Een groot jongensboek - Ernst Lamberty - Ontdekkingsschrijver

lamberty aan het roer van Anna Elizabeth.
134 het gezin maart lamberty. 2011 ernst www.zeilen.nl zit links op het hek.
ernst lamberty bij de koninklijke marine, 1933.
Kroja bij balboa.
zijn eerste
vrouw, Joan.
ernst lamberty (1915-1982) onbekende beroemdheid
Bijzondere zeilprestaties zijn niet alleen voorbehouden aan mensen uit de categorie Bekende Nederlanders.
Zeilen belicht een aantal van die vergeten zeilers onder de noemer ‘Onbekende beroemdheden’.
Eén groot
jongensboek
De jonge Ernst Lamberty groeit in het glooiende Limburg op in zijn
eigen jongensboek. Hij schrijft zijn levensverhaal van jongs af aan
met grote letters. Dit geldt vooral voor zijn ambities, die bestaan uit
het beleven van avonturen. Lamberty is zijn hele leven genereus
naar iedereen die hem op de tocht naar het onbekende wil
vergezellen of ondersteunen, maar niet naar wie hem afremt.
tekst Michiel van Straten Foto’s en citaten uit ‘MiSSchien dat ik alleen ben: ernSt wilhelM laMberty’
Als de veertienjarige Lamberty in zijn
woonplaats Valkenburg hoort over de
succesvol afgeronde wereldomzeiling
van de Fransman Alain Gerbault in
1929, krijgt zijn levenslust vorm in de
droom die hij zijn hele leven zal najagen:
het rondzeilen van de wereld.
Maar zo’n reis is niet zomaar gemaakt.
Veldwachter Roy
Vanaf zijn jongste jaren maakt Ernst Lamberty duidelijk
dat hij uit ander hout is gesneden dan ieder ander, en dat
dit hout van het soort is dat ‘werkt’ en vooral ruimte nodig
heeft. Een anarchist in de dop, is hij van jongs af aan al
niet in het gareel te houden. Illustratief is een incident
waarbij Ernst in de tweede klas van de lagere school een
gang naar de wc wordt ontzegd. Hij plast zijn broek vol. Op
de vraag die zijn oudere broer aan de juf van Ernst stelt
over het waarom van het verbod, antwoordt zij: “Nou, dat
heeft hij wel vaker gevraagd, maar dan komt hij niet meer
terug.”
Op de middelbare school richt Ernst samen met een aantal
vriendjes De bende van de zwarte hand op. De groep houdt
zich vaak op in de geheime gangen van de plaatselijke
mergelgrotten. Ernst is de onbetwiste leider. Een inwijdingsceremonie
met bloed, strijd met een andere plaatselijke
bende en een hoop aan criminaliteit grenzende kattenkwaad
maken zijn jongensboekjeugd compleet, met als
absoluut hoogtepunt zijn eeuwig durende opstand tegen
veldwachter Roy – wat zou een 20 ste eeuws jongensboek
zijn zonder veldwachter, nietwaar? Ernst Lamberty is dan
al een op-en-top romanticus.
Toch is zijn jeugd niet alleen maar zorgeloos. Zijn vader is
handelsreiziger, vaak op pad, weinig thuis. De ouders van
Ernst scheiden wanneer hij nog jong is. Het lijkt erop dat
de jonge Ernst zowel de aandacht als de sturing van zijn
vader moet hebben gemist, gezien het verloop van de rest
van zijn leven.
Starten en stoppen
Ernst maakt zijn middelbare school niet af. Wel weet hij
wat hij later wil worden: avonturier. Die beroepskeuze is
terug te vinden in brieven van hem die bewaard zijn gebleven.
In dergelijke schrijfsels is weinig van de ironie merkbaar.
Kenmerkend is zijn opmerking in één van die brieven:
‘Om enigszins tegemoet te komen aan mijn drang
www.zeilen.nl maart 2011
135

onbekende beroemdheid ernst lamberty (1915-1982)
AlAin
gerbAult
Inspiratie voor zijn avonturen
en reisdoelen haalde
Lamberty uit het leven van
Alain Gerbault. Deze Franse
zeiler (1893-1941) leek zijn
hele leven op zoek naar
avontuur, net zoals later
Lamberty. Gerbault diende in
Eerste Wereldoorlog als
vrijwilliger bij de luchtmacht.
Na zijn zeilboot Firecrest te
hebben aangeschaft maakt
hij in 1923 vanaf Gibraltar
de oversteek naar New York.
Via het Panama-kanaal en de
Galapagos-eilanden vaart hij
naar Polynesië. In etappes
rondt hij de aardbol en
arriveert zes jaar na zijn
vertrek in het Franse Le
Havre, om enkele jaren later
nogmaals naar Polynesië te
vertrekken, de plek waar zijn
hart nog woonde.
Lamberty bezocht in 1954
het graf van Gerbault op het
eiland Bora-Bora.
136 maart 2011 www.zeilen.nl
naar avonturen, zonden mijn ouders mij naar de zeevaartschool
op Schiermonnikoog. Ik kon me echter niet voorstellen
dat men voor het edele beroep van avonturier
moest studeren.’ Zijn passie voor vrijheid en belevenissen
overstemmen dan ook zijn discipline.
Het lijkt opmerkelijk, gezien zijn losbandige karakter, dat
Ernst überhaupt de moeite neemt om naar school te gaan.
Maar in aanvang schikt hij zich zelfs enige tijd in het
schoolse leven, omdat hij, uitkijkend over het water van
de Noordzee, weet dat achter de horizon de rest van de
wereld op hem ligt te wachten. Als er echter een schip met
de veelzeggende naam Freiheit Schiermonnikoog aandoet
en bemanning zoekt voor een reis naar Australië, verkiest
Ernst de lessen van de zee boven die van de schoolbanken
van de zeevaartschool. Hij scheept in.
Op 26 juni 1932 begint Freiheit aan zijn reis met bestemming
Australië en Ernst aan het eerste deel van de verwezenlijking
van zijn droom. Dat gaat met horten en stoten,
letterlijk, want ze lopen direct na vertrek twee keer vast op
de Engelsmanplaat, een zandbank ten westen van Schiermonnikoog.
Na met de vloed te zijn losgekomen, varen ze
door de kersverse sluizen van Kornwerderzand het nog
geen maand oude IJsselmeer op (de Afsluitdijk werd op
28 mei van dat jaar voltooid en transformeerde de zoute
Zuiderzee in het zoete IJsselmeer). Pech ligt steeds op
minder dan een scheepslengte voor hun boeg: storm,
verloren anker, klein brandje, weigerende scheepsmotor
en ten slotte een aanvaring met een logger. Dit alles nog
tussen Kornwerderzand en Scheveningen. Het resultaat
bestaat uit een verloren bijboot, overmatige lekkage en
een vroeg einde van hun reis.
Lamberty stottert zich door de paar jaren die volgen: hij
scheept in op een wachtschip van de marine, maar stopt
na maar net te zijn begonnen; hij meldt zich aan bij de Koloniale
Reserve in Nijmegen, maar wordt na twee weken
‘uit de Indische militaire dienst ontslagen omdat hij niet
geschikt wordt geacht voor toelating tot een vaste verbintenis’;
hij reist naar het aanmeldingsbureau van het Vreemdelingenlegioen
in Lille, maar is nog te jong en keert om;
De bemanning van Anna Elizabeth. v.l.n.r. raoul Fally,
chris Pluymaekers en ernst lamberty.
hij klimt in de schoolbanken van de zeevaartschool in Den
Helder, maar beëindigt zijn schoolcarrière na een jaar.
Vreemdeling in het legioen
De romanticus Lamberty ziet films en leest boeken over
het vreemdelingenlegioen en ziet daar zijn volgende bestemming.
Wanneer hij eenmaal twintig is geworden – oud
genoeg om zich te mogen aanmelden – reist hij opnieuw
naar Lille. Dit keer wordt hij wel aangenomen. Wat volgt is
een periode van zes jaar waarin hij gehard raakt door de
ontberingen van de opleiding, uitputtende oefeningen en
levensgevaarlijke gevechtsmissies, en niet in de laatste
plaats door de sadistische straffen die hij moet ondergaan
na zijn deserties. Lamberty zou in totaal vier keer het legioen
ontvluchten (en drie keer worden teruggehaald).
Na een periode bij de Koninklijke marine tijdens de Tweede
Wereldoorlog lijkt hij ogenschijnlijk zijn rust te vinden
bij een vrouw. Eind juni 1946 trouwt hij in Valkenburg met
de Engelse Joan. De rust zal van korte duur zijn.
Kroja
Valkenburg is wel zijn geboortegrond, maar zal nooit zijn
habitat worden. Het glooiende Limburg biedt Ernst geen
echte pieken en dalen. Die gaat hij elders zoeken. Als hij
in Alkmaar een omgebouwde reddingboot met kajuit tegenkomt,
weet hij wat hem te doen staat. Twee maanden
na zijn huwelijksdag vertrekt hij, samen met Joan, met
Kroja uit Amsterdam. Bestemming: de wereld rond. Op
een boot van slechts negen meter lang.
Het zou niet in het levensverhaal van Ernst Lamberty passen
als hij vanaf het losgooien van de landvasten van Kroja
de wind mee zou krijgen. En dat gebeurt dus ook niet. Om
wat geld te verdienen, smokkelt hij tulpenbollen naar Engeland,
maar hij wordt gepakt. De blonde blauwogige
Lamberty is een charmeur, waardoor hij het klaarspeelt
om er met een milde boete vanaf te komen. De voorwaarde
is dat hij Engeland verlaat en er nooit meer terugkeert.
Hij gaat akkoord.
Na weer een oversteek van de Noordzee monsteren in
Oostende twee gelijkgestemden aan: Karl Zamboni en Otto
Gamper. Zij willen weg, varen, het maakt eigenlijk niet uit
waar naartoe, als het maar ver is. Joan is eigenlijk altijd
bang aan boord. “Op fijne dagen wachtte ik op storm en op
stormachtige dagen wachtte ik op fijne dagen”, zal ze later
zeggen. Zij is nu de vreemde eend in de bijt; iets wat ze in
het leven van haar man, die altijd op zoek zou blijven naar
zijn wereldreis, eigenlijk ook zou blijven.
Vanaf het continent willen de mannen naar Paramaribo
varen. Tijdens de oceaanoversteek tekent de eeuwige bravoure
van Lamberty zich scherp af tegen het decor van
zon, zee en windrichtingen: op zeker moment ontstaat er
een woordenwisseling aan boord over de juiste manier om
een zonnetje te schieten. Lamberty probeert het geschil
over hun positiebepaling weg te wuiven, maar één van de
bemanningsleden toont aan dat kapitein Lamberty het
fout had en schrijft aan zijn vrouw: ‘Dat is de eerste keer
dat hij het toegeeft.’ Het is een gevaarlijke vorm van nonchalance
van Lamberty. Hun afwijkend lopende horloges
Met Anna Elizabeth in de haven van Oranjestad.
Omringd door inlandse schonen op hiva-Oa.
Anna Elizabeth vlak voor vertrek uit Muiden, 1951.
Anna Elizabeth op weg naar onbekende verten.
Zijn passie voor
vrijheid en
belevenissen
overstemmen
zijn discipline

Lamberty is
een echte
romanticus
zijn tweede vrouw, rebecca Frébault.
Op de hr. Ms. van Galen wordt hij als
aspirant-kwartiermeester geplaatst.
zonnetje schieten op de atlantische Oceaan.
aan de schoonmaak van de Anna Elizabeth in auckland.
Otto Gamper, lamberty en Gerrit barneveld
in Port of Spain.
ernst lamberty (1915-1982)
maken het ook onmogelijk om een goede lengtepositie te
bepalen. Later blijkt dat ze behoorlijk uit koers zijn geraakt.
Na een oversteek van veertig dagen komen ze in Trinidad
aan.
Kroja zal haar einde vinden aan de ankerketting in een
baai in Hiva-Oa (één van de Marquesaseilanden), een tijdelijke
eindbestemming van Lamberty, die na Panama
solo verder is gevaren. Lamberty heeft op het paradijselijke
eiland een nieuwe vrouw leren kennen, Rebecca Frébault,
met wie hij later zal trouwen. Hij neemt in een brief op
harde wijze afscheid van zijn vrouw Joan, die tussen hem
en zijn wereldreis staat. Maar nog niet van zijn droom.
Anna Elisabeth
Lamberty wil nog steeds de wereld rond. De scheepskas
wil hij vullen met het schrijven en verkopen van zijn verhalen,
zijn leven met verdere avonturen. Hij reist naar Nederland
om zich definitief los te maken van Joan, maar zal
die laatste ‘terugreis’ vooral gebruiken om een nieuwe
‘heenreis’ te starten. Zijn lezingen die hij over zijn vaartochten
en –dromen houdt om wat geld in het laatje te
brengen, werken aanstekelijk op de toehoorders. Eén van
hen stelt zelfs zijn schip, Anna Elisabeth aan Lamberty beschikbaar
voor zijn voorgenomen wereldreis.
Na een oproep schepen zich in: de Valkenburger Chris
Pluymaekers, de Duitser Josef Strobel en Raoul Fally uit
België. Het kan bijna niet anders of ook deze reis begint
met storm. Direct na vertrek uit IJmuiden al. Fally en Pluymaekers
worden zeeziek, Strobel staat doodsangsten uit.
Lamberty zit in zijn oliegoed aan het roer, wetend dat echt
avontuur om tegenslag vraagt.
De storm houdt twee weken aan en begint zijn tol te eisen.
De onderlinge spanningen lopen op. Lamberty verdenkt
Strobel ervan wat van het gerantsoeneerde drinkwater te
hebben ingepikt. Op mooie dagen genieten de mannen
van de nachtelijke hemel, langszij zwemmende dolfijnen
en vliegende vissen. Stormen wisselen zonneschijn af,
zowel boven de oceaan als aan boord. Uiteindelijk komt
Anna Elisabeth na 47 dagen non-stop varen aan in Curaçao.
Alle spanning is direct vergeten, de mannen worden
ingehaald als helden.
Dat het gevoel voor jongensboekachtige romantiek ook bij
Lamberty’s metgezellen aanwezig is, is later de oorzaak
van een ongemakkelijke anekdote. Op Floreana, één van
de Galapagos eilanden, is een kleine traditie ontstaan voor
passerende zeezeilers. Het is er een sport om de baai aan
te doen en in het provisorische postkantoortje brieven en
kaarten te laten afstempelen met de daartoe speciaal vervaardigde
plaatselijke poststempel. Als Anna Elisabeth in
de baai voor anker ligt, wil Josef Strobel aan die traditie
voldoen, op afraden van Lamberty. Zijn reisschema en het
tij bieden geen ruimte voor tijdverlies. Fally en Strobel
gaan toch aan land, zijn te lang onderweg en vinden een
lege baai bij terugkomst: Lamberty had geen loos dreigement
geuit toe hij zei dat hij zou vertrekken als ze te laat
terug zouden zijn. Het scheepverkeer doet het eiland niet
al te frequent aan, waardoor Strobel en Fally zes weken op
het eiland moeten zien door te komen alvorens er te kun-
nen vertrekken. Lamberty is weliswaar een romanticus,
maar het moet wel zíjn vorm van romantiek zijn om zijn
plannen er door te laten beïnvloeden. Lamberty wordt later
aangeklaagd en opgepakt, maar ook hieruit redt hij
zich met zijn argumenten en overtuigingskracht.
Joan, Rebecca en Rebecca
Ernst Lamberty liet Joan achter in Nederland, zou Rebecca
achterlaten op Tahiti om later op zijn derde vrouw te trouwen,
ook Rebecca geheten. Zij settelen zich na een laatste
zeereis op Santo, een eiland ten noordoosten van Australië.
Lamberty liet een spoor na van nagejaagde dromen en
stukgelopen relaties – twee zaken die alles met elkaar te
maken hadden. Hij leek me iemand die wel gelukkig is geweest,
maar niet is geworden. Aan biograaf Jan Schurgers
vroeg ik of Lamberty gelukkig was.
“Op het einde niet meer, vermoed ik”, is Schurgers’ antwoord.
“Hij is alleen achtergebleven. Al het contact met
zijn familie in Nederland was verbroken. Hij had later ook
niet meer de energie om zijn wereldreis nog te maken. Hij
was toen ouder.”
“Hij heeft uiteindelijk zijn droom niet kunnen realiseren”,
zeg ik.
“Nee, hij heeft het twee keer geprobeerd, met Kroja en met
Anna Elisabeth. Maar beide keren heeft hij het niet afgemaakt.”
“Net zoals zijn opleidingen”, vul ik aan.
“Inderdaad.”
“Kennen de Valkenburgers hem nog?”, wil ik weten.
“De ouderen wel, maar de jongeren niet meer. Daarom heb
ik ook dat boek geschreven. Het is toch een opmerkelijke
man geweest; iemand die opgroeide in Limburg, zonder
kustlijn in de buurt en dan zo gek van de zee. Daar wilde
ik meer van weten en dat ook vastleggen.”
“Hoe zien de mensen hem?”
“O, als een kwajongen hè. Een vrijbuiter”, zegt Schurgers
met een zangerige Limburgse toon. Als de hoofdpersoon
uit een jongensboek dus. •
dochter anna lamberty bij het graf van haar vader op Santo.
onbekende beroemdheid
Win een
bOeK
Het boek Misschien dat ik
alleen ben: Ernst Wilhelm
Lamberty, van Jan Schurgers
is verkrijgbaar via
janschurgers@hetnet.nl.
Zeilen verloot een
gesigneerd exemplaar. U
maakt kans op ontvangst
door een e-mail te sturen
naar info@zeilen.nl, met
daarin een korte motivatie
waarom u vindt dat u voor
het boek in aanmerking komt.
www.zeilen.nl maart 2011
139