De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

8 H.ENNO VAN GELDER
In 1619 werd getracht door een meer ingrijpende maatregel een beter
resultaat te bereiken: de Staten-Generaal kondigden het voornemen aan een
groot aantal tot nu toe toegelaten soorten, voornamelijk oudere en buitenlandse
munten, binnenkort geheel buiten omloop te stellen. De uitvoering van dit
voornemen liet nog enkele jaren op zich wachten, voornamelijk doordat veel
minderwaardig geld uit Duitsland begon binnen te vloeien en de omvangrijke
aanmunting van florijnen door de Overijsselse steden een nieuwe bedreiging
ging vormen. Wederom kwamen in 1621 de Staten van Holland tussenbeide
door de regeling van 1619 opnieuw in te scherpen en tegelijk het vervoer van
materiaal naar het oosten van het land tegen te gaan. In 1622 kwam eindelijk
het nieuwe algemeen plakkaat tot stand, waarbij de provisioneel toegelaten
soorten definitief buiten omloop werden gesteld en de nieuwe koersregeling,
waarbij geen plaats werd ingeruimd aan de Overijsselse florijnen, maar wel aan
de Zuid-Nederlandse patagons, werd afgekondigd. Deze regeling, die eerst voorlopig
heette, maar weldra blijvend werd, is in de volgende jaren van kracht
gebleven. Slechts werd er in 1626 een aanvulling aan toegevoegd, die de omloop
van de Duitse rijksdaalders nader regelde.
Pas in het tweede kwart van de 17e eeuw komt geleidelijk een stabilisering tot
stand: de politieke structuur van de Republiek wordt na de hardhandige
oplossing van de conflicten tijdens het Twaalfjarig Bestand steviger, zodat aan
eigenmachtige gewestelijke muntslag voorlopig een einde komt; aan de
spanning tussen gouden en zilveren munten komt een einde doordat het
goudgeld voor een eeuw zijn betekenis voor de binnenlandse circulatie verliest
en de strijd tegen het Zuid-Nederlandse geld wordt praktisch opgegeven door de
productie binnen de Republiek te concentreren op exportmunten voor de
buitenlandse handel.
Oudere geïllustreerde muntboeken
Toen de eerste muntregeling van de Republiek in 1586 door de Staten-
Generaal was vastgesteld, moesten natuurlijk ook de nodige maatregelen genomen
worden om de inhoud ervan op ruime schaal aan het publiek bekend te
maken en daarmee de naleving te verzekeren. Het lag voor de hand de in de loop
van de 16e eeuw in de nog onverdeelde Nederlanden gegroeide praktijk voort te
zetten om door middel van de drukpers de tekst van de algemene muntregelingen,
vergezeld van een uitvoerige illustratie, bekend te maken2.
Het oudste gedrukte munttarief dat in West-Europa bewaard bleef, is een
Nederlandse koerslijst van 1485 gedrukt te Leuven. Enkele jaren later verscheen
voor het eerst de volledige tekst van een muntordonnantie, die van 1489, in
boekvorm en geïllustreerd met afbeeldingen in houtsnede van de nieuw ingevoerde
munttypen. Weldra werd op ruimer schaal van de nieuwe mogelijkheden
die de boekdrukkunst bood, gebruik gemaakt. Kort na het afkondigen van de
muntregeling van 1499 verschenen, bij verschillende drukkers, maar zeer duidelijk
op instigatie van het college van Generaalmeesters van de munt, hand-