De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

30 H. ENNO VAN GELDER
bruikbaar: vermoedelijk had een deel hiervan door veelvuldig gebruik en langdurige
opslag teveel geleden. Uit de afdrukken blijkt dat verschillende hiervan
werden bijgewerkt of opnieuw naar de voorhanden voorbeelden gecopiëerd.
Anderzijds werden van 67 na 1586 geslagen rijksdaalders nieuwe afbeeldingen
vervaardigd, die zich ook in stijl duidelijk van de oude onderscheiden. Evenals
vroeger werden ook hierbij enkele onnauwkeurigheden gemaakt als een verkeerde
spelling of een fout gelezen jaartal; op een Brunswijkse munt werd zelfs
vergeten de schildhouder bij het wapen over te nemen. Het blijkt overigens dat
eerst de benodigde afbeeldingen werden bijeengezocht en in de juiste volgorde
geplaatst en dat vervolgens daarnaar de lijst in de tekst van het aanvullende
plakkaat is opgemaakt. In die lijst wordt nl. gesproken van een rijksdaalder van
„Merman grave van Meurs"; deze fout voor Herman is ontstaan doordat de
naam klakkeloos werd overgeschreven van de voorhanden houtsnede, waarop de
tekenaar een halve eeuw geleden de H als M had getekend.
Deze uitbreiding heeft vermoedelijk ook aanleiding gegeven tot een belangrijke
modernisering van de indeling. Sinds 1586 bevatte de tekst van de Beeldenaers,
behalve de essentiële aanduiding van de koers van de munten en van het toegelaten
gewicht niet veel meer dan algemene opschriften boven iedere groep. Alleen
bij de in de loop van de jaren toegevoegde afbeeldingen waren, vooral bij de
Nederlandse munten, ook herkomstaanduidingen als „gouden rijder van
Gelderlandt", „schellinck van Nimwegen", een enkele maal uitvoeriger „nieuwe
Souverain van Jacobus Coningh van Groot Brittanien ghenaemt Unité" geplaatst.
Thans werd ook getracht enige overzichtelijkheid te brengen in de grote
groepen vrij willekeurig achter elkaar geplaatste Duitse rijksdaalders, Spaanse
en Hongaarse dukaten en Franse kronen. Deze werden niet alleen ieder van een
benaming voorzien, maar tevens alfabetisch gerangschikt met grote letters van
het alfabet in de marge. De gouden munten werden binnen iedere soort geordend
naar de namen van de vorsten: Ferdinand, Maximiliaan enz., de Duitse
daalders naar de namen van de vorstendommen en steden als Brunswijk,
Ceulen, Saxen (afb. 13). Dit vereist wel hier en daar enige oplettendheid, want
Straatsburg is bijv. opgenomen onder de op de munten voorkomende latijnse
stadsnaam Argentin en bij de dukaten volgen onder Carolus zowel de 14e
eeuwse koning Karel IV van Bohème als de 16e eeuwse aartshertog Karel van
Oostenrijk.
Behalve door de grote uitbreiding van het Duitse zilvergeld en de nieuwe alfabetische
ordening verschilt de nieuwe Beeldenaer weinig van die van 1622, want
in de wetgeving was niets veranderd. Wel werden enkele verbeteringen en
aanvullingen aangebracht. Eindelijk werd ditmaal de sinds 1586 ten onrechte
tussen de Hongaarse dukaten geplaatste imitatie van Gronsveld verwijderd.
Dan werden voor het eerst naast een Spaans acht realen-stuk uit Sevilla ook
afbeeldingen opgenomen van de inmiddels bijzonder verbreide Mexikaanse en
Peruaanse matten. Verder betreffen de aanvullingen alleen Nederlandse