De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

DE NEDERLANDSE BEELDENAARS 23
pers. Wel hield de koersstijging van de munten, waaraan de ordonnantie van
1586 een eind had willen maken, aan, maar de regering bleef erop vertrouwen
dat met passende maatregelen herstel van het koerspeil van 1586 bereikt zou
kunnen worden. Het nieuwe plakkaat van 1594 erkende de opgelopen prijzen
slechts voor vier maanden, waarna het tarief van 1586 weer zou gelden. Dit betekende
ook dat de Beeldenaer van 1586 in gebruik zou kunnen blijven en dat er
geen reden was om tot herziening over te gaan.
Beeldenaer 1604
Pas in 1603 werd door de Staten-Generaal een algemene verhoging van de
koersen goedgekeurd, welk tarief enkele maanden later door de Staten van Holland
nog eens bevestigd werd. Dit was aanleiding om thans een geheel herziene
editie van de Beeldenaer tot stand te brengen. Deze sloot formeel aan op het
laatste besluit van Holland, maar was eigenlijk gebaseerd op het voorafgaande
besluit van de Staten-Generaal en werd in 1604 verzorgd door Aelbrecht
Hendrickxs in zijn kwaliteit van drukker van Holland. Op het titelblad staat
dan ook ditmaal een vignet met de Hollandse leeuw in een „tuin".
Opzet en indeling van de nieuwe editie zijn geheel dezelfde als in 1586. De
toen gebruikte afbeeldingen konden, omdat de lijst van toegelaten muntsoorten
niet wezenlijk veranderd was, voor het overgrote deel opnieuw gebruikt worden.
Wel werd enige zorg besteed aan de kwaliteit van de houtsneden. Aan de
nieuwe afdrukken is te zien dat enige tientallen van de oude, nog van Ewoutsz.
afkomstige blokjes, langzamerhand teveel gesleten geacht werden: deze werden
deels zorgvuldig bijgesneden, deels door nieuwe, naar de oude gecopieerde blokjes
vervangen. Er is echter geen sprake van dat een systematische vergelijking
met de munten zelf heeft plaats gevonden of een correctie van de in de afbeeldingen
voorkomende zakelijke fouten. Slechts in een heel enkel geval werd
een afbeelding werkelijk vervangen, zoals de ongelukkig uitgevallen gouden
reaal van Karel V van Ewoutsz., waarvoor in de plaats een natekening van de
veel betere afbeelding van Lambrecht kwam; ook een overbodige doublure werd
verwijderd.
Belangrijker waren echter de toevoegingen die de herziene koerslijst van het
nieuwe plakkaat nodig maakte. Daarin waren diverse na 1586 in omloop gekomen
muntsoorten opgenomen. In de eerste plaats munten uit de Republiek
zelf: de nieuwe Zeeuwse daalders en Friese florijnen, de sinds 1585 door andere
provincies dan Holland geslagen leeuwendaalders en de in 1595 ingevoerde
halve Leicester-stuiver; vervolgens het nieuwe kleingeld dat zojuist door Holland
en West-Friesland was ingevoerd. Aan buitenlandse munten introduceerde
het plakkaat de nieuwe Zuid-Nederlandse munten van de Aartshertogen, de
Franse franken en quarts d'écu en de Portugese munten van Philips II. Zonder
dat het plakkaat daartoe duidelijk aanleiding gaf werden nog enkele afbeeldingen
ter completering van bestaande series toegevoegd, waarvoor deels
nog houtsneden in de oude voorraad van Ewoutsz. beschikbaar waren.