De Nederlandse beeldenaars van 1586-1626

DE NEDERLANDSE BEELDENAARS 17
vincies waren volgens de nieuwe ordonnantie slechts in het gewest van vervaardiging
toegelaten en behoefden dus niet in de voor het gehele land bedoelde
Beeldenaer te worden opgenomen. Enigszins onlogisch, zijn wèl de afbeeldingen
van enkele recente Noord-Nederlandse koperen munten toegevoegd. Geheel
ontbreken weer de munten van steden — wier muntrecht door de ordonnantie
niet erkend werd — en van heerlijkheden, waarvan de munten weer opnieuw
zeer uitdrukkelijk verboden werden.
Beeldenaer 1586: afbeeldingen
Alvorens thans over te gaan tot de behandeling van de wijze waarop de
munten in de houtsneden zijn weergegeven, moet vastgesteld worden dat niet
alle afbeeldingen naar de munten zelf zijn afgetekend. Het is al direct duidelijk
dat de nieuwe typen, die door de ordonnantie van 1586 zelf werden ingevoerd,
nog niet naar in de omloop aangetroffen exemplaren getekend konden worden.
Dit blijkt o.a. hieruit, dat de afbeeldingen van alle zes denominaties, rozenobel,
dukaat, reaal, rijksdaalder, stoter en stuiver, de naam van de provincie Holland
vertonen, terwijl uit de rekeningen bekend is dat rozenobels alleen in Zeeland,
stuivers alleen in Friesland zijn uitgebracht. Het ligt dan ook voor de hand te
veronderstellen dat deze houtsneden vervaardigd zijn naar door Generaalmeesters
beschikbaar gestelde modeltekeningen van de nieuwe ontwerpen, zoals die
aan de diverse muntmeesters gestuurd werden: de opgenomen afbeeldingen zijn
dan ook geen bewijs voor het bestaan van Hollandse rozenobels en stuivers.
Hetzelfde geldt voor een groot deel van de munten uit de tijd van Philips II,
waarvoor Claesz. de afbeeldingen naar vroeger in het zuiden vervaardigde houtsneden
copiëerde. Heel duidelijk is dat voor de Statenmunten van 1577: deze
werden het eerst afgebeeld in een door Willem van Parijs in dat jaar, in uitdrukkelijke
opdracht van de Zuid-Nederlandse Generaalmeesters, gedrukt
boekje, waarin de gehele reeks met het muntteken B van Brussel en het jaartal
1577 wordt weergegeven (afb. 7). Ook deze tekeningen moeten, voordat de
munten zelf gereed kwamen, naar de ontwerptekeningen zijn weergegeven,
want enkele denominaties zijn in Brussel in het geheel niet geslagen8. Hetzelfde
geldt voor de eerste reeks van Philips II, ingevoerd in 1557. Ook deze afbeeldingen
kunnen niet naar de geslagen munten zijn getekend, maar moeten
op modeltekeningen teruggaan, die vrijwel op dezelfde wijze door Van der Keere
in 1564 te Gent en door Ewoutsz. in 1559 te Amsterdam gereproduceerd zijn.
Alle stukken worden weergegeven met het muntteken van Antwerpen en de titel
koning van Spanje en Engeland, die tot 1560 gold. In feite zijn de gulden en de
halve groot in het geheel niet geslagen, de zonnekroon nergens met de Engelse
titel, de halve reaal niet in Antwerpen met die titel en de stukken van vier en van
een halve stuiver in het geheel niet in Antwerpen. Weergegeven is dus het programma
van de muntslag en niet de werkelijk geslagen reeks. Wel naar de
munten getekend zijn echter de pas in 1562 ingevoerde onderdelen van de