Rudolf Steiners rassenleer - Antroposofia

okkelen hun botten af. Want het is slechts het blanke ras dat in de toekomst en wereldwijd
een nieuwe cultuur kan scheppen. Laten we zeggen dat dit rassenleer is. Want laten we de
vraagstelling van de commissie nog een keer herhalen:
a Bevat de antroposofie een rassenleer?
b Zijn er in het werk van Rudolf Steiner uitlatingen te vinden die erop duiden dat er sprake is
van discriminatie naar ras?
c Zijn er in de werken van Nederlandse aanhangers van Rudolf Steiner elementen van
rassendiscriminatie te vinden? 86
De commissie heeft het begrip rassenleer als volgt gedefinieerd: ‘De betekenis van het woord
‘rassenleer’ is van belang. De commissie heeft zich genoodzaakt gezien zelf met een definitie
te komen omdat de geraadpleegde bronnen niet eensluidend bleken te zijn. Van Dale’s
woordenboek en Oosthoek Encyclopedie geven een etnisch beladen betekenis aan het woord,
door te schrijven dat het om het beargumenteren van de vermeende superioriteit van het ene
ras ten opzichte van het andere gaat. Kramers woordenboek geeft een ethisch neutrale
definitie, namelijk ‘het sterk doen uitkomen van de tegenstellingen tussen rassen’. Reeds in
het interim-rapport heeft de commissie op blz. 300 gesteld dat het gaat om een ‘schijnbaar
wetenschappelijke theorie op grond waarvan de vermeende superioriteit van het ene ras wordt
gelegitimeerd ten koste van andere rassen’. Daarmee sluit de commissie aan bij Van Dale en
de Oosthoek Encyclopedie.
Het verschil zit niet alleen in de theoretische lading. Gedurende de zeventiende en achttiende
eeuw was het woord min of meer neutraal: er werd mede naar aanleiding van de
ontdekkingsreizen - waarbij zeelieden thuiskwamen met spannende verhalen over mensen die
er heel anders uitzagen dan in Europa - gezocht naar een verklaring waarom er überhaupt
verschillende rassen op aarde te vinden zijn. Gedurende de tweede helft van de achttiende
eeuw, de negentiende eeuw en uiteraard de eerste helft van de twintigste eeuw is de tweede
betekenis van het woord ontstaan, waarbij discriminatoire en uitgesproken racistische
tendensen de boventoon gingen voeren. Wie vervolgens kijkt naar de beschuldigingen die in
de periode van ± 1984 tot ± 1996 aan het adres van de antroposofie zijn geuit, ziet dat het
woord consequent in de tweede betekenis wordt gebruikt. Bij de beantwoording van de
hierboven vermelde vraag of er sprake is van rassenleer in de antroposofie, is de commissie
dus uitgegaan van de tweede, negatieve betekenis.
Al dekt de commissie zich in haar criteria al in (rassenleer hoeft niet te betekenen dat de
superioriteit van een ras wordt benadrukt, ook de constatering dat blanken beter kunnen
denken dan anderen, maar dat andere rassen weer andere kwaliteiten hebben, komt al in dat
vaarwater), denk ik dat in ieder geval wat betreft deze twee voordrachten en de twee
voordrachten uit Die Mission einzelner Volksseelen wel kan worden geconstateerd dat er
sprake is van rassenleer, welke definitie je ook hanteert. Laten we niet vergeten dat de twee
hier besproken voordrachten uit verschillende periodes waren van Steiners leven, dus dat laat
ook een zekere continuïteit zien. En deze voordrachten hangen, ondanks de soms wat extreme
uitschieters uit de arbeiderslezing uit 1923, helaas maar al te nauw samen met de rest van het
antroposofische bouwwerk. Een blik op de tekeningen van GA 100 zegt genoeg.
86 Eindrapport, p. 14