt. 


• Stofdoeken: een stofbindende doek is 

voor éénmalig gebruik. Vochtige doeken 

na gebruik wassen op minimaal 60ºC. 

• Stofzuiger: papierzak tijdig verwisselen. 

Stoffilter regelmatig verwisselen. Stofzuigermond 

na elk gebruik ontdoen van 

aangekleefd vuil. 

• Stofwisser: na gebruik reinigen. Wisdoekje 

na gebruik wegwerpen. Stofwisser na 

gebruik ophangen. 

• Dweilen/moppen: na gebruik weggooien 

en anders minimaal dagelijks op 60°C 

wassen en droog opbergen. 

• Emmers: na gebruik goed schoonspoelen 

met heet water en daarna goed drogen. 

Indien een emmer goed wordt gedroogd, 

hebben gramnegatieve bacteriën geen 

kans om te groeien waardoor er geen 

verspreiding kan plaatsvinden. 

• Kunststofborstels: na gebruik grondig met 

heet water uitspoelen, uitslaan en ophangen. 

• Bezems, trekkers e.d.: van aanhangend 

vuil ontdoen. Hang het materiaal op om 

te zorgen dat eventueel vocht er uit kan 

druppelen en de bezemharen niet uit elkaar 

gaan staan. 

• Materiaalwagen: wekelijks huishoudelijk 

reinigen. 

• Sopdoeken: na gebruik wegwerpen of 

wassen op 60°C. Laat nooit natte sopdoeken 

in emmers staan. Dit om uitgroei 

van bacteriën in de natte doekjes te 

voorkomen. 

• Sponzen: niet gebruiken. 

• Toiletborstel: na gebruik goed naspoelen 

en regelmatig vernieuwen. 

Berg de schoonmaakmaterialen en -middelen 

op in een aparte werkkast met uitstortgootsteen. 

De werkkast minimaal éénmaal per 

maand huishoudelijk reinigen. 

3.5 Desinfecteren 

Waarom desinfecteren 

Desinfecteren houdt in dat ziektekiemen die 

nog op materialen aanwezig zijn, worden 

gedood of teruggebracht tot een niet ziekmakend 

aantal. Desinfectie voorkomt dat 

besmettelijke ziekten worden overgebracht. 


Desinfectie is zelden noodzakelijk, behalve 

in specifieke gevallen. In het algemeen volstaat 

een goede huishoudelijke reiniging. 

Desinfectie is nodig: 

• Wanneer oppervlakken, meubilair of 

voorwerpen verontreinigd zijn met bloed 

of andere lichaamsvloeistoffen met daarin 

zichtbare bloedsporen. 

• Als er op een andere wijze sprake is van 

bloedcontact (bijvoorbeeld bloedneus, 

wondjes, etc.) en als er huidpenetrerende 

(of huidbeschadigende) handelingen 

hebben plaatsgevonden. 

3.6 Keuze van methode/middel voor desinfecteren 

Chemische desinfectie van oppervlakken, 

meubilair en voorwerpen kan op verschillende 

manieren: met alcohol, met een 

chloorverbinding of met andere desinfectiemiddelen 

3 . Welke manier u kiest is afhankelijk 

van de grootte van het oppervlak (al dan 

niet groter dan 0,5 m 2 ), het soort materiaal 

en het soort vervuiling. Bij bevuiling met 

bloed of met lichaamsvloeistoffen met zichtbare 

bloedsporen moet altijd gedesinfecteerd 

worden met alcohol 70% of een chloorverbinding. 

De chloorverbinding moet in een 

veel hogere dosering dan normaal worden 

toegepast. 

Huishoudelijke reiniging vooraf is altijd 

noodzakelijk omdat alle desinfectiemiddelen 

door bloed (eiwitten) en organisch materiaal 

ten dele onwerkzaam worden gemaakt. Een 

desinfectans werkt sneller en beter naarmate 

het te desinfecteren oppervlak schoner is. 

Desinfectie van de huid moet met wonddesinfectiemiddellen. 

Kleine oppervlakken (< 0,5 m²) 

Bijvoorbeeld handcontactpunten, toiletpot, 

toiletbril, doorspoelknop, closetrolhouder, 

wastafel, kraan en deurkrukken. 

Desinfecteren met alcohol 70%. Het is niet 

te verwachten dat er sprake zal zijn van zoveel 

bloed of met bloed besmeurde lichaamsvloeistoffen 

dat een ander middel 

dan alcohol 70% noodzakelijk is. Indien dit 

3 Er zijn voor de prostitutiebranche speciale desinfectieboxen 

verkrijgbaar. Inhoud: chloortabletten met 

gebruiksaanwijzing, alcohol 70%, bril, handschoenen, 

bakjes, samenvatting LCI-richtlijn. 



wel het geval is moet u gebruik maken van 

een chloorverbinding (Na-hypochloriet, Nadichloorisocyanuraat 

of tosyl-chlooramine). 

Mochten er twijfels bestaan, neem dan contact 

op met de GGD. 4 

Grote oppervlakken (> 0,5 m 2 ) 

Bijvoorbeeld vloeren en meubilair. 

Desinfecteren met een chloorverbinding. 

Alcohol 70% is voor grote oppervlakken 

verboden! 

Voorwerpen die ondergedompeld kunnen 

worden 

Bijvoorbeeld dildo's, vibrators, scheermesjes 

en naalden. 

Desinfecteren kan zowel met alcohol 70% 

als met een chloorverbinding. Welke manier 

u kiest is afhankelijk van het materiaal: rubberen 

voorwerpen zijn minder goed bestand 

tegen alcohol en chloor kan metaal en leer 

aantasten. 

Huid 

Desinfecteren met een wonddesinfectiemiddel 

zoals Betadine, Sterilon of alcohol 70%. 

Op Betadine en Sterilon staat een houdbaarheidsdatum 

vermeld. Let hier op! 

NB. 

• Glorix is geen desinfectans maar een 

huishoudelijk schoonmaakmiddel. 

• Bleekwater is inactief, het is geen goedgekeurd 

desinfectiemiddel. 

• Middelen zoals Dettol, Lysol en Lyortol 

mogen niet voor desinfectie worden gebruikt. 

3.7 Werkvoorwaarden voor desinfecteren 

Draag bij het desinfecteren altijd plastic 

handschoenen en, vanwege het gevaar op 

spatten in de ogen, een veiligheidsbril. Was 

na afloop de handen met water en zeep. 

Meng een desinfectiemiddel niet met andere 

middelen. Volg in ieder geval de gebruiksaanwijzing 

op de verpakking met betrekking 

tot de inwerktijd van het middel. 

4 Desinfectiemiddelen, dus ook alle chloorverbindingen, 

moeten voorzien zijn van een toelatingsnummer 

(“N” gevolgd door vier cijfers). Alcohol 70% hoeft 

geen N-nummer te hebben. 

3.7.1 Desinfecteren met alcohol 

Alcohol kan alleen gebruikt worden op van 

tevoren goed gereinigde en droge oppervlakken. 

Bij gebruik van alcohol 70% blijven 

er geen giftige resten achter: afspoelen na 

ontsmetting is dan ook niet nodig! 

NB. 

Alcohol is erg brandbaar, dus niet roken 

tijdens werkzaamheden met alcohol 70%. 

Werkvolgorde voor voorwerpen die ondergedompeld 

kunnen worden 

1. Trek plastic handschoenen aan en zet 

een veiligheidsbril op. 

2. Vul een (afsluitbare) bak met alcohol 

70%. Vul de bak zodanig dat de materialen 

geheel ondergedompeld in de bak 

kunnen worden neergelegd. 

3. Zorg dat de materialen die gedesinfecteerd 

moeten worden goed gereinigd, afgespoeld 

en gedroogd zijn (anders 

wordt de alcohol steeds meer verdund). 

4. Dompel de gereinigde materialen onder 

in de alcohol (let op dat alle materialen 

volledig ondergedompeld zijn en er geen 

luchtbellen ontstaan). 

5. Sluit de bak zo mogelijk af (anders vervliegt 

de alcohol snel). 

6. Laat de materialen minimaal vijf minuten 

ondergedompeld liggen. 

7. Neem de materialen met schone handschoenen 

uit de bak. 

8. Leg ze te drogen op een schone doek. 

9. Berg ze bij voorkeur op in een schone 

lade of kast. 

10. Sluit de bak met alcohol direct na gebruik 

af. 

11. Vervang na 24 uur en bij zichtbare verontreiniging 

van de alcohol de inhoud 

van de bak in zijn geheel. 

Werkvolgorde kleine oppervlakken (< 0,5 

m 2 , bijvoorbeeld bij bloedspatten op meubilair) 



2. Neem bloed, ontlasting en dergelijke op 

met keukenrolpapier. 

3. Gooi vervuild papier en handschoenen 

direct weg. 

4. Trek nieuwe handschoenen aan. 


5. Reinig het oppervlak met een allesreiniger. 

6. Spoel het oppervlak na met schoon water 

en droog het met een schone doek of 

papier. 

7. Dep op de plek waar het bloed zat met 

alcohol 70% en laat de alcohol aan de 

lucht drogen. 

3.7.2 Desinfecteren met een chloorverbinding 

Voor desinfecteren met chloor moeten 

chloortabletten worden gebruikt. Voor oppervlakken 

die verontreinigd zijn met bloed 

(of bloed bevattend materiaal) wordt een 

1000 ppm concentratie gebruikt. Dit is een 

hogere concentratie dan op de gebruiksaanwijzing 

staat (meestal een concentratie van 

150-300 ppm). Om ook virussen te kunnen 

inactiveren is een concentratie van 1000 

ppm noodzakelijk. 

Vraag bij de GGD waar chloortabletten te 

verkrijgen zijn. 

Werkvolgorde voor voorwerpen die ondergedompeld 

kunnen worden 



2. Vul een bak of emmer met drie liter 

handwarm water en los hierin twee 

chloortabletten op. Hierbij wordt uitgegaan 

van tabletten met 1,5 gram actief 

chloor per tablet. Er zijn ook tabletten in 

de handel met 1,0 gram actief chloor 

per tablet, in dat geval moeten er twee 

tabletten opgelost worden in twee liter 

water. 

3. Zorg dat de materialen die gedesinfecteerd 

moeten worden goed gereinigd, 

afgespoeld en gedroogd zijn. 

4. Dompel de gereinigde materialen onder 

in het water met chlooroplossing. 

5. Laat de materialen minimaal vijf minuten 

ondergedompeld liggen. 

6. Neem de materialen met schone handschoenen 

uit de bak. 

7. Spoel ze na met schoon water. 

8. Leg ze te drogen op een schone doek. 

9. Berg ze bij voorkeur op in een schone 

lade of kast. 

10. Gooi de chlooroplossing na gebruik weg. 


Werkvolgorde grote oppervlakken (>0,5 m 2 ) 



2. Neem bloed, ontlasting en dergelijke op 

met grote hoeveelheden keukenrolpapier 

en gooi dit weg in een plastic vuilniszak. 

Gooi ook de handschoenen direct weg. 

3. Trek nieuwe plastic handschoenen aan. 

4. Reinig het oppervlak met een allesreiniger. 

5. Spoel het oppervlak na met schoon water 

en droog het met een schone doek of 

papier. 

6. Los vier chloortabletten op in zes liter 

handwarm water. Hierbij wordt uitgegaan 

van tabletten met 1,5 gram actief 

chloor per tablet. Er zijn ook tabletten in 

de handel met 1,0 gram actief chloor per 

tablet, in dat geval moeten er zes tabletten 

worden opgelost in zes liter water. 

7. Sop het oppervlak hiermee in en laat het 

minimaal vijf minuten inwerken. 

8. Spoel het oppervlak daarna schoon met 

schoon water. 

9. Gooi na het desinfecteren de schoonmaakmaterialen 

weg of was ze op 60°C. 

3.8 Huishoudelijke apparatuur 

Koffiezetapparaten en andere huishoudelijke 

apparatuur schoonmaken volgens de instructie 

van de leverancier. Denk ook aan eventuele 

onderhoudsbeurten. 

3.9 Linnengoed en wasgoed 

Vuil linnengoed kan besmet zijn met schadelijke 

ziektekiemen. Zorg voor schoon linnengoed, 

dit beperkt het besmettingsrisico. 

Onder linnengoed wordt gerekend: lakens, 

slopen, dekbedovertrekken, molton onderleggers, 

dekens, dekbedden, kussens, handdoeken 

en washandjes. 

Verschonen beddengoed 

• De onderlegger bij iedere nieuwe cliënt. 

• Overig beddengoed minimaal dagelijks. 

• Bij zichtbare verontreiniging. 

Verschonen handdoeken en washandjes 

• Bij iedere nieuwe cliënt. 

Wasinstructie 

• Verzamel de vuile was in een wasmand. 



• Verwijder dagelijks vuil wasgoed uit de 

kamers. Verzamel het vuile wasgoed in 

gesloten (plastic) zakken. Draag hierbij 

plastic handschoenen. 

• Transporteer vuil wasgoed altijd in gesloten 

(plastic) zakken. 

• Was met gebruik van een totaalwasmiddel 

bij een temperatuur van 60°C, dit 

geeft een goed resultaat. (De combinatie 

van een hoge temperatuur en het gebruik 

van een totaalwasmiddel is nodig voor het 

doden van hiv en hepatitis B en C-virus.) 

• Gebruik geen verkorte wasprogramma’s. 

• Was persoonsgebonden onderkleding 

mimimaal op 40°C, beter is onderkleding 

te wassen op 60°C. 

• Het gebruik van een wasdroger wordt 

aangeraden. 

• Bewaar schoon en vuil wasgoed niet in 

dezelfde ruimte. Bewaar het schoon linnengoed 

in een schone en stofvrije ruimte 

tot gebruik. 

Wasserij 

• Maak gebruik van een wasserij die voldoet 

aan de door de Stichting Certex 

aanbevolen maatregelen. 

• Transporteer vuil wasgoed altijd in gesloten 

(plastic) zakken. 

• Bewaar het schoon linnengoed in een 

schone en stofvrije ruimte tot gebruik. 

Verwijder de verpakking pas direct voor 

gebruik. 

3.10 Gebruik en schoonmaak van seksattributen 

Bij veel cliëntcontacten worden seksattributen 

(seksspeeltjes) gebruikt. In meer zeldzame 

gevallen zijn dit attributen die gebruikt 

worden bij extreme seks. In deze paragraaf 

bespreken we van alle attributen hoe ze gereinigd 

en eventueel gedesinfecteerd moeten 

worden. 

• Seksattributen die vaginaal of anaal zijn 

ingebracht of die in aanraking zijn geweest 

met bloed, ontlasting, urine, sperma, 

en vaginaal vocht én voor verschillende 

mensen worden gebruikt moeten 

na gebruik worden gereinigd en gedesinfecteerd 

en bij elke handeling van een 

nieuw condoom worden voorzien 

• Nog beter is het als cliënten hun eigen 

seksattributen meenemen. 

• Vuile (= mogelijke besmette) seksattributen 

moeten gescheiden worden gehouden 

van schone seksattributen. 

Gebruik- en schoonmaakschema van voorwerpen die vaginaal of anaal zijn ingebracht of die in 

contact zijn geweest met bloed, ontlasting, urine, sperma, en vaginaal vocht 

dildo’s, vibrators, etc. bij elke nieuwe handeling 

voorzien van een 

nieuw condoom 

metalen voorwerpen, 

rubberen voorwerpen, 

leren voorwerpen5 (zwepen, tuigjes, touwen 

etc.) 

holle voorwerpen met 

een diameter kleiner 

dan 2 cm 

tijdens het gebruik direct na het gebruik schoonmaak 

condoom verwijderen en 

weggooien in een afsluitbare 

pedaalemmer 

-- schoonspoelen (geldt 

ook voor leren voorwerpen) 

moeten wegwerp zijn of 

persoonsgebonden 

schoonspoelen als ze 

persoonsgebonden zijn, 

anders weggooien 

eerst nat reinigen, afspoelen, 

drogen, daarna 

minimaal 5 minuten 

onderdompelen in een 

desinfectiemiddel 

eerst nat reinigen, afspoelen, 





nat reinigen als ze persoonsgebonden 

zijn 

5 Leren voorwerpen zijn wellicht slecht bestand tegen onderdompeling in een desinfectiemiddel. In plaats van onderdompelen 

mag u dan het leer na reinigen en drogen, afnemen met alcohol 70%. 


holle voorwerpen met 

een diameter groter dan 

2 cm 

scheermesjes, naalden 

etc. 


tijdens het gebruik direct na het gebruik schoonmaak 

-- schoonspoelen eerst nat reinigen, afspoelen, 





scheermesjes en naalden 

nooit hergebruiken 

3.11 Schoonmaakschema prostitutiebedrijven 

Er moet een duidelijk schoonmaakschema 

zijn waarin de frequentie en de manier van 

schoonmaken staan vermeld. Het schoonmaakschema 

kan aangepast worden naar 

intensiteit van het gebruik. 

Het is vooral van belang dat er goed, dat wil 

zeggen op de juist manier, wordt schoonge- 

verzamelen in naaldenbox 

6 

maakt. Van een advies kan afgeweken worden 

indien dit goed beargumenteerd wordt. 

Veelal wordt er schoongemaakt door personen 

die hiervoor geen opleiding hebben 

gevolgd. Indien dit het geval is, is het van 

belang iedereen die schoonmaakt goed te 

laten instrueren door deskundigen op dit 

gebied. 

WAT FREQUENTIE METHODE 

Onderdeel Dagelijks Wekelijks Maandelijks Anders 

Gemeenschappelijke ruimten en werkkamers 

Vloeren (gladde) X stofwissen 2 x per week dweilen 

Vloeren (tapijt) X zuigen 2 x per jaar shampoorellen 

Deuren vingertasten/ 

deurklinken 

x reinigen 

Wanden 4 x per jaar reinigen 

stofdraden verwijderen 

Plafond 2 x per jaar stofdraden verwijderen 

Ramen 4 x per jaar reinigen 

Vensterbank X reinigen 

Ventilatieroosters en 

afzuigkappen 

4 x per jaar reinigen 

Gordijnen 2 x per jaar wassen 

Lamellen / jaloezieën 2 x per jaar reinigen 

Tafels, bar X reinigen 

Stoelen, krukken e.d. X reinigen 

Meubilair (kasten / 

planken e.d.) 

X reinigen 

Radiatoren / randen / 

richels 

4 x per jaar stofzuigen en reinigen 

Wastafel X reinigen 

Afvalbakken legen X reinigen 

Bedden X reinigen 

Beddengoed / lakens 

/ slopen 

X wassen op 60°C 

6 Een volle naaldenbox kan in sommige gemeenten bij de gemeentereiniging worden ingeleverd. Soms ook bij apotheken. 

Er zijn GGD’s die als service aanbieden om de naaldenboxen om te ruilen. De scherpe voorwerpen worden 

op een speciale manier vernietigd. Voor deze dienstverlening kan een vergoeding worden gevraagd. 

Protocollen technische hygiënezorg 15 

--




Handdoek of onder- 

na iedere wassen op 60°C 

legger 

cliënt 

Hoezen om matrassen 

/ banken 

X wassen op 60 °C 

Onderkleding (persoonsgebonden) 


Seksattributen die 

na gebruik reinigen, daarna des- 

mogelijk in contact 

infecteren met alco- 

zijn geweest met 

hol 70% of een 

bloed, ontlasting, 

urine, sperma en 

vaginaal vocht 

chlooroplossing 

Seksattributen die 

niet in contact geweest 

met bloed, 

ontlasting, urine, 

sperma en vaginaal 

vocht 

na gebruik reinigen 

Scherpe voorwerpen 

direct na in speciale naalden- 

die mogelijk in con- 

gebruik box deponeren en op 

tact zijn geweest met 

een later tijdstip af- 

bloed, ontlasting, 

urine, sperma en 

vaginaal vocht 

voeren 

Alle oppervlakken en 

direct reinigen, daarna des- 

voorwerpen die in 

infecteren met alco- 

contact zijn geweest 

hol 70% of een 

met bloed of ontlasting, 

urine, sperma 

en vaginaal vocht 

met daarin zichtbare 

bloedsporen. 

chlooroplossing 

Keuken 

Theedoeken / vaatdoekjes 

/ schoonmaakdoekjes 


Kastjes 4 x per jaar reinigen 

Aanrecht / wasbak / 

vingertasten 

X reinigen 

Koelkast X reinigen 

Magnetron X reinigen 

Keukenapparatuur na gebruik volgens instructie van 

de leverancier 

Keukenmaterialen na gebruik in de vaatwasmachine 

Servies en bestek na gebruik in de vaatwasmachine 

Filter vaatwasser X etensresten verwijderen 

Sanitair 

Toiletten minimaal 

éénmaal per 

dag 

reinigen 

denk aan: kranen, 

deurklinken, spoelknop,bevestigings- 





Douche minimaal 

éénmaal per 

dag 

punten van de bril 

aan de pot en de buitenkant 

van de pot 

reinigen 

Bad na gebruik reinigen 

Badmat X wassen op 60°C 

Handdoeken na gebruik wassen op 60°C 

Wanden (tegels) X reinigen 

Vloeren X reinigen 

Werkkast 

Schoonmaakmaterialen 

X reinigen 

Mop, doekjes x wassen op 60°C 

Emmers, bezems, 

trekkers 

x reinigen en droog 

wegzetten 



4. Veilige seks 

Een groot gedeelte van dit hoofdstuk is overgenomen 

uit de brochure Safe Sex bedrijven 

van de Stichting soa-bestrijding. De Stichting 

soa-bestrijding geeft bovendien een handboek 

uit waarin de soa-preventie verder 

wordt uitgewerkt. 

Veilige seks houdt in dat er maatregelen 

worden genomen om te voorkomen dat seksueel 

overdraagbare aandoeningen (soa) 

worden overgedragen van de ene persoon 

op de andere persoon. Naast soa zijn er in 

het prostituee-cliënt-contact, net als trouwens 

bij ieder ander menselijk contact, vele andere 

ziektekiemen die overgedragen kunnen 

worden, van bijvoorbeeld een gewone griep, 

schaamluis of voetschimmel tot dysenterie 

en tuberculose. Omdat een prostituee (m/v) 

meestal meerdere cliënten per dag heeft, is 

er een grotere kans op overdracht van de ene 

naar de andere persoon. Onderstaand bespreken 

we niet alleen de maatregelen die 

genomen moeten worden om de kans op 

overdracht van specifieke infecties, verzameld 

onder de naam soa, te beperken, maar 

ook de persoonlijke en algemene hygiëne, 

die van belang is om andere infectieziekten 

te voorkomen. 

Een besmetting met een soa vindt plaats via 

de huid of slijmvliezen van de mond, de 

keel, de vagina, de anus en de urineleider 

(pisbuis). Besmetting kan zowel plaatsvinden 

via een niet-intacte huid (bijv. bij bloedoverdraagbare 

aandoeningen) als een intacte 

huid (bijv. herpes). De huid raakt gemakkelijker 

beschadigd bij extremere sekstechnieken. 

De micro-organismen die een soa veroorzaken 

leven op de huid en de slijmvliezen. Bij 

onveilige seks kunnen deze ziekteverwekkers 

van de huid en het slijmvlies van de ene 

persoon op die van de ander overgaan. Hiv, 

het virus dat aids veroorzaakt, is ook een 

soa. Hiv kan bij onveilige seks – o.a. seks 

zonder condoom – worden overgedragen. 

GEBRUIK DUS, TER VOORKOMING VAN 

ALLE SOA’S, ALTIJD EEN CONDOOM OF 

EEN BEFLAPJE! 

4.1 Persoonlijke hygiëne 

4.1.1 Persoonlijke hygiëne van de prostituee 

(m/v) 

Een goede lichaamshygiëne van de prostituee 

(m/v) houdt het volgende in: 

• Dagelijks douchen. 

• Na elk seksueel contact minimaal het 

onderlichaam of gebruikte lichaamsdeel 

wassen. 

• Nagels moeten schoon en zonder scherpe 

randjes zijn, dit om beschadiging van 

condooms en huidbeschadiging te voorkomen. 

• Huiduitslag en wondjes moeten met 

pleisters worden afgedekt. 

• Voor elke cliënt moet een schone onderlegger 

of grote handdoek op het bed 

worden gelegd. 

• Na gebruik van massageolie handen en 

geslachtsdelen goed wassen. Door contact 

met olie kan een condoom eerder 

stuk gaan. Er is ook massagevloeistof op 

waterbasis op de markt. 

• Nog niet volledig genezen piercings aan 

de geslachtsdelen of de mond leveren 

een infectiegevaar op. Zolang de piercing 

nog niet volledig genezen is bij 

voorkeur geen sekscontact. Een nog niet 

genezen piercing kan de volgende kenmerken 

hebben: rode huid rondom de 

piercing, gezwollen huid, (enigszins) 

pussend, bloedend, korstjes rondom de 

piercing etc. 

• Volledig genezen piercings aan de geslachtsdelen 

of de mond tijdens het sekscontact 

afdekken met een extra stevig beflapje 

of een condoom (bijv. één voor 

anaal contact). 

4.1.2 Persoonlijke hygiëne tijdens de menstruatie 

Omdat er tijdens de menstruatieperiode 

meer kans is op het overdragen van een soa 

is het beter om dan niet te werken. Als de 

vrouwelijke prostituee toch wil werken, kan 

zij gebruik maken van een sponsje of een 

pessarium. De meeste vrouwen gebruiken 


een sponsje. Het is van belang om alleen 

gebruik te maken van sponsjes die speciaal 

voor dit doel gemaakt zijn. Goede sponsjes 

zijn Gynotex-spons en de Beppie-spons. 

Uiteraard moeten de sponsjes zorgvuldig 

worden gebruikt. Dat betekent: 

• Éénmalig gebruiken, dus niet uitspoelen 

en opnieuw inbrengen. 

• Nooit langer dan 8 uur inhouden. 

• Als de vrouw het sponsje er niet meer 

uitkrijgt, moet ze naar een arts. Een 

sponsje dat te lang vastzit, kan ontstekingen 

veroorzaken. 

• Sponsjes nemen vocht op, waardoor de 

vagina droger wordt. Gebruik extra glijmiddel 

bij gebruik van een sponsje, dit 

voorkomt scheuren van het condoom. 

• Sponsjes beschermen niet tegen zwangerschap 

en geven ook geen bescherming 

tegen soa. Gebruik met een sponsje 

ook altijd een condoom. 

• Gebruik geen sponsjes met nonoxynol. 

Zij geven geen bescherming tegen soa, 

hiv of zwangerschap, terwijl ze dat wel 

suggereren. 

4.1.3 Wassen en desinfecteren van de handen 

Was de handen voor en na ieder sekscontact 

met cliënten, na schoonmaakwerkzaamheden, 

na toiletbezoek en voor en na het eten. 

U kunt hiervoor het beste gebruik maken van 

een milde zeep in een zeephouder (dus geen 

stukje zeep). Gebruik zo nodig na het wassen 

een niet-vette handcrème om uitdroging 

van de handen te voorkomen. Na contact 

met bloed, ontlasting, urine, sperma en vaginaal 

vocht moeten de handen altijd gewassen 

worden. Indien de handen niet zichtbaar 

vervuild zijn, kan in plaats van het wassen 

van de handen handalcohol worden gebruikt. 

4.1.4 Persoonlijke hygiëne van de cliënt 

Een goede lichaamshygiëne van de cliënt 

houdt het volgende in: 

• De prostituee (m/v) moet ervoor zorgen 

dat de cliënt zich voor het sekscontact 

zorgvuldig wast met water een zeep uit 

een zeeppompje (dus geen stukje zeep). 


• Als een cliënt huiduitslag of wondjes 

heeft, moeten deze met een pleister 

worden afgedekt. 

• Bij symptomen van een infectie en twijfel 

over een mogelijk besmettingsgevaar 

moet het sekscontact geweigerd worden. 

Symptomen van een infectie zijn o.a. afscheiding, 

jeuk, zichtbare wondjes, 

blaasjes, wratjes etc. 

• Sekscontact met cliënten die een nog 

niet volledig genezen piercing aan de geslachtsdelen 

of de mond hebben, weigeren. 

Een nog niet genezen piercing kan 

de volgende kenmerken hebben: rode 

huid rondom de piercing, gezwollen 

huid, (enigszins) pussend, bloedend, 

korstjes rondom de piercing etc. 

• Volledig genezen piercings aan de geslachtsdelen 

of de mond moeten tijdens 

sekscontact beschermd worden met een 

extra stevig beflapje of een condoom 

(bijv. één voor anaal gebruik). 

4.2 Wat te doen bij bloed/bloeden 

bloed/spermacontact 

In het bloed en sperma van personen kunnen 

verschillende virussen aanwezig zijn zoals 

het hepatitis B en C-virus of het hiv-virus. 

Indien bloed/bloeden/of 

bloed/spermacontact ontstaat, kan men met 

deze virussen besmet worden. Bloed/bloeden 

bloed/spermacontact kan ontstaan doordat: 

• Er onveilige seksueel contact is (= seks 

zonder condoom of beflapje) . Risicovolle 

contacten zijn: 

1. onveilig anaal sekscontact 

2. onveilig vaginaal sekscontact 

3. onveilig oraal sekscontact 

• Er bij het gebruik van seksattributen 

wondjes ontstaan en de seksattributen 

voor gebruik bij andere cliënten niet 

goed worden schoongemaakt en gedesinfecteerd. 

• Men zich prikt aan een gebruikte injectienaald 

(kan zelfs door een handschoen 

heen). 

• Men zich snijdt aan een gebruikt scheermesje. 



Als er bloed/bloeden/of 

bloed/spermacontact is geweest dan moet u 

het volgende doen: 

• Wondje goed laten doorbloeden en vervolgens 

desinfecteren met een wonddesinfectiemiddel, 

bijv. betadine jodium of 

alcohol 70% en afdekken. 

• Bij verwonding van de slijmvliezen direct 

goed spoelen met water. Echter geen vaginale 

douches toepassen bij verwondingen 

aan de genitale slijmvliezen. 

• U belt meteen na het besmettingsrisico 

met de plaatselijke GGD (7 dagen per 

week) en u vraagt naar de dienstdoende 

arts infectieziekten. In sommige gemeenten 

moet men contact opnemen met de 

spoedeisende hulp van een ziekenhuis of 

met de huisarts. 

• U wordt gevraagd naar de GGD te komen. 

Het is belangrijk dat degene met wie u 

het bloed/bloeden/of 

bloed/spermacontact hebt gehad mee gaat 

naar de GGD om te helpen het risico van 

hiv en hepatitis B en C te bepalen. 

• Afhankelijk van de situatie wordt bij u 

en/of hem/haar bloed afgenomen. Daarna 

kan men besluiten dat u een injectie (tegen 

hepatitis B) nodig heeft, tenzij u reeds 

bent gevaccineerd. In zeldzame gevallen 

wordt overwogen of u medicijnen (postexpostitieprofylaxe/PEP) 

moet gaan slikken 

tegen een eventuele infectie met hiv 

(aidsvirus). U blijft enige tijd onder controle 

van de betreffende arts. 

N.B. 

Bloed/bloeden bloed/spermacontact geven 

het meeste risico op overdracht van virussen. 

Echter bloed/slijmvlies, sperma/slijmvlies 

(bloed of sperma in de mond) en het spatten 

van bloed of sperma in de ogen moet ook als 

risicovol beschouwd worden. 

4.2.1 Maatregelen ter voorkoming van 

bloed/bloeden bloed/spermacontact 

Algemene hygiënemaatregelen in acht nemen: 

• Veilige seks. 

• Wegwerphandschoenen dragen bij elk 

contact met bloed, wondvocht of lichaamsvochten 

die zichtbaar met bloed 

zijn vermengd. 

• Dek wondjes af met een waterafstotende 

pleister. 

• Direct verwijderen van gemorst bloed, 

zie hoofdstuk 3, desinfecteren. 

• Linnengoed en eventueel besmette kleding 

wassen op 60°C, zie paragraaf 

3.11. 

4.3 Wat te doen bij een kapot condoom 

Ook als er goede condooms worden gebruikt, 

kan er wel eens iets misgaan. Het 

condoom kan scheuren of afglijden. Als dit 

gebeurt, is het van belang dat de prostituee 

(m/v) weet wat te doen. Als een prostituee 

(m/v) vaak meemaakt dat het condoom kapot 

gaat, dan kan dit een gevolg zijn van verkeerd 

of onzorgvuldig gebruik (bijv. geen of 

te weinig glijmiddel gebruiken). Er is tegenwoordig 

een crème op de markt, de zogenoemde 

‘bye-bye- crème’ die aangeprezen 

wordt ter voorkoming van soa en zwangerschap. 

Gebruik deze crème niet omdat gesuggereerd 

wordt dat de crème bescherming 

geeft tegen soa, hiv of zwangerschap, terwijl 

dat zeker niet voor 100% het geval is. 

Na een kapot condoom heeft het weinig zin 

om direct allerlei onderzoeken te laten doen. 

De meeste soa zijn dan nog niet met een test 

aantoonbaar. Laat na 1 à 2 weken een onderzoek 

op soa verrichten, tenzij men eerder 

klachten krijgt (jeuk, afscheiding etc.). In dat 

geval moet men zich direct laten onderzoeken. 

In overleg met de behandeld arts kan 

eventueel besloten worden dat men op een 

later tijdstip nog terugkomt voor onderzoek 

naar Chlamydia en Syfilis. Hiv kan na drie 

maanden worden aangetoond en na zes 

maanden worden uitgesloten. Indien er een 

vermoeden bestaat dat de cliënt waarbij het 

condoom kapot ging, seropositief kan zijn, 

zal de arts ook PEP overwegen. 

Als een condoom kapot is gegaan en de 

prostituee gebruikt geen voorbehoedsmiddel 

dan is er bovendien kans op zwangerschap. 

Om ongewenste zwangerschap te voorkomen 

moet er snel worden gereageerd. De 

prostituee moet binnen 72 uur (maar beter is 

na 12 uur) de morning-afterpil halen bij de 

huisarts of de Rutgers Stichting. Bij een eventuele 

ongewenste zwangerschap kunnen 

vrouwen terecht bij een abortuskliniek voor 

een overtijdbehandeling of een abortus. 


4.3.1 Maatregelen ter voorkoming van een 

kapot condoom 

Het is belangrijk om een condoom te gebruiken 

dat goed past. Een te krap condoom 

(met een te kleine omtrek) heeft een grotere 

kans op knappen en een te groot condoom 

zou kunnen afglijden. Het is beter om een 

dunner maar goed passend condoom te gebruiken 

(met voldoende glijmiddel) dan een 

extra dik maar te krap condoom. 

Het gebruik van GLIJMIDDEL IS EEN MUST 

bij anaal seksueel contact. Dit kan bijna niet 

voldoende benadrukt worden! Glijmiddel 

beschermt zowel de huid als het condoom. 

Bij anaal seksueel contact kan er bovendien 

gekozen worden om een condoom te gebruiken 

dat "extra sterk" of "extra dik" genoemd 

wordt. De term "geschikt voor anaal 

contact" wordt niet vaak op een verpakking 

gebruikt. 

Zelfs het sterkste condoom kan breken wanneer 

het verkeerd wordt gebruikt. Volledige 

garantie kan er bij een condoom nooit worden 

gegeven, maar door de volgende adviezen 

in acht te nemen wordt de kans op 

knappen wel zo klein mogelijk: 

• Lees zorgvuldig de gebruiksaanwijzing. 

• Zorg dat er geen lucht in het reservoir 

terechtkomt. 

• Vrij niet te lang door met hetzelfde condoom. 

• Gebruik een condoom maar voor een 

seksuele handeling (dus niet eerst orale 

seks en dan anaal of vaginaal met hetzelfde 

condoom). 

• Gebruik alleen glijmiddelen op water- of 

siliconenbasis. 

• Bewaar condooms zorgvuldig (in de originele 

verpakking), niet samen met 

scherpe voorwerpen, koel, droog en 

donker (maar niet in de koelkast). 

4.4 Condooms en beflapjes 

Veilige seks is onlosmakelijk verbonden aan 

het gebruik van condooms en beflapjes. 

Condooms en beflapjes moeten bewaard 

worden in de originele gesloten verpakking 

en niet in de felle zon (bijv. in een etalage). 

Tegenwoordig is er een uitgebreid assortiment 

condooms op de markt. Condooms 

moeten voldoen aan de volgende eisen: 


• Condooms moeten voorzien zijn van een 

CE-code. Deze CE-code bestaat uit de letters 

CE en een cijfer. De CE-code garandeert 

dat het condoom en de verpakking 

voldoen aan de Europese norm. 

• Condooms moeten voorzien zijn van een 

uiterste gebruiksdatum. Gebruik nooit 

condooms die over de datum zijn. 

• Condooms die geschikt zijn voor anaal 

gebruik voeren op de verpakking vaak de 

term ‘extra sterk’ op. 

Condooms verschillen in: 

• Materiaal: (latex (rubber) of polyurethaan 

(kunststof). 

• Dikte van het materiaal: condooms voor 

anaal gebruik zijn dikker dan die voor 

vaginaal gebruik. 

• Vorm: met of zonder zaadreservoir of 

ribbels. 

• Maat: groot, klein, wijd. 

Latex condooms 

Latex is een rubber. Rubber is een natuurproduct. 

Latex lost op in vetten en oliën. 

Daarom moet je met een latex condoom 

altijd een glijmiddel op waterbasis gebruiken. 

Ook moeten na een massage met olie, 

de penis en de handen goed gewassen worden 

met zeep (of een polyurethaan condoom 

gebruiken). 

Latex condooms zijn er in drie soorten, voor: 

1. Vaginale seks: er zijn condooms die variëren 

in de dikte, kleur en pasvorm. 

2. Anale seks: deze condooms zijn steviger 

en worden vaak verpakt met glijmiddel. 

3. Orale seks: deze condooms zijn dunner 

dan anale en vaginale condooms. Ze zijn 

verkrijgbaar met allerlei smaakjes en 

meestal niet geschikt voor anaal of vaginaal 

gebruik. Overigens zijn alle condooms 

die geschikt zijn voor vaginaal 

contact, in principe ook geschikt voor 

orale seks. 

Polyurethaan condooms 

Polyurethaan is een kunststof. Deze condooms 

zijn geschikt voor mensen met een 

latexallergie. Polyurethaan lost bovendien 

niet op in vet of olie. Bij deze condooms kan 

men dus wel vethoudend glijmiddel gebrui- 



ken. Na een erotische massage, waarbij massageolie 

op de geslachtsdelen is gekomen, 

kan scheuren van het condoom worden 

voorkomen door polyurethaan condooms te 

gebruiken. Polyurethaan condooms zijn nog 

niet getest voor gebruik bij anale seks, maar 

zijn zeker geschikt voor vaginale en orale 

seks. 

Er zijn twee soorten polyurethaan condooms: 

1. Femidom: een condoom dat de vrouw in 

de vagina inbrengt, ook wel vrouwencondoom 

genoemd. Het voordeel van 

het vrouwencondoom is dat het ingebracht 

kan worden voordat de seks 

plaatsvindt. Het hoeft ook niet direct 

verwijderd te worden na de seks. Het inbrengen 

van dit condoom vereist wel 

enige vaardigheid. Femidom is net als 

ieder ander condoom voor éénmalig gebruik. 

2. Avanti ziet eruit als een gewoon vaginaal 

condoom. 

4.5 Glijmiddelen 

Een glijmiddel dat gebruikt wordt in combinatie 

met een latex condoom mag geen vet 

bevatten. Let op dat het glijmiddel op waterbasis 

is. Er zijn ook glijmiddelen op basis 

van siliconen. Deze glijmiddelen voelen wel 

’vettig’ aan. Toch bevatten ze geen vet en ze 

kunnen dus met latex condooms gebruikt 

worden. Elke prostituee (m/v) moet gebruik 

maken van een eigen tube of dispenser 

(voorkeur) met glijmiddel. Was de handen 

voordat het glijmiddel wordt aangebracht. 

Bij anale seks is het aan te raden om altijd 

gebruik te maken van glijmiddel. Gebruik 

nooit handcrème o.i.d. als glijmiddel. 

4.6 Vaginale douches 

Veel vrouwen gebruiken na ieder seksueel 

contact zeep om de geur van zich af te wassen. 

Als de zeep niet in de vagina komt kan 

dit geen kwaad. Het regelmatig spoelen van 

de vagina met een zeepoplossing maakt dat 

de vagina extra kwetsbaar wordt voor soa. 

Het beste is om de vagina (uitwendig) te 

spoelen met lauw water. Inwendig spoelen is 

zeer onverstandig na een klapcondoom of 

onveilige seks. Sperma en eventuele ziekte- 

verwekkers van een soa kunnen dan dieper 

in de vagina terechtkomen. 

4.7 Massage 

Tijdens een massage moet de cliënt de beschikking 

hebben over een schone handdoek 

of laken om op te liggen. Massageolie beïnvloedt 

de sterkte van latex condooms. Latex 

lost namelijk op in oliën en vetten. Was na 

een massage de geslachtsdelen en de handen 

zodat ze vetvrij zijn voordat eventueel het 

condoom uit de verpakking wordt gehaald 

(of gebruik een polyurethaan condoom). 

Tijdens de massage kan ook gebruik worden 

gemaakt van massagevloeistof op waterbasis 

of siliconenbasis. 


5. Extreme seks 

Extreem is een term die voor velerlei uitleg 

vatbaar lijkt te zijn. De één zal het gebruik 

van een fantasiecondoom als extreem bestempelen 

terwijl voor de ander extreem een 

manier van leven is, waarvan intense heftige 

seks een onderdeel uitmaakt. In ieder geval 

worden er grenzen verlegd en wordt er geexperimenteerd, 

waarbij het belangrijk is dat 

het veilig blijft. In deze paragraaf worden 

aan een aantal specifieke handelingen eisen 

gesteld. 

5.1 Katheteriseren tijdens het seksspel 

Een heel enkele keer wordt de prostituee 

(m/v) gevraagd de cliënt te katheteriseren. 

Katheteriseren is een moeilijke handeling 

die, indien ondeskundig uitgevoerd, een 

grote kans geeft op overdracht van microorganismen. 

Bovendien kunnen inwendige 

beschadigingen worden veroorzaakt. Het 

katheteriseren is om die reden ten zeerste af 

te raden. 

Katheteriseren kan alleen veilig gebeuren als 

men opgeleid en zeer geoefend hierin is én 

alleen met behulp van steriele wegwerp katheters 

en steriele hulpmaterialen (o.a. steriel 

glijmiddelen steriele handschoenen). 

5.2 Gebruik van naalden en injecteren tijdens 

het seksspel 

Soms worden naalden gebruikt tijdens het 

seksspel. Naalden mogen slechts éénmaal 

gebruikt worden en moeten direct na gebruik 

in een speciaal daarvoor bestemde naaldenbox 

worden gedeponeerd. Deze naaldenbox 

moet onder handbereik in de ruimte staan. 

Naalden en andere scherpe voorwerpen 

mogen onder geen beding in de vuilnisbak 

worden gegooid. Medewerkers van het prostitutiebedrijf 

(bijv. schoonmakers) of van de 

gemeentereiniging zouden zich kunnen 

prikken aan mogelijk besmette naalden of 

andere scherpe voorwerpen. 

Het injecteren van vloeistoffen moet te allen 

tijde voorkomen worden. 

5.3 Klysma’s tijdens het seksspel 

Voorafgaande aan anale seks of gewoon 

omdat men het prettig vindt, kunnen soms 

de anus en darmen van binnen schoon ge- 


spoeld worden. Bij gespecialiseerde winkels 

zijn hiervoor wegwerpsproeiers verkrijgbaar. 

Men kan ook gebruik maken van kunststof of 

rubberen slangen. Alle materialen die niet 

wegwerp zijn moeten na gebruik nat worden 

schoongemaakt én daarna worden gedesinfecteerd 

(zie schema paragraaf 3.8). 

5.4 Piercen tijdens het seksspel 

Soms wordt de prostituee (m/v) gevraagd om 

tijdens het seksspel (tijdelijke) piercings aan 

te brengen. Dit is absoluut af te raden. Het is 

vrijwel onmogelijk om een piercing tijdens 

het seksspel zorgvuldig en steriel aan te 

brengen, de wond raakt daardoor besmet en 

kan gaan ontsteken. Piercen en tatoeëren 

moet vakkundig worden uitgevoerd in een 

studio die zich strikt houdt aan de hygiënerichtlijnen 

voor tatoeëren en piercen. 

5.5 Het gebruik van een speculum tijdens 

het seksspel 

Specula van kunststof of van metaal moeten 

na gebruik zowel gereinigd als gedesinfecteerd 

worden. Hygiënischer is het om gebruik 

te maken van wegwerpspecula. 

5.6 Scheren tijdens het seksspel 

Cliënten die scheerseks wensen kunnen het 

beste hun eigen spullen meenemen. Doen 

ze dat niet dan is het noodzakelijk om bij 

elke cliënt een nieuw mesje te gebruiken. 

Gebruikte mesjes moeten direct worden 

verzameld in een speciale kunststof of metalen 

blik of doos. De mesjes mogen onder 

geen beding in de vuilniszak gegooid worden. 

Medewerkers van het prostitutiebedrijf 

(bijv. schoonmakers) of van de gemeentereiniging 

zouden zich kunnen verwonden aan 

mogelijk besmette mesjes. Voor het afvoeren 

van de scherpe voorwerpen zie de voetnoot 

6. 

• Bij gebruik van een tondeuse: neem er 

een met verwisselbare bladen, die zijn 

gemakkelijker schoon te maken. 

• Voor het desinfecteren van de bladen, 

zie het schoonmaakschema in paragraaf 

3.8. 

• Wordt de huid tijdens het scheren beschadigd, 

voorkom dan direct contact 



met bloed en wondvocht. Desinfecteer 

het wondje met Betadine, Sterilon of alcohol 

70%. Op Betadine en Sterilon staat 

een uiterste gebruiksdatum. Let hier op! 

Dek het wondje af met een waterafstotende 

pleister. 

5.7 Het inslikken van urine en ontlasting 

tijdens het seksspel 

Urine is in principe steriel, mits iemand geen 

pisbuis- of blaasontsteking onder de leden 

heeft; dit is niet altijd zichtbaar. Het is dus in 

principe niet schadelijk om urine in te slikken. 

Ontlasting daarentegen is altijd besmet 

met bacteriën en regelmatig met virussen en 

parasieten. Het inslikken van ontlasting kan 

o.a. een besmetting met hepatitis A veroorzaken. 

Voorkom om die reden het inslikken 

van ontlasting. Was zowel de handen als de 

penis zorgvuldig na anale seks. Gebruik altijd 

een condoom (met glijmiddel) en/of beflapje 

bij anale en orale seks. 

5.8 Het inslikken van sperma en vaginaal 

vocht tijdens het seksspel 

Zowel sperma als vaginaal vocht kunnen 

besmet zijn met schadelijke virussen en bacteriën. 

Het is dus onveilig om sperma en 

vaginaal vocht in te slikken en onbeschermd 

oraal seksueel contact te hebben. 


6. Gezondheid en zorg 

6.1 Soa-onderzoek 

Ook al is de seks altijd veilig en wordt het 

condoom consequent gebruikt, regelmatig 

onderzoek op soa is een noodzaak als men 

in de prostitutie werkt. Over het algemeen 

zijn vier soa-onderzoeken per jaar ruim 

voldoende. De frequentie van het aantal 

soa-onderzoeken is uiteraard afhankelijk 

van het aantal cliënten en de soort contacten 

die de prostituee (m/v) heeft. Bij eventuele 

klachten of als een condoom kapot is 

gegaan, is het raadzaam om extra onderzoek 

te laten verrichten. Het onderzoek 

moet worden uitgevoerd volgens de richtlijnen 

die de Stichting soa-bestrijding in samenwerking 

met het LCI heeft opgesteld. 

Deze richtlijnen zitten in de LCI-ordner. 

De arts die het soa-onderzoek uitvoert, is bij 

voorkeur bij de GGD bekend en voor de 

GGD bereikbaar. 

Verder moeten de volgende regels in acht 

genomen worden: 

• Indien de prostituee (m/v) vermoedt dat 

zij/hij een soa heeft, moet zij/hij het 

werk onmiddellijk staken en zich door 

een arts laten onderzoeken. 


• Als een soa is vastgesteld, mag de prostituee 

(m/v) het werk niet hervatten tot het 

besmettingsrisico is geweken en/of aanvullende 

maatregelen zijn genomen. In 

onderstaande tabel is globaal aangegeven 

wanneer het besmettingrisico is geweken 

en welke aanvullende maatregelen 

moeten worden genomen. Dit wordt 

in overleg met de behandeld arts bepaald. 

• De eigenaar en/of exploitant van een 

prostitutiebedrijf staat te allen tijde soaonderzoek 

bij de prostituee (m/v) toe. 

• De eigenaar en/of exploitant van een 

prostitutiebedrijf stimuleert regelmatig 

soa-onderzoek bij de prostituees (m/v). 

• De eigenaar en/of exploitant dient te 

allen tijde toegang te verlenen aan gezondheidsvoorlichters 

van de GGD en 

de prostituees (m/v/) de gelegenheid 

geven met de gezondheidsvoorlichters 

in contact te komen. 

• Op de werkplek moeten folders en ander 

voorlichtingsmateriaal beschikbaar 

zijn over soa. 

Soa aanvullende adviezen naast ALTIJD condoomgebruik 

Bacteriële vaginose Seksueel contact eventueel ook mogelijk op de dag van behandeling 

(geen soa) 

Candidiasis (geen Seksueel contact eventueel ook mogelijk op de dag van behandeling 

soa) 

NB Vaginale zetpillen kunnen de kwaliteit van het condoom aantasten. 

Chlamydia tracho- Tijdens de week van de behandelingskuur of de week volgend op de eenmalige 

matis 

behandeling geen (ano-)genitaal seksueel contact. Condoomgebruik ook bij pijpen 

en beffen. De ander aftrekken kan geen kwaad. 

Condylomata acu- Dag van behandeling (het aanstippen) van de genitale wratten geen seksueel conminatatact. 

Zolang de wratten zichtbaar zijn, voorkomen dat ze in aanraking komen met 

de geslachtsdelen van de cliënt. Pijpen (met condoom) en de ander aftrekken kan 

geen kwaad. 

Gonorroe Tot de nacontrole (na 1 week) geen (ano-)genitaal seksueel contact. Condoomgebruik 

ook bij pijpen en beffen. De ander aftrekken kan geen kwaad. 

Hepatitis B (acute Geen oraal, anaal of genitaal seksueel contact. De ander aftrekken kan geen kwaad. 

vorm) 

Pas weer verder seksueel contact na toestemming van de arts. 

Hepatitis B (drager- Naast consistent condoomgebruik bij oraal, anaal en genitaal seksueel contact ook 

schap) 

oppassen met slijmvliescontacten (vooral bij dragers die zeer besmettelijk zijn, dat 

wil zeggen waarbij HBeAg in het bloed aantoonbaar is, omdat de kans op overdracht 

dan veel hoger is). 

NB 1 Dit geldt ook voor de partner, indien die nog niet is gevaccineerd is of hepatitis 

B heeft doorgemaakt. 

NB 2 Mogelijkheden nagaan voor andere beroepskeuze en/of behandeling. 

Herpes genitalis Geen seksueel contact tijdens het blaasjes-/wondjesstadium. 

NB Ook na herstel van de eerste keer herpes genitalis blijft men 1 tot 3 maanden 



Soa aanvullende adviezen naast ALTIJD condoomgebruik 

besmettelijk. 

Niet-specifieke Bij voorkeur geen seksueel contact gedurende 1 week na éénmalige behandeling of 

Urethritis 

gedurende de week van de behandelingskuur. 

(Non-gonorroe, 

non-chlamydia 

trachomatis 

PID Geen seksueel contact tot na de nacontrole (na 1 tot 2 weken). 

Schaamluis De dag van behandeling geen seksueel contact. 

Scabiës De dag van behandeling geen seksueel contact. 

Syfilis De eerste tien dagen vanaf de start van de behandeling geen seksueel contact. 

Trichomoniasis De dag van de behandeling geen seksueel contact. Bij voorkeur wachten tot na de 

nacontrole (als ook andere laboratoriumuitslagen bekend worden). Ook in de privésfeer 

beschermd seksueel contact. 

Hiv Mogelijkheden nagaan voor andere beroepskeuze. Altijd veilig werken. Regelmatig 

bloedonderzoek en zo nodig behandeling van hiv-infectie en andere soa. 

Ulcus molle Geen seksueel contact tot na de nacontrole (na 1 à 2 weken) 

Deze tabel is ontleend aan de eerder genoemde ‘Richtlijnen voor soa-onderzoek bij prostituees’ 

van de Stichting soa-bestrijding. 

de ziekte lijdt zodat de ziekte dan tijdig ontdekt 

en behandeld kan worden. Iemand die 

aan de ziekte lijdt, kan ook andere mensen 

in de omgeving besmetten. De volgende 

regels gelden: 

• Iedereen die recent (in de afgelopen drie 

maanden) afkomstig is uit een land waar 

veel TBC voorkomt en nog niet op TBC is 

onderzocht, moet zich melden bij de 

TBC-afdeling van de GGD. Het onderzoek 

houdt in dat er een longfoto wordt gemaakt. 

• Pas als uit het TBC-onderzoek blijkt dat 

men niet besmet is met TBC mag een 

prostituee (m/v) aan het werk. 

6.2 Vaccinatie tegen hepatitis B 

Het is aan te raden om, indien men werkt in 

de prostitutie, zich te laten vaccineren tegen 

hepatitis B. Tegelijk met de eerste vaccinatie 

wordt bij de prostituee (m/v) bloed afgenomen 

en wordt onderzocht of hij of zij ooit 

hepatitis B heeft gehad (deze ziekte kan men 

hebben gehad zonder dat gemerkt te hebben). 

Als de prostituee (m/v) nooit hepatitis B heeft 

gehad, wordt de serie afgemaakt. Dit houdt in 

dat iemand nog twee vaccinaties krijgt in een 

half jaar. In 60 tot 95% van de gevallen (leeftijdsafhankelijk) 

is men vervolgens voor het 

leven beschermd tegen hepatitis B. Dan kan 

iemand zelf geen hepatitis B meer krijgen en 

het ook niet meer overdragen aan anderen. 

Men dient er rekening mee te houden dat 

een vaccinatie tegen hepatitis B geen bescherming 

biedt tegen andere bloedoverdraagbare 

ziekten zoals hepatitis C en hiv. 

6.3 TBC-onderzoek 

TBC (tuberculose) is een infectieziekte die 

zich meestal in de longen voordoet en besmettelijk 

kan zijn voor anderen door hoesten 

en niezen. TBC is goed te behandelen 

met medicijnen als het op tijd wordt ontdekt. 

In de meeste landen in Afrika, Azië en Latijns- 

en Midden-Amerika komt TBC vaak 

voor. Iemand kan aan de ziekte lijden zonder 

er zelf veel van te merken. Het is belangrijk 

om te laten onderzoeken of iemand aan 

6.4 Huidaandoeningen 

Schurft en schaamluis zijn parasitaire aandoeningen 

die ondanks veilige seks kunnen 

worden overgedragen van de ene mens op 

de andere mens. Bij een kortstondig contact 

is de kans op overdracht niet groot, maar het 

is wel mogelijk. 

6.4.1 Schurft (scabies) 

Schurft is een huidontsteking die gepaard 

gaat met hevige jeuk, kleine bultjes en roodheid 

meestal tussen de vingers en in elleboog- 

en knieholten. Schurft kan optreden na 

(lang en frequent) huidcontact met een besmet 

persoon, het dragen van besmette kleding 

of het slapen in een besmet bed. De 

eerste keer ontstaat jeuk na twee tot zes we- 


ken nadat de schurftmijt zich op de huid 

heeft gevestigd. Bij reïnfectie treedt jeuk al 

na enkele dagen op. Door krabben kunnen 

allerlei huidontstekingen ontstaan (o.a. allergische 

reacties). 

Behandeling bij schurft 

• Plastic handschoenen aantrekken. 

• De voorgeschreven zalf (lindaansmeersel 

1% FNA en/of permetrine 5% crème) 

klaarleggen. 

• Alleen bij een sterk vervuilde huid eerst 

het lichaam wassen. 

• 's Avonds voor het naar bed gaan het 

hele lichaam insmeren met het voorgeschreven 

middel van de kaakrand tot en 

met de voetzolen, vooral tussen de vingers, 

aan de polsen, de strekzijde van de 

ellebogen, de enkels en de voetrand. 

Speciale aandacht besteden aan de huidplooien. 

Bij mannen ook op de penis en 

het scrotum. 

• Nagels kortknippen en middel ook daar 

aanbrengen. 

• Vermijd contact met de ogen, mond en 

slijmvliezen; anders uitspoelen met veel 

water en zeep. 

• Bij tussentijds handenwassen, toiletbezoek 

etc. de zalf/crème opnieuw aanbrengen. 

• De zalf 8 tot 12 uur laten inwerken (voor 

andere middelen geldt een andere inwerktijd 

en herhalingsschema), daarna 

wassen of douchen en schone kleding 

aantrekken. 

• Behandeling zo nodig herhalen. 

Bij schurft is het aan te raden ook de intieme 

contacten (gezinsleden, degene die gebruik 

maken van dezelfde werkkamer) te behandelen. 

Op de dag van behandeling mag de prostituee 

(m/v) geen seksueel contact hebben. 

Maatregelen bij schurft 

• Kleding en beddengoed die vóór of tijdens 

de behandeling gebruikt zijn, wassen 

op 60°C of kleding en beddengoed 

gedurende tenminste 72 uur in een goed 

dichtgeknoopte plastic zak opslaan bij 

kamertemperatuur (buiten het lichaam 


overleven de meeste mijten geen twee 

dagen of zijn verzwakt). 

• Voor de reiniging van de omgeving zijn 

geen bijzondere maatregelen noodzakelijk. 

6.4.2 Schaamluis 

Schaamluizen zijn kleine beestjes die leven 

op de beharing in de schaamstreek van het 

menselijk lichaam, echter niet op het hoofd 

(kan wel op wimpers en wenkbrauwen). Door 

lichamelijk contact, bijv. seksueel contact 

kunnen de beestjes overgebracht worden. De 

klachten na een besmetting met schaamluis 

zijn de volgende: 

• Jeuk, met als gevolg flink krabben, waardoor 

huidirritaties ontstaan. 

• Er zijn rode of bruine vlekjes in het ondergoed 

zichtbaar. Dit komt omdat de 

luizen, die leven van het bloed van de 

besmette persoon, rode of bruine ontlasting 

achterlaten. 

• Het komt soms voor dat er blauwe vlekjes 

te zien zijn op de romp of rond de 

plaats waar ze zich bevinden. 

• Op de haarschacht zijn soms roodbruine 

luizen van 1 mm te zien of de eitjes (neten) 

als grijs/beige puntjes. 

Behandeling bij schaamluis 

• Plastic handschoenen aantrekken. 

• De schaamstreek en de omgeving waar 

haargroei is goed nat maken met een Malathion-oplossing 

(0,5%) en laten drogen. 

Er kan ook een andere middel, dat geschikt 

is volgens de bijsluiter, gebruikt 

worden. 

• Handschoenen uittrekken en de handen 

wassen. 

• Na 12 uur mag de schaamstreek gewassen 

worden. 

• De behandeling na 7–10 dagen herhalen. 

Op de dag van behandeling mag de prostituee 

(m/v) geen seksueel contact hebben. 

Maatregelen bij schaamluis 

• Kleding en beddengoed wassen op 

60°C. 

• Meubilair, e.d. goed stofzuigen. 



7. Literatuur 

• Arboregels in de prostitutiebranche. Arbeidsinspectie. 

Amsterdam, september 

2000. 

• Hygiënecode voor de Horeca.Bedrijfschap 

Horeca en Catering. Zoetermeer, 

1996. 

• Hygiënerichtlijnen voor verpleeghuizen. 

GG&GD Amsterdam, Hygiëne & Preventie. 

Amsterdam, 2000. 

• Inspectieformulier prostitutiebedrijven. 

GGD Noord- en Midden-Limburg. 

• Hygiëne en veiligheid in prostitutiebedrijven. 

GGD Zuidoost-Brabant. 

• Warenwetregeling Hygiëne van Levensmiddelen 

.Koninklijke Vermande. Lelystad, 

december 1995 (inwerkingtreding). 

• Warenwetbesluit Bereiding en behandeling 

van Levensmiddelen. Koninklijke 

Vermande. Lelystad, maart 1993 (inwerkingtreding). 

• Wet hygiëne en veiligheid zwemgelegenheden. 

Ministerie van VROM, Den 

Haag. 

• Besluit hygiëne en veiligheid zwemgelegenheden. 

Ministerie van VROM, Den 

Haag. 

• Hygiëne in prostitutiebedrijven. Mr. A. 

de Graaf Stichting, Instituut voor prostitutie 

vraagstukken. Amsterdam. 

• Kinky sex. SAD-Schorerstichting. Amsterdam, 

december 1996. 

• Handboek Arbobesluit, derde herziene 

druk. Sdu Uitgevers. Den Haag 2000. 

• Handboek Arbowet, vijfde herziene 

druk. Sdu Uitgevers. Den Haag 1999. 

• Safe Sex Bedrijven. Stichting soabestrijding. 

Utrecht, oktober 1999. 

• Hygiënewijzer. Stichting soa-bestrijding. 

Utrecht, 1993. 

• Richtlijnen SOA-onderzoek bij prostituees, 

2 e herziene druk. Stichting soabestrijding. 

Utrecht, 2001. 

• Richtlijnen WIP/VIP. Werkgroep Infectie 

Preventie, Leiden.

Hygiënerichtlijnen prostitutiebedrijven - Prostitutie.nl

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?