Machtsdriehoek_2.0
Machtsdriehoek_2.0
Machtsdriehoek_2.0
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
MACHTSSTRIJD ALMACHT<br />
Liever strijd dan opgeven<br />
Liever almacht dan onmacht<br />
"Waar een wil is, is een weg !"<br />
Vechten, "Winnen of verliezen".<br />
Meer of minder waard zijn.<br />
Eisen<br />
Beheersen, macht over anderen<br />
trachten te krijgen.<br />
Wat is "macht" ?<br />
Macht is altijd en overal aanwezig en heb je nodig om<br />
je plekje in de wereld in te nemen.<br />
Macht is de kracht waarmee je tegenover de mensen<br />
en je omgeving staat en die relatie tracht te beïnvloeden.<br />
Je kan macht gebruiken om anderen te<br />
beïnvloeden. Anderen gebruiken hun macht om jou<br />
te beïnvloeden.<br />
Iedereen beïnvloedt anderen en aangezien wij mensen<br />
elkaar ontmoeten, is er steeds sprake van een<br />
"machtsverhouding": Hoe ga ik om met mijn macht<br />
tegenover jouw macht ? Hoe ga jij om met mijn<br />
mogelijkheden om invloed te hebben?<br />
DE MACHTSDRIEHOEK EN OVERLEVINGSPATRONEN<br />
Zich onaantastbaar opstellen.<br />
Voorkomen dat men afgewezen wordt.<br />
Minachting voor de onmacht.<br />
Trots en koppigheid.<br />
Alles alleen doen, geen hulp vragen.<br />
"Ik was mijn handen in onschuld".<br />
Perfectionisme.<br />
Het is nooit goed genoeg.<br />
ONMACHT<br />
Strenge normen.<br />
"Je moet sterk zijn".<br />
Liever lijden dan opstand<br />
"Ik ben bang".<br />
Bekende pijn is veiliger dan onbekende.<br />
"Ik ben slecht", zichzelf minachten.<br />
Vermijden en manipuleren.<br />
Onnodig lijden aanvaarden.<br />
Depressies, martelaarschap.<br />
Schuldgevoelens op zich laden.<br />
"Ik kan niet".<br />
Ouders hebben macht en kinderen hebben macht.<br />
De directie van de school heeft macht en de leraren<br />
hebben macht. Het Bestuur heeft macht en de burgers<br />
hebben macht. Dokters hebben macht en patiënten<br />
hebben macht.<br />
De middelen om macht uit te oefenen zijn echter niet<br />
gelijk verdeeld en daardoor zijn de machtsverhoudingen<br />
ongelijk. Ouders oefenen meer macht uit dan<br />
kinderen. Dokters meer dan patiënten.<br />
Meestal vinden we dat "normaal".<br />
'Machtigen' misbruiken niet zelden hun macht waardoor<br />
de machtsverhouding nog meer scheef komt te<br />
staan. Ouders kunnen hun macht misbruiken, part-<br />
Francis Gastmans<br />
francis@dialoguelearning.be<br />
www.dialoguelearning.be<br />
Wanneer we op ons levenspad hindernissen tegenkomen,<br />
doorlopen we de machtsdriehoek. Dit kan vlot gebeuren,<br />
maar het kan ook zijn dat we, vanuit een overlevingspatroon,<br />
op één van de drie posities vastzitten.<br />
Vastzitten in de almacht geeft het patroon: liever almacht<br />
dan onmacht.<br />
In de onmacht vastzitten geeft het patroon: liever lijden<br />
dan opstand.<br />
In de machtsstrijd vastzitten geeft het patroon: liever<br />
strijd dan opgeven.<br />
Iedereen staat ooit tegenover anderen in een houding die<br />
wordt gekenmerkt door almacht of onmacht of met een<br />
ander verwikkeld zijn in een machtsstrijd.<br />
De drie posities - almacht, onmacht en machtsstrijd - zijn<br />
steeds (onbewust) aanwezig.<br />
Het komt er echter op aan om er op een gezonde manier<br />
in te staan. Dit wil zeggen, om steeds vanuit de eigen<br />
kracht te handelen en daarbij de eigen kracht van de ander<br />
te respecteren.<br />
ners in een relatie, directies tegenover leraren, een<br />
bestuur tegenover haar leden, een overheid<br />
tegenover haar burgers.<br />
De 'onmachtigen' stellen vaak de wijze waarop<br />
'machtigen' met macht omgaan in vraag. Men komt in<br />
opstand, men wil meer invloed hebben, meer macht.<br />
Niet zelden gebruiken 'onmachtigen' hun onmacht<br />
om macht uit te oefenen: de patiënt die immer klaagt<br />
en voortdurend de verpleegster roept, de leerling die<br />
de leraar vraagt om iets voor de vijfde maal uit te<br />
leggen, de leraar die weigert een afspraak na te<br />
komen en steunt op het ambtenarenstatuut of op een<br />
briefje van de dokter, ...<br />
1
VERVOLGER<br />
VAN HET GOEDE TEVEEL<br />
SLACHTOFFER<br />
REDDER<br />
Francis Gastmans<br />
francis@dialoguelearning.be<br />
www.dialoguelearning.be<br />
2
Ik voel me kwaad<br />
en wil de ander<br />
onderuit.<br />
Jij bent een waardeloze helper!<br />
Aan jou heb ik ook niets!<br />
Geen enkel idee van jou levert iets op!<br />
Je raad (tips, oplossing, medicijnen,<br />
middel ...) werkt niet!<br />
Zit niet zo te zeuren, het lukt je<br />
toch niet stommerd!<br />
Ik ben het zat, waarom doe jij niet zo ... !<br />
Het is allemaal je eigen schuld!<br />
Doe dan toch eens wat ik je zeg!<br />
Redden helpt niet<br />
Ik ben zo bang voor jou.<br />
Ik kan er niets mee, heb je niet nog<br />
een ander middel ?<br />
Ja, maar ...<br />
Redden helpt niet: het houdt verhoudingen van<br />
onmacht en afhankelijkheid in stand, het zorgt er<br />
voor dat noch de helper noch de hulpvrager moeten<br />
veranderen (!), het ontneemt de hulpvrager de kracht<br />
om te veranderen, het vermijdt dat er risico's worden<br />
genomen en ontneemt daardoor ook de<br />
mogelijkheden om te leren, de ware problemen<br />
worden niet opgelost maar 'behandeld', ...<br />
HET REDDERSSPEL SPELEN<br />
VERVOLGER REDDER<br />
SLACHTOFFER<br />
Ik voel me<br />
ellendig,<br />
hulpeloos en wil<br />
dat iemand mij er<br />
uit haalt.<br />
Raas maar even uit, ik<br />
begrijp je beter dan jij jezelf<br />
begrijpt. Laat die kwaadheid, je doet er<br />
beter aan naar mij te luisteren.<br />
Heb je mijn raad wel goed<br />
opgevolgd?<br />
Ik voel me<br />
schuldig indien ik de<br />
anderen niet kan<br />
redden.<br />
Laat mij het maar voor je<br />
doen, ...<br />
Ik zal je helpen want jij kunt het niet. Het<br />
is in je eigen belang dat ik dit doe.<br />
Probeer het eens zo ... of zo ...<br />
Ik weet het niet. Ik kan het niet.<br />
Ik durf het niet. Wat moet ik doen? Wil jij<br />
dit voor mij doen? Sorry dat ik het u moeilijk<br />
maak of dat ik lastige vragen stel. Let maar niet op<br />
mij. Zegt u het maar, ik kan het niet zo goed zeggen.<br />
Jij bent de specialist. Jij bent de baas. Jij bent de<br />
begeleider. Jij bent mijn laatste hoop, help me<br />
a.u.b.!<br />
Redden leidt eerder vroeger dan later tot Vervolgen.<br />
Iedereen die Redt - door iemand te helpen wanneer<br />
deze persoon zichzelf niet helpt - wordt onvermijdelijk<br />
boos op de ander en stapt vroeg of laat in de<br />
Vervolgerspositie.<br />
Iedere keer dat een Slachtoffer Gered wordt, is zij<br />
zich bewust van het feit dat zij onder de Redder staat<br />
en door haar er onder wordt gehouden en dat de<br />
Redder zich bemoeit met haar vermogen om<br />
zelfstandig (zelf-machtig) te zijn.<br />
Daarom wordt iemand die de rol van Slachtoffer<br />
speelt ook onvermijdelijk boos op de Redder en stapt<br />
op een dag in de rol van de Vervolger. De Redder kan<br />
daarop kiezen om te volharden in de Redderspositie<br />
of op de Slachtofferpositie te gaan staan en zichzelf<br />
te beklagen of de ander via een machtsstrijd van de<br />
Vervolgerspositie te verdrijven en die terug in de<br />
Slachtofferrol te duwen. En wat doet menige<br />
hulpverlener die wordt aangevallen?<br />
Francis Gastmans<br />
francis@dialoguelearning.be<br />
www.dialoguelearning.be<br />
Het Reddingsspel draait rond het feit dat mensen<br />
soms hulp nodig hebben om te bereiken wat ze<br />
willen. Diegenen die de Redder spelen, geloven<br />
echter dat de persoon die hulp nodig heeft zichzelf<br />
niet of onvoldoende kan helpen. Meestal is de<br />
hulpvrager daar ook van overtuigd. Tussen beide<br />
personen ontstaat vervolgens een relatiepatroon<br />
waarbij de helper en de hulpvrager om beurten<br />
drie rollen invullen (Redder, Slachtoffer, Vervolger),<br />
te beginnen met de Redder - Slachtoffer<br />
verbinding.<br />
In het Reddersspel wordt voortdurend van rol<br />
verwisseld. Dat gebeurt tevens met de gevoelens<br />
die met de rol gepaard gaan. In de Slachtofferrol<br />
voelt iemand zich hulpeloos, beschaamd en onmachtig;<br />
in de rol van de Redder voelt zij zich<br />
machtig doch schuldig als zij niet helpt en in de<br />
Vervolgersrol voelt zij zich boos, voortdurend in<br />
de machtsstrijd.<br />
Iedereen wisselt met elke positie in het spel. Iemand<br />
die in de ene ronde de Slachtofferrol aanneemt,<br />
speelt de Redder of de Vervolger in de volgende<br />
ronde van het spel. Hoewel iedereen alle<br />
drie de rollen speelt, heeft men de neiging om één<br />
ervan te prefereren, en deze rol kan het centrale<br />
aspect zijn/worden van iemands gedrag.<br />
3
Doorbreken van de machtsstrijd door:<br />
- toegeven dat je het niet weet<br />
- zich kwetsbaar voelen<br />
- zich kwetsbaar opstellen<br />
- aanvaarden dat er voor bepaalde<br />
vragen geen oplossing is<br />
MACHTSSTRIJD<br />
Onder het gedrag van de<br />
'strijder voor macht' zitten<br />
gevoelens van onmacht,<br />
fundamentele angsten en<br />
onzekerheden.<br />
Doorbreken van de onmacht door:<br />
- verantwoordelijkheid nemen<br />
- het eigen aandeel zien<br />
- met "ik" spreken<br />
- eigen grenzen stellen<br />
- eigen behoeften kenbaar maken<br />
- eigen wensen uiten<br />
KRACHT<br />
ONMACHT<br />
Onder het gedrag van de<br />
'onmachtige' zit frustratie en<br />
(reeds jaren verdrongen)<br />
boosheid.<br />
Het moment van de kracht<br />
DE MACHTSPATRONEN DOORBREKEN<br />
Onder het gedrag van de<br />
'almachtige' zit de vraag naar<br />
aandacht en naar zorg en niet<br />
zelden faalangst.<br />
ALMACHT<br />
Doorbreken van de almacht door:<br />
- pijn aanvaarden,<br />
- zorg en hulp vragen<br />
- het isolement en de eenzaamheid<br />
verdragen<br />
- erkennen van de onmacht<br />
- aanvaarden dat hét ideaal niet te<br />
bereiken is<br />
Als we in de machtsdriehoek rondlopen, met alle bijbehorende pijn en<br />
moeite, van de ene positie naar de andere,<br />
is er steeds de mogelijkheid tot de stap naar het moment van de kracht.<br />
We doorbreken dan de overlevingspatronen.<br />
Zo'n mogelijkheid is een moment van gezonde twijfel. We weten het niet<br />
meer. Er is een gevoel van leegte maar tevens een (innerlijke) vraag om<br />
risico's te nemen en het onbekende in te gaan. We voelen dat we<br />
teruggeworpen worden op onszelf. We voelen dat we het alleen moeten<br />
doen ... en toch weer niet, we kunnen vragen stellen aan anderen.<br />
Op zulke momenten ervaren we wat onze kracht is of waar het ons aan<br />
kracht ontbreekt. Angst en allerlei beelden over wat er 'fout' zou kunnen<br />
gebeuren, beletten ons echter vaak deze stap te zetten.<br />
In je kracht zijn betekent:<br />
Francis Gastmans<br />
francis@dialoguelearning.be<br />
www.dialoguelearning.be<br />
• Jezelf kennen, je kwaliteiten kennen maar ook je<br />
beperkingen en begrenzingen. Het betekent: met déze<br />
kwaliteiten en déze beperkingen uw eigen weg gaan.<br />
• Trouw zijn aan jezelf, aan wat je belangrijk vindt, aan je<br />
gevoelens, verlangens, gedachten, je intuïtie.<br />
• Eerlijk in de spiegel durven kijken.<br />
• Selectief authentiek zijn, dit is: in iedere situatie kiezen<br />
wat je wel en niet laat zien van jezelf, waar je je bloot<br />
geeft en in welke mate.<br />
• Beseffen dat je macht hebt over anderen en dat anderen<br />
ook macht hebben over jou.<br />
• Je macht gebruiken maar niet misbruiken.<br />
• Jezelf bekennen en erkennen dat anderen iets doen<br />
waarbij jij je gekwetst voelt. Je eigen 'beschadigingen' en<br />
de pijn daarvan erkennen, je pijn dragen in plaats van er<br />
tegen te vechten.<br />
• Je verleden aanvaarden als een 'feit' en beseffen dat<br />
jouw toekomst (ook) bepaald wordt door je keuzes.<br />
• Beseffen dat leven met een illusie pijnlijker is dan leven<br />
met de realiteit.<br />
• Verantwoordelijkheid nemen voor de richting die je kiest<br />
in je leven en de consequenties daarvan aanvaarden.<br />
• Niet onmiddellijk naar anderen of structuren wijzen als<br />
iets fout loopt doch eerst het eigen aandeel aanpakken.<br />
4