myspACe - Klasse

UIt hEt lEErplAN
“De tweede graad bouwt voort op de
aanpak van de eerste”, vult directeur
Koen Boey aan: “Vanaf het derde jaar
zit in het lessenrooster van elke klas
een ondersteuningsuur voor Nederlands
en Frans. Tijdens dat lesuur stapt
de leraar uit het leerplan: de ene groep
leerlingen doet herhalingsoefeningen,
de andere groep krijgt uitbreiding,
afhankelijk hoe ver ze staan.” “Je moet
je er natuurlijk voor hoeden dat de
betere leerlingen niet enkel de leuke
taken krijgen”, waarschuwt Annemie
Schepens, lerares Nederlands, Engels
en Duits. “Met computers in de klas
en gevarieerd lesmateriaal kan ik goed
differentiëren. Gelukkig vind je al eens
extra’s in schoolboeken.”
BlAUWE EN gElE StEmpElS
Volgens Nederlands onderzoek steekt
er één fameuze angel in differentiëren:
de ‘uniformiteitstendens’. Daarmee
bedoelen de onderzoekers dat leerlingen
niet altijd iets anders willen doen
dan de rest van de klas. Vooral als er
geremedieerd wordt, voelen sommigen
zich gauw gestigmatiseerd – ‘Ik ben de
dommerik.’
“Dat kan je vermijden. Als ik contractwerk
geef, weet de ene leerling niet
wat de andere doet”, weerlegt Ann
Schrauwen van GVBS Zuiderdokken
in Antwerpen. “Met bloemenstempels
van verschillende kleuren geef ik ‘punten’:
de ene leerling een rode stempel,
de andere een groene, een blauwe, een
gele. Alleen ik weet wat die kleuren
betekenen en de leerlingen zijn blij
als ze allemaal een stempel krijgen.”
Nancy Coesemans: “Uiteindelijk doen
de leerlingen hetzelfde maar op hun
eigen tempo. En als je in een werksfeer
een leerling apart neemt, dan komt dat
niet over als ‘slachtofferhulp’. Tijdens
groepswerk durven ze sowieso meer
vragen stellen dan in volle klas.”
StUDIEWIjzEr EN CArroUSEl
Kan je differentiëren met pakweg 27
leerlingen in je klas? “Je kan het leerproces
van zoveel leerlingen niet opvolgen,
als ze allemaal tegelijk hetzelfde doen”,
knikt scheikundeleraar Natalie Leroux.
“Daarom maak ik van mijn leerstof projecten
waar de leerlingen in groepjes aan
werken: drie groepjes practicum, drie
groepjes computerwerk, drie groepjes
informatie opzoeken. Met een
studiewijzer en een carrouselsysteem
werkt dat. Het geeft mij de kans sommige
leerlingen van dichterbij op te
volgen en te begeleiden. Ik kan ze nu
beter individueel evalueren. En omdat
ze geregeld een andere rol krijgen in
hun groep, van groepsleider tot verslaggever,
werk ik tegelijk aan sociale
vaardigheden. Je moet het wel opbouwen.
In het derde jaar organiseer ik
één project per schooljaar, in het vierde
twee en in het laatste jaar zijn de leerlingen
zo goed als begeleid zelfstandig
aan het leren.”
NIEt AllEmAAl
Of differentiëren meer vraagt van een
leraar en of alle leraren dat doen?
“Je hebt meer werk”, geeft Sabine
Voet toe. “Veel schoolboeken zijn er
nog niet op gericht. Voor coöperatieve
werkvormen moet je zelf veel materiaal
ontwikkelen. Dan kan je de hulp van
collega’s wel gebruiken.” Koen Boey:
“Vooral oudere leraren stonden eerst
weigerachtig, maar sommige zijn er nu
heel erg voor gewonnen. Toch vind ik
het best oké dat er niet elke les met een
alternatieve werkvorm wordt gewerkt.
Zeven uur per dag luisteren is voor
leerlingen geen goede zaak, maar een
hele dag contractwerk evenmin. Laat er
evenwicht zijn.”
ENthoUSIASt voor grAmmAtICA
Doet differentiëren leerlingen ook beter
presteren? Nathalie Leroux: “Nee, er is
niet zoveel verschil met hun prestaties
na een traditionele les. Maar de leerlingen
zijn veel sterker gemotiveerd en
werken mee.” Annemie Schepens: “Ik
heb meer voldoening van mijn werk en
merk dat leerlingen sneller tonen dat
ze klaar zijn met een taak of leerstof
begrijpen. Toen de media vorig jaar
alarm sloegen over te weinig kennis bij
leerlingen, ging ik daar voor een deel in
mee. Maar de argumenten dat scholen
vandaag enkel pretparken mogen zijn
en leren alleen leuk, vind ik onzin. Door
te differentiëren maak ik mijn leerlingen
zelfs voor grammatica enthousiast.
Ik doe op één lesuur waar ik anders vijf
lesuren voor nodig had. Ik heb meer
tijd om leerlingen te begeleiden en om
leerstof te herhalen. Aan een passieve
klasgroep iets uitleggen tot iederéén
het begrepen heeft, daar verlies je pas
véél tijd mee. Dan mag leren inderdaad
leuk zijn. Differentiëren is een
negen flaters
hoe kan je differentiëren doen mislukken
(“Zie je dat het niet werkt”)?
negen tips.
1.
Begin meteen te differentiëren
vanaf 1 september. Wacht niet tot
je je leerlingen kent en hun sterktes
en zwaktes kan inschatten.
2. Geef onvoldoende instructies of
juist veel te veel. Formuleer opdrachten
zo vaag mogelijk.
3. Plaats je leerlingen eerst in groepjes
en zeg pas dan wat ze moeten
doen. Ga vervolgens de krant lezen
of toetsen verbeteren.
4.
5.
6.
7.
8.
Als leerlingen vragen hebben, geef
dan meteen zelf de oplossing en
vraag niet door, zolang het maar
vooruit gaat.
Laat duidelijk blijken dat je niet
graag gedifferentieerd werkt, eis
van bij het begin stilte en maak je
kwaad als leerlingen iets zeggen
dat niet met hun opdracht te maken
heeft.
Zorg dat bij geen enkel groepje een
extra lege stoel staat. Zo kan je
het hele lesuur lang je voorovergebogen
houding inoefenen.
Laat sommige leerlingen duidelijk
merken dat ze tot een zwakkere
groep behoren en geef ze luid verstaanbaar
voor de rest van de klas
nog maar eens uitleg.
Evalueer leerlingen altijd met punten
en speel ze tegen elkaar uit,
zodat onderlinge verschillen meteen
opvallen voor de hele klas.
9. Ga kost wat kost door met differentiëren,
ook als je merkt dat je
klas er de attitude niet voor heeft
of dat de leerstijl van je leerlingen
meer aansluit bij andere werkvormen.
belangrijk wapen tegen schoolmoeheid.
Maar als een leerling niet wil leren, tja,
dan helpt geen enkele werkvorm. Realistisch
blijven dus.”
KLASSE • Nr. 180
49