Rudolf Steiners rassenleer - Antroposofia

Menschheitsentwickelung und Christus-erkenntnis
Das Johannes Evangelium (GA 100)
Siebenter Vortrag: Die Abstammung des Menschen – Das Wesen des Christus als Geist
der Erde
Basel, 22 November 1907 2
‘In einer Urkunde wie dem Johannes-Evangelium ist alles von Bedeutung und Wichtigkeit,
und nichts könnte der gesagt werden, als es dort steht. Warum erscheint zum Beispiel der
Heiligen Geist in Gestalt einer Taube? Es brauchte, um dies zu erklären, eine Reihe von
Vorträgen. Aber man kann wenigstens eine Ahnung davon bekommen, wenn man die
Menschheitsentwickelung von einem andern Gesichtspunkt aus betrachtet, als dies bis jetzt
geschehen ist. Es wurde bereits in den früheren Vorträgen die für einen naturwissenschaftlich
Denkenden ungeheuerliche Behauptung aufgestellt, daß der Mensch zu Anfang der
Entwickelung bereits da war und daß er die Erdenentwickelung als seine eigene Entwickelung
mitgemacht hat. Es darf aber selbstredend nicht vergessen werden, daß die früheren
Menschen ganz anders organisiert und beschaffen waren als die heutigen. Schon der
Atlantische Mensch ist seinem Außchen von dem heutigen sehr verschieden. Dieser
Unterschied ist noch viel größer beim Menschen der lemurisichen Zeit und noch größer beim
Menschen derjenigen Zeit, in welcher noch Mond und Sonne mit unserem Planeten
verbunden waren’. 3
Steiner stelt dat in de tekst van het Johannes Evangelie alles een diepere betekenislaag heeft.
Niets staat er zomaar. Waarom verschijnt bijvoorbeeld de Heilige Geest in de gedaante van
een duif? (zoals zal blijken ziet Steiner vogellichamen als mogelijke dragers voor hogere
wezens, maar op dit punt komt hij later in deze voordracht terug). Het zou vele voordrachten
vergen om alles uit het Johannes Evangelie te duiden. Maar dan komt hij op het centrale punt
van deze voordracht. Steiner stelt dat de mens vanaf het begin bij de evolutie was betrokken,
steker nog dat de hele evolutie van het leven op aarde eigenlijk de evolutie van de mens is. Dit
is ook het centrale thema uit deze voordracht en overigens een wezenlijk concept uit de
antroposofie (zie wederom Poppelbaum). We zijn dit al eerder tegengekomen in Die Mission
einzelner Volksseelen en nog explicieter in de Akasha-kroniek, maar hier is deze notie van
evolutie en het centrale thema van deze voordracht (heeft overigens veel met het Bijbelse
Johannes-Evangelie te maken). Ik zal dit idee illustreren met een hedendaagse tekst (van
Henk van Oort): ‘De mens is géén eindproduct, maar was vanaf het begin betrokken bij de
scheppingsdaad van de engelhiërarchieën’. (wat hebben die antroposofen toch met dat
géén,zie ook de van Baarda-Commissie met haar hoofdconclusie. Volgens mij wordt deze
spellingsvariant ingezet als er iets volstrekt ongeloofwaardigs wordt ingezet, zo ook in dit
geval. Er is dan bijna zeker sprake van wel. Want natuurlijk, de mens is geen eindproduct,
maar gewoon een toevallig resultaat van de evolutie. Maar daar hebben ook de antroposofen,
net als de orthodoxe Christenen, grote moeite mee, gezien de vermeende betrokkenheid bij
2 Rudolf Steiner, Menschheitsentwickelung und Christus-Erkenntniss; Theosophie und Rozenkreuzertum,
Vierzehn Vorträge, gehalten in Kassel vom 16. bis 29. Juni 1907. Das Johannes Evangelium; Acht Vorträge,
gehalten in Basel, vom 16. bis 25. November 1907, Siebenter Vortrag, 22 November 1907: Die Abstammung
des Menschen- da Wesen des Christus als Geist der Erde, Nachlassverwaltung, Dornach, 1967 pp. 239-250). De
tekst van deze voordracht is, op twee alinea’s aan het eind, integraal in deze bespreking weergegeven.
3 Idem, p. 239