standaard hygiëne en infectiepreventie - KNOV

KONINKLIJKE NEDERLANDSE
ORGANISATIE VAN VERLOSKUNDIGEN
5 Instrumenthygiëne
Bij het gebruik van medische instrumenten kunnen micro-organismen worden overgedragen: van cliënt naar
zorgverlener, maar ook van cliënt naar cliënt. Het belang van een goede instrumenthygiëne is daarom evident.
In de meeste gevallen waarin overdracht plaatsvindt van micro-organismen via instrumenten zal deze relatie
waarschijnlijk onopgemerkt blijven. Vooral voor infecties met organismen met een lange latente periode, zoals
bijvoorbeeld het Humaan Papilloma Virus (HPV), is het moeilijk aan te tonen dat de overdracht van microorganismen
via een instrument heeft plaatsgevonden. De werkelijke hoogte van het besmettings- en infectierisico
via (verloskundig) instrumentarium is onbekend. Uit observationeel onderzoek en case-reports zijn wel
besmettingen beschreven zoals bijvoorbeeld HBV-besmettingen via een vingerprikapparaatje.
5.1 Instrumenthygiëne in de eerste lijn [7.1]
Mogelijk verschilt de aard van de micro-organismen en het besmettingsrisico in de eerste lijn van die in de
tweede lijn. En mogelijk bestaat er binnen de eerste lijn een verschil in besmettingsrisico tussen thuisbevallingen
en poliklinische bevallingen: in de thuissituatie is immers weinig kans op kruisbesmetting van de cliënt/pasgeborene
door pathogene kiemen van andere cliënten. Toch is de kans op overdracht van micro-organismen
door medische instrumenten in de thuissituatie in principe even groot als in het ziekenhuis. De algemene
principes voor het decontamineren van medische instrumenten in het ziekenhuis zijn dan ook eveneens van
toepassing in de eerstelijns verloskunde.
Veel materialen zijn als disposable voor eenmalig gebruik verkrijgbaar en dus ongeschikt voor hergebruik.
Dit hoofdstuk beperkt zich tot een beschrijving van de hygiëne voor de herbruikbare materialen.
Aanbeveling 17
• Gebruik disposable materialen als ze beschikbaar en economisch verantwoord zijn.
5.2 Indeling instrumenten naar decontaminatieniveau [7.4][7.5.1]
In 1968 maakte de Amerikaan Spaulding een indeling voor medische instrumenten op basis van de kans op
het veroorzaken van infecties. Op basis van deze indeling kan het benodigde decontaminatieniveau worden
bepaald. De te onderscheiden decontaminatieniveaus zijn reinigen, desinfecteren en steriliseren. De indeling
van Spaulding is internationaal geaccepteerd:
• Non-critical items: instrumenten die in contact komen met de intacte huid: reinigen;
• Semi-critical items: instrumenten die in contact komen met intacte slijmvliezen: desinfecteren;
• Critical items: instrumenten die de huid of de slijmvliezen penetreren of in contact komen met de bloedbaan
of steriele weefsels en holten: steriliseren.
Het is belangrijk dat verloskundigen zich ervan bewust zijn dat een instrument soms in de ene en soms in de
andere categorie thuishoort, afhankelijk van het gebruik en de situatie. Het speculum is hiervan een goed
voorbeeld. In principe komt een speculum in aanraking met intacte slijmvliezen. In dat geval hoort het tot de
semi-critical items. In de praktijk echter wordt het speculum ook gebruikt bij gebroken vliezen, miskraam in
gang of blijkt bij onderzoek het slijmvlies toch niet intact te zijn. Indeling bij de critical items ligt dan voor de
hand. Hieruit kunnen we concluderen dat het de verantwoordelijkheid is van de zorgverlener de manier van
decontamineren af te stemmen op de specifieke omstandigheden waarin zij het instrument gebruikt.
24