Rudolf Steiners rassenleer - Antroposofia

wijzelf is natuurlijk de vraag (want dat zal ook blijken). En wellicht was Steiner niet op de
hoogte van diverse Afrikaanse literaire tradities, maar om die dan meteen zo resoluut uit te
sluiten? Het lijkt me een beetje voorbarig.
Verder zijn de bijzonderheden over de Japanners en hun ademhaling wel weer fantastische
details. Komt allemaal omdat het werk vooral in de borst zit en niet in de maag. Heel anders
dan bij de negers, die weer door hun driftleven worden aangestuurd. En wat kunnen die
zwarten toch rennen! Maar om hier nu geesteswetenschap van te maken? De commissie zegt
namelijk het volgende:
‘NB Ook deze formuleringen van Steiner kunnen bevreemding wekken. Hier geldt hetzelfde
als wat in het commentaar op 124 is gezegd, dat met dit soort uitspraken ook aspecten worden
aangeduid die niet met zintuigen zijn waar te nemen en dat de manier waarop ze te verifiëren
zijn buiten het kader van dit rapport valt’. 55
En bij citaat 124 heb ik al duidelijk aangegeven hoe ik daar tegenover sta, dus dat hoef ik hier
niet te herhalen.
Alvorens verder te gaan wil ik toch zeggen dat ik het soms een beetje met de commissie te
doen heb. Het lijkt me ook niet simpel om een geesteswetenschappelijk, oftewel esoterisch
gedachtegoed (noem het dan zo, dan ben je van een heleboel moeilijkheden af en bovendien is
het terecht), met ‘wetenschappelijke’ criteria kritisch tegen het licht te houden, als je zelf ook
nog sympathisant bent van dit esoterische gedachtegoed. Het lijkt mij een bijna schizofrene
activiteit. En bovendien gaat het niet om zomaar iets, want de grondlegger van de
antroposofie is herhaaldelijk van racisme beticht. En dan moet je dat als antroposoof
‘wetenschappelijk’ en ‘objectief’ gaan uitzoeken. Ik denk dat dit zich bij deze lezing
genadeloos wreekt. En ik zeg hierbij niets over de competentie van de commissie in het
algemeen (ik schat ze ook echt niet laag in, etc.), maar juist in dit geval lijkt het mij dat er
sprake is van de verkeerde mensen voor de verkeerde taak. Want uit het bovenstaande blijkt al
dat er geen sprake is van onafhankelijkheid, althans niet van onafhankelijkheid naar deze
levensbeschouwing (ik heb het dus niet over georganiseerde verbanden, als de
antroposofische vereniging e.d.). Het lijkt mij dat dit het grootste euvel is. Bovendien was er
aan de ene kant de pressie van de buitenwereld om toch eens kritisch naar die uitspraken over
rassen te gaan kijken tegenover een (deel van) de conservatieve achterban, die van kritiek op
Steiner niets wilde weten en voor wie kritische vragen stellen bij dit gedachtegoed al
heiligschennis is. Dat is ook gebleken uit de nasleep van het rapport en ook uit de bijdragen
op het racismedebat, juist van deelnemers uit dat smalle deel. Het is nu eenmaal zo dat dit
rapport het officiële antwoord is van de Nederlandse antroposofie, waar ik het in hoge mate
niet mee eens ben. Daarom vecht ik het ook aan, en wellicht soms ook wat stevig, maar dat
wil niet zeggen dat ik dit soort zaken niet zou zien. Laat ik zeggen dat ik het dus nog wel te
prijzen vind dat deze commissie tenminste haar tanden in deze onmogelijke materie heeft
gezet. Anderen, die werkelijk ieder kritisch onderzoek afwijzen, hebben zich daar niet aan
gewaagd, dat bleek nog zelfs uit onze discussie in het racismedebat. Dus daarvoor zeker mijn
waardering. Nu ik dit gezegd heb zal ik op dezelfde manier doorgaan met het bespreken van
deze voordracht en wat de commissie ervan gemaakt heeft.
De commissie heeft nog iets te zeggen over het bovenstaande citaat 126, over de Aziaten:
‘Volgens Steiner werken in het gele ras hoofdzakelijk de krachten van het ritmische gebied
van ademhaling en hartslag, dat in de antroposofische menskunde de grondslag vormt voor
het voelen. De graad van bewustzijn bij gevoelens is niet dezelfde als bij gedachten.
Gevoelens kunnen vaag en onbenoembaar zijn. Wat we voelen is lang niet altijd duidelijk
55 Eindrapport, p 385