De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

DE NEDERLANDSE BEELDENAARS 9
boekjes voor de circulatie: deze bevatten enerzijds een lijst van toegelaten muntsoorten,
met vermelding van hun wettelijke koers, anderzijds lijsten van de vergoeding
per gewicht die door de wisselaars aan degenen, die niet voor de circulatie
geschikt geld ter inwisseling aanboden, uitbetaald moest worden. Beide onderdelen
bevatten een aantal houtsneden van munten, voornamelijk goudguldens,
die beter door een afbeelding dan door een beschrijving in woorden van
elkaar onderscheiden konden worden. In de volgende halve eeuw verscheen een
reeks van dergelijke uitgaven, meestal gedrukt te Antwerpen, Gent of Amsterdam,
steeds voorzien van een gedeeltelijke illustratie. Kort na 1540^ onderging
vooral de illustratie een belangrijke uitbreiding, die zover na te gaan, te
danken is aan het initiatief van de Gentse drukker- uitgever Joost Lambrecht.
Het gaat om twee in opzet gescheiden boekjes, die echter vaak werden samengevoegd.
Het éne, een directe voortzetting van de vroegere koerslijsten, thans met
de titel Valuatie, somt de officieel gangbare muntsoorten op met hun waarde in
guldens en stuivers en het vereiste gewicht en geeft onder iedere soort een reeks
afbeeldingen van de voorkomende typen, bijv. 5 verschillende Nederlandse
Andriesguldens, 7 zonnekronen van diverse Franse koningen, 83 goudguldens
van onderscheiden Duitse vorsten en steden. Het andere, dat D 'ongevalueerde
Munte heet, geeft op dezelfde wijze lange reeksen afbeeldingen van muntsoorten,
die niet in de wetgeving getarifieerd waren. Merkwaardigerwijze wordt,
hoewel het hier niet als geldig erkende, en dus impliciet verboden soorten betreft,
bij iedere soort toch de waarde in guldens en stuivers vermeld. Uit het laatste
blijkt wel dat het hier niet om officiële, door de overheid gesanctioneerde publikaties
gaat.
In de jaren 1541-1552 verschenen bij Joost Lambrecht diverse drukken van
deze boekjes, bij elke nieuwe druk uitgebreid met een aantal nieuwe houtsneden
en zo nodig aan de wijzigingen in de geldende wetgeving aangepast. Hij wist ook
van de regering een privilege te verkrijgen om hem tegen nadruk van zijn boekjes
op muntgebied te beschermen. Dit laatste heeft echter niet belet dat ook andere
drukkers zich op deze materie, waarvoor blijkbaar veel belangstelling bij
het publiek bestond, wierpen en soortgelijke geïllustreerde uitgaven ter perse
legden. De meest verspreide hiervan zijn de boekjes die Jan Ewoutsz. te Amsterdam
in de jaren 1556-1568 liet drukkend Zij dragen dezelfde titels en zijn duidelijk
nagedrukt naar de uitgaven van Lambrecht: de houtsneden zijn stuk voor
stuk van die van Lambrecht nagetekend — met alle reeds daarin voorkomende
fouten en nog een aantal nieuwe onnauwkeurigheden —; slechts voor enkele
nieuwere, in het voorbeeld nog niet voorkomende munten, zijn originele afbeeldingen
vervaardigd.
Onder de regering van Philips II werd de publiciteit betreffende het muntwezen
steeds meer in één hand geconcentreerd. Een praktisch, later ook formeel
monopolie om alles wat op muntzaken betrekking had door de drukpers bekend
te maken berustte achtereenvolgens bij Hendrik van den Keere te Gent,