De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

DE NEDERLANDSE BEELDENAARS 31
munten. De reeks provinciale duiten werd gecompleteerd met een exemplaar
van Gelderland, dat pas kort geleden met de aanmunting begonnen was; naast
de bezemstuiver van Holland werden ook exemplaren van de andere gewesten
geplaatst, merkwaardigerwijze alle met het foute jaartal 1614 in plaats van
1619; de afbeeldingen van de leeuwendaalders, die nogal onregelmatig over de
provincies verdeeld waren, werden eveneens aangevuld; de vóór 1606 geslagen
Westfriese dukaat van Hongaars type werd eindelijk als gelijkwaardig aan de
dukaten met ridder opgenomen. Het was de bedoeling ook nog een goudgulden
van Groningen op te nemen; het desbetreffende opschrift is ook gedrukt, maar
de plaats voor de houtsnede is leeg gebleven.
De nieuwe Beeldenaer van 1626 bestaat in twee duidelijk te onderscheiden
edities. De eerste editie vertoont om te beginnen een onregelmatige paginering:
de eerste vijf katernen (blz. 1-40) zijn normaal gemerkt met de letters A — E;
daarna begint de alfabetische lijst van Duitse rijksdaalders op een los ingenaaid
of ingeplakt blad, dat weer met A is gemerkt, om voortgezet te worden in de volgende
zeven katernen die B — H gemerkt zijn: alles samen 98 bladzijden. Na de
goede rijksdaalders staan op de bladzijden Gl en G2 vier afbeeldingen van
„quade daelders" van Saksen en Saksen-Weimar, nl. rijksdaalders van slecht
gehalte uit de Kippertijd: deze behoren natuurlijk niet tot de toegelaten soorten,
maar zijn slechts afgebeeld ter waarschuwing om ze te onderscheiden van de
goede Saksische stukken.
De andere, ongetwijfeld latere editie is weer regelmatig gepagineerd: twaalf
katerns gemerkt A — M, benevens een dubbel blad dat het merk N draagt; dit
komt neer op een totaal van 100 bladzijden. De afbeeldingen van de kwade
daalders zijn thans echter uit de tekst gelicht en worden afgedrukt op het allerlaatste
blad; zakelijk gezien past deze oplossing natuurlijk beter in de opzet van
de Beeldenaer, die weergeeft de „goude ende silvere munte cours ende gangh
hebbende". Daartegenover is de reeks van de rijksdaalders uitgebreid met 6
nieuwe afbeeldingen van recente rijksdaalders, die ieder keurig op de juiste
plaats werden ingevoerd. Of er een oorzakelijk verband bestaat .tussen deze
aanvulling en de verplaatsing van de kwade daalders is moeilijk uit te maken.
Verder werd nog in de tweede editie van de gelegenheid gebruik gemaakt om de
uit 1619 daterende lelijke houtsneden van de Ierse shillingen door veel betere
nieuwe afbeeldingen te vervangen.
Door al deze toevoegingen is in 1626 de totale inhoud van de Beeldenaer van 276
munten in 1622 weer opgelopen tot 378 in de eerste editie en 384 in de tweede
editie (plus de 4 veroordeelde daalders). Het aantal bladzijden is in verhouding
nog sterker toegenomen, van 56 tot 100, doordat de toegevoegde rijksdaalders in
ie nieuwe royalere opmaak veel meer plaats vroegen dan de overwegend kleine
munten die in 1622 waren verwijderd.
Slotbeschouwing
Door de verwijdering van grote groepen verouderde afbeeldingen in