De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

DE NEDERLANDSE BEELDENAARS 7
het plakkaat van 1586 de aanmunting van Hollandse leeuwendaalders overal te
autoriseren, maar in de volgende jaren groeit de verwarring toch, voornamelijk
door het optreden van de Westfriese munt en de heropening van de Overijsselse
stadsmunten; overal worden weer in felle concurrentie rijksdaalders van lokale
typen, nobels, Hongaarse en Spaanse dukaten, enz. geslagen. In 1594 wordt een
poging gedaan de aanmunting van Leicester- munten te doen hervatten en de
koersen tot het niveau van 1586 terug te dringen, maar het voorschrift blijkt
geen effect te hebben. Het binnendringen van de nieuwe Zuid-Nederlandse
munten van de Aartshertogen Albert en Isabella (albertijnen, guldens enz.) leidt
tot een nieuwe golf van provinciale aanmuntingen omstreeks 1600: rozenobels,
Zeeuwse daalders, Friese florijnen e.a. Het beraad in de Staten-Generaal wordt
jarenlang geblokkeerd omdat geen compromis bereikt kan worden tussen de tegenstrijdige
belangen van de verschillende provinciën en steden. In 1603
trachten de Staten van Holland door een provinciale regeling een oplossing te
forceren: zij kondigen een eigen koersregeling af, waarin de waarde van de
nieuwe munten drastisch verlaagd wordt, verbieden het vervoer van het over zee
binnenkomende muntmateriaal naar de munthuizen van de landprovincies en
gaan over tot de aanmunting van nieuwe schellingen, stuivers en duiten om het
minderwaardige kleingeld van elders te weren.
Tenslotte komt dan in 1606 eindelijk een nieuwe regeling door de Staten-
Generaal tot stand, die door alle gewesten wordt geaccepteerd. De koersen van de
geldstukken worden aan het verhoogde peil aangepast; eigenmachtige aanmunting
door de gewesten wordt opnieuw verboden, maar de in de voorafgaande
jaren in omloop gekomen stukken worden wel tegen de nominale waarde
erkend; van de soorten van 1586 worden alleen de dukaat en de rijksdaalder
gehandhaafd, maar aan de reeks worden de zo populaire leeuwendaalder en
twee nieuwe soorten, gouden rijder en zilveren tien-stuiver toegevoegd. Tenslotte
wordt muntslag door de steden die vanouds daartoe het recht hadden, niet
meer uitgesloten; bovendien wordt hun bij afzonderlijke overeenkomst de
mogelijkheid geboden van de uitoefening van hun muntrecht tegen vergoeding
afstand te doen.
Het plakkaat van 1606 heeft meer effect gehaddan zijn voorganger: het is tot
aan het einde van de Republiek de formele grondslag van het muntwezen gebleven,
al zijn talrijke bepalingen in de loop van de tijd gewijzigd. Aanmunting
van de nieuwe soorten heeft op ruime schaal gedurende lange jaren plaats gehad,
terwijl afwijkende emissies van provincies en steden aanmerkelijk minder
zijn voorgekomen dan in de voorafgaande twintig jaar. Een eerste aanvulling
kreeg het in 1614, toen nieuwe dubbeltjes en stuivers werden ingevoerd, in de
overigens niet verwezenlijkte hoop hiermee het oude provinciale kleingeld te
kunnen opruimen. Toch moest al spoedig het tarief van 1606 weer verschillende
malen worden verhoogd; ook het weren van de Zuid-Nederlandse munten (de
patagon van 1612 en de ducaton van 1618) lukte ondanks herhaalde verboden
nauwelijks.