Citrus: - Weleda

Citrus:
verfrissend eigenwijs
Weleda, puur natuur. Net als jij.

Waarom dit boekje? Om u kennis te laten maken met de duurzame
achtergrond van een van onze basisplanten. Deze keer stellen we citrus
aan u voor.
Citrus...
wie ben je? 4
hoe groei je? 12
waar haalt Weleda je vandaan? 16
welke invloed heb je op mij? 22
waarin zit je bij Weleda? 28
Weleda, vroeger en nu 30
waar staat Weleda voor? 32
2 3

Citrus...
wie ben je?
In hartje winter is het in Noord-Europa flink
zoeken naar een bloeiende boom. Misschien
vind je hem in een botanische tuin of een verwarmde
kas, maar buiten tonen bomen en struiken
trots en glimmend hun kale takken in de kou.
Je moet naar het zuiden van Europa afzakken
om het mirakel te zien van een boom die altijd
bloeit, ook in de wintermaanden, en meerdere
malen in het jaar vrucht draagt. Rond de Middellandse
Zee zie je, zelfs in januari, bomen en
struiken zowel vol in het blad als vol met vruchten:
tegelijkertijd! Wat voor plant is dit, die zich
in zijn groei en ontwikkeling zo anders gedraagt
dan andere planten? We kennen hem goed, want
de smaak van zijn vrucht is ons zeer vertrouwd.
En door de enorme hoeveelheid vitamine C is
hij een goede hulp bij verkoudheid. Het is de
citroenplant, officieel genaamd Citrus limon.
4 5

Het hele jaar door bloeien, bloesems
dragen en tegelijkertijd ook vruchten
dragen van onrijp tot rijp: dat zijn de
meest opmerkelijke eigenschappen van
de citroenplant. Geen andere plant, ook
niet de andere citrusplanten, heeft dat
‘talent’ en om die reden wordt de citroen
in diverse culturen beschouwd als een
symbool van de vruchtbaarheid. Andere
planten volgen keurig een jaarritme in
hun ontwikkeling: in de lente ontkiemen,
nieuwe knoppen vormen waar
later de bloesem en de vrucht uitgroeien.
Een citroenplant groeit echter op eigen
houtje, in een zelfgekozen tempo. Hij
lijkt niet beïnvloedbaar van buitenaf.
Kortom, een eigengereid type.
Alexander bewonderde hem
De citroenplant behoort tot het geslacht
citrus, van de familie wijnruit (Rutaceae),
die uit tweezaadlobbige planten bestaat
en vooral heesters en bomen omvat. Dit
zijn in totaal wel 1800 soorten, verdeeld
over 160 geslachten. Het geslacht van de
citrus is al duizenden jaren oud. Er zijn
kronieken uit China bekend van ruim
De Slag bij Issos.
Mozaïek uit de Villa van de
Faun, Pompeii (1e eeuw v. Chr.).
Alexander de Grote (in cirkel).
tweeduizend jaar voor onze jaartelling, waar citroenen
in worden genoemd. Het duurde toen nog een
flinke tijd voor wij in Europa van de kracht van de
citrus konden genieten.
Volgens overlevering nam de jonge Macedonische
koning Alexander de Grote in de vierde eeuw voor
Christus een citrusplant mee naar Europa. Het ging
hier waarschijnlijk om de sukade. Alexander veroverde
Perzië, het huidige Iran, en vond in het noordelijke
gebied Medië de mèdikon mèlon, ook wel de
appel van Medië genoemd of Citréa: een vrucht die
van een plant kwam die naar citroen rook.
6 7

Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat de citroen in
elk geval rond 200 na Chr. in Zuid-Italië bekend was. En zeker
is ook dat de Arabieren de plant tussen de tiende en dertiende
eeuw verder in het gebied rond de Middellandse Zee verspreidden.
Van daaruit veroverde de zure vrucht de wereld. Zelfs de
noordelijke delen van Europa, zoals onze streken, waar de plant
in een speciale kas, een oranjerie, werd gehouden.
Drie oervruchten
Doordat de citrusplant al sinds duizenden jaren wordt geteeld,
zijn er inmiddels ontelbare soorten en vele ‘cultivars’, oftewel
kruisingen ontstaan (zie stamboom op pag. 11). Alle varianten
zouden oorspronkelijk van drie soorten stammen, de Citrus
maxima of Citrus grandis, Citrus medica en Citrus reticulata, bij
ons bekend als de pompelmoes, de sukade en de mandarijn.
De citroenplant onderscheidt zich niet alleen door zijn kenmerkende
groeiproces en vitaliteit. Ook zijn vrucht is afwijkend. Het
meeste fruit, zelfs van andere citrusplanten als de sinaasappel,
is zuur van smaak als het nog
onrijp is. Onder invloed van
de zonnewarmte wordt een
vrucht normaliter zoet, maar
de citroen blijft zuur. Het
lijkt wel alsof de schil van de
citroen het ‘kookproces’ buiten
de deur houdt dat een
fruit ondergaat onder invloed
van de zon.
In de opbouw van de citroen
zelf kun je vier elementen
terugvinden. In de schil zie
je het warmte-element, dat
onder meer tot uitdrukking
komt in de verwarmende en
brandbare etherische olie.
Direct onder de schil is er wit
weefsel, een beetje sponzig,
waar je het luchtelement in
kunt herkennen. In het binnenste
van de citroen is het
sappige vruchtgedeelte duidelijk
waterig, met ten slotte
in het hart van de vrucht de
zaadjes, behorend tot het
aarde-element.
8 9

Naar binnen gericht
Het sappige binnengedeelte van
een citroen is in meerdere kamertjes
verdeeld. Opvallend is dat de
‘schotjes’ tussen deze kamers – een
soort schachten waarin het sap is
ingebed – vanuit het witte weefsel naar
het binnenste van de vrucht toegroeien.
Botanisch gezien kun je deze sapschachten
zien als uitgroeisels uit de epidermis, precies zoals doornen van
een rozentak uit de buitenste ‘huid’ van een tak groeien. Bij de
citroen groeien de doornen dus naar binnen toe.
Deze centripetale (middelpuntzoekende) krachten zijn kenmerkend
voor deze vrucht. In de groei van de citroen, in die van
de plant zelf – het maakt niet uit welk jaargetijde het is: de plant
richt zich steeds op zichzelf om te bepalen of het tijd is voor de
oogst van zijn vruchten. En als je citroensap drinkt, ervaar je de
samentrekkende krachten letterlijk zelf. Je mond trekt samen,
naar binnen toe. Je voelt je even helemaal teruggetrokken in je
kern. Citroen is een verfrissend eigenzinnige plant.
Clementine SRA63 Citrus clementina
Cleopatra Citrus reshni
Common Citrus deliciosa
Dancy Citrus tangerina
King of Siam Citrus nobilis
Temple Citrus temple
Zure sinaasappel of Chinese
sinaasappel Citrus aurantium
Sukade (het gaat om de
schil van de vrucht van de
sukadeboom) Citrus Citrus medica medica
Mandarijn of
tangerine
Citrus Citrus reticulata reticulata
Bron: voor de
Latijnse namen is
de indeling van Swingle
Sinaasappel Citrus sinensis
Grapefruit, kruising tussen
sinaasappel en pompelmoes
Citrus paradisi
Sweetie, kruising tussen
grapefruit en pomelo
Pomelo, kruising tussen
grapefruit en pompelmoes
Citrus grandis
Tangelo, verzamelnaam voor
kruisingen tussen tangerine
en grapefruit of pompelmoes
Pompelmoes
Citrus maxima
Stamboom
van de
citrus
Bergamot
Citrus bergamia
Citroen
Citrus limon
Limoen
Citrus aurantifolia
en Reece uit 1967 gebruikt.
10 11

Citrus... hoe groei je?
De Citrus limon leeft van warmte, droogte
en veel zon. Onder die omstandig heden
is hij eeuwigdurend groen, fris geurend en
draagt hij zijn vruchten meerdere keren per jaar.
De aarde waarin hij met zijn wortels staat, moet
niet te kalkrijk zijn. De pH-waarde moet eerder
naar zuur neigen. Daarom kun je een citroenplant
beter met regenwater begieten dan met
leidingwater. En bespaar hem vorst, die overleeft
hij niet en geef hem ook liever geen tochtige,
winderige plek. De struik is allergisch voor
een koude luchtstroom. Een beschutte plaats
voorkomt of vermindert in elk geval allerlei
nare aantastingen door bijvoorbeeld luis, fruitvlieg
en schildluis.
In een warm, zonnig klimaat ontkiemt een
citroenplant relatief gemakkelijk. Met een paar
12 13

zaadjes kom je al een heel
eind. Of de plant die hieruit
groeit ook veel vruchten zal
produceren, is echter zeer de
vraag. Daarvoor kun je beter
een plant enten op een onderstam.
Dit gebeurt dan ook
veel in de teelt. Meestal wordt
de aan citroen verwante Poncirus
trifoliata gebruikt als
stam, waarop dan een twijgje
van de Citrus limon wordt
gebonden. Beide groeien dan
samen en zo vormt zich een
krachtige citroenplant.
Zaadjes binnenin het hart
Op een plantage, dus buiten een pot, kan een citroenstruik drie
tot vijf meter de hoogte in groeien. Zijn loofbladeren, donkergroen,
leerachtig, met getande rand, groeien aan korte steeltjes
en verspreiden een aromatische geur, evenals de bloesems. Die
groeien in bosjes of alleen aan een tak: van binnen wit, van buiten
roodachtig verkleurd, met wel 25 tot veertig meeldraden
in hun hart. Op de plek waar de bloesems afsterven, vormen
zich vruchten. Een citroen is botanisch gezien een bes, met de
eigenlijke zaadjes binnenin het hart. Al lijkt hij met zijn sappige
innerlijk en de halfharde, leerachtige schil eromheen in zijn
uiterlijk het midden te houden tussen een sappige bes en een
vrucht met harde, beschermende schil.
Om de paar maanden oogsten
De citroenplant draagt drie tot vier keer per jaar vrucht, elke
keer met een andere kleur, dikte van de schil en sapgehalte. Zo is
er de bianchetto, de voorjaarscitroen, die witgeel van kleur is. In
de zomer volgt de verdello, die na de rijping groen blijft en ronder
is dan de ovaalvormige vruchten van de andere seizoenen.
Uit de bloemen die in het voorjaar aan de takken groeien, vormen
zich vruchten in het najaar, de primo fiore. Deze zijn eerst
donkergroen en worden pas tegen eind november citroengeel.
Een groene citroen is dus niet per definitie een onrijpe vrucht.
De kleur van de zure vruchten is afhankelijk van de omgevingstemperatuur.
Een echt gele citroen ontstaat alleen als hij ook
lagere temperaturen ondergaat. Zoals die in de wintermaanden
aan de takken groeien, als het ’s nachts flink koud kan worden.
14 15

Citrus...
waar haalt
Weleda je vandaan?
Van alle vruchten die aan bomen groeien,
worden citroenen het meest geteeld, in
meer dan honderd landen, verdeeld over zes
continenten. Weleda kiest voor haar producten
grondstoffen van een hoge kwaliteit. Daarom
haalt ze haar citroenen van de biologischdynamische
citroenplantages van de Siciliaanse
coöperatieve boerderij Salamita. Deze
coöperatie bestaat al sinds 1972 bij Syracuse,
een plaats aan de oostkust van Sicilië.
Puur zuivere teelt
Francesco en Concetta Salamita zijn destijds
met de citroenteelt begonnen en werken
inmiddels samen met bijna honderd boeren,
die verspreid over Sicilië citroenen telen. Niemand
van hen maakt gebruik van chemische
16 17

estrijdingsmiddelen of kunstmest en
de teelt gebeurt met respect voor de
natuurlijke levensprocessen, klimaat-
en bodemeigenschappen. De verwerking
en het kwaliteitsbeheer van de
geteelde vruchten en eindproducten
(het sap en de olie) staan onder begeleiding
van de Salamita-coöperatie.
Het evenwichtige klimaat in de schaduw
van de Etna, de beschutte ligging
aan de Ionische zee en de goede irrigatiemogelijkheden
bieden op Sicilië
de ideale teeltvoorwaarden voor de
citroenbomen.
18 19

Honderd kilo voor driehonderd gram olie
Elk jaargetijde brengt de coöperatie verse citroenen op de
markt. Weleda gebruikt met name het sap en de etherische
olie van de citroenen die in maart worden geoogst, de wit-gele
bianchetto´s. Deze worden met de hand geplukt, waarna de
citroenen machinaal worden uitgezogen, in plaats van geperst.
Op deze wijze komen er geen bitterstoffen uit de citroenschil in
het vruchtsap terecht.
De schil van de citroenen wordt ondertussen met fijne mesjes
licht aangesneden, waarna er water over de schil wordt
gesproeid. Zo komt uit de citroenschil de etherische olie vrij, die
vervolgens door het water wordt opgenomen. Dit water-oliemengsel
wordt door centrifugeren en filtreren weer van elkaar
Kennst du das Land, wo die Zitronen blühn,
im dunklen Laub die Goldorangen glühn,
Ein sanfter Wind vom blauen Himmel weht,
Die Myrte still und hoch der Lorbeer steht?
Kennst du es wohl?
Dahin! Dahin!
Möcht ich mit dir, o mein Geliebter, ziehn!
Ken jij het land waar de citroenen bloeien,
In donker loof de sinaasappels gloeien,
Een zachte wind uit blauwe hemel waait,
Hoog de laurierboom, stil de mirre staat,
Ken jij het wel?
Daarheen! Daarheen!
Zou ik met jou, o mijn geliefde, gaan!
Johann Wolfgang Goethe bezingt in
Meisters Lehrjahre zijn geliefd Italië.
Bron: www.museumderunerhoertendinge.de,
vertaling Koen Stassijns.
gescheiden, waarna men een zeer zuivere etherische citroenolie
krijgt, van hoge kwaliteit. Voor dertig liter vers citroensap
is honderd kilo citroenen nodig, met als resultaat driehonderd
gram kostbare en pure etherische citroenolie.
20 21

Citrus...
welke invloed heb
je op mij?
Onze gezondheid kunnen we met behulp
van de citroen op meerdere manieren
versterken. Schil, sap en etherische citroenolie
zijn allemaal op een of andere manier toe te
passen voor het menselijk lichaam. Elk onderdeel
van de citroen heeft wel op een bepaalde
manier een verfrissende, zuiverende of versterkende
werking.
Versterkt de innerlijke mens
Columbus nam de citroenen in de vijftiende
eeuw mee op zijn ontdekkingsreizen rond de
wereld vanwege hun versterkende effect op
het immuunsysteem, al noemde men dat toen
nog niet zo. De citroen was hét middel tegen
scheurbuik. Vanaf de zeventiende eeuw werden
citrusvruchten pas echt populair. Zo geeft de
22 23

professor in de botanie, Abraham Munting (1626-1683), in zijn
Waare Oeffening der planten diverse voorbeelden van recepten
met citrus die volgens hem regelmatig werden toegepast.
Gekookt in olie en dan op de rand van de bedstee gesmeerd,
zouden de blaadjes van de citrus goed werken tegen wandluis.
Bij pigmentvlekken en zomersproeten was een brandenwijnextract
van citroenschillen behulpzaam. En bij nierstenen zou het
helpen om dagelijks, gedurende een tot twee maanden, het sap
van een of twee citroenen te drinken. Mits je de alcohol even
liet staan.
Waare Oeffening der planten, Abraham Munting
Alles trekt naar binnen
Het versterkende effect op
de innerlijke mens zit met
name in de vitamine C,
de biofl avonoïden en het
citroenzuur van het citroensap.
Deze bestanddelen
zijn antioxidanten, die het
immuunsysteem helpen
versterken. Citroenzuur heeft daarnaast, dankzij de lage pHwaarde
van twee tot drie, een antibacteriële werking. Niet voor
niets verwerkt men dit zuur ook in bijvoorbeeld schoonmaakmiddelen,
deodorants en producten om je huid mee te reinigen.
Het samentrekkende karakter van het citroensap wordt in de
antroposofi sche geneeskunde ingezet bij pollenallergie.
Volgens deze geneeskunde moet je, als je
een natuurlijk hulpmiddel wilt vinden, in de natuur
naar een plant zoeken die een tegenovergestelde ontwikkeling
vertoont van wat het ziektebeeld bij een
mens laat zien. Als je allergisch bent voor pollen in
de lucht, met name in het voorjaar en de zomer, dan
heb je last van middelpuntvliedende – centrifugale
– krachten in je lichaam. Het water loopt letterlijk
uit je ogen en neus. Dan kan het samentrekkende
karakter van de citroen helpen. Zijn centripetale –
middelpuntzoekende – krachten helpen je lichaam
weer in balans te komen. Vanwege zijn samentrek-
24 25

kende eigenschappen verwerkt Weleda citroensap in Gencydo
Neusspray, een middel bij pollen in de lucht.
Een opgewekt gemoed
In de aromatherapie zet men de geur van de etherische citroenolie
in bij concentratieproblemen of neerslachtigheid. De
citroengeur verfrist de geest en helpt bijvoorbeeld de productiviteit
van denkarbeid verhogen. Onderzoek in de Verenigde
Staten (2008) toont aan dat de geur van citroen voor een opgewekter
gemoed zorgt. Men testte citroengeur op 56 gezonde
mannen en vrouwen voor en nadat ze de ‘cold pressor-test’
hadden ondergaan. Bij deze test doet men een hand in koud
water, waardoor je lichaam een schrikreactie vertoont en onder
meer stresshormonen aanmaakt. De niveaus van het stresshormoon
norepinephrine bleven echter voor en na de test gelijk als
men eerst citroengeur had geroken.
Het verfrissende effect van citroengeuren zit vooral in de geurstoffen
citral en limonene, onderdelen van de etherische olie.
Deze stoffen hebben ook een antibacteriële werking, die de olie
voor Weleda zeer geschikt maakt om in verschillende verzorgingsproducten
te verwerken.
Opgefleurd
Uitwendig gebruikt heeft de etherische citroenolie ook een
gezonde invloed. Zo heeft laboratoriumonderzoek aan de universiteit
van Catania in Italië (1999) aangetoond dat de olie een
antioxidatieve werking op de huid heeft. Dit betekent dat de
olie de huid helpt tegen de nadelige effecten van bijvoorbeeld
vrije radicalen te beschermen. Dit zijn instabiele moleculen die
onder meer onder invloed van luchtvervuiling ontstaan en een
aanslag op de huid kunnen zijn. Citroenolie helpt dus niet alleen
psychisch, maar ook via de huid om monter en fris te blijven.
26 27

Citrus...
Weleda verwerkt van de Citrus limon zowel de olie als
het sap in haar producten. Citroenolie geeft zijn verkwikkende
krachten en zijn naam aan de Citrus Verfrissingsolie,
Citrus Verfrissingsdouche, Citrus Verfrissingsbad, Citrus
Handcrème en Citrus Deodorant. Citrusolie helpt de huid soepel
te houden en te beschermen tegen uitdrogen. De Citrus-serie
werkt als oppepper van lichaam en geest als je een gevoel van
loomheid en zwaarte hebt, bijvoorbeeld na een lange dag op het
werk. Of na een zwoele, warme zomerdag. Dan doet een scheutje
badmelk met citrusgeuren in een voetenbadje wonderen.
Ook in verschillende andere
verzorgingsproducten als Aloë
Vera Bodylotion en After Shave
Balsem vind je de etherische
waarin zit je
bij Weleda?
olie van de citroen vanwege zijn frisse geur en zijn conserverende
werking. Vaak is citroen onderdeel van een geurcompositie
van meerdere natuurlijke etherische oliën.
Het sap van de citroen geeft zijn krachten aan de gezondheidsproducten
Gencydo Neusspray - bij pollen in de lucht – en
Dermalotion - om de huid bij jeugdpuistjes en mee-eters te
zuiveren. Venadoron gel verfrist je benen als ze vermoeid aanvoelen,
mede dankzij het ingrediënt citroenextract.
28 29

Weleda...
Hoewel Weleda toen nog geen Weleda heette, kun je zeggen
dat het bedrijf in 1921 is ontstaan, in een klein laboratorium
in Arlesheim bij Bazel (Zwitserland). Daar onderzocht de
Nederlandse arts Ita Wegman de mogelijkheid geneesmiddelen
te ontwikkelen op basis van antroposofi sche gezichtspunten.
Hiervoor werkte zij samen met verschillende artsen, farmaceuten
en natuurwetenschappers. De geneeskrachtige planten uit
de grote tuin in de buurt van het laboratorium, die vol-
gens biologisch-dynamische inzichten werden geteeld,
leverden de belangrijkste ingrediënten.
Toen in de jaren daarna de vraag naar deze
geneesmiddelen toenam, werden meer
bedrijven met laboratoria opgericht, op
verschillende plaatsen in Europa, maar
ook in de Verenigde Staten. Omdat men
de oorspronkelijke naam (Internationale
Laboratorien AG) nogal kleurloos vond,
vroeger
en nu
veranderde Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofi e,
de naam in Weleda AG. Weleda is de naam van een Keltisch-
Germaanse priesteres met genezende gaven, die werd vereerd
als profeet. Zij bezat veel kennis over de verbinding van de
mens met de hem omringende natuur.
Uiteindelijk besloot Weleda om, gebaseerd op dezelfde gezichtspunten
die als basis dienden van de antroposofi sche geneesmiddelen,
ook lichaamsverzorgingsproducten te ontwikkelen.
Anno 2009 heeft Weleda wereldwijd in 56 landen vestigingen.
In Schwäbisch Gmünd, waar Weleda Duitsland is gevestigd,
is in 2006 de internationaal opererende onderneming Weleda
Naturals geopend. Weleda Naturals regelt alle activiteiten met
betrekking tot het telen van medicinale planten en de productie
van plantenextracten. Het bedrijf levert grondstoffen voor
productie aan diverse Weleda-vestigingen en heeft de grootste
geneesplantentuin van Europa.
30 31
Artikel uit 1991

32
Weleda: goed voor jou,
goed voor de wereld
n Natuurlijk gebruiken we 100% natuurlijke ingrediënten voor onze producten, zoals:
biologische sesam- en jojobaolie, biologisch-dynamische Calendula, Arnica uit ecologisch gecertificeerde
natuurgebieden. En voor de rijke geur uitsluitend natuurzuivere etherische oliën.
n Gezond is voor ons uitgaan van de zelfgenezende kracht van ons lichaam. Maar ook van
de menselijke behoefte aan zelfrealisatie. Daarom willen we gezondheid bevorderen, ziekte op
natuurlijke wijze helpen genezen en het vertrouwen in je eigen natuurlijke kracht stimuleren.
n Veilig betekent dat we onze producten dermatologisch laten testen, waaruit blijkt dat zelfs
een zeer gevoelige huid ze goed verdraagt. Vanzelfsprekend gebruiken we geen minerale
oliën, synthetische musken, ftalaten, parabenen of genetisch gemodificeerde ingrediënten.
n Eerlijk gezegd letten we daarbij ook op hoe we met onze leveranciers en handelspartners
omgaan. Dus fair trade en met een transparante intentie en verantwoording.
Bij voorkeur in duurzame partnerschappen.
n Menselijk is het motto voor de relatie met iedereen die bij ons bedrijf betrokken is:
van leverancier tot klant, van verloskundige tot obligatiehouder. Opdat mensen tot hun
recht komen. Oftewel, door echte mensen, met echte mensen, voor echte mensen.
n Milieuvriendelijk is voor ons al 88 jaar de gewoonste zaak van de wereld.
Zo zijn onze producten uiteraard dierproefvrij en biologisch afbreekbaar en werken we
wereldwijd hard samen met partners om de natuur te beschermen.
n Maatschappelijk betrokken kun je Weleda zeker noemen. Niet alleen werken we
aan producten die bijdragen aan een gezonde wereld, ook kijken we wat we daarbij kunnen
doen voor mensen of instellingen die een extra kans verdienen.
Kijk voor meer informatie op
www.weleda.nl of www.weleda.be
In harmonie met mens en natuur