De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

26
H. ENNO VAN GELDER
edities van de Beeldenaer, die onderling weinig verschillen. Bij ieder nieuw plakkaat
werden de daaruit voortvloeiende wijzigingen aangebracht en werd op het
titelblad de datum van de laatste regeling vermeld. Ook tussentijds waren
enkele malen nieuwe drukken vereist, die zich alleen door het herziene jaartal
van publikatie onderscheidden.
In de Beeldenaer van 1608 onderging de lijst van toegelaten soorten geen verandering
en behoefden slechts de bijgedrukte prijzen van de munten te worden
gewijzigd. Bovendien werd nieuw opgenomen een afbeelding van de Zeeuwse
rozenobel van 1601, die eigenlijk onder de allang toegelaten serie van Nederlandse
rozenobels viel; afbeeldingen van de gelijktijdige rozenobels van Utrecht,
Gelderland en Friesland vonden echter geen opname.
De uitgave van 1610 vertoont evenmin veel wijziging, afgezien van de noodzakelijke
aanpassing van de koersen. Dit tarief verleende koers aan de nieuwe
munten van 3, 1 en Vi reaal van de Aartshertogen, waarvan dan ook afbeeldingen
werden toegevoegd. Deze zijn ditmaal niet zoals in 1604, naar Zuid-
Nederlandse houtsneden nagetekend, maar direct, en vrij onbeholpen, naar de
munten die intussen al vijfjaar in omloop waren, getekend.
Belangrijker waren de wijzigingen die het tarief en daarmee de Beeldenaer in
1615 ondergingen: 23 afbeeldingen werden ditmaal verwijderd, terwijl 24 munten
voor het eerst werden afgebeeld. De weglatingen zijn duidelijk wel overwogen:
het betreft muntsoorten die zo weinig in de circulatie voorkwamen dat
handhaving niet zinvol geacht kon worden. De aanmunting van de in 1606 ingevoerde
tien-stuiverstukken was geen succes geweest, zodat deze muntsoort vervallen
kon. Evenzo werden de Leicesterreaal en de bijbehorende stuivers en
halve stuivers, alle in zeer gering aantal bijna 30 jaar geleden geslagen, verwijderd;
van deze reeks werd alleen de stoter of 1/20 reaal gehandhaafd. Hetzelfde
gebeurde met de Spaanse munten van 1 en Vi reaal (en de Nederlandse
navolgingen daarvan uit het begin van de 16e eeuw); de grotere stukken van
dezelfde reeks, de nog steeds zeer ruim aangemunte stukken van 2,4 en 8 realen
bleven wel staan. In de overige buitenlandse reeksen werd echter geen enkele
verandering aangebracht, hoewel ook daarin veel afbeeldingen voorkwamen
van munten die al lang geen werkelijke rol in de omloop meer speelden.
Daartegenover moesten nieuw opgenomen worden in de eerste plaats de in
1614 ingevoerde nieuwe dubbele en enkele stuivers met de generaliteitsleeuw.
Ook hiervan werd weer, evenals in 1606, een exemplaar voor ieder gewest afgebeeld,
kennelijk naar modeltekeningen: in feite is de reeks minder volledig
geslagen en wijkt de uitvoering soms van deze voorbeelden af. Het was de bedoeling
dat deze nieuwe munten de oudere, zo uiteenlopende dubbele stuivers en
stuivers van gewesten en steden spoedig zouden vervangen, zodat het plakkaat
deze alvast niet meer in de koerslijst opnam. Dientengevolge werden ook de afbeeldingen
van Hollandse en andere stuivers die sinds 1604 of 1606 in de
Beeldenaer stonden, thans weer weggelaten en bleven alleen een aantal schellingen
over. Merkwaardig is dat ook opgenomen werd een reeks afbeeldingen,