De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

12 H. ENNO VAN GELDER
die hadden sedert Lambrecht een smalle bladspiegel gehad — ook door Ewoutsz.
gebruikt —, waarop de munten in één kolom waren afgebeeld. Op de nieuwe
grotere bladzijden worden zij soms in twee kolommen geplaatst, soms ook in
één kolom met enkele munten overdwars ernaast, een enkele maal in nog
minder regelmatige opstelling.
Met deze Amsterdamse publikaties werd de vorm van de officiële munt
publikaties van de Republiek voor lange tijd vastgelegd. In de volgende 40 jaar
verschenen, naast de ongeïllustreerde tekst van de elkaar opvolgende nieuwe algemene
ordonnanties of plakkaten betreffende het muntwezen, een reeks telkens
herziene uitgaven van Beeldenaer en Manuael; in titel, lay-out en indeling
kwam echter tot 1626 nauwelijks meer wijziging. In het volgende wordt de ontwikkeling
van de Beeldenaer gedurende die periode meer in details behandeld,
terwijl de Manualen het onderwerp van een later artikel zullen vormen.
Beeldenaer 1586: inhoud
Uit enkele bepalingen in de ordonnantie van 4 augustus 1586 zelf en ook uit
de tekst van het drukkersprivilege voor Cornelis Claesz. blijkt, dat in beginsel de
Generaalmeesters van de Munt verantwoordelijk geweest zijn voor de inhoud
van de lijst van de door de ordonnantie 1586 gangbaar verklaarde muntsoorten,
en daarmee tevens voor de inhoud van de Beeldenaer die als een geïllustreerde
uitgave van die lijst te beschouwen is, evenals dat te Antwerpen voor Figuren
1580 het geval geweest was, en anders dan bij de oudere kennelijk grotendeels
door de drukkers zelf samengestelde handboekjes van Joost Lambrecht en Jan
Ewoutsz.
De lijst van toegelaten muntsoorten in het plakkaat gaat natuurlijk terug op
een voorstel dienaangaande door de Generaalmeesters als regeringsdeskundigen
in muntzaken voor de Staten- Generaal opgesteld. Politieke discussie? is er
slechts over enkele punten geweest, nl. over de tarifiëring van de in de laatste jaren
door verschillende provincies geslagen muntsoorten en over de Engelse
munten waarvoor Leicester en de Engelse raden tevergeefs een gunstiger koers
trachtten door te zetten. Als uitgangspunt diende de lijst die voorkwam in het
laatste voor alle Nederlanden geldende plakkaat van 23 november 1579. In wezen
wijkt de nieuwe regeling hiervan slechts af, voorzover nieuwe ontwikkelingen
na 1579 dat nodig maakten. Toegevoegd werden vier categorieën:
a. de nieuwe munten van de Republiek, die door het plakkaat van 1586 zelf
werden ingevoerd;
b. de Nederlandse gouden en grote zilveren munten, die sedert 1580 door de in
opstand gekomen gewesten geslagen waren: rozenobels, Spaanse dukaten,
rijders, Uniedaalders, rijksdaalders en snaphaanschellingen.
Ten aanzien van het in dezelfde periode geslagen kleingeld, stuivers, oorden
en duiten, bepaalde het plakkaat slechts dat deze in de eigen gewesten voorlopig
geldig zouden blijven. Munten geslagen door de steden (behalve Gent)
en heerlijkheden blijven duidelijk uitgesloten;