—–Rudolf Steiner Het esoterische christendom - Uitgeverij Christofoor

omgang met psychische verschijnselen volgens Neumann tot een
nieuwe ethiek kan leiden, die niet is gebaseerd op min of meer
uiterlijke normen en waarden, maar op innerlijke ervaringen.
Centraal in zijn boek staat de bewuste omgang met de ‘schaduw’,
die elk mens heeft. Juist de ontmoeting met onze schaduw leidt
volgens Neumann tot de ontmoeting met onszelf.
Een ander voorbeeld is niemand minder dan Picasso, die zijn
kunstzinnig werk als een uiting van zijn strijd met de ‘duende’
(Spaans voor ‘kwelgeest’) zag. Juist de strijd met het duistere in
onszelf en in de wereld – met strijd is hier niet bedoeld het ontkennen
of het bestrijden ervan – leidde volgens Picasso tot het
omvormen van het kwaad en daarmee tot de lichtheid die zijn
werk vaak kenmerkt. Zijn beroemde schilderij Guernica is daarvan
een voorbeeld: het verbeeldt de verschrikkingen in onszelf
die leiden tot de verschrikkingen van de oorlog. Door die verschrikkingen
te verbeelden – dat wil zeggen in het bewustzijn te
brengen – ontstaat de mogelijkheid er een menselijke verhouding
toe te krijgen.
De gehele cultuur echter lijkt een dramatisch proces door te
maken, waarbij traditionele normen, waarden en daarmee verbonden
sociale relaties worden ondergraven. Kenmerkend is dat
mensen veelal niet meer reageren als ‘katholiek’, ‘protestant’ of
‘socialist’. De wereldbeschouwingen die voor de Tweede Wereldoorlog
nog duidelijk zichtbaar waren in de samenleving,
hebben een belangrijk deel van hun invloed verloren. Mensen
zoeken naar een individuele positie tegenover de gebeurtenissen.
Het gevolg daarvan is dat de persoonlijke ervaring en de inzichten
die daaruit ontstaan, steeds belangrijker worden.
Verder kan worden gewezen op een inmiddels tamelijk omvangrijke
literatuur over zogenoemde ‘Christus-ervaringen’. In het
boek Ich bin bei Euch van Wolfgang Garvelmann° zijn enkele
indringende ervaringen verzameld en becommentarieerd, waarbij
opvalt hoe verscheiden die ervaringen kunnen zijn. Ook is in dit
verband het onderzoek te noemen dat werd gedaan door twee
theologen uit Stockholm naar zogenoemde Christus-ervaringen,
en dat werd gepubliceerd onder de titel Sie erlebten Christus.° De
228