Die Kerkblad Junie 2006.p65 - Die Gereformeerde Kerke in Suid ...

2006 junie
inhoud
inhoud
2 UIT DIE WOORD
Ek glo aan die kerk as deel van my
enigste troos
4 REDAKSIONEEL
Misdaad
inhoud
inhoud
6 HOOFARTIKEL
Die Pinksterbeweging - 100 jaar oud
7 HOOFARTIKEL
Die Zuma-saak
8 BRANDPUNT
Evolusie en ons skole
11 VAN DIE TEOLOGIESE SKOOL
’n Relevante liturgie vir die kerke in Sinode
Middellande
13 DIE REDAKTEUR GESELS MET ...
Dr. Paul Snyman
AKTUELE TEMA
18 Onderwys as beroep en roeping
20 Christelike perspektief op openbare skole,
onafhanklike skole en tuisonderrig
22 Christelike perspektief op
moedertaalonderrig en multikulturele
onderwys
25 Skoolgaande kinders - ouers en hul regte
26 Watter doel dien beheerliggame van skole
nog?
30 Die kind as offer - Gereformeerdes en die
onderwys
DISKUSSIE
32 Rick Warren se Die Doelgerigte Lewe - 2
34 Die dilemma van die vrou in die amp - die
antwoord: teks en konteks
36 Die vrou in die ampte - nagedagtes oor
Nasionale Sinode 2006
38 Die vrou in die amp
40 Kultuurhistoriese agtergrond is baie
belangrik
ANDER
41 In dankbare herinnering aan ... ds. Dirkie
van der Walt
42 Kerke dring aan op aksie ten opsigte van
die kultuur van geweld in die SA
samelewing
43 Nederlandse kerk gaan ’n Protestantse
universiteit oprig
56 Die kerk van die brandende lampies
JEUG
44 Brooklynjeug reik uit na Zwaziland
45 Gaan bos!
Moot Skoolverlaterskamp
46 Briewe van ons lesers
50 Lief en Leed
51 Op die Kerkwerf
52 Kleinadvertensies
TEKS IN KONTEKS
DEUTERONOMIUM 6:6-7
“Hierdie gebooie wat ek jou vandag gegee het, moet
in jou gedagtes bly. Jy moet dit inskerp by jou kinders
en met hulle daaroor praat as jy in jou huis is en as jy
op pad is, as jy gaan slaap en as jy opstaan.”
3

Prof. Prof. Callie Callie Coetzee Coetzee (opening (opening van van die die TSP TSP op op 14 14 Maart Maart 2006)
2006)
Uit die WOORD
Ek glo aan die kerk
as deel van
my enigste troos
Lees: 1 Korintiërs 12:12-27 Heidelbergse Kategismus Sondag 21
Sing: Psalm 48:1, 5
Elkeen van ons is lidmaat van ’n gemeente. Elkeen van ons het
iets met die kerk te doen – as lidmaat, as ampsdraer, as
funksionaris of hoe ook al. En as ons elkeen ’n lewende lidmaat
is, dan sal ons ook intense pyn ervaar as die kerk in ons tyd soveel
kritiek moet verduur en deur soveel mense afgeskryf word.
Hoeveel opvattings bestaan daar nie vandag oor die kerk nie. Mense
sien die kerk as ’n struktuur of ’n sinode. Mense meet die kerk aan die
uitsprake wat deur kerkleiers en kerkvergaderings gemaak word, aan
besluite waarmee hulle saamstem of nie saamstem nie. Die kerk word
in die wêreld bespot, in die wêreldlike pers gedissekteer en afgeslag.
Hoe pynlik ervaar ons dit nie in die afgelope weke na die Sinode van
Januarie nie. En hoeveel lidmate en ampsdraers neem nie lustig daaraan
deel nie.
En laat ons erken: Dit gaan oor die algemeen nie goed met die kerk
nie. Hoe verdeeld is die Christendom en selfs kerke onder die noemer
Gereformeerd, in letterlik duisende groeperinge. Die kerk vertoon veelal
die beeld van kwynende gemeentes, van onderlinge verskille, van swak
kerkbesoek, van ’n Sondag-Christendom waarvan in die week feitlik
niks gesien word nie.
As daar een ding is waaraan daar meer as ooit behoefte is, is dit dat
ons erns sal maak nie met wat ons van die kerk waarneem nie, maar
wat ons van die kerk bely. Dan bely ons nie wat sondige mense van
die kerk gemaak het nie, maar wat God in sy Woord oor die kerk
openbaar. Ons bely wat die kerk is en wat die kerk behoort te wees.
As ons erns maak met hierdie belydenis, besef ons altyd weer dat die
kerk niks minder as ’n wonder is nie. Die kerk is in alle opsigte uniek.
Die kerk behoort nie aan mense nie. Die kerk is die skepping, die
instelling van God. Die woord “kerk”, kuriake, beteken letterlik “eiendom
van die Here”. Die kerk behoort aan Christus. Hy is die Hoof, die Koning,
die Bruidegom, die Hoeksteen, die Herder – om maar enkele van die
beelde te noem waarmee die kerk in die Bybel geteken word. Daarom
noem die Bybel ook die kerk die liggaam van Christus, die Bruid, die
leërmag, die kudde, die gebou van God.
Die kerk is die gemeente wat Christus van ewigheid af uitverkies het.
Daarom is dit daar van die begin van die wêreld af, en sal dit daar
wees tot die einde, omdat Christus leef en die ewige Koning is wat
nooit sonder onderdane kan wees nie. Wie hom/haar losmaak van die
kerk, is ook los van Christus en staan daarom buite die saligheid. Vir
die ware gelowige is die belydenis
aangaande die kerk deel van sy/
haar enigste troos. Om aan Christus
te behoort, is om aan die kerk te behoort.
Die kerk is die wonder van die Heilige
Gees. Hy het die kerk tot stand
gebring deur die prediking van die
evangelie. En nou is die kerk sy
woonplek en werkplek. Die artikel
van ons belydenis vorm deel van
die derde deel van die Twaalf Artikels
oor die Heilige Gees en ons
heiligmaking. In die kerk en deur die
kerk word die Woord verkondig en
die sakramente bedien waardeur
die Heilige Gees die geloof werk en
versterk. So vergader en onderhou
Christus sy kerk. En die wonder van
ons lewe is dat ons deur die geloof
aan Christus behoort en daarom
aan sy kerk, lewende lidmate tot in
ewigheid.
Soos in die menslike liggaam elke
selletjie ’n plek en ’n funksie het, en
soos die hele liggaam vanuit die
hoof gestuur en gerig word, so is
dit ook met die kerk. Dit is die beeld
wat in ons Skrifgedeelte gebruik
word om die wonder van die kerk
te teken – die wonder van die eenheid
en die verskeidenheid van die
menslike liggaam. Het u geweet –
Indien ons die bloedvatstelsel
van ’n mens sou uitsny en aanmekaar
las, dan sal dit ongeveer
100 000 km lank wees.
Ons hart klop normaalweg 40
miljoen keer per jaar en pomp
ongeveer 340 liter bloed per uur
4 2006
junie

oor ’n afstand van 100 000 km.
Met oefening kan dit verhoog
tot ongeveer 4 000 liter.
Die spiertjies wat ons oë laat
fokus, trek 100 000 keer per
dag saam.
Elke selletjie in ons liggaam het
ook ’n selkern waarin daar chromosome
is. Dié chromosome is
ook die draers van jou erflike
eienskappe. As die inligting wat
in die chromosome van een selletjie
geberg is, in Engels geskryf
sou word, sal dit 28 ensiklopediese
volumes bestaan.
So sou ons kon voortgaan. Hierdie
wonderlike liggaam word vanuit die
kop, die brein, bestuur en beheer
en gekoördineer sodat die duiselingwekkende
verskeidenheid as ’n
wonderlike eenheid funksioneer.
Wat is ’n liggaam sonder ’n hoof?
Dink nou daaraan: As die menslike
liggaam so wonderlik is, hoeveel
wonderliker is die kerk nie! Sal Hy
sy kerk minder wonderlik maak as
een van sy kinders se liggaam? Die
kerk is dan sy eie liggaam. Dit is
die gemeenskap van die heiliges.
Ons het elkeen persoonlik en almal
saam deel van Christus, die Hoof,
en al sy skatte en gawes. Dit is die
allesbeheersende in die kerk, die
lewensgemeenskap met Christus.
En in ons verbondenheid met Christus
is ons ook aan mekaar verbind,
soos in die liggaam. In die kerk is
ons nie soos ’n klomp los sandkorrels
wat saamgegooi word, maar
tog los van mekaar bly nie. Die kerk
is nie soos ’n hotel waar ’n klomp
mense saambly, in dieselfde eetsaal
eet, maar tog niks met mekaar
te doen het nie. Ons is aan mekaar
verbind, elkeen met sy/haar gawes
en talente.
Ons moet hierdie gawes tot mekaar
se voordeel, tot mekaar se saligheid
aanwend, gewillig en met vreugde.
God gee ons aan mekaar op die
pad van die geloof. Ons mag die gemeenskap
van die heiliges nooit
2006 junie
Uit die WOORD
verwaarloos nie. Dit mag nooit koud en liefdeloos en onpersoonlik word
in die kerk nie. Daar mag niemand vereensaam of gebrek ly nie. Want
ons leef in die kerk saam as mense wat die heerlikste weldaad van God
ontvang het – die vergewing van sondes.
In die Kategismus word hierdie weldaad telkens herhaal. Dit is Christus
wat met sy dierbare bloed vir al my sondes betaal het (Sondag 1); ook
aan my is vergewing van sondes geskenk (Sondag 7); Hy bedek my sondes
voor die aangesig van God (Sondag 14). Dit is die refrein van ons
verlossingslied. Die vergewing van sondes is die hart van die evangelie
en daarom ook die hart van die Kategismus. Hier in Sondag 21 bely ons
dat God nie net my sondes wegneem nie, maar ook my sondige aard, die
feit dat ek nie net sonde doen nie, maar sonde is. Daaraan wil God nooit
meer dink nie. So geheel en al is ek verlos, omdat Christus vir my, in my
plek, voldoen het aan die eis van God se geregtigheid, in my plek voor
die strafgerig van God gestaan het sodat ek vry kan uitgaan.
In die wonder van die kerk beleef ek die wonder van God se vergewende
genade. Ons is in die kerk nie sondelose mense nie. Ons is sondaars,
maar sondaars wie se sondes vergewe is, verloste sondaars deur die
geloof in Jesus Christus.
Dít is die kerk. Nie wat Beeld of Rapport daarvan maak nie, maar wat ons
op grond van God se Woord glo en bely. En steeds meer moet word.
HEIDELBERGSE HEIDELBERGSE KATEGISMUS,
KATEGISMUS,
SONDAG SONDAG 21
21
Vraag Vraag Vraag 54: 54: Wat Wat glo glo jy jy jy van van die die heilige, heilige, heilige, heilige, heilige, algemene, algemene, algemene, algemene, algemene, Christelike Christelike Christelike Christelike Christelike
kerk? kerk? kerk? kerk? kerk?
Antwoord: Dat die Seun van God uit die hele menslike geslag vir Hom
’n gemeente wat tot die ewige lewe uitverkies is, deur sy Gees en
Woord in die eenheid van die ware geloof van die begin van die wêreld
af tot die einde toe vergader, beskerm en onderhou en dat ek daarvan
’n lewende lid is en ewig sal bly.
Vraag Vraag 55: 55: Wat Wat verstaan verstaan jy jy onder onder die die die die die gemeenskap gemeenskap gemeenskap gemeenskap gemeenskap van van van van van
die die die die die heiliges? heiliges? heiliges? heiliges? heiliges?
Antwoord: Ten eerste dat die gelowiges, almal saam en elkeen afsonderlik,
as lede met die Here Christus gemeenskap en aan al sy skatte
en gawes deel het. Ten tweede dat elkeen verplig is om sy gawes
gewillig en met vreugde tot nut en saligheid van die ander lede aan te
wend.
Vraag Vraag 56: 56: 56: Wat Wat Wat glo glo glo jy jy van van van die die die vergewing vergewing vergewing vergewing vergewing van van van van van sondes? sondes? sondes? sondes? sondes?
Antwoord: Dat God, op grond van die voldoening van Christus, aan al
my sondes en ook my sondige aard waarteen ek my lewe lank moet
stry, nooit meer wil dink nie. Uit genade wil Hy aan my die geregtigheid
van Christus skenk sodat ek nooit in die strafgerig van God sal kom
nie.
5

Redaksioneel
“Ons kan nie meer so aangaan nie”,
“genoeg is genoeg”, “die regering
kom nie sy verantwoordelikheid na
nie”, “misdadigers het die plek van die
regering oorgeneem”, “niemand is meer
veilig nie”, “almal het weerlose teikens
geword” – dit is maar enkele van die uitroepe
wat daagliks gehoor word, in koerante
te lees en op televisie te sien is.
Landsburgers ervaar vloedgolwe van
misdaad wat ongekende afmetings aanneem.
Die misdaadstatisiek wat die regering
met lang tussenposes en met
groot traagheid beskikbaar stel, word
weerspreek deur die daaglikse ervaring
van mense in dorpe en stede, in townships
en plakkerskampe, in voetpaaie
en op snelweë, in taxi’s en op treine.
Misdaadstatistiek is moeilik bekombaar,
maar uit beskikbare gegewens is die volgende
prentjie saamgestel:
• Suid-Afrika word beskou as een van
die misdadigste land ter wêreld en
neem die derde plek uit 96 lande in
ten opsigte van moord, tweede ten
opsigte van seksuele misdade en
eerste ten opsigte van verkragtings
(in 2004-2005 is meer as 55 000
klagtes van verkragting by die polisie
ingedien, terwyl baie min verkragters
skuldig bevind word).
• In Suid-Afrika word byna elke halfuur
’n persoon vermoor, meer as
20 000 per jaar.
• Sedert 1991 is ongeveer 2 000 boere
op plase vermoor (volgens ’n radioberig
in Mei word daar tans twee boere
per week vermoor).
• Sowat 40% van die Suid-Afrikaanse
jeug tussen 12-22 jaar was al die
slagoffer van misdaad of geweld.
• Daagliks word 34 motors en meer as
twee vragmotors gekaap (d.w.s. 12
434 motors en 930 vragmotors per
jaar) – met die hoogste vlakke in
Gauteng.
• By 30% van sterfgevalle in Suid-Afrika
is die gebruik van vuurwapens ter
sprake.
Die vraag is: Wat is die taak van die kerk
– en van Christene – in hierdie verband?
Misdaad
Lyk my ons moet onderskei tussen ’n korttermyn- en
’n langtermyntaak.
Korttermyn
Korttermyn
Die voorkoms van misdaad is van so ’n ernstige aard
dat korttermynoptrede noodsaaklik is. Drie sake verdien
hier aandag:
Eerstens ’n dag van verootmoediging, ’n biddag vir vrede
in ons samelewing. Sodanige oproep moet van die
kerke uitgaan en ál die kerke in ons land moet daaraan
deelneem. In die gebede moet die Here gevra word
dat Hy ons samelewing genadig sal wees, ons land
sal seën, die regering wysheid en wil sal gee, die polisiediens
sal aktiveer en misdadigers se harte sal verander.
Tweedens moet daar van al die kerke ’n profetiese
getuienis teenoor die regering uitgaan, naamlik dat die
regering nie naastenby sy verantwoordelikheid ten opsigte
van die bekamping van misdaad nakom nie. As
die regering die wil het, kan die golf van misdaad in
een maand, in een week, ja, binne 24 uur gebreek word.
Deur middel van padblokkades en soektogte in ons
townships, dorpe en stede kan in een nag meeste van
die onwettige wapens deur die polisie – desnoods versterk
en uitgebrei – opgeruim word.
Derdens moet daar – nog vanjaar, miskien op ’n bepaalde
vakansiedag – ’n landswye en vreedsame protesoptog
gereël word wat soos ’n Meksikaanse golf
deur die land swiep, van Kaapstad tot Beitbrug. Hierdie
protesoptog moet ’n duidelike sein aan misdadigers
uitstuur dat alle burgers elke vorm van misdaad verwerp
en hulle wil beywer vir ’n veilige en vreedsame
samelewing.
(Ek weet van ten minste drie sulke protesoptogte wat
reeds gehou is: op 24 September 2003 in Pretoria
(waaraan ek self deelgeneem het), op 30 November
2004 in Johannesburg en op 4 Mei 2006 in Kaapstad.)
Langtermyn
Langtermyn
Op die langer termyn kan op die volgende gefokus
word:
6 2006
junie

Ten eerste moet aan die oorsake van misdaad besondere
aandag gegee word. Die oorsake is wyduiteenlopend,
maar dit sluit onder andere die volgende in:
armoede, werkloosheid, dwelmgebruik, geldmaak (sindikate),
kriminele oriëntasie, wraak en ’n totale gebrek
aan ’n sosiale morele lewenshouding. Kerke kan in
hierdie verband ’n besondere bydrae lewer, aangesien
hulle ’n boodskap bring en ’n evangelie verkondig wat
elkeen van bogenoemde oorsake op ’n unieke wyse
behandel.
Ten tweede behoort die polisiemag uitgebrei en die
funksionering daarvan drasties verbeter te word. Dit
geld trouens vir ons totale regsisteem. Want dit help
nie misdadigers beweeg vrylik rond sonder om gevang
te word nie; dit help ook nie hulle word gevang nie,
maar vanweë swak regspleging kom hulle los; dit help
ook nie hulle word in tronke gesit om kort daarna weer
te ontsnap nie.
Goeie rehabilitasieprogramme in ons tronke kan ook
’n belangrike bydrae lewer om misdadigers ná tronkstraf
weer in die samelewing te laat inpas.
Ten derde moet aandag gegee word aan die byna
totale gebrek aan morele en samelewingswaardes in
ons land, met ander woorde die gebrek aan ’n etiese
gedragskode waarmee kinders kan opgroei en wat deel
kan vorm van hulle lewensuitkyk en lewenswyse.
Die Tussenkerklike Raad van die Afrikaanse Kerke het
verlede jaar ’n kommissie aangewys wat so ’n gedragskode
moet saamstel, wat tans daarmee besig is en
wat ook samewerking ondersoek met die regering se
Program Morele Herlewing.
Die woord is tog waar: Die verandering van hart is die
hart van verandering.
Ons het onlangs die tienjarige bestaan van die nuwe
Grondwet herdenk, ’n grondwet wat hom eksplisiet uitspreek
ten gunste van menswaardigheid, vryheid en
veiligheid. Maar ’n wet op papier beteken niks indien
dit nie op die markplein van die lewe toegepas word
nie.
Ons land is siek van misdaad. Dis nóú die tyd dat Christene,
en kerke, sal opstaan, sal bid en praat, profeteer
en protesteer, sal duidelik maak: tot hiertoe en nie
verder nie, nóú is die dag om op te staan teen alle
vorme van misdaad. Ons wil nie die hel sien losbreek
in Suid-Afrika nie, ons wil iets sien deurbreek van die
koninkryk van God, waar daar vrede en vryheid, reg
en geregtigheid, versoening en harmonie in die samelewing
aanwesig is.
– JHvW
2006 junie
7

HOOFARTIKEL
Die Pinksterbeweging
100 jaar oud
Die Pinksterbeweging (PB), wat in April 1906 in
Los Angeles in die VSA begin het, is vanjaar 100
jaar oud. Met ’n geraamde ledetal van 650 miljoen
mense, is dit al bestempel as die vierde hoofstroom in
die Christendom, naas die Rooms-Katolisisme, die Oosters-Ortodoksisme
en die Protestantisme – hoewel die
PB, streng gesproke, ook by die Protestantisme tuishoort.
Die wortels van die PB gaan natuurlik veel verder terug
as die vorige eeu. Daar is ’n duidelike ooreenkoms en
verwantskap met die Montanisme van die tweede eeu,
die Anabaptisme van die sestiende eeu en die Pentakostalisme
van die negentiende eeu. Tog moet ons nie hierdie
bewegings te lynreg met mekaar verbind en hulle oorhaastig
met mekaar identifiseer nie. Daar is bepaalde nuanseverskille
waarmee ons behoort rekening te hou – waarop
ons in hierdie artikel nie verder ingaan nie. Dit is ook belangrik
om nie die PB volkome gelyk te stel aan die Charismatiese
Beweging nie; terwyl laasgenoemde in bestaande
kerke ’n tuiste gevind het, het die PB tot eie kerkformasie(s)
oorgegaan.
Die PB beklemtoon die volgende aspekte:
• Die gesag van die Bybel as onfeilbare Woord van
God.
• Die belangrikheid van die persoon en werk van die
Heilige Gees, veral die doop met die Heilige Gees en
die spreek in tale as teken van daardie doop.
• Die noodsaaklikheid van die gawes van die Gees,
veral genesing (en soms ook spreek in tale).
• ’n Sterk sendingroeping.
• ’n Lewende verwagting van die spoedige wederkoms
van Jesus Christus.
• ’n Swaar aksent op ’n lewende kerk met ’n oop en
spontane liturgie.
• ’n Lewende spiritualiteit.
’n Duidelike illustrasie van die verskil tussen die Gereformeerde
spiritualiteit en dié van die PB ervaar ek dikwels
wanneer ek in die gemeente Eersterus (by Pretoria) ’n
erediens lei. Die tent waarin die PB Sondae eredienste
hou, staan letterlik ’n paar meter van die kerkgeboutjie
waarin die Gereformeerde lidmate byeenkom en waarin
die Geneefse melodieë (maar ook ander!) “meeding” met
die vrolike hallelujas wat uit die tent opklink. (En almal wil
met hulle sang die Here dien.)
Die vraag is al gestel wat die vinnige groei van die PB
veroorsaak het. Die Nederlandse teoloog, Jan Veenhof,
sien die PB en die Charismatiese Beweging as ’n protes
teen die moderne samelewing met sy koudheid en onpersoonlikheid,
sy fokus op die individu (individualisme), op
geld en aardse goed (materialisme), sy klem op uiterlike
vorme (formalisme) en ’n onnadenkende vasklou aan die
oorgelewerde tradisie (tradisionalisme).
Hoewel die PB sekere belangrike Skrifwaarhede opnuut
beklemtoon het, het kritiek teen die beweging nie uitgebly
nie.
So is daar gewys op die lukraak wyse waarop die Bybel
dikwels hanteer is, sonder om die besondere konteks van
’n bepaalde teks te verreken (biblisisme); daar is daarop
gewys dat die teologie van die PB soms baie oppervlakkig
is; voorts dat sentrale temas in die Bybel, soos byvoorbeeld
die verbond, totaal onderbeklemtoon en eintlik onbenut
gelaat is en dat aan die vrye wil van die mens groot
speelruimte gelaat is; verder dat ’n voorspoedsgodsdiens
(’n kroon sonder ’n kruis) maklik in die PB vastrapplek
gekry het; dat daar in die PB, ondanks die vele beroepe
op die leiding van die Heilige Gees, tog talle pynlike kerkskeurings
plaasgevind het; ten slotte is genoem dat die
PB sterk a-polities ingestel was en hom nie bemoei het
met sosiale vraagstukke nie (soos bv. apartheid).
Die PB is ’n realiteit waarmee tradisionele kerke vandag
rekening moet hou. Waar die AGS in Suid-Afrika in die
onlangse verlede nog as ’n “sekte” beskou is, is dit vandag
nie meer die geval nie. Die tradisionele Afrikaanse kerke
het nog nie hulle verhouding tot die Pinksterkerke duidelik
uitgespel nie, hoewel ons deputate vir gesprek met ander
kerke ’n aantal dekades gelede al ook met die AGS in
gesprek was – ek herinner my een so ’n (redelik vrugtelose)
gesprek wat by die (destydse) RAU plaasgevind het.
Die PB word dikwels die “onbetaalde rekening” van die
tradisionele kerke genoem. Die PB is ’n voortdurende herinnering
daaraan dat die kerk – geen kerk – ooit die persoon
en werk van die Heilige Gees mag vergeet nie.
In dié sin is elke ware kerk van Jesus Christus ’n charismatiese
kerk, ’n kerk wat gawes van die Gees ontvang
het en in diens van die koninkryk van God moet aanwend.
As Gereformeerde Christene bely ons dat die Heilige
Gees aan elke gelowige gegee is sodat ons deur die geloof
aan Christus en al sy weldade deel kan kry, om ons te
troos en ewig by ons te bly (HK 20:53).
– JHvW
8 2006
junie

2006 junie
Die Zuma-saak
Die vraag kan gestel word of daar nog enige sinvolle bydrae gelewer
kan word tot die uitgebreide debat oor die hofsaak waarin mnr.
Jacob Zuma van verkragting vrygespreek is. Kan die Christelike
etiek hier enigiets bydra?
Dit is duidelik dat daar minstens twee aspekte aan die saak verbonde is:
’n juridiese en ’n etiese (of morele).
Oor die juridiese aspek (die regspraak) bestaan daar ’n groot mate van
eenstemmigheid: regter Willem van der Merwe het, met die beskikbare
feite voorhande, tot die konklusie gekom dat mnr. Zuma onskuldig is aan
verkragting en hom dus vrygespreek. Maar, het die regter bygevoeg, mnr.
Zuma se (morele) optrede rondom die hele aangeleentheid van “konsensiële”
geslagsgemeenskap (met ’n 31-jarige familievriendin) is “onverskoonbaar”.
Die regter is wyd geprys vir sy deurdagte en logiese uitspraak en die
opmerking is gemaak dat die onafhanklikheid van die regbank opnuut
onderstreep is, asook dat die gehalte van regspraak in Suid-Afrika op
hoë standaard is. Die buitelandse pers was egter vinnig om die aandag
daarop te vestig dat ’n “swart saak” hier deur ’n wit regter besleg is en
daarom is dit jammer dat die eerste twee regters wat ter sprake was, nie
die saak hanteer het nie. Ten slotte moet hier opgemerk word dat die
optrede van die Zuma-ondersteuners buite die hof minder bemoedigend
was.
Aan ’n regsaak is ook altyd etiese dimensies verbonde en dit is belangrik
om ook daaraan aandag te gee:
Eerstens moet dit verwelkom word dat mnr. Zuma ná die hofuitspraak in
die openbaar verskoning vir sy optrede tydens die betrokke voorval gemaak
het. Politici doen dit nie maklik nie, bedank veel eerder en verdwyn
van die toneel, of hulle klou nie-verskonend vas aan die mag, al word
hulle in ’n staat van beskuldiging gestel – soos in die geval van die Amerikaanse
president, mnr. Bill Clinton, in sy “affair” met Monica Lewinsky in
1998.
Tweedens moet opgemerk word dat die verskoning wat mnr. Zuma aangebied
het, een groot leemte bevat. Sy verskoning staan in verband met
die feit dat hy sonder ’n kondoom (konsensiële) geslagsgemeenskap gehad
met iemand wat MIV-positief is, maar hy het die indruk gelaat dat,
solank as wat seks met wedersydse toestemming plaasvind, dit moreel
geoorloof is. Die afleiding kan dus gemaak word dat vrywillige seks, buite
die huwelik om, eties verantwoord is. Daarmee het hy ’n voorbeeld gestel
wat, te meer in ’n land met ’n hoë voorkoms van vigs, vernietigende gevolge
kan hê – veral vir die opkomende jeug.
Eintlik beteken dit die einde van ’n gesonde seksuele en huweliksetiek.
Dit is gevolglik moeilik om mnr. Zuma in ’n leiersrol te sien in die regering
se Program Morele Herlewing – om nie eers melding te maak van sy
HOOFARTIKEL
verhouding met mnr. Schabir Shaik
wat deur ’n regter as “algeheel korrup”
beskryf is nie en hom sy amp
as visepresident van die land gekos
het.
Ten derde het die hofsaak die debat
oor verkragting (en die vraag na
vroueregte) opnuut in die kollig geplaas.
Verkragting, waarvan daar in
Suid-Afrika meer as 55 000 per jaar
aangemeld word – die werklike syfers
is waarskynlik veel hoër – is
moreel verwerplik; so ook valse beskuldigings
van verkragting, om
watter (soms duistere) redes ook al.
(Kampvegters vir vroueregte wys
egter daarop dat slegs sowat 5%
van verkragtingsklagtes deur vroue
vals is.)
Die Zuma-saak het gewys hoe
broos die menslike natuur kan
wees. Dit het opnuut onderstreep
hoe noodsaaklik en onmisbaar ’n
morele gedragskode vir ons samelewing
is. Soos iemand tereg opgemerk
het: “Ons land het ’n grondwetlike
moraliteit wat die gemeenskapsmoraliteit
ver vooruit is.”
Seksualiteit is ’n gawe van God wat
alleen binne die Godgegewe konteks,
naamlik die huwelik, sy juiste
plek, inhoud en bedoeling vind. Dis
soos ’n vuur: maak jy dit in die kaggel,
verwarm dit almal; maak jy dit
op die mat in die sitkamer, brand
die huis af.
Ons soek – en werk vir – ’n samelewing,
nie maar net waar goeie regspraak
blom nie, maar ook waar
hoogstaande morele waardes en
norme erken, gehandhaaf en uitgeleef
word.
Alleen dán, en dáár, sien ons iets
deurbreek van die komende ryk van
God. – JHvW
9

EVOLUSIE
Dr. Dr. Henk Henk Stoker Stoker (Pretoria-Rietvallei) (Pretoria-Rietvallei)
BRANDPUNT
Die evolusieteorie is ’n
teorie wat wil beskryf
waar alles vandaan kom.
Dit wil antwoorde gee oor
hoe die heelal
oorspronklik ontstaan het,
asook waaraan elke
dingetjie wat deel is van
hierdie heelal sy ontstaan
te danke het.
In kort glo die
evolusieteorie dat iets
soos energie wel bestaan
het, dat daar ’n kosmiese
katastrofe plaasgevind
het, wat gewoonlik as ’n
reuse ontploffing (oerknal
/ “big bang”) beskryf
word, en dat materie deur
die ontploffing tot stand
gekom het.
Verder glo voorstanders
van dié teorie dat oor
miljoene jare die materie
uiteindelik (in een of
ander oersop) toevallig
lewe daargestel het.
Eensellige organismes het
gegroei na meerselliges;
eenvoudige lewe het
aanleiding gegee tot meer
komplekse lewe; en
uiteindelik is die diereryk
en uit hulle die mensdom
daargestel.
en ons skole
Teorie Teorie as as feit feit in in skole
skole
Hierdie geloof dat alles toevallig ontstaan en verbeter het, word deur
handboeke in wetenskaplike terme gegiet, en aan skoolkinders deurgegee
as onbetwisbare en bewese feite. Honderde-duisende Rande word
spandeer om plekke waar ou beendere gevind word (soos by Sterkfontein)
as wêrelderfenisgebiede te laat verklaar en te ontwikkel, sodat skoolkinders
soontoe geneem kan word en gewys word dat die geloof in die evolusieteorie
’n wetenskaplike feit is.
Die evolusie wat nou in die skoolleerplan ingevoer dien te word, is Darwinistiese
evolusie. Vroeg in die 19de eeu het Charles Darwin met sy teorie
gekom dat alles evolusionêr ontstaan het deur ’n proses van nat urlike
seleksie. Soos wat dit moontlik is dat verskillende soorte honde uit een
paar honde-voorouers geteel kan word, het Darwin gesê dat deur natuurlike
seleksie klein veranderinge in opvolgende geslagte sal groei tot groot
afwykings. Oor honderde miljoene jare sou die verandering nie net binne
’n spesie plaasvind nie, maar sou een spesie uit ’n ander tevoorskyn kon
kom, totdat uiteindelik al die spesies wat vandag bestaan, so ontwikkel
het.
Met hierdie idees het Darwin die gedagte van evolusie aanvaarbaar
gemaak, ’n teorie wat in ’n groot deel van die samelewing vandag as ’n
vanselfsprekende waarheid beskou word, al kan dit nie eksperimenteel
vir geldigheid gekontroleer en bewys word nie, en al is daar baie dinge
wat deur wetenskaplikes ingebring kan word wat die waarheid van dié
teorie betwyfel.
Skepper Skepper of of skepping
skepping
Die Darwinistiese evolusieleer wat tans deel van die skoolkurrikulum
gemaak word, is in stryd met die openbaring van God in sy Woord, die
Bybel, en in sy skepping. In sy Woord openbaar God aan ons dat Hy alles
geskape het – elke ding volgens sy soort – en dat Hy alles onderhou en
bestier volgens sy voorsienigheid. Ook in die skepping kan ons verandering
binne soorte, maar nie tussen soorte nie, waarneem.
Vir ons as Christene is die geloof dat die natuur self per ongeluk en sonder
God se toedoen alles voortgebring het, onaanvaarbaar. Ons vind dit nie
in sy Woord of in sy skepping nie. Die afdwing van hierdie evolusionistiese
beskouing in ons skole is ook in stryd met die beginsel van godsdiensvryheid
wat in die Grondwet van ons land gewaarborg word. Christene bely
dat God alles geskape het en alles onderhou en bestier deur sy voorsienigheid.
Die evolusiegeloof wil die eer van God vir sy wonderlike skepping
wegneem en alles aan toeval toedig. Al klink dit hoe onlogies – vir die
evolusionis word die skepping sy eie skepper – het niks uit niks alles
gemaak.
10 2006
junie

Volgens Volgens hulle hulle soorte
soorte
Die Bybel openbaar dat God die hooflewensvorme geskep het volgens
hulle soorte. Elke ding is geskep met ’n eiesoortige bestaanswyse, wat
wonderlik met die res van die skepping in harmonie is. Breedweg kan die
geskape dinge ingedeel word in vier dele of ryke, naamlik stof, plant, dier
en mens. Aan die mens gee die Bybel ’n aparte en spesiale plek. Elke
plant (Gen 1:11, 12) en elke dier (Gen 1:21-25) is na sy eie aard geskape,
maar die mens is eiesoortig, as God se verteenwoordiger, na God se
beeld (Gen 1:26, 27) geskape met ’n opdrag om oor die skepping van
God te heers (Gen 1:28).
Die evolusionistiese siening daarenteen glo dat alles toevallig uit laere
vorms na hoëre vorms ontwikkel het, en dat die mens ’n toevallige hoogste
vorm is. Volgens die Here se skeppingsopdrag is die mens verantwoordelik
vir en in beheer van alles wat God goed geskape het; terwyl volgens die
evolusieleer die mens nie so ’n verantwoordelikheid het nie, en baie organismes
(en selfs rasse) moes uitgesterf het voordat die huidige mens op
aarde gekom het.
God het ’n geestelike lewensbestaan binne die mens se liggaam, en nie
binne die diereliggaam nie, geskep, waardeur die mens geheel en al verskillend
van die dier is. Die vermoë om abstrak te dink, om te praat, en
om met liggaamshouding, oë, gesigsuitdrukking en stemtoon boodskappe
oor te dra, skep ’n groot kloof tussen die mens en enige dier. Die mens se
brein is anders en oneindig ingewikkelder as dié van die dier of enigiets
anders in die hele heelal.
Verder beskik die mens oor geestelike vermoëns soos liefde, geregtigheid,
wysheid, barmhartigheid en godsdienssin, wat nie by enige dier aangetref
word nie. Dit is onmoontlik dat hierdie mens deur natuurprosesse uit die
dier kon ontwikkel het, soos die evolusioniste dit probeer aantoon.
’n ’n Doel Doel op op aarde aarde of of oorlewing
oorlewing
Die Bybel openbaar dat God alles steeds onderhou en na ’n einddoel toe
stuur. God openbaar Homself aan ons as Skepper, Onderhouer, Regeerder
en Voleinder van alle dinge, “want uit Hom en deur Hom en tot Hom
is alle dinge. Aan Hom behoort die heerlikheid tot in ewigheid” (Rom 11:36).
Die evolusionistiese siening daarenteen glo dat alles toevallig uit oorsaak
en gevolg ontstaan het, die swakkeres moet plek maak vir die sterkeres,
2006 junie
BRANDPUNT
en alles en almal op hulself aangewese
is vir hulle oorlewing. Evolusie
aanvaar ’n gewelddadige stryd, met
’n selfsugtige ingesteldheid, van lewende
wesens om te oorleef.
’n Goddelike doel en bedoeling met
die skepping, en daarmee saam die
skeppingsopdrag aan die mens, is
oorheersend in die Bybel. Om mee
te werk aan die doel en voleinding
van die skepping volgens die
Raadsplan van God, is deel van die
mens se roeping. Evolusionisme
gaan daarvan uit dat die mens ’n
toevalligheid is, wat dus ’n einde
aan sy lewe kan maak as dinge nie
vir hom sin maak nie.
As die evolusionistiese filosofie korrek
is, dan is daar geen doel in die
lewe nie. Hierteenoor het elke mens
’n sin van identiteit, van ’n doel in
die lewe, en het elkeen persoonlike
doelwitte en verwagtinge. Wat ’n
persoon glo omtrent sy oorsprong,
sal die persoon se leefstyl en sy siening
van die toekoms bepaal.
Aanpasbaarheid Aanpasbaarheid en en voorsienigheid
voorsienigheid
Ons denke is onder die invloed van
die evolusieleer sterk gerig op aanpassing
van organismes (lewende
wesens) by die omgewing deur verandering,
in plaas dat ons die wonderlike
voorsienigheid van die
Skepper raaksien wat aan organismes
die vermoë gegee het om in
verskillende omstandighede funksioneel
te kan wees en te kan oorleef.
11

BRANDPUNT
’n Varing, byvoorbeeld, pas nie by sy omgewing aan
weens spanninge en kragte wat die natuur in die varing
geplaas het en waardeur die varing ’n plek in die ekologie
gekry het nie. Nee, dit is God wat die plant só
geskape en gestruktureer het dat dit sy sinvolle plek in
die skepping kan inneem as ’n pioniersgewas, sodat
dit onder groter plante as ’n grondbedekker kan groei
en floreer, met baie min sonlig en in taamlike nat omstandighede.
Daar is ’n Goddelike plan met elke gewas en verskynsel.
God se voorsienigheid het aan die skepping ’n
veel groter diepte gegee as wat ons as mense met
ons beperkte verstanderlike vermoëns kan peil.
Mens: Mens: beeld beeld van van God God of of van van aap? aap?
aap?
Die Bybel leer dat God die mens na sy beeld gemaak
het om met die skepping te kan werk, dit te ontgin, dit
te bewaar en dit te kan geniet. Die mens word van die
begin af aan God verbind as God se verteenwoordiger,
God se beeld, sy kind, sy ambassadeur, sy rentmeester,
sy onderkoning, ’n skepsel wat teenoor God verantwoordelik
is vir sy dade. Die mens is volledig deel van
die skepping, en tog is dit alleen die mens wat bewustelik
in God kan glo, Hom kan liefhê en in al sy doen
en late Hom kan gehoorsaam en verheerlik. Evolusionisme
teken die mens as iets wat na die beeld van ’n
aapagtige wese gebeur het, wat op homself gerig is
om te oorleef, en in ’n stryd is om dinge vir homself te
verbeter.
Volgens die Bybel bring God deur ons Here Jesus
Christus verlossing vir ’n vervalle wêreld en mense in
nood. In ’n Christelike samelewing word die swakkeres
daarom in liefde beskerm.
In die evolusieteorie is mense hulle eie redder. Die
sterkeres moet oorwin en die swakkeres moet padgee.
Natuurlike seleksie is ’n wrede wyse waarop nuwe spesies
sou vorm en waarop al hoe meer gevorderde organismes
tevoorskyn sou tree.
Verantwoordelik Verantwoordelik of of nie-verantwoordelik
nie-verantwoordelik
nie-verantwoordelik
Volgens die Bybel is die mens ’n verantwoordelike
skepsel. Eendag sal hy rekenskap moet gee van sy
lewe en sy motiewe. Maar wanneer die mens beskou
word as die produk van ’n vae, doellose, evolusionistiese
proses, is hy gerieflik verlos van alle morele verpligtinge
en verantwoordelikhede. Na alles is hy slegs
’n toevallige produk van natuurlike prosesse, ’n intelligente
dier ten beste. Sy swak gedrag is dan eenvoudig
’n verskoonbare oorblyfsel van sy dierlike voorgeskiedenis.
Indien toevalligheid ons skepper is, dan bestaan daar
geen algemeen-geldende gedragsreëls nie. Ons moet
besef dat ons lewens- en wêreldbeskouing onteenseglik
bepaal word in wat ons glo aangaande ons oorsprong
en ons bestemming. As ons die God van die
Skrifte verwerp en willekeurige prosesse en toevallighede
in die plek van God en sy regering van die wêreld
aanvaar, bestaan daar geen basis meer vir reg en
verkeerd nie. Dan maak jy self jou eie gedragsreëls.
Daarom moet moraliteit agteruitgaan by die aanvaarding
van die evolusionistiese lewens- en wêreldbeskouing.
Deur die evolusieteorie te glo, ontneem die
mens homself van alle hoop – van alles wat regtig saak
maak en vir jou ’n groter doel as bloot oorlewing op
aarde gee.
Die Die ewige ewige lewe
lewe
As alles toevallig ontstaan het, is daar ook nie ’n lewe
hierna nie. Eintlik is daar ook nie sin in hierdie lewe
nie, want dit is maar net ’n kringloop van lewe en dood
totdat daar weer ’n kosmiese katastrofe kom wat alle
lewe op aarde uitwis. Hierteenoor het Christene die
hoop van die opstanding na die dood. Die dood is ’n
werklikheid vir elke mens, maar is nie die einde van sy
lewe nie.
Die opstanding van Christus was die begin van ’n proses
waarvan die volvoering anderkant ons aardse geskiedenis
lê. Nie net sal gelowiges by die opstanding
’n herskepte liggaam kry nie, maar ook die huidige wêreld
sal herskep word tot ’n nuwe aarde en ’n nuwe
hemel (Openb 21:1-4).
Die eerste skepping was ex nihilo (uit niks), die tweede
sal ex vetere (omvorming) wees. Die eerste skepping
word deur God deurlopend en aktief begelei en bestuur
tot volvoering van sy Raadsplan. Die tweede skepping
is ’n omskepping van die eerste tot ’n nuwe en intieme
verhouding met God, vry van lyding (Openb 21:3, 4).
Die kruisdood en opstanding van Christus het die brug
tussen die Skepper en die in-sonde-gevalle skepsels
daargestel (Kol 1:19, 20).
12 2006
junie

’n Relevante liturgie
Ek spesialiseer in Liturgiek,
wat gaan oor die studie van
die erediens. Dit gaan nie
net oor die erediens wanneer die
gemeente bymekaarkom nie, maar
dit kan ook gaan oor diens van die
Here in ons werkplek, in die gesin
en orals, selfs op die sportgrond.
Liturgiek is deel van die vakgroep
Praktiese Teologie. Praktiese Teologie
gaan basies oor die beginsels
en praktiese toepassing van die
Woord van God in die werklikheid.
In Praktiese Teologie is daar vyf
vakke wat aandag kry: Homiletiek,
Kategetiek, Liturgiek, Gemeentebou
en Pastoraal. Heyns en Pieterse
(1993:2) verwys na Praktiese
Teologie as die kommunikasie van
die evangelie in verskillende situasies
met verskillende handelinge
soos prediking, viering van die heil
in die erediens, pastorale sorg,
kerklike onderrig, diens (diakonia),
gemeentebou, ensovoorts. Kortliks
kan dit beskryf word as kommunikatiewe
handelinge in die diens van
die evangelie.
Oor Liturgiek en Praktiese Teologie
self is al baie geskryf in Die Kerkblad.
Ek gee nou hier ’n kort opsomming
van wat ek in my studies gedoen
het. My studie het gegaan oor
“’n Relevante Liturgie vir die Gereformeerde
Kerke in Sinode Middellande”.
Die motivering vir my studie was dat
liturgie een van die belangrikste
maar ook mees verwaarloosde aspekte
van die Gereformeerde Kerke
in die Middellandse Sinode is. Daar
is min navorsing gedoen oor die liturgie
en net ’n betreklike klein aantal
kerkrade bekommer hulle oor die
liturgie. Die gevolg is dat sommige
2006 junie
vir die kerke in
Prof. Rantoa Letšosa
Sinode Middellande
van die kerke in die ressort van Sinode
Middellande sinkretisme, sekularisme
en modernistiese tendense
in die erediens kan invoer.
Alle mense is religieus. Alle mense
is gelowig, maar baie hang af van
wie en hoe hulle aanbid en ook in
wie of wat hulle glo. Mense het verskillende
kulture en in sommige gevalle
– soos dit die geval is met die
Afrikageloof – is dit moeilik om kultuur
en geloof van mekaar te skei.
Die liturgie het ’n onmisbare rol te
speel in die transformering van kultuur.
My studie was daarop gemik
om die manier waarop daar aanbid
word in die Gereformeerde Kerke
van die Middellandse Sinode onder
die loep te neem.
Die studie word in drie dele verdeel.
(Wetenskaplik gestel: Die eerste
gedeelte fokus op basis-teoretiese
beginsels, die tweede op meta-teoretiese
riglyne en empiriese bevindings
en die derde op ’n krities-hermeneutiese
interaksie tussen die
basis-teoretiese beginsels en die
meta-teoretiese riglyne.)
Hierdie studie toon aan dat die Gereformeerde
Kerke in die Middellandse
Sinode ’n liturgie nodig het
wat toepaslik is vir die Afrikaanlede,
maar ook ’n liturgie wat nie maklik
beïnvloed sal word deur kultuur en
die wêreld nie. Die liturgie moet die
kultuur vorm en kultuur moet geakkommodeer
word in die vorm wat
die liturgie aanneem.
Hierdie dinge gebeur nie op dieselfde
vlakke nie. Die evangelie preek
vir die mens in sy eie kultuur en lei
dit tot bekering. Die preek word egter
aangebied binne ’n sekere kultuur,
konteks en taal. Dit is hier waar
die kultuur inpas en bydra tot
die vorming van die liturgie.
Een van die belangrike take
wat aan my by die TSP opgedra
is, is juis om te sien hoe
die kultuur kan inpas en bydra,
nie net by die Liturgiek
as vak nie, maar ook by die
Praktiese Teologie as vakgebied.
Ek moet navors hoe lyk
die kultuur en wat verwag dit
van Praktiese Teologie. Met
ander woorde, ek moet byvoorbeeld
in Pastoraal ondersoek
instel wat glo Afrikamense
in verband met siekte en
hoe om probleme wat deur ’n
verkeerde siening ontstaan,
te hanteer. Wat sou ’n Westerse
benadering wees as iemand
glo dat hy/sy getoor is
nie? Die persoon sal eenvoudig
met alles saamstem wat
die predikant of die medegelowige
sê, net om ontslae te
raak van die persoon. Die gevoel
is altyd dat hulle nie verstaan
word nie, en daarom
moet hy/sy na die inyanga
gaan om die probleem op te
los.
Vanuit ’n korrekte benadering
maak ons die studente bewus
van die bygelowe wat bestaan
in die Afrikakonteks oor
toordery, voorvaderaanbidding;
en leer hulle hoe om
mense wat sulke probleme
het, te begelei om hierdie probleme
te hanteer. Tans het ek
byvoorbeeld ’n student wat
met ’n meestersgraadstudie
besig is, wat ondersoek instel
oor hoe om gelowiges wat
aan toordery vashou/glo, te
begelei om net in Christus te
13
Van die Teologiese Skool

Van die Teologiese Skool
glo. Met die situasie van armoede en MIV/vigs is dit belangrik om praktiese
kontak te hê met mense wat deur hierdie situasies gaan. Dit is
belangrik dat die studente moet gaan hoor hoe ervaar en sien hierdie
mense hulle siektes. Met die nuwe ontwerp van kursusse vorm die Afrikabelewenis
deel van die kurrikulum. Studente moet besoeke aflê by verskillende
institusies/weeshuise om te deel in die ervaring van die mense
wat as gevolg van hierdie pandemies lyding ervaar.
Ons vakke word nie net aangebied aan kandidaatsstudente nie, maar
ook aan Fakulteitstudente wat in Berading spesialiseer en dit as loopbaan
wil volg. Ek gee dus Pastoraal vir die nie-kandidaatsstudente op
derdejaarsvlak. Hierdie kursus het ’n breë raamwerk wat baie dinge
bevat. Dit gaan oor die gebed in berading, skuldgevoel en vergifnis.
Hierin word hulle geleer dat hulle siening oor God baie belangrik is. ’n
Verkeerde siening oor God in berading kan nie genesing bring nie. Dit
kan net die situasie erger maak of tydelik probeer oplos. Die tweede
deel gaan oor die huwelik (voorhuwelikse berading, huwelik- en gesinsberading
en seksualiteit). Hierin word die studente gewys hoe belangrik
berading voor die huwelik en tydens die huwelik is. Die derde deel gaan
oor siekteberading, depressie, berading vir gestremdes en berading
oor die dood. Die meeste van hierdie studente het Psigologie as hoofvak.
Kategetiek is een van die vakke wat onder my sorg is. Dit handel oor
kreatiewe Bybelse onderrig: oor hoe God Homself openbaar in die Bybel,
die boodskap en rol van die Bybel in kreatiewe Bybelonderrig, kreatiewe
Bybelstudie in kreatiewe Bybelonderrig, en dit fokus op behoeftes in
kreatiewe Bybelse onderrig. Daar is groot behoeftes vandag onder die
jeug om jeugbediening te doen. Dit is belangrik dat die bedienaars van
die jeug goeie kennis moet dra oor wat die Bybel leer en wat die fo-
kuspunt moet wees. Die jeug in Sinode
Middellande het aandag nodig.
Daar is byvoorbeeld nie relevante
onderigmateriaal wat gebruik
kan word vir die leer van die kinders
nie, nog minder die meer volwasse
jeug. Die plan is dat kontekstuele
gidse geskryf word om hierdie probleem
op te los. Dit sal dan nie net
vir die studente wees wat predikant
wil word nie, maar ook vir studente
wat belangstel in jeugwerk. Die jeug
in ons kerke het baie aandag nodig.
Oor die algemeen: Dit is duidelik dat
Praktiese Teologie ’n baie breë vakgebied
is wat baie tyd en aandag
verg. Dit is ook een van die vakgebiede
wat baie nagraadse studente
aanlok juis omdat dit oor die praktyk
van kerkwees gaan.
Die dosent is dus voortdurend bewus
van al die uitdagings in die
samelewing en word gedwing om
elke keer met ’n vars oog na die Bybel
te gaan om te hoor watter beginsels
God in sy Woord daaroor
openbaar. •
Nuwe intekengelde vir Die Kerkblad vanaf
Julie 2006
Ons wys ons lesers daarop dat Die Kerkblad se intekening vanaf volgende maand met ’n klein bedraggie
verhoog word. Die nuwe pryse is soos volg:
� 12 Uitgawes per jaar (belasting en posgeld ingesluit): R151
� 12 Uitgawes per jaar (posgeld uitgesluit - by Admin Buro afgehaal): R101
� 12 Uitgawes per jaar (groepsintekening): R136
� 12 Uitgawes per jaar (ontvang elektronies): R101
Vir lesers wat Die Kerkblad en Die Gereformeerde Vroueblad saam ontvang, geld die volgende pryse:
� 12 Uitgawes onderskeidelik per jaar (belasting en posgeld ingesluit: R205
� Uitgawes onderskeidelik per jaar (posgeld uitgesluit - by Admin Buro afgehaal): R155
Ons wys ook ons lesers daarop dat die Bestuur van die Administratiewe Buro onlangs besluit het dat die
intekengeld op ons kerklike tydskrifte voortaan (vanaf 1 Julie 2006) vooruitbetaalbaar sal wees, veral met
betrekking tot nuwe intekenare. Ons doen ’n vriendelike beroep op ons lesers om hulle volle samewerking
in hierdie verband te gee. - Red.
14 2006
junie

Die redakteur gesels met ...
2006 junie
GESPREK
Dr. Paul Snyman
Paul Snyman is op 7 September 1930 gebore in die Lichtenburgse distrik, en het sy skoolloopbaan
begin aan die plaasskooltjie Loslapdoorns. Later word dit Zoetmelksvlei. Sy ouers was Flippie en Annie
Snyman. In 1948 matrikuleer hy aan die Hoërskool Lichtenburg.
In 1951 behaal hy die BA-graad aan die PU vir CGO en in 1952 die UOD. Hy begin sy onderwysloopbaan
in 1953 te Outjo in die destydse Suidwes-Afrika. Na een kwartaal is hy verplaas na Keetmanshoop. In 1954
tree hy in die huwelik met Bessie Ebersohn van die Riemland, en in 1971 keer hulle terug na Suid-Afrika. Hy
was agtereenvolgens verbonde aan die hoërskole van Vryburg, Wolmaransstad en Wesvalia (Klerksdorp).
Bessie het gereeld saam met hom in die onderwys gestaan.
In 1977 word hy registrateur van die Teologiese Skool Potchefstroom, waar hy ook aangebly het tot met
sy aftrede in 1995.
Hy het intussen ook bly studeer, en het in 1985 die D Ed-graad behaal in Fundamentele Opvoedkunde.
Tydens sy onderwysjare het hy Afrikaans, Geskiedenis en Beroepsvoorligting gegee.
Sedert sy aftrede hou hy hom besig met baie lees, hulle hou vlooimarkte en probeer op enige manier
om nie ledig te wees nie. Hy doen ook houtwerk en geniet dit baie. Hy en Bessie het sewe kinders deur die
genade van die Here ontvang, en op hulle oudag is die kinders inderdaad ’n weelde, saam met 19
kleinkinders en drie agterkleinkinders.
Paul Snyman het deur die jare in baie dinge belanggestel. Hy was jare lank lid van die PU vir CHO se
kommando en was in 1977 saam met hulle op die grens. Hy was ouderling en skriba van verskillende
gemeentes en is dikwels afgevaardig na meerdere vergaderings van die GKSA. Kultuursake was ook altyd vir
hom belangrik. Hy was jare lank lid van die Rapportryers en het ook op Geloftefeeskommissies gedien. Hy
was ook vir lank verbonde aan die Potchefstroomse Mannekoor, en het nog altyd ’n lewendige belangstelling
in die politiek gehad.
15

GESPREK
Vertel Vertel Vertel ons ons kortliks kortliks van van jou jou jeugjare, jeugjare, ook ook wat wat wat die die kerk- kerk- kerk- kerk- kerk-
like like lewe lewe betref betref betref. betref betref
Die plaaslewe was vir my as kind baie interessant
en vol avonture. Die versorging van die diere, die
bewerking van die landerye, die tuine en boorde, ag,
alles het byna daagliks iets opwindends opgelewer.
Die lewe was bietjie eensaam en afgeleë, maar die
skoolbus en plaasskool het welkome afwisseling en
sosialisering gebied.
Maar die groot hoogtepunt van elke jaar was die Aprilnagmaal!
Die betrokke Vrydag het ons nie skool toe
gegaan nie. Die vorige aand al is die wa klaar gepak
en voor sonop het ons al die tog na Lichtenburg se
klipkerk begin. Die reis self was een feestelike ontdekkingstog.
Dit het omtrent die hele dag geduur, maar
vroeg Vrydagaand was die tente opgeslaan en alles
afgepak. Dan het die baljaardery begin. Tot laat saans
is daar gespeel en baljaar, en na die aanddiens Sondagaand
het die terugtog begin. Vroeg Maandagoggend
was ons al weer gereed vir skool – wat ’n antiklimaks
was dit tog!
Daar Daar Daar is is tans tans tans heelwat heelwat spanning spanning spanning en en meningsverskil meningsverskil in
in
die die GKSA. GKSA. Hoe Hoe behoort behoort behoort hierdie hierdie hierdie spanning spanning hanteer hanteer hanteer te
te
word,word, en en en watter watter watter raad raad het het jy jy jy aan aan gemeentes gemeentes en en “amps“amps-
draers” draers” in in hierdie hierdie hierdie verband? verband?
verband?
In ’n tyd van spanning en meningsverskil moet ons
veral waak teen oorhaastige optrede. Laat ons
mekaar se standpunte in ag neem, en laat ons veral
die Bybel ons rigsnoer maak. Ons moet onsself ondersoek
en baie bid. Ons moet ons afvra of die New Age
nie reeds ons denke geïnfiltreer het nie, en of ons werklik
vry is van humanisme. Staan ons nie maar vandag
net weer in dieselfde posisie, kerklik gesproke, as in
1859 nie?
Hoe Hoe sien sien jy jy die die pad pad van van die die GKSA GKSA vorentoe?
vorentoe?
Dis ’n moeilike pad vir die kerk vorentoe. Daar sal
seker nog ’n paar jaar lank gesoek en rondgeval
word om die verskille te oorbrug, maar uiteindelik sal
daar koers gekry moet word. Sal dit wees dat die
kerkvolk besluit om mekaar met verskille en al te aanvaar?
Sal dit wees dat hulle in die Naam van die Here
eenstemmigheid bereik? Kom ons bid tot die getroue
Verbondsgod dat Hy ons in ons worsteling sal aansien
en sy kerk sal bewaar.
Was Was jy jy teenwoordig teenwoordig met met die die eeufees eeufees eeufees in in 1959 1959 in in Rus- RusRus- tenburg, tenburg, en en sien sien jy jy uit uit na na die die 150-jarige 150-jarige fees fees DV DV in
in
2009? 2009?
2009?
Nee, ek was nie op die eeufees nie, want toe was
ons nog in die destydse Suidwes-Afrika, en die
pad Rustenburg toe was darem baie ver. Ons sien in
elk geval baie uit na die fees van 2009, en beplan nou
al om dit DV by te woon.
Watter Watter van van die die ouer ouer predikante predikante onthou onthou jy jy jy nog nog nog goed?
goed?
Kan Kan jy jy iets iets meedeel meedeel in in verband verband met met humoristiese humoristiese en/ en/
en/
of of ernstige ernstige insidente insidente wat wat plaasgevind plaasgevind het? het?
het?
In die Thaba Jäh-koshuis was Fires van Vuuren se
kamer langs ons. Ons het later sy preke, wat hy altyd
hardop geoefen het, beter geken as hyself. Die ouheer
Rabbo Pasch het gereeld naweke elders gaan preek,
en dan met die trein van Cachetstasie af gery. Ek moes
dan van vroeg af ure lank sy tas gaan oppas op die
perron. Soms het tot twee klasse daarmee in die slag
gebly, maar die tas moes ek bewaak.
Ds. Manie Louw was die eerste predikant op Keetmanshoop,
en daar was ongelooflike afstande wat gery
moes word. Dan was telefone ook nog nie vrylik beskikbaar
nie. Jy kon dus nie vooraf ’n afspraak maak
nie, en maar die pad aanpak met “ons hoop hulle is
tuis”. En dan was hulle soms nie tuis nie!
Jy Jy was was lank lank as as registrateur registrateur aan aan die die Teologiese Teologiese Skool
Skool
Potchefstroom Potchefstroom verbonde verbonde (1977-1995). (1977-1995). Wat Wat onthou
onthou
jy jy die die meeste meeste in in in hierdie hierdie verband? verband? Was Was daar daar enige
enige
besondere besondere gebeurtenisse gebeurtenisse of of insidente?
insidente?
M
y verbondenheid aan die TSP was baie
vreugdevol. Wat my baie opgeval het, was die
nederigheid en erns waarmee die professore opgetree
het. Hulle was altyd dankbaar oor iets wat jy gedoen
het. Toe ek daar begin het, was prof. Peet Coetzee
die rektor, en die eerste môre toe ek daar moes begin,
16 2006
junie

het ek ’n lang tyd moes wag vir iemand om te rapporteer
en te sê: “Hier is ek nou!” Prof. Peet het my so ’n
minuut lank aangekyk en gesê: “Aarde, jong, en wat
moet ek nou met jou maak?” Dit was vir my so ’n ietsie
van “terugkom aarde toe”, maar ook prof. Peet en al
die ander het baie gou uitgevind hoe hulle dinge, behalwe
hulle klasse, kan delegeer.
’n Professor is ook ’n baie vergeetagtige mens. Oor
sy vak vergeet hy nooit iets nie, maar alle ander dinge
is vir hom bysaak. Van die mooiste en funste humor
van my lewe het ek daar belewe. ’n Professor is alles
behalwe ’n suurpruim.
My ervaring met die studente was altyd vars en mooi.
Dit was goed om te sien met hoeveel verwagting en
goeie bedoelings hulle die bediening ingegaan het. Dit
was aangenaam om hulle sukses gade te slaan, maar
dit was ook traumaties om te hoor van mislukkings en
bedankings uit die kerk.
In my tyd daar het die Hammanskraalse Teologiese
Skool ook een geword met die TSP. Ek dink nie daar
is baie mense wat weet hoeveel werk en beplanning
daarmee gepaard gegaan het nie, maar die personeel
van die TSP en dié van die HTS het sonder murmurering
die taak afgehandel.
Dit Dit is is belangrik belangrik dat dat daar daar ’n ’n nou nou band band tussen tussen tussen die die die profes- profesprofessoresore aan aan die die Teologiese Teologiese Skool Skool en en die die plaaslike plaaslike plaaslike gege-
meentes meentes bestaan. bestaan. Nou Nou weet weet ek ek dat dat dat die die professore
professore
op op op talle talle talle maniere maniere uitreik uitreik na na die die gemeentes, gemeentes, gemeentes, soos soos deur
deur
preekbeurtepreekbeurte waar waar te te neem, neem, voordragte voordragte te te lewer, lewer, lewer, kurkur-
susse susse aan aan te te te bied, bied, naweekbesoeke naweekbesoeke naweekbesoeke aan aan aan bepaalde
bepaalde
streke, streke, streke, ensovoorts. ensovoorts. Omgekeerd: Omgekeerd: by by geleentheid geleentheid het
het
’n ’n groep groep lidmate lidmate van van van ’n ’n gemeente gemeente die die die Teologiese
Teologiese
Skool Skool besoek. besoek. Wat Wat meer meer kan kan gedoen gedoen word word om om die die
die
band band te te versterk?
versterk?
D
ie gewone kerkvolk weet baie min van die
teologiese studie. Ons hoor van vakke soos Hermeneutiek,
Dogmatiek, Elenktiek en nog baie ander,
en dan het ons nie ’n idee waaroor dit gaan nie. Sal dit
nie meer waardering van die gewone lidmate af genereer
as die TSP deur middel van saamtrekke of in Die
Kerkblad die hele ensiklopedie van die Teologie aan
ons bekendmaak nie? Ek dink ek sal met ander oë na
prof. X kyk as ek weet hy is ’n etikus en ek weet ook
wat dit beteken.
Jy Jy was was ’n ’n lang lang lang tyd tyd betrokke betrokke betrokke by by onderwys onderwys in in die die voor- voorvoor- malige malige Suidwes-Afrika Suidwes-Afrika asook asook in in Suid-Afrika, Suid-Afrika, en en het
het
trouenstrouens ’n ’n D.Ed-graad D.Ed-graad in in Fundamentele Fundamentele Fundamentele OpvoedkunOpvoedkun-
de de verwerf. verwerf. Dink Dink Dink jy jy dit dit gaan gaan goed goed met met die die die onderwys onderwys
onderwys
in in die die land land vandag?
vandag?
Nee, dit gaan nie goed met die onderwys in ons
land nie. Die staat is besig om die skole te monopoliseer.
Die magte van die beheerrade word al minder,
en die ouers het geen seggenskap meer oor die skoolonderwys
van hulle kinders nie. God gee die kind aan
2006 junie
GESPREK
die ouer, en die ouers lê die doopbelofte af. Dit is dus
sy onvervreembare reg om toe te sien dat sy kind opgevoed
word in die skool ooreenkomstig sy lewens- en
wêreldbeskouing. Die staat se bemoeienis met die
skool strek so ver as om toe te sien dat die opleiding
die gewenste standaard is en om die onderwys te bekostig.
Die situasie in ons land is nou só dat die Christenouer
se belastinggeld gebruik word vir die nie-Christelike
onderwys van sy kind. Ons moet hulde bring
aan baie onderwysers wat vandag onder baie beperkende
faktore nogtans die Christelike vaandel laat wapper
in die skool.
Wat Wat dink dink jy jy van van skooldissipline? skooldissipline? Behoort Behoort Behoort lyfstraf lyfstraf lyfstraf nog
nog
as as dissiplinêre dissiplinêre metode metode aangewend aangewend te te word? word? Word
Word
dit dit nie nie in in die die boek boek Spreuke Spreuke aanbeveel aanbeveel aanbeveel nie?
nie?
Lyfstraf kan op ’n verkeerde manier toegepas word
en dan kan dit baie nadelig wees. Reg toegepas
is dit egter ’n uitstekende manier om die kwaad te bestry.
Ek was 25 jaar in die onderwys en in daardie tyd was
daar by geeneen van die skole waar ek betrokke was,
probleme oor geregverdigde lyfstraf nie. As die kind
weet waaroor alles gaan en hy weet dat hy skuldig is,
aanvaar hy klokslag sy straf soos ’n man.
Dit is ongelukkig so dat die Evolusionistiese Sielkunde
ook die skoolwêreld kom oorheers het en beweer dat
lyfstraf lei tot allerlei geestelike letsels en so aan.
Daarteenoor dink ek ons ouer garde was reg: “’n Pak
op sy tyd is soos brood en konfyt.” As ons die Spreukeboek
lees, is daar by ons ook geen twyfel oor die saak
nie (Spr 10:13 en 26:3) – en nog andere ook. Vandag
in ’n lyfstraflose tyd het ons meer sielkundige probleme
met ons kinders as ooit tevore.
Een Een van van die die vakke vakke wat wat jy jy jy op op op skool skool doseer doseer het, het, was
was
Afrikaans. Afrikaans. Hoe Hoe belangrik belangrik belangrik is is moedertaalonderrig, moedertaalonderrig, veral
veral
in in verband verband met met die die kategese-onderrig kategese-onderrig in in die die kerk?
kerk?
M
oedertaalonderrig is oor die hele wêreld ’n
erkende beginsel in alle opvoedkundestelsels.
Geen opvoedkundige van naam betwis dit meer nie.
Ons dink hier aan een van ons eie land se grotes in
die Opvoedkunde, naamlik prof. J Chris Coetzee. Sy
werk het baie daartoe bygedra dat moedertaalonderrig
’n internasionaal-erkende beginsel geword het.
Dit lyk soms of onderrig in ’n ander taal baie goed is,
omdat die kind so gou ’n ander taal aanleer. Die praktyk
het egter bewys dat jy eers jou moedertaal deeglik
moet ken voor jy ’n ander taal aanleer. Om eers jou
moedertaal baas te raak, lei tot deegliker begripsvorming
en afleiding (abstrahering) in jou denke. Vir die
kategese is dit baie belangrik, want in die geloofslewe
van die mens speel abstrahering ’n baie groot rol. In
die reël is dit dus nodig om eers jou volk se kinders
hulle moedertaal goed te leer, want dan kan dit lei tot
groot denkers om alle terreine.
17

GESPREK
As As oud-Geskiedenisonderwyser oud-Geskiedenisonderwyser is is jy jy jy sekerlik sekerlik sekerlik nie nie ge- gege- maklik maklik met met die die min min aandag aandag wat wat Geskiedenis Geskiedenis Geskiedenis vandag
vandag
op op skool skool ontvang ontvang nie. nie. En En dan dan is is is daar daar daar nog nog nog die die beswaar
beswaar
datdatdat Geskiedenis Geskiedenis Geskiedenis in in die die vorige vorige politieke politieke bedeling bedeling eensyeensy-
dig dig aangebied aangebied was. was. Is Is die die nuwe nuwe benadering benadering benadering nie nie ook
ook
eensydig eensydig nie? nie? Hoe Hoe belangrik belangrik is is dit dit om om om Geskiedenis
Geskiedenis
Geskiedenis
op op skool skool te te neem neem (en (en ek ek sluit sluit Kerkgeskiedenis Kerkgeskiedenis hierby
hierby
in)?
in)?
Selfs onder die vorige bewind was daar al, myns
insiens, te min aandag gegee aan Geskiedenis.
Geskiedenis is nie opleiding vir ’n bepaalde werkskring
soos byvoorbeeld Rekeningkunde nie, maar dis ’n vormingsvak
vir die mens self. Dit gee jou perspektief in
die lewe deurdat dit jou leer waarvandaan jy kom en
waarheen jy gaan. Die afloop van die wêreld- en kerkgeskiedenis
is die openbaring van God se raadsplan
met die wêreld en met Geskiedenis (ook kerklik) loop
jy op God se spoor wat Hy deur die eeue in hierdie
bedeling van ons getrap het.
Die bewering dat Geskiedenis in die vorige bedeling
eensydig aangebied is, is deels toe te skrywe aan die
onbetrokkenheid van die swart volke wat meer in politieke
kwessies belanggestel het as in hulle kulturele
vorming. In die verlede is die geskiedenis darem nie
verdraai soos tans nogal gebeur nie. Ek verwys na die
staatspresident se bewering dat die swart volke al voor
die Egiptenare gelees en geskryf het.
Geskiedenis is soos moedertaal: elke individu moet
daarin opgelei word! Anders gaan so ’n volk aan geestelike
armoede ly.
Jy Jy het het voortdurend voortdurend belanggestel belanggestel in in kultuursake. kultuursake. Nou
Nou
is is die die verhouding verhouding tussen tussen “kultuur “kultuur en en en kerk”, kerk”, “nasionaal” “nasionaal”
“nasionaal”
en en “Christelik” “Christelik” een een van van daardie daardie voetangels voetangels waaroor
waaroor
die die die kerk kerk en en teologie teologie teologie nooit nooit nooit uitgepraat uitgepraat raak raak nie. nie. Daar Daar is
is
’n ’n hele hele hele aantal aantal standpunte standpunte in in hierdie hierdie verband, verband, waarvan
waarvan
ek ek slegs slegs enkeles enkeles noem: noem: (1) (1) (1) Christelik Christelik óf óf óf nasionaal;
nasionaal;
(2) (2) Christelik Christelik én én nasionaal; nasionaal; (3) (3) nasionaal-Christelik;
nasionaal-Christelik;
en en (4) (4) Christelik-nasionaal. Christelik-nasionaal. Christelik-nasionaal. By By watter watter een een een van van hulle
hulle
(of (of (of dalk dalk ’n ’n ander ander een) een) vind vind vind jy jy die die meeste meeste aansluiting?
aansluiting?
Waarom, Waarom, Waarom, en en hoe hoe definieer definieer jy jy jou jou standpunt?
standpunt?
Christelik-nasionaal is vir my die mees korrekte.
Die opvoeding van elke kind en mens, trouens sy
hele lewe, is tog Christelik georiënteerd, en daarom is
dit die eerste kwalifikasie vir ons skoolopvoeding en
ganse lewe. Die tweede kwalifikasie is dat dit ook volksgetrou,
dus nasionaal, moet wees.
Maar weens klimaatsverskille, omgewingsfaktore, geskiedenisagtergrond
en baie ander faktore, sal die
Christelike hom by die Eskimo anders openbaar as
byvoorbeeld by die Afrikaner of die Zoeloe. Die woord
nasionaal is dus nie primêr nie, maar ’n byvoeglike
bepaling van die woord Christelike.
Jy Jy noem noem noem dat dat jy jy dikwels dikwels op op op Geloftefeeskommissies
Geloftefeeskommissies
gediengedien het. het. het. Hoe Hoe Hoe sien sien sien jy jy die die plek plek plek van van Geloftefees Geloftefees vanvan-
dag dag in in in die die nuwe nuwe konteks konteks van van Versoeningsdag Versoeningsdag op op 16
16
Desember?
Desember?
G
eloftefees is ’n gelofte wat ’n volk in nood aan die
Here gedoen het. Die gelofte mag dus nie nagelaat
of selfs verwaarloos word nie. Op dié dag word in
dankbare herinnering gebring die wonderbare uitredding
van God, nie net van ’n bepaalde volksgroep nie,
maar veral van die Christendom. Dit is goed dat volkere
in Suid-Afrika met mekaar versoen, en op Geloftedag
kan daar versoeningsboodskappe wees, maar as ons
bloot vassteek by ’n horisontale versoening met mekaar,
dan is ons pogings tot mislukking gedoem. Primêr
en voor alles moet ons ons met God versoen, en dan
eers kan ons dink aan horisontale versoening.
Het Het jy jy jy nog nog hoop hoop hoop vir vir die die toekoms?
toekoms?
Ja! Dawid sê in Psalm 18:30 – “Want met U loop ek
’n bende storm en met my God spring ek oor ’n
muur.” Ons volk het al so baie in die verlede moes
hoor dat God ons hier aan die suidpunt van Afrika geplant
het met ’n doel. En dan het die mededeling gevolg
dat ons die Christendom hier moes kom verbrei. Nou
ja, solank ons hierdie opdrag uitvoer, sal die Here ons
bewaar teen alles wat op ons mag aanstorm. Dit wil
nie sê dat die Here ons nie sal laat swaarkry nie! Israel
moes selfs deur ballingskap gaan.
In vandag se lewe lyk dit nie vir my of ons as volk baie
ywerig is met dié opdrag nie. Ons kan dankbaar wees
vir baie wat hulle lewens opoffer vir die uitdra van God
se Woord, maar daar is nog soveel onbetrokkenheid
en so baie wat selfs ontkersten raak.
Enige Enige ander ander sake sake op op die die hart?
hart?
Ja, ek het dringende versoeke aan al ons dominees:
· Eerstens: Raak asseblief betrokke by al u lidmate.
Ek wil die Woord van die Here nie net van die preekstoel
af hoor nie. Ek het dit veral nodig as ek daar in
my huis met my probleme sit. Ek wil die Woord hoor
as ek worstel om my gesin te versorg, ek wil die Woord
hoor as ek radeloos is met ’n kind wat teen die prikkels
skop, ek wil die Woord hoor as ek daar in my kamertjie
of woonstel sit en worstel met ’n liefdesteleurstelling
of as ek in vertwyfeling is oor die regverdigheid van
God. Dominee, die beste gemeentebouhandeling is
HUISBESOEK!
Tweedens vra ek dat die kategese ’n hoë voorkeur by
u moet geniet. In die skole word geen godsdiens meer
geleer nie. Ons mense verheidens en raak ontkersten.
Al bolwerk, behalwe die ouers, wat ons daarteen het,
is katkisasie en nogmaals katkisasie van hoë gehalte!
Derdens vra ek dat u ons jongmense nie moet verwaarloos
nie. Ons jeug het in hierdie tyd ’n baie groot stryd.
Hulle word deur groepsdruk geterroriseer, deur die media
gebombardeer en deur almal gekritiseer. Al lyk hulle
vir ons so selfversekerd, is hulle die mense wat vandag
baie dringend hulp nodig het.
18 2006
junie

2006 junie
19

Onderwys
D
Dr. Dr. Elsa Elsa van van dyk dyk (Pretoria) (Pretoria)
Onderwys as
beroep en roeping
ie getal professioneel gekwalifiseerde onderwysers wat jaarliks tot
dié beroep toetree in ons land, raak al hoe meer ontoereikend om te
voorsien in die nasionale doelwit van kwaliteit onderwys en opleiding vir
alle mense. Daar bestaan reeds ’n tekort van 30 000 onderwysers in
Suid-Afrika. In hierdie artikel wil ek kortliks verwys na enkele spesifieke
eietydse eise wat die taak van onderwysers sodanig bemoeilik dat net
persone wat werklik geroepe voel tot hulle taak, steeds in die onderwys
bly of tot die onderwys toetree.
As deel van die besondere taak van die onderwyser om leerders
toe te rus met die nodige kennis en sosiale, denk- en besluitnemingsvaardighede,
ten einde sinvol in te skakel en aan te pas by die huidige en
toekomstige samelewing sowel as die internasionale wêreld, kom die
onderwyser voor talryke harde samelewingswerklikhede te staan, soos
die eise van kultuurverskeidenheid, die invloed van die massamedia, die
realiteit van gesagsverwerping en die afwesigheid van geloofsankers en
’n toekomsvisie. Hierdie werklikhede gaan gepaard met krisisverskynsels
soos aanranding, seksuele geweld, rassevoorvalle, dwelmgebruik en minagting
vir gesag wat in een of meer vorme in alle skole voorkom. Mens
kan hierna verwys as ’n sosiale noodsituasie.
Multikulturele samestelling van skole
Daar sit leerders uit verskillende kultuurgroepe en uit totaal verskillende
agtergrondmilieus, maar ook leerders met verskillende geloofsoortuiginge
saam in een klas. Dit is ’n werklikheid waarmee onderwysers in
ons land elke oomblik van die dag moet rekening in die klas- en onderrigsituasie
– eerstens wat betref onderrigmetodes, maar tweedens ook wat
betref sosiale integrasie en die implikasies daarvan.
Die tradisionele inhoudgebaseerde onderwys, waarin dit gegaan
het om oordrag en memorisering van feite (’n stelsel wat nie meer in pas
was met wêreldtendense nie, omdat dit gekenmerk is deur passiewe leer,
papegaaiwerk, rigiditeit en eksamengedrewenheid), is vervang met ’n
nuwe stelsel, bekend as Kurrikulum 2005. In uitkomsgebaseerde onderwys
val die klem dan op ’n reeks multidissiplinêre uitkomste vir alle leerders
en alle leer. Onderwysers word nie beperk tot ’n rigiede sillabus wat binne
’n spesifieke tyd voltooi moet word nie. Leerprogramme is buigbaar en
maak voorsiening vir verskillende vaardigheidsvlakke, juis om die komplekse
samestelling van klasgroepe te akkommodeer.
Naas die kreatiewe denke wat vereis word en die uitdagings wat
die onderrigtegnieke van die nuwe stelsel aan onderwysers stel, moet
hulle geroepe wees om leerders gedurig bewus te maak van die bestaansreg
van elke medeleerder, want uiteindelik moet leerders as volwassenes
saam met alle landsburgers werk, woon en ontspan, en ’n betekenisvolle
lewe kan lei.
Beeld (26 April 2006, p. 15) het egter onlangs berig dat daar in ’n
studie van die RGN wat pas verskyn het, Teacher education and the
challenge of diversity in South Africa, bevind is dat onderwysers nie doeltreffend
opgelei word om die uitdagings van diversiteit in skole te hanteer
nie. “Daar is bevind, hoewel opvoedkundiges inklusiewe en multikulturele
benaderings volg”, daar nie ’n kursus of studiemateriaal bestaan “oor
hoe om inklusiwiteit op ’n
sistematiese wyse te hanteer nie”.
Hopelik sal die uitslag van dié
ondersoek kurrikulumskrywers
bewus maak van ’n dwingende
behoefte by huidige en
voornemende onderwysers oor die
uitdagings wat die praktyk stel.
Weer eens moet onderwysers maar
net besef dat “skoolhou” oor véél
meer gaan as blote onderrig – leerders
moet ook sosiaal opgevoed
word in ’n gees van respek vir
menswaardigheid.
Invloed van die massamedia en
die tegnologie
In 2006 kan geen mens
hom indink in ’n samelewing sonder
rekenaars, internet, e-pos, faksmasjiene,
selfone, televisie, video’s
en DVD’s nie. Die positiewe bydrae
hiervan tot doeltreffender funksionering
van alle lewensektore, kennisverryking
en die “kleiner word”
van die internasionale wêreld, kan
nooit ontken word, maar intieme
menslike kommunikasie is meesal
afwesig. Selfs gesinsverhoudinge
raak verskraal. Kinders word slimmer
agter TV- en rekenaarskerms,
maar hulle is grootliks passief en
arm aan intieme sosiale verhoudinge
met ouers en maats.
Ongewenste norme kom
as eenrigtingverkeer tot in elke
woonkamer. Dink maar aan sake
soos aggressiwiteit, vuil taalgebruik,
vandalisme, diefstal, seksuele tonele,
disrespek vir ander se eiendom
en vir menselewens, ensovoorts.
Onderwysers het daagliks
met oortredings in dié konteks te
doen. Leerders besef dikwels nie
eens dat hulle optrede onaanvaarbaar
is nie. Indien onderwysers aan
hulle die korrekte norme voorhou,
sluk hulle moeilik daaraan weens
hulle voortdurende blootstelling aan
20 2006
junie

die media, maar selfs aan die onmiddellike
lewenspraktyk oral rondom
hulle. Desnieteenstaande dié
harde werklikheid is onderwysers
altyd geroepe om hulle toe te wy
aan die uitskakeling van sulke gewoontes
en gedrag.
Verwerping van gesag en afwesigheid
van ’n positiewe toekomsvisie
Daar verskyn gereeld berigte
in koerante oor onderwysers
wat uitsprake maak oor dwelmgebruik
en leerders se brutale houdings,
nie net in die klaskamers nie,
maar veral ook in groepgedrag
waartydens leerders maklik alle morele
waardes oorboord gooi. In sulke
skole is daar talle dissiplinêre
probleme, leerders presteer swak
en standaarde verlaag noodwendig,
omdat daar geen positiewe leerkultuur
bestaan nie. Sulke gedag
kan enersyds teruggevoer word na
leerders se ouerhuise waar ouers
nooit aan hulle kinders grense stel
nie, maar hulle toelaat om te doen
wat hulle wil. Andersyds beleef baie
leerders die samelewing waar inbrake,
diefstal en moord daagliks
plaasvind, as ’n wettelose omgewing
waarbinne enige optrede aanvaarbaar
is.
As gevolg van die radikale
verskil tussen wat “is” en wat “behoort”
te wees, word volwassenes
se gedrag deur kinders bevraagteken,
en te midde van verwarring
raak dit al hoe makliker om alle norme
oorboord te gooi en rigtingloos
rond te dobber. Leerders in skole
worstel met vrae soos: Wat is my
besondere plek in die samelewing?
Waar pas ek in? Hoe kan ek ’n bydrae
lewer? Wat is die sin van my
bestaan? Hulle negatiewe houdings
en gesindhede is in werklikheid ’n
desperate soek na grense en vastigheid.
Talle opvoeders begryp nie
die kind se stryd in die moderne samelewing
nie, en dan ontwikkel hulle
’n leegheid, ’n doelloosheid, lewensangs
en selfs wanhoop.
Onderwysers wat professioneel
opgelei is, behoort egter
Dr. Elsa van Dyk (BA, THOD, B Ed, M Ed, D Ed) was adjunkhoof van die Onderwys Navorsingsburo van die TOD tydens
die vorige bedeling. Sy het sedertdien afgetree. Sy is ’n lidmaat van Pretoria-Alkantrant.
2006 junie
kennis te dra van die snelle tempo waarteen alles in die wêreld verander
en watter eise dit aan jongmense stel. Tog meen kenners dat onderwysers
nooit totaal mag opgaan in moderne neigings ten koste van die
behoudende nie, maar moet hulle leerders help om teenstrydige norme
positief te verwerk.
Onderwysers wat ’n vertrouenshouding, gebaseer op ’n konsekwente
vertolking van positiewe norme, met leerders opbou, kan meehelp
dat die leerders uiteindelik self sal ontdek dat negatiewe gedrag net lei tot
chaos, wrywing en onstabiliteit, terwyl ware vryheid, stabiliteit en orde
slegs deur gehoorsaamheid en innerlike selfdissipline moontlik is.
Vir die Christenonderwyser hou dit die rigtinggewende taak in
om vanuit ’n Christelike lewens- en wêreldbeskouing Bybelse norme en
waardes aan die leerders voor te hou en hulle te lei tot die besef dat hulle
verhouding met God en hulle medemens die fondament is van alle ander
verhoudinge en dat juis dié geloof ’n diepere sin aan hulle bestaan gee.
Hierdie benadering sal egter net in Christelike skole gevolg kan word.
Onderwysers in staatskole is egter altyd gebonde aan die professionele
gedragskode wat vir hulle beroep geld, en hulle moet besef “dat
’n opvoedkundige instansie die gemeenskap dien”. Hulle moet leerders
“met ander geloofsoortuiginge respekteer” en daarna “strewe om aan leerders
’n stel waardes voor te hou wat ooreenstem met dié in die Handves
van Menseregte, soos vervat in die grondwet van die Republiek van Suid-
Afrika” (Credo SAOR).
Slotopmerking
Asof al bogenoemde “eise van die tyd” nie genoeg uitdagings
aan huidige en voornemende onderwysers stel nie, is daar talle onsekerhede
oor implikasies van staatsbeleid in Suid-Afrika, maar ook oor reeds
bestaande probleme wat ernstige optrede van onderwyskundiges gaan
verg. Enkele sulke realiteite word ter afsluiting kort en kragtig genoem:
• Die stelling van Kader Asmal op 31 Maart 2004 dat hoër onderwys in
Suid-Afrika voortaan op die ideologie van Karl Marx gegrond sal wees.
Dit hou in die konteks van hierdie artikel in dat ook onderwysers nie
meer opleiding gebaseer op ’n Christelike lewens- en wêreldbeskouing
sal ontvang nie.
• “Onderwys in Suid-Afrika is in ’n krisis. Dit blyk uit die resultate van
die Trends in International Mathematics and Science Study van 2003
waar Suid-Afrika laaste gekom het uit 46 lande wat leerders in graad
8 ingeskryf het” (H Giliomee et. al. 2004).
• Daar is swak beplanning by die regering vir die voorsiening van onderwysers.
Slegs in die Wes-Kaap word beplan vir die behoefte aan
Afrikaansmedium onderwysers (H Giliomee et. al. 2004).
• “Daar is groot tekorte aan klaskamerruimte, veral in die provinsies
van die Wes-Kaap en Gauteng waar die grootste bevolkingtoestroming
is” (Gilliomee et. al. 2004).
• Afrikaanse skole en universiteite word gedwing om kompromieë te
maak oor taal en standaarde (H Giliomee et. al. 2004).
• “Die huidige stelsel het bates (breë legitimiteit en ’n regverdige verdeling
van fondse), maar het onteenseglik groot laste (veral verlaging
van norme en standaarde, die ondermyning van institusionele outonomie
en die kwynende moraal van onderwyspersoneel)” (H Giliomee
et. al. 2004).
• Daar is van die kant van die onderwysdepartement ’n meedoënlose
druk vir verandering – hulle wil die finale seggenskap hê oor hoe
ruimte gevul moet word, watter leerders ingeskryf word en watter
voertaal gebruik word (H Giliomee et. al. 2004). •
21
Onderwys

Onderwys
Prof. Prof. Kobus Kobus Mentz Mentz (Direkteur, (Direkteur, Skool Skool vir vir Opvoedkunde Opvoedkunde en en Opleiding, Opleiding, Noordwes-Universiteit, Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus)
Potchefstroomkampus)
Christelike perspektief op
openbare skole, onafhanklike
skole en tuisonderrig
Vir die Christenouer is een van die belangrikste
besluite om te neem die skool waarheen hulle
verbondskinders moet gaan. In sommige omgewings
is die keuse maklik. Die skool oorkant die
straat of om die hoek was “nog altyd ’n goeie skool”.
In ander gevalle is die skool en koshuis waar die
ouer self jare tevore onderrig ontvang en gebly
het, die logiese keuse om die kind heen te stuur,
selfs al is dit ver van die ouerhuis af. Ongelukkig
is die keuse nie altyd maklik nie. Die transformasie
wat veral in tradisioneel Afrikaanse skole op die
platteland plaasgevind het, is nie altyd aan die
gemiddelde stedeling bekend nie. Dit het gelei tot
die stigting van ’n groot aantal onafhanklike Afrikaanse
skole en die soek na alternatiewe, soos
elektroniese of ander, programme wat kinders
moet ondersteun wat tuisonderrig ontvang.
Voordat die saak verder bekyk word, word daar
eers gefokus op die amptelike beleid van die Departement
van Onderwys, soos vervat in wette en
beleidsdokumente. Volgens die Suid-Afrikaanse
Skolewet van 1996 bestaan daar slegs twee tipes
skole in Suid-Afrika, naamlik openbare en onafhanklike
skole. Dié terme kan verwarrend wees,
aangesien daar aangetoon sal word dat elke openbare
skool ook ’n sekere mate van onafhanklikheid
het, en elke onafhanklike skool ’n mate van kontrole
deur die staat het. In hierdie artikel word dié
twee tipes skole bekyk, asook die konsep van tuisonderrig.
k Breedweg gesien is ’n openbare skool ’n skool
waarvan die onderwysers se vergoeding deur die
provinsiale departement van onderwys betaal
word. Wat verdere finansiële ondersteuning deur
die staat betref, is daar ’n wye verskeidenheid opsies.
Openbare skole word landswyd in vyf kategorieë
verdeel, vanaf sogenaamde “ryk” skole tot
“baie arm” skole. Skole met baie behoeftes en ’n
ouerkorps wat nie kan help bydra nie, word dan
meer ondersteun as die “ryk” skole. In praktyk
beteken dit dat sommige welaf skole jaarliks, buiten
vir die onderwysers se vergoeding, slegs enkele
duisend Rand van die Departement van Onderwys
ontvang vir onderhoud aan geboue, sport, druk-
werk en ander kostes. Elke openbare skool is verplig
om jaarliks ’n begroting daar te stel wat deur die ouers
goedgekeur moet word. Die gevolg is dat onderriggeld
by openbare skole wissel vanaf so min as R100 per
jaar tot so veel as R9 000 per jaar per kind. In openbare
skole maak ouers deur middel van ’n beheerliggaam
’n inset in sake wat die ouers raak.
k ’n Onafhanklike skool is ’n skool waar alle kostes
deur die ondersteunersgemeenskap – hoofsaaklik die
ouers – gedra word. Die wet waarna verwys is, bepaal
dat enige persoon op eie koste ’n onafhanklike skool
mag oprig en onderhou. Dit sluit die vergoeding van
onderwysers in. Verder word dit gestel dat die standaard
van so ’n skool nie laer mag wees as in openbare
skole nie, en dat elke onafhanklike skool by die departement
geregistreer moet word. Ouers bepaal grootliks
die gees en rigting van die skool, en onderriggelde kan
wissel van so min as R5 000 per jaar tot so veel as
R100 000 per jaar per kind, en selfs meer. ’n Interessante
bepaling in die Suid-Afrikaanse Skolewet is dat
die Departement van Onderwys ’n finansiële bydrae
tot ’n onafhanklike skool “kan” maak. In praktyk beteken
dit dat onafhanklike skole aansoek doen vir ondersteuning
en die departement dan die meriete van die saak
oorweeg. Onafhanklike skole het gewoonlik ’n raad wat
die skool beheer.
k Wat tuisonderrig betref, bepaal die Suid-Afrikaanse
Skolewet dat kinders tuisonderrig kan ontvang waar
dit in die beste belang van die kind is, en indien die
standaard van onderrig nie minderwaardig is nie. Verskeie
instansies vir tuisonderrig bestaan dan ook, waarvan
’n aantal in gereformeerde kringe.
Dit is belangrik om daarop te let dat die Departement
van Onderwys dus in ’n mindere of meerdere mate
betrokke is by die twee tipes skole sowel as tuisonderrig.
Maar waar laat dit die verbondsouer? Daar word
vervolgens gekyk na ’n aantal stellings wat dikwels
deur ouers gemaak word:
“Dis ons skool en die departement moet ons uitlos”
Indien so ’n stelling gemaak word met ’n openbare
skool in gedagte, is dit nie korrek nie. Die harde werk-
22 2006
junie

likheid is dat die departement meer as 80% van die
kostes van die skool dra deur middel van die vergoeding
van die onderwysers. Die argument dat die departement/staat
weliswaar die skool finansieel ondersteun,
is ook waar – maar daar word hiermee volstaan.
Kollegas in ander lande staan dikwels verstom oor die
mate van inspraak wat ouers in Suid-Afrika wel in
openbare skole het. In ’n land soos die VSA is dit ondenkbaar
dat ouers betrokke is by die aanstelling van
onderwysers in openbare skole. Christenouers in Suid-
Afrika moet dus hulle betrokkenheid by openbare skole
konkreet maak deur nie net te help vorm aan die gees
en karakter van die skool nie, maar te sorg dat hulle
verteenwoordig word deur ’n beheerliggaam wat die
sentimente van die ouers na die skool kan bring. Die
gevaar is egter groot dat ouers kan inmeng op terreine
waar hulle dit nie behoort te doen nie.
Die gevolgtrekking waartoe gekom kan word, is dat
die Christenouer ’n geleentheid het wat benut moet
word. Waar wil ’n mens ’n beter geleentheid hê as dit
wat deur die (soms omstrede) Skolewet gestel word,
naamlik dat die beheerliggaam ’n grondwet vir die skool
moet opstel, ’n missie vir die skool moet ontwikkel en
’n gedragskode moet daarstel? Dis ’n goue geleentheid
wat deur ouers en beheerliggame aangegryp moet
word.
“Die standaarde in openbare skole is laag”
Dit is dalk waar van sekere skole, maar daar is geen
twyfel daaroor dat die standaard van ’n skool nie deur
’n departement bepaal word nie, maar deur die onderwysers.
’n Goeie onderwyser kan die swakste leerplan
of metode omvorm tot ’n gereedskapstuk wat ’n kind
vir die toekoms voorberei.
“’n Onafhanklike skool is die enigste antwoord”
Dit is die Christenouer se reg om te besluit waar sy/
haar kind moet skoolgaan. Soos wat daar uitstekende
en swak openbare skole is, is daar ook uitstekende en
swak onafhanklike skole. Die voordeel van ’n onafhanklike
skool is dat dit gestig kan word ooreenkomstig ’n
uitgesproke Christelike karakter en dat slegs Christen-onderwysers
aangestel mag word. Die Skolewet
verbied egter uitsluiting van kinders by ’n onafhanklike
skool suiwer op grond van ras. Die koste van ’n onafhanklike
skool is egter hoog en buite bereik van die
meeste ouers. Daar is weliswaar onafhanklike skole
wat laer onderriggeld vra. Dit beteken onvermydelik
dat onderwysers daar dikwels teen ’n baie lae vergoeding
werk en as ’t ware liefdesdiens verrig. Daar kan
vrae gevra word oor die etiese aspekte hiervan, maar
daar word daarmee volstaan.
2006 junie
“Tuisonderrig is die oplossing”
Ook hierdie stelling moet versigtig oorweeg word. In ’n
land soos die VSA maak tuisonderrig al ’n beduidende
persentasie van die totale onderrig uit, en leerlinge
presteer oor die algemeen beter as hulle vriende in
openbare skole. ’n Gewilde stelling onder voorstanders
van openbare onderwys in die VSA is dat tuisonderrig
“kitchen education” is. Daar is plaaslik baie voorbeelde
waar ouers erns maak met tuisonderrig, en sukses
behaal.
Van die belangrikste vrae wat gevra moet word, is of
die ouer(s) in staat is om tot met Graad 12-vlak op
professionele wyse hulp te verleen met moeilike vakinhoude.
Verder moet die vraag rondom die sosialisering
van kinders wat daagliks afgesluit is van kontak
met ander kinders in skoolverband, gevra word. Ook
hiervoor is daar egter al kreatiewe oplossings bedink.
Baie Christenouers wat tuisonderrig gee, maak gebruik
van onderrigprogramme. Hierdie programme wissel
ook grootliks in terme van kwaliteit.
Hoe kies ek as Christenouer dan ’n skool?
Daar is sonder twyfel vir die Christenkind ’n plek in die
openbare skoolstelsel. Ons kan net vertrou dat die staat
nie verdere maatreëls gaan instel om ouerseggenskap
in openbare skole aan bande te lê nie. Die inperking
van die magte van beheerliggame in die aanstelling
van onderwysers was ’n skok, maar dit laat ouers nog
steeds met ’n groot inset deur middel van die beheerliggaam.
Wat onafhanklike skole betref, het ouers in veral die
groter sentra die voorreg om ’n keuse van onafhanklike
skole te hê. Dit word voorspel dat die onafhanklike
skoolstelsel binne die volgende jare drasties gaan
groei. Belangrik is dat die karakter van ’n skool en standaarde
nie van mekaar geskei kan word nie. Dit is ongelukkig
so dat ’n onafhanklike skool met ’n uitgesproke
Christelike karakter nie noodwendig ’n hoë standaard
van onderrig waarborg nie. Die vraag wat die Christenouer
moet vra, wentel dus weer rondom die onderrig/
onderwysers in die skool. Is dit toegewyde onderwysers
met ’n bewese rekord?
Tuisonderrig is ongetwyfeld die moeilikste van die drie
keuses. Dit is noodsaaklik met ’n tuisonderrigvereniging
te skakel en deeglik bewus te wees van die opsies
en slaggate. Dit is ten slotte nie ’n “stelsel” op ’n opsie
van skole wat bepaal of die Christenouer sy/haar verbondsbelofte
nakom nie. As die primêre onderrig in
die ouerhuis ooreenkomstig die Woord van God is, kan
’n kind in enige skool geplaas word en hy/sy sal weerbaar
wees teen die negatiewe. •
23
Onderwys

Onderwys
Prof. Prof. Hannes Hannes van van der der Walt Walt (Fakulteit (Fakulteit Opvoedkunde, Opvoedkunde, Noordwes-Universiteit)
Noordwes-Universiteit)
Christelike perspektief op
moedertaalonderrig
en multikulturele onderwys
Moedertaalonderrig – ’n praktiese saak met verskeie
kante
Kinders gaan nie om dowe neute skool toe nie – dit
verstaan ons almal! Hulle sit vir 12 jaar lank op
die skoolbanke om welslae te behaal met die studie in
hulle skoolvakke, en om hulle sodoende voor te berei
vir hulle taak in die lewe.
Dit is dus belangrik vir onderwysbelanghebbendes om
te besin oor die vraag: Hoe kan ons die kinders (die
leerders) help om sukses te behaal met hulle studies?
Hulle moet onder andere vra: In watter taal (deur watter
taalmedium) behoort die leerders te leer sodat hulle
welslae kan behaal?
In Suid-Afrika is daar twee antwoorde op hierdie vraag.
Die eerste is dat dit die beste is dat die leerders deur
medium van Engels, wat ’n erkende wêreldtaal is, behoort
te leer. As hulle goed is in Engels, sal hulle ook
goed doen in hulle skoolwerk, en sal hulle ook enige
plek in die wêreld ’n betrekking kan bekom. In Suid-
Afrika redeneer feitlik alle swart ouers só – al presteer
hulle kinders met hierdie taktiek glad nie goed nie.
Die ander antwoord is dat leerders deur medium van
hulle moeder- of huistaal behoort te leer. Deur dit te
doen, hoef die kind dan minder aandag aan die bykomende
aanleer van die vreemde taalmedium te skenk,
en kan daar meer tyd aan die leerinhoude self geskenk
word.
Nou vra ’n mens jou af: Watter een van hierdie twee
antwoorde is die “korrekte” een? Kritici van die eerste
antwoord wys daarop dat navorsing getoon het dat
kinders wat in ’n ander taal as hulle moeder- of huistaal
leer, nie sukses behaal met hulle studie in die skool
nie. Onlangse navorsing wat onder die toesig van die
RGN in 14 Afrikalande gedoen is, het getoon dat ongeveer
55% van die leerders wat in ’n ander taal as
hulle moedertaal studeer, in Graad 8 (St. 6) nie die
minimum vereiste vlakke van wiskundige en natuurwetenskaplike
geletterdheid bereik het om hulle verder
in die skoolstelsel te hou nie.
Dit blyk ook dat in skole waar die onderrig in ’n ander
taal as die moedertaal aangebied word, die leerders
neig om die onderwyser alleen aan die woord te laat
bly – omdat die leerders nie in die “vreemde” taal aan
die gesprek met die onderwyser kan deelneem nie.
Daar is ook aanduidings dat leerders in hierdie omstandighede
op hulle moedertale begin neersien, en dat
hierdie tale toenemend in die openbare lewe op die
agtergrond raak.
Kritici van die tweede standpunt meen dat onderrig in
die moeder- of huistaal die opvoeding van die kind aan
bande lê. Die kind word nie vir die werksomgewing
voorberei nie. Voorstanders van moedertaalonderrig
verweer hulle dan weer teen hierdie kritiek deur daarop
te wys dat onderwys in die land met die tweede grootste
ekonomie in die wêreld nie in Engels geskied nie, maar
24 2006
junie

deur medium van Japannees. Dieselfde geld die onderwys
in ekonomies-kragtige lande soos Duitsland
en Sjina.
Wat is dan die beste benadering? ’n Mens sou kon sê
dat die ouers en die onderwysers van elke kind moet
besluit wat die beste vir daardie kind sal wees. As ’n
kind byvoorbeeld Engels net so goed soos die moedertaal
beheers, dan is dit miskien goed om die onderrig
in die vreemde taal te laat geskied. Maar as die kind
se Engels só power is dat dit hom/haar aan bande sal
lê in die studies, dan is moedertaalonderrig beslis die
beste, ten minste aanvanklik. Ná ongeveer ses tot agt
jaar se moedertaalonderrig, waartydens byvoorbeeld
Engels as taal ook aangeleer is, kan die kind moontlik
oorskakel na Engels as onderrigtaal.
Christelike perspektief?
Uit wat ons hierbo gestel het, wil dit voorkom of daar
nie juis enige beginsels ter sprake kom nie. Die Bybel,
of ons Christelike lewensbeskouing, gee nie vir ons
riglyne oor watter taal ons behoort te gebruik by die
opvoeding en onderwys van ons kinders nie!
Die antwoord wat ons hierbo op die onderrigtaal-vraagstuk
gegee het, is dus pragmaties: Kies die onderrigtaal
wat in die omstandighede die beste vir die betrokke
kind sal “werk”. Laat die kind in die skool studeer deur
medium van die taal waarmee hy/sy in die eksamens
die meeste welslae sal behaal.
Daar is egter wel ’n beginsel onderliggend aan hierdie
pragmatiese antwoord! In 2 Timoteus 3:17 lees ons
dat “die man wat in diens van God staan, volkome voorberei
en toegerus sal wees vir elke goeie werk”. Die
vraag waarmee elke ouer en onderwyser moet worstel,
is: Hoe kan ek verseker dat hierdie besondere kind
die beste (volkome!) toegerus sal wees vir elke goeie
werk in diens van God?
Ons kan hierdie beginsel toelig met die verhaal van
Sarah, wat in 1999 as sewejarige by ’n staatskool in
die Chipembe-distrik in Zambië haar skoolloopbaan
begin het. Aanvanklik is sy en haar klasmaats deur
medium van Engels onderrig, ’n taal wat vir hulle totaal
vreemd was. Toe die kinders nie in die eksamens slaag
nie, het die skoolowerhede begin met ’n spesiale projek
waarin die leerders in hulle huistaal, Bemba, onderrig
is.
Voor die instelling van hierdie projek het net 3% van
die leerders hulle laerskoolloopbaan suksesvol voltooi.
In 2004 het 57% meer van Sarah en haar klasmaats
se groep geslaag as die ander leerders wat nie in hulle
moedertale onderrig is nie (vgl. Beeld 6 April 2006).
2006 junie
’n Mens sien die beginsel duidelik raak: Kies die onderrigtaal
wat die leerder die beste sal toerus. In Sarah se
geval was dit die moedertaal; in die geval van ’n ander
leerder mag dit dalk Engels of ’n ander taal wees.
Multikulturele onderwys – ook ’n saak met verskeie
kante
Daar is al boekdele vol geskryf oor kultuur en die verskillende
aspekte daarvan. ’n Mens sou kultuur egter
kortweg kon omskryf as die geestesgoedere van mense,
sowel individue as die groepe waaraan hulle behoort.
Die kultuur wat ’n individu of groep skep, is die
saamgestelde antwoorde wat hulle gee op die uitdagings
en die probleme van die omgewing waarin hulle
hulle bevind.
As ’n mens só na kultuur kyk, is dit duidelik dat ’n mens
baie soorte kultuur kry. Jy kry byvoorbeeld etniese of
volkskultuur, taalkultuur, ouderdomsgroepkultuur, afkomskultuur,
raskultuur, geslagskultuur, sosio-ekonomiese
statuskultuur, godsdienskultuur, en noem maar
op.
Elkeen van ons vertoon dus allerhande kultuurfasette,
sowel wat onsself as individue of as lede van groepe
betref. Jy het byvoorbeeld jou eie gesinskultuur (in julle
25
Onderwys

Onderwys
huis het julle ander gebruike en
gewoontes as ander huisgesinne),
’n bepaalde kerklike en godsdienskultuur
(wat verskil van dié van
mense wat aan ander kerke of
godsdienste behoort), jy en jou kollegas
het ’n ander kantoor- of besigheidskultuur
as wat ander kantore
of besighede het. Ons weet dat skole
verskillende kulture het (tradisies,
gebruike, gewoontes, reëls, slagspreuke,
skooldrag, sportdrag).
Die vraag is hoe ’n mens in ’n land
soos Suid-Afrika met al hierdie verskillende
soorte kulture oor die weg
moet kom. Die stel van hierdie
vraag het ’n paar nuwe begrippe in
die onderwys na vore gebring, soos
“multikulturele onderwys”, “onderwys
vir ’n plurale samelewing”, “onderwys
vir diversiteit of verskeidenheid”,
en so aan.
Hierdie nuwe, multikulturele benadering
is gestimuleer deur die aanvaarding
van ons land se Grondwet
in 1996. Daarin word gestel dat al
die verskille tussen mense eerbiedig
moet word.
As ’n mens hoofstuk 2 van die
Grondwet lees, dan merk jy hoedat
baie van die vryhede van landsburgers
verband hou met die kulturele
verskille wat ons genoem het.
Sedert 1994 het ons skole toenemend
multikultureel geword. Om
die waarheid te sê, hulle was maar
altyd multikultureel (twee geslagte,
verskillende ouderdomme, verskillende
afkomste, verskillende moedertale,
verskillende volksidentiteite,
verskillende inkomstegroepe,
en so meer), maar sedert 1994 het
taal- en rasverskille toenemend in
die prentjie gekom.
’n Mens sien hierdie neiging wêreldwyd
toeneem: weens die bewegings
van mense van een land na
’n ander word samelewings en skole
al meer multikultureel, en moet
daar steeds meer aandag aan multikulturele onderwys gegee word.
Christelike perspektief?
Oor die behoud en bewaring van die kultuur, die kultuureienskappe of –
kenmerke waarmee ’n mens bedeeld is, is daar meningsverskil. Sommige
mense huldig ’n siening hieroor wat verband hou met hulle politieke standpunt.
Iemand wat hom byvoorbeeld toewy aan die uitwissing van rassisme,
kan betoog dat rasse- of kleurverskille betekenisloos is. Iemand wat haar
byvoorbeeld toewy aan die verbetering van die lot van vroue, kan redeneer
dat geslagsverskille nie belangrik is nie. Iemand wat hom die lot van bejaardes
aantrek, kan aanvoer dat ouderdomsverskille nie eintlik enige
betekenis het nie.
Die omgekeerde is natuurlik ook moontlik. Daar is diegene wat aanvoer
dat hulle byvoorbeeld wit en Afrikaanssprekend is, en dat hierdie Godgegewe
eienskappe is waarmee ’n mens nie moet peuter nie. In hierdie
geval word die verskille nie slegs raakgesien nie, maar ook sterk beklemtoon
en bewaar of bevorder.
Volgens sommiges is die kultuurkompleks waarin ’n mens gebore is en
grootword, bloot ’n “toevalligheid”. Jou pa met sy eie kultuurkompleks, en
jou ma met haar kultuurkompleks, het gesorg dat jy in die wêreld kom.
Jou kultuurkompleks is dus maar iets wat per “ongeluk” of toeval so gekom
het. Jy hoef dus nie tevrede te wees met jou kultuurkompleks nie, en jy
kan dit verruil vir ’n ander, of jy kan daaraan verander.
Ons glo egter dat niks per toeval geskied nie. In Jakobus 1:17 lees ons:
“Elke goeie gawe en elke volmaakte geskenk kom van Bo.” Elke kultuureienskap
wat deel vorm van ’n mens se saamgestelde kultuur is ’n gawe
van God, en daarmee moet ons woeker sodat ons, soos hierbo gestel,
goed toegeruste mense van God kan wees.
Om ons kultuur en ons kultuureienskappe as gawes van God te beskou,
beteken nie om hulle krampagtig te hou soos hulle is nie, maar om met
hulle te werk soos wat ’n mens met al jou gawes moet werk. Dit mag dalk
iewers in jou lewe nodig word om jou taal te laat vaar en ’n ander te
aanvaar, of om jou tradisionele godsdiensgebruike te verruil vir byvoorbeeld
die Christelike, of om jou kinders aan te moedig om ’n ander huislike
kultuur te ontwikkel as dié waarin jy grootgeword het.
Slotopmerking
Kultuur- en taalkwessies lê sommige mense na aan die hart. Vir sulke
mense is die handhawing en behoud van moedertaal en volkskultuur ononderhandelbaar.
Die handhawing en behoud daarvan is vir hulle ’n beginselsaak.
Hoewel ’n mens respek vir hierdie standpunt het, is dit egter miskien
meer verantwoordbaar om taal- en kulturele eienskappe te sien as gawes
van God waarmee elkeen moet woeker, soos wat die knegte in Jesus se
gelykenis (Matt 25:14-30) moes woeker met die muntstukke wat hulle
meester aan hulle toevertrou het. Ons opdrag is dus nie: “Behou krampagtig
ten alle koste” nie, maar: “Woeker so dinamies en effektief as moontlik
met jou besondere kultuurgawes!” Hierdie taak is van besondere belang
in die multikulturele samelewing waarin ons leef. •
26 2006
junie

Skoolgaande kinders -
ouers en hul regte
G edurende
Mei en Junie word dwarsoor ons land nuwe beheerliggame
vir openbare skole verkies. Kort-kort is daar gerugte dat die regering
die magte van beheerliggame wil inkort. Die indruk word ook soms geskep
dat die regering alleen seggenskap het oor die onderrig wat ons kinders
op skool ontvang. Die vraag kom by ’n mens op of ons as Christenouers
dan geen seggenskap in die opvoeding van ons kinders het nie?
Uit die Bybel is dit duidelik dat ons as ouers verantwoordelik is vir die
opvoeding van ons kinders. Tog speel die staat ook ’n rol by die onderrig
wat hulle ontvang. ’n Ernstige probleem ontstaan wanneer die staat sy
magte oorskry en ons kinders onderrig wil laat ontvang wat nie vir ons
aanvaarbaar is. Wat staan ouers te doen in so ’n situasie? Daar is geen
eenvoudige oplossing nie. Ouers behoort egter hul regte te ken én ook
daarop aan te dring dat dit eerbiedig sal word.
Ons leef in Suid-Afrika in ’n regstaat. Dit beteken dat die Grondwet in
staatkundige verband die hoogste gesag in die land is, en dat die staat se
bevoegdheid aan bande gelê word deur die fundamentele regte wat in
die Handves van Regte verskans is. Hoewel al die bepalings van die
Grondwet nie aanvaarbaar is nie, behoort ons as gelowiges die regte wat
ons gebied word (en wat in ooreenstemming met die Bybel is) op te eis.
As lid van die Verenigde Nasies en die Afrika-Unie het Suid-Afrika verskeie
konvensies onderteken. Dit beteken dat ons regering hom daartoe verbind
het om hierdie organisasies se konvensies na te kom. Die konvensies en
die Grondwet bepaal die raamwerk waarbinne alle wette, regulasies en
beleide opgestel behoort te word. Daarom behoort ons as Christenouers
daarvan kennis te dra sodat ons dit as instrumente kan gebruik om toe te
sien dat die onderrig wat ons kinders ontvang, vir ons aanvaarbaar is.
Die belangrikste bepalings waarvan ons behoort kennis te dra, is die volgende:
Universal Universal Universal Universal Universal Declaration Declaration Declaration Declaration Declaration of of of of of Human Human Human Human Human Rights Rights Rights Rights Rights
Die Verenigde Nasies stel in Artikel 26(3) van sy verklaring oor menseregte:
“Parents have a prior right to ch ose the kind of education that
should be given to their children.”
African African African African African Charter Charter Charter Charter Charter
Die Afrika-Unie ken in sy handves ’n besondere plek aan die familie toe.
Artikel 18(1) bepaal: “The family sha l be the natural unit and basis of
society. It sha l be protected by the State which sha l take care of its
physical health and moral.” Artikel 18(2) bepaal verder: “The State sha l
have the duty to a sist the family which is the custodian of morals and
traditional values recognised by the co munity.”
Suid-Afrikaanse Suid-Afrikaanse Suid-Afrikaanse Suid-Afrikaanse Suid-Afrikaanse Grondwet Grondwet Grondwet Grondwet Grondwet
Dit is nogal opmerklik dat die Suid-Afrikaanse Grondwet nie spesifiek
melding maak van die familie nie. Die Grondwet maak wel voorsiening vir
kinders se regte. Kinders word meer as enige ander groep in die land
beskerm. Artikel 28(2) bepaal: “A child’s best interests are of paramount
2006 junie
Dr. Dr. Edmund Edmund de de Beer Beer (Laeveld)
(Laeveld)
importance in every matter concerning
the child.”
Artikel 29(2) bied aan ’n kind die geleentheid
om onderrig te ontvang in
die taal van sy keuse: “Everyone
has the right to receive education
in the o ficial language or languages
of their choice in public educational
institutions where that is reasonably
practicable.”
Alle wetgewing, beleide en regulasies
rakende kinders behoort binne
die raamwerk van die Suid-Afrikaanse
Grondwet opgestel te word.
Die Suid-Afrikaanse Skolewet is oor
die algemeen ’n goeie wet wat aan
ouers die geleentheid bied om inspraak
te lewer in die beheer van
hul kinders se skole. Die skolewet
maak byvoorbeeld daarvoor voorsiening
dat ’n skool ’n gedragskode
opstel, die skool se eiendom beheer
en aan die onderwysdepartement
aanbevelings maak oor die aanstellings
van onderwysers.
In kort kom dit daarop neer dat die
gehalte van onderrig van ’n skool
tot ’n groot mate deur die beheerliggaam
van ’n skool bepaal word.
Daarom is dit van die grootste belang
dat ons as ouers bereid sal
wees om self by beheerliggame en
komitees van skole betrokke te
raak, of sal toesien dat mense op
beheerliggame verkies word wat
dieselfde waardes as ons nastreef.
Indien ons as ouers nie bereid is om
op te offer vir ons kinders se onderrig
nie, kan dit maklik gebeur dat die
staat sy grense oorskry en onderrig
afdwing wat nie vir ons aanvaarbaar
is nie.
Daarom behoort ouers hul regte te
ken en daarop te staan.
27
Onderwys

Onderwys
Dr. Dr. Paul Paul Colditz Colditz (Nasionale (Nasionale Voorsitter Voorsitter van van FEDSAS)
FEDSAS)
Watter doel dien
BEHEERLIGGAME
Hoekom is daar skoolbeheerliggame?
In Onderwyswitskrif 1 van 15 Maart 1995 word die
volgende stelling gemaak: “Die herstel van skole
en kolleges moet hand aan hand gaan met die herstel
van eienaarskap van daardie instellings aan hulle
gemeenskappe deur die vestiging en bemagtiging van
legitieme, verteenwoordigende beheerliggame.”
Hierdie beginselstelling het die grondslag gelê vir die
totstandkoming van demokratiese skoolbestuur in
Suid-Afrika. Voorheen het weinig skole strukture gehad
waarbinne belanghebbende groepe hulle reg kon uitoefen
om betekenisvolle en legitieme insette rakende
onderwys te lewer.
Die Witskrif ontwikkel hierdie tema selfs verder deur
op bladsy 22 die volgende te sê: “Die beginsel van
demokratiese beheer moet toenemend op elke vlak
van die stelsel weerspieël word deur die betrokkenheid
by raadpleging en toepaslike vorms van besluitneming
van verkose verteenwoordigers van die vernaamste
belanghebbendes, belangegroepe en rolspelers. Dit
vereis van onderwysowerhede op alle vlakke ’n verbintenis
om alle betrokke inligting met groepe belanghebbendes
te deel en om hulle werklik as vennote te behandel.
Dit is die enigste gewaarborgde wyse om nuwe
sosiale energie in die instellings en strukture van die
onderwys- en opleidingstelsel in te blaas, om groot
sektore van die samelewing se kroniese vervreemding
van die onderwysproses uit die weg te ruim, en om die
mag van owerheidsadministrasie om in te gryp waar
hy nie moet nie, in te kort. Verteenwoordigende beheerstrukture
sluit nie die belangrikheid uit van regerings
en instellings wat van deskundige advies gebruik maak
om hulle eie professionele hulpbronne aan te vul nie.”
Die Suid-Afrikaanse Skolewet, Wet 84 van 1996, maak
nou pertinent voorsiening vir hierdie demokratiese
van skole nog?
strukture, asook vir ’n demokratiese proses waardeur
verteenwoordigers van alle belanghebbendes (ouers,
opvoeders, nie-opvoeders, leerders in hoërskole en
selfs die staat) in skoolbeheerliggame (SBL’e) verkies
word.
Die staat word deur die skoolhoof verteenwoordig, wat
’n ex officio lid van die SBL is. Die skoolhoof is egter
een van vele lede van die SBL. Hy/sy het maar net
een stem. Hy/sy het nie ’n beslissende stem of ’n belangriker
stem as enige van die ander lede nie.
Oor die staat se betrokkenheid by skoolbestuur sê
Onderwyswitskrif 1 die volgende (op bl. 75): “Staatsbetrokkenheid
by skoolbeheer moet die minimum wees
wat vir regsaanspreeklikheid vereis word, en moet in
elk geval op deelnemende bestuur gebaseer word.”
Die rol van ouers in skoolbeheer
Die Suid-Afrikaanse Skolewet maak daarvoor voorsiening
dat ouers altyd die meerderheid in ’n SBL moet
uitmaak. Die rede hiervoor kan ook in die Witskrif gevind
word. Op bladsy 21 lui dit tereg soos volg:
“Ouers of voogde dra die primêre verantwoordelikheid
vir die onderwys aan hulle kinders, en het die reg om
deur die staatsowerhede geraadpleeg te word oor die
vorm wat onderwys moet aanneem en om deel te neem
aan die beheer daarvan. Ouers het ’n onvervreembare
reg op keuse van die vorm van onderwys wat vir hulle
kinders die beste is, veral in die vroeë jare van skoolonderwys,
ongeag of dit deur die staat voorsien word,
onderhewig aan redelike waarborge wat by wet vereis
kan word. Die ouers se reg om te kies, omvat die keuse
van die taal en die kulturele of godsdienstige grondslag
van die kind se onderwys, met inagneming van die
regte van ander en die groeiende kind se reg om te
kies.”
Hierdie artikel bevat ’n opsomming van ’n voordrag wat die skrywer by die Konvent van Reformatoriese
Kerke in Suider-Afrika op 2 Maart vanjaar in Kemptonpark gelewer het. Die beleid van die Redaksie is
om kort artikels te plaas, behalwe wanneer die meriete van die saak en die hantering daarvan ’n hoë
uitsondering regverdig – soos in hierdie geval. Red.
28 2006
junie

Dit was ’n lang en taai stryd vir die meerderheid ouers
in Suid-Afrika om hierdie reg op so ’n onomwonde manier
erken te kry. Die stryd om erkenning van hierdie
reg te behou, mag dalk ewe lank en selfs taaier wees.
Vanuit die perspektief waaruit ons na hierdie beginsel
wat in die Witskrif vervat is, kyk, moet ’n paar baie
belangrike waarnemings gemaak word:
• Ten spyte van die feit dat ons ons in ’n sekulêre
staat bevind, vind ons hier ’n beginsel waarmee
elke geloofsgemeenskap in Suid-Afrika sigself sekerlik
met vreugde kan en behoort te vereenselwig.
• Die beginsel vind merkwaardige aanklank by juis
dit wat gereformeerdes as doopbelofte aflê, naamlik
dat ons ons kinders in die leer van ons geloofsoortuiging
sal onderrig en laat onderrig.
• Die belangrikste is egter dat die konsepwitskrif verklaar
het dat onderwys van kinders primêr die verantwoordelikheid
van die staat is. Ek glo dat vele
gelowiges hierteen kapsie gemaak het, en die feit
is dat die regering hieraan gehoor gegee het. Die
aanvaarding van hierdie beginselstandpunt in die
finale Witskrif het die weg gebaan vir ’n besonder
gunstige omgewing vir ouers om hul stem in die
onderwys van hul kinders te laat hoor.
Die rol van ander verteenwoordigers in die SBL
Die feit dat ouers die meerderheid lede in ’n SBL uitmaak,
beteken nie outomaties dat hulle stem noodwendig
die enigste is wat in die SBL of in skoolsake gehoor
sal word nie. Dit is bloot ’n erkenning van die betekenis
van ouerbelange in hulle kinders se opvoeding. Dit is
belangrik om daarop te let dat, sodra verkies, alle lede
van die SBL goewerneurs (Engels: governors) word.
Artikel 16(2) van die Suid-Afrikaanse Skolewet maak
dit duidelik dat hierdie lede in ’n vertrouensposisie teenoor
die skool staan, wat op sy beurt beteken dat alle
lede van die SBL te alle tye in die beste belang van die
skool moet optree. Sodra verkies, verteenwoordig
ouers nie ouers nie, opvoeders verteenwoordig nie opvoeders
nie, leerders verteenwoordig nie leerders nie,
en die skoolhoof verteenwoordig nie die onderwysowerhede
in die SBL nie. Elkeen is nou ’n lid wat die
skool verteenwoordig en wat altyd in die beste belang
van die skool moet optree.
Wanneer elke lid sy/haar ware vertrouensbelang begryp,
sal dit tot ’n gemeenskaplike en kragtige doel
aanleiding gee: om altyd in die beste belang van die
skool op te tree.
Indien verteenwoordigers van belanghebbendes in ’n
beheerliggaam dien in die oortuiging dat hulle ten alle
2006 junie
koste die belange van diegene wat hulle verkies het,
moet bevorder, is mislukking die SBL se voorland. Die
SBL word dan ’n strydtoneel vir groepbelange, en sonder
uitsondering is dit uiteindelik die skool wat benadeel
word en mislukking in die gesig sal staar.
Het SBL’e te veel mag?
Onlangse mediaberigte het te kenne gegee dat sommige
glo dat SBL’e ingekort behoort te word. Sulke
oortuigings spruit uit ’n fundamentele wanbegrip van
demokrasie. Die owerheid het geswig voor hierdie uitroepe.
Eintlik is dit beter gestel om te sê dat die owerheid
self alte ywerig deelgeneem het aan hierdie uitroepe.
In ’n demokratiese staat gebaseer op die beginsel van
grondwetlike selfstandigheid, is dit die mense wat mag
uitoefen. Openbare skole is in wese organe van die
burgerlike samelewing, en behoort daarom deur organe
van die burgerlike samelewing wat deur middel van ’n
demokratiese proses verkies is, beheer te word.
Dit word in die beginsels van Onderwyswitskrif 1 en
selfs in die aanhef tot die Suid-Afrikaanse Skolewet
erken. Die betrokkenheid van die staat behoort inderdaad
tot die minimum vereiste vir regsaanspreeklikheid
beperk te word.
29
Onderwys

Onderwys
Die werklike vraag is eintlik: Beskik die staat nie oor te veel mag rakende
skoolsake nie? Ons Grondwet het ons stewig op pad na ’n oop en demokratiese
samelewing, gebaseer op menswaardigheid, gelykheid en vryheid
geplaas. Staatsbetrokkenheid en –inmenging in sfere van die openbare
lewe, buiten die veiligheid en welsyn van sy burgers, word ’n teelaarde vir
totalitarisme. As ’n nasie het Suid-Afrikaners doelbewus en doelgerig gekies
om uit so ’n stelsel te breek.
Indien SBL’e weens ’n gebrek aan kapasiteit nie daartoe in staat is om
hulle regte uit te oefen en verantwoordelikhede na te kom nie, is dit die
verantwoordelikheid van alle Suid-Afrikaners (nie net die staat of skoolgemeenskappe
nie) om tot die versterking van hierdie pilaar van ons demokrasie
by te dra. Die staat en die burgerlike samelewing sal egter klaarblyklik
in ’n stryd om mag gewikkel wees. Dit is oënskynlik maar net eenvoudig
so dat die owerheid ’n onversadigbare drang na mag het, en solank
organe van die burgerlike samelewing hulself nie sodanig bemagtig en
posisioneer dat hulle hulle verset teen hierdie magsug nie, sal die staatsowerheid
algaande meer mag opslurp. In kerklike taal gestel: teenoor die
staat moet die burgerlike samelewing op en wakker magte op Sionsmure
wees!
Oor welke bevoegdhede beskik beheerliggame?
Die Skolewet onderskei (tereg) tussen die begrippe beheer (Engels: governance)
en professionele bestuur (Engels: professional management).
Artikel 16 van die Skolewet bepaal naamlik dat die beheer van ’n openbare
skool deur die beheerliggaam behartig word, terwyl die professionele bestuur
van die skool deur die skoolhoof, onder gesag van die provinsiale
onderwyshoof, behartig word.
In ’n demokratiese regstaat is dit die funksie van die staat om formele
toetse aan te lê om te verseker dat kerk inderdaad kerk is, dat skool wel
skool is, dat universiteit universiteit is, ensovoorts. Dit is nie die funksie
van die staat om normatief aan kerke, skole, universiteite, ensovoorts
voor te skryf nie. Die staat se funksie is om bloot toe te sien dat botsende
regsbelange van individue en samelewingsverbande met mekaar in harmonie
gebring en gehou word.
Juis teen die agtergrond hiervan is die onderskeid wat die Skolewet tussen
beheer en professionele bestuur skep, so besonder insiggewend en belangrik.
Ons vertolking van die begrip professionele bestuur is juis dat dit
op die formele vlak lê. Dit hou dus verband met dit wat in die klaskamer
gebeur, soos byvoorbeeld die aantal ure wat klas gegee moet word, hoe
die skoolleerplan daar moet uitsien, watter uitkomste van leerders vereis
word na ’n bepaalde skooljaar, ensovoorts.
Met die hersiening van die nasionale kurrikulum en die gepaardgaande
wysigings aan die Skolewet was die debat juis intens oor die vraag of die
Minister bloot net kurrikulumuitkomste kan voorskryf en of hy ook kurrikuluminhoud
kan voorskryf. Selfs onder Minister Kader Asmal het die
standpunt geseëvier dat die Minister bloot uitkomste moet voorskryf.
Die opskrif van hierdie artikel, Watter doel dien Beheerliggame nog?, laat
die suggestie dat beheerliggame eintlik blote skeppings van die staat is
en dat hulle bestaan, regte en bevoegdhede dus onderworpe is aan die
willekeurige wetgewingsbevoegdheid van die staat. Vanuit ’n gerefor-
meerde perspektief is dit allermins
die geval. Die feit dat erken word
dat beheer van ’n skool onder die
beheerliggaam ressorteer, is juis ’n
erkenning van die suiwer gereformeerde
beginsel van selfstandigheid
in eie kring.
Die beheerliggaam is verantwoordelik
vir die bepaling van die missie
van die skool, vir toelatingsbeleid,
taalbeleid, beleid vir godsdiensbeoefening,
vir die bevordering van
gehalte onderwys vir leerders van
die skool, vir bepaling van die gedragskode
van die skool, ensovoorts.
Dit is alles baie tipies sake
wat in reformatoriese konteks die
ruimte is waarbinne gelowiges hul
getuienistaak moet uitleef.
Vanuit ’n prinsipiële oogpunt is die
belangrikste kenmerk van die Skolewet
sekerlik die feit dat dit die afsonderlike
bestaan (en dus die eie
identiteit en selfstandigheid in eie
kring) van elke openbare skool erken
deur in Artikel 15 te verklaar dat
elke skool ’n regspersoon is.
Dit het geweldig belangrike implikasies
vir elke skool en skoolgemeenskap
– nie bloot net uit ’n prinsipiële
oogpunt nie, maar ook uit ’n praktiese
oogpunt. Dit beteken dat elke
skool uniek is, dat dit ’n eie “persoonlikheid”
het, dat dit in eie naam
en reg draer is van ’n eie identiteit,
regte, bevoegdhede en bate en laste.
Die gevaar is nou daarin geleë:
• dat ons self nie heeltemal die
impak en implikasies hiervan
begryp nie;
• dat ons moontlik vanweë gebrekkige
kennis en insig nie besef
watter besondere geleenthede
dit vir ons as gereformeerdes
bied nie;
• dat politici en amptenary ewe
min en dalk selfs minder van
hierdie implikasies besef;
• dat politici en amptenary ons
eie gebrek aan kennis en insig
30 2006
junie

oor hierdie saak sal uitbuit en
dan aan hulself meer magte en
bevoegdhede sal toeëien as
waaroor hulle beskik;
• dat ons eie gebrek aan deelname
en toeëiening van ons regte
die staat daartoe sal aanhelp
om self in tipies totalitaristiese
styl uiteindelik alle seggenskap
oor te neem.
Die afgelope jaar het een pilaar van
ouer- en beheerliggaamseggenskap
op dramatiese wyse gesneuwel.
Dit gaan naamlik oor die aanstelling
van opvoeders. In die vroeë
jare van die ontwikkeling van die nuwe
demokratiese staatsbestel het
die staat in Witskrif 2 oor die onderwys
die belangrike beginsel aanvaar
dat die reg oor die aanstelling
van opvoeders ’n reg is wat stewig
in die plaaslike gemeenskap gevestig
is. Dit is aanvanklik ook sodanig
in wetgewing erken.
Stelselmatig het die staat egter met
wetswysigings aan hierdie hoeksteen
begin wegkalwe totdat die wysigingswet
aan die begin van hierdie
jaar uitgevaardig is. Hiervolgens
is die finale en byna uitsluitlike seggenskap
oor die aanstelling van opvoeders
nou byna volledig in die
staat gesetel.
Beheerliggame het wel ’n mate van
inspraak, maar die staat is nie gebonde
aan die inspraak van die beheerliggaam
nie.
Dit is weliswaar ’n belangrike hoeksteen
van selfstandigheid in eie
kring wat in die slag gebly het, maar
dit beteken nie die einde van beheerliggame
of die einde van hulle
deurslaggewende rol in die beheer
van skole nie.
Ek is daarvan oortuig dat die staat
hierdie geleentheid aangegryp het
omdat hy toegelaat is om dit aan te
gryp. Ons mense het eenvoudig nie
voldoende geprotesteer en die saak
op beginselgrondslag teengestaan
nie.
2006 junie
Hoe laat ons beheerliggame nog ’n doel dien?
SBL’e word vir ’n termyn van drie jaar verkies. Vanjaar (2006) is die jaar
waarin SBL’e weer vir die volgende termyn verkies gaan word. Skole is
afhanklik van die ondersteuning van die skoolgemeenskap en veral leiers
in daardie gemeenskap.
Ouers kan met hulle geesdrif, kennis en kundigheid ’n geweldige groot
bydrae lewer tot suksesvolle skole in hulle gemeenskappe. Dit kan egter
net gebeur as daardie ouers hulself verkiesbaar stel om tot SBL’e verkies
te word, of deur minstens hulle stemme uit te bring tydens die verkiesing.
Stempersentasies by die verkiesing van SBL’e is gewoonlik skokkend
laag en as dit die geval is, dan kan die Minister sekerlik nie kwalik geneem
word as sy die indruk kry dat ouers se belangstelling in die onderwys van
hul kinders nie sodanig is dat hulle werklik in enige inspraak daarin belangstel
nie.
Elke lid van die gemeenskap het ’n verantwoordelikheid teenoor die skool
in daardie gemeenskap. Juis vanuit ’n reformatoriese perspektief het kerke
’n wesenlik belangrike rol om te speel in hierdie proses. Die rol van die
kerke is daarin geleë:
• om hul lidmate toe te rus om verantwoordelikheid vir die opvoeding
van hul kinders te aanvaar. Dit is baie goed dat die kerk van ouers
verg om ’n doopbelofte af te lê, maar doen die kerk hoegenaamd
genoeg om ouers toe te rus om verantwoordelikheid vir die nakoming
van daardie doopbelofte te aanvaar?
• om hulle lidmate aktief aan te moedig om hulle kennis, kundigheid en
ervaring (hulle gawes) tot beskikking van die skool te stel deur hulself
verkiesbaar te stel vir beheerliggame, maar ook om te gaan stem. Dit
is by uitstek ’n wyse waarop ouers hul doopbelofte gestand kan doen.
Hierdie jaar sal aandui of ons die skole in gemeenskappe het wat ons
verdien om te hê. Anders
gestel: ons skole
sal in die toekoms
toenemend ’n weerspieëling
wees van
die gemeenskap
waarin daardie skool
geleë is. Dit is in elkeen
van ons se eie
hande hoe ons graag
ons gemeenskap
weerspieël wil sien!
Belangriker egter: dit
is in ons elkeen se
hande om te bepaal
of die beheerliggame
in ons gemeenskappe
enige doel gaan
dien. •
31
Onderwys

Onderwys
Dr. Dr. Wikus Wikus Buys Buys (Pietersburg-Noord)
(Pietersburg-Noord)
(Pietersburg-Noord)
Die kind as offer ...
Gereformeerdes en die onderwys
Om te verstaan hoe Gereformeerdes oor die onderwys dink, is dit noodsaaklik om te weet wat hulle van die
swaard en die pen dink. Die GKSA se dominante siening oor onderwys word nie soseer bepaal deur die
verbond nie, maar diepgaande deur die beskouing oor die staat. Die meeste Gereformeerdes weet nie eintlik
wat presies gereformeerde onderwys is. Die meeste Gereformeerdes aanvaar sonder enige bedenkinge die
owerheid se selfopgelegde reg om verbondskinders te onderrig.
Dit Dit kom kom van van ver ver af
af
D
aar is natuurlik ’n historiese rede hiervoor.
Binne die GKSA het die gedagte van Christelik
Nasionale Onderwys (CNO) van die beginjare
sterk geloop. Toe die staatsmasjinerie oorgeneem is,
is daardie apparaat ook aangewend tot voordeel van
die Afrikaanse taalgemeenskap, en is ’n sterk Christelike
element ook ingebou in die staatsonderwys.
Hierdie toedrag van sake het vir etlike dekades voortgeduur,
sonder dat daar prinsipieel gevra is na die sogenaamde
reg van die swaardhand om ook die skoolpen
vas te hou. Met die wisseling van 1994 is net die
ideologiese rigting van die staatsonderwys anders ingekleur,
maar die apparatuur, en veral die staat se “reg”
tot onderriggewing, het onaangetas gebly.
Huidige Huidige Huidige strategie
strategie
Dit is kommerwekkend dat seker ruim 90% van alle
kerkrade en gemeentes die staatsbetrokkenheid in die
onderwys nie net duld nie, maar erken as regmatig.
Die strategie wat die meeste kerke tans volg, is een
van deelnemende, kritiese betrokkenheid by staatskole.
Dit behels dat die kurrikulum gemonitor word,
en dat van Christenonderwysers verwag word om die
leerplan in die klas te filter, dat die skoolopenings nog
uit die Woord moet geskied, dat ouerbetrokkenheid soveel
as moontlik behou wil word, gewoonlik in die vorm
dat die predikant op die beheerraad moet dien. Verder
is dit gebruik om te beding vir ’n kategese- of Bybelperiode
in skooltyd. Meeste ouers het ook nog die vae
hoop (soos koning Hiskia) dat, al sien hulle die toestand
is aan die versleg, hulle kinders betyds deur die skool
sal wees voor dinge darem nou te ver gaan.
Vraag Vraag en en en aanbod
aanbod
Gereformeerdes het nodig om weer na te dink oor die
kerk- en staatverhouding voordat hulle eers kan begin
dink oor die kerk- en onderwysverhouding. Die volgende
kritiese vrae behoort hanteer te word:
• Hoe effektief is die kerke se monitering van die
staatskool se kurrikulum? Is hierdie toekyk en aankyk
van die feite nie maar net ’n gestadigde doodsberig
nie? Het die kerkrade al getoets hoeveel ideologiese
vergiftiging Gereformeerde kinders onder
hulle velle inkry met betrekking tot byvoorbeeld
evolusie, die nuwe seksuele etiek, godsdiensgelykheid,
ensovoorts?
• Is ’n uur se katkisasie in ’n week genoeg om regstellende
aksie te doen teenoor die 25 ure se skoolonderrig
per week? Is die ouers en kerke werklik
betrokke genoeg om die taak uit te voer?
• Kan die doopbelofte nog werklik deur ouers nagekom
word in al die staatskole? Weet al die Gereformeerde
ouers regtig wat in die handboeke
staan?
• Daar is tans ’n groot tekort aan onderwysers landswyd.
Gaan die huidige plan, dat onderwysers filters
moet wees, nog veel langer kan hou? Veral
as in ag geneem word dat die volgende geslag
onderwysers dalk juis die nuwe kurrikulum ondersteun
en wil bevorder? Hulle tersiêre opleiding het
hulle grootliks daartoe voorberei.
• Het die gereformeerde belydenis ’n Sondag- en ’n
“Sondagskool”-belydenis geword? Dit beteken dat
ons kinders dit net in die erediens hoor, maar dat
daardie belydenis in die res van hulle leefwêreld
nie ’n rol speel nie. Is ons nie besig om “gereformeerde
skisofrenie” in die onderwys te kweek nie?
Sondag word bely dat die Here die Skepper is,
maar wat word Maandag tot Vrydag van daardie
waarheid in die klaskamer?
• Verstaan Gereformeerdes ten diepste dat die gemeenskap
van die heiliges óók behels dat ons
mekaar se kinders se belange op die hart moet
dra? Jou gedoopte kind is my gedoopte kind. Wil
ons mekaar regtig ondersteun in die grootmaak
van ons kinders? Dit is nie net die doopouers van
“ja” sê voor die kansel nie; die hele gemeente is
ook getuies en dus medepligtig aan die verbondseise
en seëninge, en verbondsbreking en vloeke.
• Het sport nie ’n te groot rol begin speel ten koste
van beginsels nie? Word staatskole nie maar baie
32 2006
junie

keer juis dáároor ondersteun nie?
• Waarom ondersteun so min Gereformeerde predikante
gereformeerde onderwys? Lê die oorsaak
nie dalk by hulle teologie waar die verbond verskraal
en dalk dreig om te verdwyn nie? Is dit ’n
teologiese opleidingsprobleem?
Vol Vol skoolbanke skoolbanke skoolbanke – – leë leë kerkbanke? kerkbanke?
kerkbanke?
Dis alles harde vrae. Die bedoeling is natuurlik nie om
daarmee aanstoot te gee nie, maar om oop en eerlik
die feite op die tafel te kry. Daar is ’n krisis van seismiese
proporsies in die onderwys. Die kerke gaan daardeur
ingrypend geraak word, of ons dit nou wil weet of
nie. Een of ander tyd sal hierdie vrae hanteer moet
word – die voortgang van die kerk is hier op die spel,
want die stryd om die toekomstige kerk word grotendeels
op die skoolbank gewen of verloor.
Vorentoe
Vorentoe
’n Ware Christelike perspektief op die verhouding kerk
en skool vereis dus in ons huidige tydsgewrig dat ons
eers kyk na ons siening op die verhouding kerk en
staat. Verbondsouers en –gemeentes bely en beloof
dat hulle God se verbondskinders in die vrese van die
Here sal onderrig én laat onderrig. Die owerheid onderneem
om diesélfde verbondskinders in die vrese van
die keiser te onderrig. Daar moet onthou word dat elke
ideologie ’n afgodsmombakkies op het. Byvoorbeeld:
agter evolusie skuil die afgod wat sê daar is geen Skepper
nie. Die keiser, die owerheidspersoon, mág nie
gedoopte kinders laat oplei in verniste afgodery nie.
Die eerste gebod verbied so-iets. Gereformeerde ouers
moet hulle gedoopte kinders in die vrese van die Here
lei. Daaroor het ons as Gereformeerde Kerke nog al
die jare saamgestem. Die vraag is of ons dit regtig
eendragtig doen?
Op ’n praktiese vlak behoort hierdie aangeleentheid
hoë prioriteit te geniet. Een enkele swaeltjie gaan nie
alleen die somer maak nie. Die toekoms van die kerk
is hier op die spel. Vir ’n slag moet ons saam strategies,
en nie net pragmaties korttermyn nie, dink. ’n Huis
wat in homself verdeeld is, sal ondergaan. Gereformeerde
onderwys is ’n saak van die Gereformeerde
Kerke. Die verbond eis dit. Die verband eis dit. Daar is
tans nie eenstemmigheid oor gereformeerde onderwys
nie. Sienings wissel van ondersteuning tot aktiewe
teenstand. Die volgende stappe kan oorweeg word om
uit hierdie doodloopstraat te kom:
• Kerkrade en veral predikante behoort op hoogte
te kom met die huidige onderwysomgewing. Jeugbediening
is bediening deur onderwys.
• Daar behoort deur die verskillende deputate ge-
2006 junie
spreks- en inligtingsgeleenthede gereël te word om
die noodsaak van optrede in die krisis na vore te
bring.
• Die teologiese professore behoort ’n leidende rol
te speel in die bevordering van gereformeerde onderwys
en die onderliggende teologiese verbondsperspektiewe
onder die kerke en studente se aandag
te bring.
• Daar moet ’n onderhandelde afsnypunt gestel word
vir die ondersteuning van staatskole, aangesien
die huidige tendens daarop neerkom dat almal die
skip sien sink, maar daar tans nie ’n eendragtige
plan is hoe die reddingsboot moet lyk én wanneer
dit bestyg moet word nie.
Kind Kind geoffer geoffer – – kinders kinders geoffer
geoffer
Formele gesprek oor hierdie aangeleentheid behoort
dus op ’n wye vlak binne die kerkverband gereël te
word. Daar is nog tyd, geld en geleentheid om die skip
om te draai – maar dan moet ons opreg strewe om as
kerkverband binne die verbond te lewe. Mens kan niks
saamvat hemel toe nie – behalwe natuurlik jou gedoopte
kind. Die Vader het sy kind Jesus (Hand 3:13) vir
ons geoffer. Laat ons ons hele lewe, en ons kinders se
lewe, stel as lewende, heilige en welgevallige offers
aan God (Rom 12:1). Dit beteken dat ons nie mag toesien
dat ons kinders aan gode geoffer word nie. Nie in
die kerk nie, nie in die huis nie, nie in die skool nie
(Deut 6).
33
Onderwys

Ds. Ds. Henk Henk ten ten Brinke Brinke (Nederland)*
(Nederland)*
DISKUSSIE
Kruisgerigte lewe ...
Rick Warren se Die Doelgerigte Lewe (2)
In die vorige artikel het ek drie
aspekte bespreek van die wyse
waarop Rick Warren in sy The
Purpose Driven Life (DDL) die
Christelike lewe beskryf: hy sluit
aan by die “gevoelde behoeftes”
van mense; Jesus se onderrig oor
“kruis-dra” kry geen verwoording
nie; en daar is baie wat “moet”. Hierdie
drie aspekte het ’n gemeenskaplike
agtergrond: in Warren se
beskrywing van die Christelike lewe
staan die kruis van Christus nie
sentraal nie.
Stryd teen myself
In Warren se boek is die kruis van
Christus die toegangsdeur na ’n
Christelike lewe. Warren is nie ’n
vrysinnige teoloog nie! Hy preek dat
Christus aan die kruis vir ons sondes
gesterf het, en dat ons daardeur
gered word. Jy mag en moet glo dat
God jou wil vergewe, wat jy ook al
gedoen het. En die vergewing moet
jy aanvaar en ontvang (p. 58). Maar
is jy eenmaal deur die toegangsdeur,
verskuif die perspektief. “You
are now ready to discover and start
living God’s purpose for your life”,
skryf Warren (p. 59). Van hierdie
oomblik af gaan ons optimisties
voorwaarts.
Die oorwinningsklanke van DDL
laat onvoldoende ruimte vir die stryd
in die Christelike lewe wat die Nuwe
Testament vir ons teken. Mens ontmoet
in jou lewe telkens weer jou
ou mens. Wanneer jy deur die kruis
die Christelike lewe ingaan, laat jy
die ou mens nog nie agter nie. Inteendeel:
daardie Christelike lewe
word vir ’n belangrike deel gekenmerk
deur die stryd teen die ou
mens. Ons broeder Paulus het in
Romeine 7 hierdie stryd indringend
beskryf.
Gelukkig is daar ook ’n ander kant:
dit is die werklikheid van die nuwe
lewe deur die Gees (Rom 8). Nie
alleen die moontlikheid nie, maar
ook die werklikheid! Maar dis juis die “kombinasie” van Romeine 7 en 8
wat so baie stryd in die lewe van ’n Christen bring. Soos Jesus dit gestel
het: Jy is altyd besig om “jouself te kruisig”. As dit weergegee word soos
Warren dit doen, met “finding your true self” (p. 19), dan word dit duidelik
dat hierdie onderrig van Jesus nie verstaan word nie. Dit is dan ook afwesig
in Warren se boek.
Die gevolg is dat daar sodoende ’n vervreemding by Christene wat wel
terdeë bewus is van die werklikheid van die nuwe lewe deur die Gees,
veroorsaak word, want dieselfde Christene dra tegelyk ook ’n intieme
kennis van die feit dat die nuwe lewe nie onaanvegbaar gelaat word nie.
Die Christelike lewe ken ’n stryd waarin naas oorwinnings ook neerlae te
vind is.
Die kruis: my regverdiging en my heiliging
In DDL is die “glo” veral iets wat aan die begin van die Christelike lewe
staan: dis om te glo dat God jou liefhet en dat Hy jou vir sy doel gemaak
het. Om dit skerp te formuleer: “om te glo” is in DDL veral ’n middel tot
iets anders, ’n middel om die Christelike lewe in te gaan.
In die Bybel is die geloof baie meer. Dit is ’n verhouding waarin ek met
Christus mag lewe. Dit is ’n voortdurende omgang om myself aan Hom
toe te vertrou, om alles in Hom te hê en alles van Hom te verwag. Dit is
my houvas wanneer ek in die stryd wat my Christelike lewe óók is, neerlae
ly. Ek mag elke keer weer teruggaan na Christus. Hy is nie net alleen aan
die begin van my Christelike lewe nie, maar voortdurend my regverdiging.
Hy ken my stryd ... Hy bemoedig my, en Hy laat my gedurig weer Nagmaal
vier. Hy wil telkens weer opnuut met my begin.
Om alles in Hom te hê – vergewing, maar ook vernuwing! “Deur Hom is
julle in Christus Jesus wat vir ons geword het ... geregtigheid en heiligmaking
...” (1 Kor 1:30). Maar wanneer die kruis van Christus na die kantlyn
toe geskuif word en alleen by die ingang van die Christelike lewe sentraal
staan, word nie net my regverdiging iets van die verlede alleen nie, maar
word ook my heiliging ontkoppel van Christus. So word die Christelike
lewe ’n eensame avontuur. Die eise is hoog, die “moets” gons gedurig in
jou ore – maar wie sal dit alles verwerklik?
Hier kom die probleme met die “moets” in DDL wat baie mense opgeval
het. Praat Warren dan nie oor die Heilige Gees wat ons wil omvorm sodat
ons na Jesus begin aard nie? Ja, dit doen hy darem wel. Om Jesus aan
te neem, is ook sy Gees ontvang “who will give you the power to fulfill
your life purpose” (p. 58). Maar ook daarby hang dit af van die goeie
keuse wat ons moet maak:
� “We must co-operate with the Holy Spirit’s work (...) The Holy Spirit
releases his power the moment you take a step of faith (kursivering
van Warren) ... Obedience unlocks God’s power” (p. 174).
� “We choose to do the right things in situations and then trust God’s
spirit to give us his power, love, faith and wisdom to do it” (p. 174).
� “Spiritual growth is a collaborative effort between you and the Holy
Spirit. God’s Spirit works with us, not just in us” (p. 180, kursivering
van Warren).
34 2006
junie

Hierdie laaste woorde is ’n uitwerking van Filippense 2:12-13: “Werk julle
eie heil uit (...) want dit is God wat in julle werk om te wil sowel as om te
werk na sy welbehae.” Die verrassing van hierdie woorde van Paulus dat
ons kan werk omdat God in ons werk, het by Warren heeltemal verdwyn
deurdat hy hiervan ’n terrein- en ’n werkverdeling maak: die Gees is werksaam
in ons, en ons werk van ons kant. Dus ’n samewerking tussen God
en mens. Dit blyk hieruit dat die inhoud van Warren se teologie nogal
behoorlik Arminiaans is!
Alles in Christus
Dit is hier waarvandaan die vermoeiende “moet” in DDL afkomstig is.
Waar die kruis nie meer sentraal staan in die Christelike lewe nie, verander
die heiliging fundamenteel van karakter: het jy eenmaal die Christelike
lewe binnegegaan, moet jy self aan jou doelwitte begin werk. Jy kan gebruik
maak van die krag van die Heilige Gees wat vir jou beskikbaar is,
maar jy moet eers self die goeie keuses maak! Dit is die rusteloosheid
van die aktivisme.
Hoe is hierteenoor die woorde van Paulus waarna ek reeds kortliks verwys
het, ryk en diep: “Aan God is dit te danke dat julle met Christus Jesus
verenig is. Hy het vir ons geword die wysheid wat van God kom: die
vryspraak, die heiliging en die verlossing” (1983-vertaling). In Christus
het ek alles, en vanuit Hom kom alles na my toe. Die Gees maak dat
Christus in my woon en van binne af my lewe gaan beheers (Ef 3:16-17).
Dit is wat geloof is: nie alleen ’n toegangsdeur na ’n Christelike lewe nie,
maar die werklikheid van die Christelike lewe self. ’n Lewe in ’n voortdurende
verhouding met Hom wat my lewe is, sodat ’n mens selfs saam
met Paulus kan sê: “Ek leef nie meer nie, maar Christus leef in my” (Gal
2:20).
Dat ek aktief werksaam is in die Christelike lewe, is onweerspreekbaar
(hoe sou dit anders kon wees as Christus deur sy Gees in my bly?). Maar
dit is juis omdat God die wil sowel as die werk in my genereer (Fil 2:12-
13).
Geregverdigde verlange
Hoe is dit moontlik dat ’n boek waarin die kruis van Christus nie sentraal
staan nie, tog so baie Christene aantrek? Ek dink dit het te doen met ’n
behoefte wat tereg is, en waaraan ons in ons Gereformeerde spiritualiteit
so lank al te min aandag gegee het.
Ware bekering, so sê die Heidelbergse Kategismus, bestaan uit die afsterwing
van die ou mens en die opstanding van die nuwe mens. By die
afsterwing van die ou mens gaan dit oor droefheid oor ons sondes en dat
ons dit haat en daarvan wegvlug. Dit is bekende klanke in die Gereformeerde
geloofsbelewing. Geld dit eweseer vir die opstanding van die
nuwe mens? Dit is: ’n hartlike vreugde in God deur Christus en ’n lus en
liefde om volgens die wil van God in alle goeie werke te lewe. Volmaaktheid
kom eers later, maar daar is sekerlik nou reeds ’n begin. Blydskap, entoesiasme,
inset om in God se liefde te lewe, met God en met mekaar, en
om daaraan vorm te gee – sou dít nie ’n verlange wees na die werklikheid
wat mense laat gryp na ’n boek soos Warren se DDL nie?
Met Christus gesterf om ook met Christus op te staan – dit is die geheim
van die Christelike lewe. Alles in Christus! Dat Christus, in die voortsetting
van die verlossing deur sy bloed, nou voortdurend besig is om ons te
vernuwe deur sy Gees, sodat ons word net soos Hy op aarde was – ek
2006 junie
DISKUSSIE
dink dat dit te lank onderbeklemtoon
gebly het.
Hierby kom die waarneming dat
daar baie oppervlakkigheid en louheid
in gemeentes is, en partykeer
bedroewend min entoesiasme vir
die nuwe lewe in Christus. Kortliks
gesê: ek kan my indink dat mense
gryp na ’n boek soos DDL. Konkreet
om prakties Christen te wees –
daaroor gaan die boek en daarvoor
gaan die boek. Wie sou nie daarmee
saamgaan nie?
Laat ons die goeie van Warren se
boek asseblief behou deur dit in ’n
meer Bybelse raamwerk te plaas.
Met die woorde van Paulus: “... ter
wille van Hom het ek alles prysgegee
en beskou ek dit as verwerplik,
sodat ek Christus as enigste bate
kan verkry en een met Hom kan
wees: vrygespreek, nie omdat ek
die wet onderhou nie, maar omdat
ek in Christus glo. Dit is die vryspraak
wat God gee omdat ’n mens
in Hom glo. Al wat ek wens, is om
Christus te ken, die krag van sy opstanding
te ondervind, en deel te hê
aan sy lyding deur aan Hom gelyk
te word in sy dood, in die verwagting
dat ek self deel sal hê aan die opstanding
uit die dood” (Fil 3:8-11,
1983-vertaling).
“Kruisgerig” lewe, daaroor gaan dit.
Om te deel in Christus se lyding en
in die krag van sy opstanding. Die
een bestaan nie sonder die ander
nie. Wie so sou dink, ken Christus
nog nie voldoende nie. In die praktyk
kan dit geld vir Evangeliese
Christene én vir Gereformeerde
Christene. Laat ons albei leer, ook
van mekaar, dat ons alles in Christus
het. •
Ds. Henk ten Brinke is predikant van
die Geref. Kerk (vrijgemaakt) van Bodegraven-Woerden,
Nederland. Sy e-posadres
is henktenbrinke@hetnet.nl Hierdie
artikel is ’n verkorte bewerking van
artikels wat hy geskryf het in De Reformatie,
’n weekblad wat verskyn in die
kring van hierdie kerke in Nederland.
Dis ook te vinde by
www.dereformatie.nl Met dank aan ds.
Hans Vonkeman van Howick vir die vertaling
in Afrikaans. – Red.
35

Ds. Ds. DC DC (Chris) (Chris) Coetsee Coetsee (emeritus) (emeritus) (Stompneusbaai)
(Stompneusbaai)
DISKUSSIE
Die dilemma van die vrou in die amp
... Die antwoord: teks en konteks
In die Gereformeerde Kerke is die twee kampe met
betrekking tot die vrou in die amp deeglik in hul
loopgrawe verskans: elkeen maak aanspraak op
grondige eksegese, is verbind tot die handhawing van
die gesag van die Skrif en Belydenis, beroep hulle op
dieselfde of verskillende tekste “in konteks” geplaas,
verklaar en toegepas.
By die bestudering van die rapporte aan die Sinode
en die vloed van korrespondensie is daar tog ’n ernstige
leemte te bespeur: die gebrek aan die soek na en plasing
van die dilemma binne die groter konteks, die totale
openbaringsgeskiedenis. In ’n artikel soos hierdie is
dit onmoontlik om reg te laat geskied aan die volle
rykdom wat so ’n ondersoek oplewer, maar word stilgestaan
veral by die groot openbaringsmomente: Genesis
1 – 3, Jesus en die apostels se optrede, die Openbaringboek
as die finale ontknoping van die Koninkryk
en die geskiedenis.
Genesis Genesis Genesis 1 1 – – 3
3
Die begin van die Bybel is grondliggend vir die verstaan
van die Bybel, die Koninkryk van God, die plek van die
mens as man en vrou, die werk van Christus. Daar
bestaan geen verskil met betrekking tot die gelykwaardigheid
van man en vrou nie (Gen 1:26-31), maar die
verskil in hul godgegewe rolle moet duidelik uitgelig
word. Hieroor is Genesis 2 baie belangrik, aangesien
daar meer besonderhede gegee word as in die oorsigtelike
Genesis 1. Uit verse 15-17 blyk dit dat Adam
eerste geskep is en dat die kultuurmandaat en proefgebod
aan hom alleen gegee is. Hy het dus die leiersrol
en groter verantw ordelikheid ontvang. In vers 18 lees
ons dat God vir hom ’n hulp geskep het wat by hom
pas.
Twee belangrike gevolgtrekkings moet hier gemaak
word:
• Die leiersrol van die man en die helpersrol van die
vrou (hul ampte) is gelykwaardig, omdat albei van
God kom en elkeen daarvoor verantwoording aan
Hom verskuldig is.
• Omdat ons hier klaarblyklik te make het met ’n skeppingsordinansie
(geldig vir alle tye – voor en na die
sondeval), is dit onverantwoordelik om hierdie rolle
tot die huweliksverhouding te beperk. Die onderskeiding
van die samelewing in verskillende verbande
en strukture soos huwelik, kerk, staat ensovoorts,
het eers later gekom. Die roeping van die
mense van die Koninkryk is om hierdie skeppingsordinansie
in die latere samelewingsverbande met
verantwoordelikheid toe te pas – dit sal juis die manifestasie
van die Koninkryk, die alternatiewe gemeenskap,
wees – sonder om toe te gee aan die
wêreldse druk of patroon.
Genesis 3 beskryf die eerste mense se mislukking in
hul ampte. Die slang val die vrou aan – en sy misluk
as helper om die man te ondersteun in sy Godgegewe
roeping. Die man versaak sy leiersrol (2:15-17) en volg
die vrou (vs 6). Daarom volg die straf van die onveranderlike
God – hy kan nie die skending van sy Koninkryk
en Koningskap sommer toelaat nie. Die verwisseling
van hul rolle kom van Satan – nie van Hom nie.
In die res van die Ou Testament kom vroue by hoë
uitsondering in leiersrolle voor. Die bekendste is miskien
Debora (in ’n bedeling gekenmerk deur politieke
en morele afdwaling en chaos) – maar sy tree saam
met Barak op.
Jesus Jesus en en die die apostels
apostels
Jesus sê self wat sy werk is: die aankondiging van die
Koninkryk (Matt 4:12-17; Mark 1:15; Luk 4:16-21). Hy
gee aan die Ou Testament sy volle betekenis (Matt
5:17). Dit is dus ’n verskraling en verdraaiing van sy
werk om te sê Hy het gekom om “die vrou se posisie
te herstel na gelykwaardig met dié van die man”, en
dit dan toe te pas asof Hy die vrou die reg sou gegee
het van toegang tot amp van ouderling (lerend en regerend).
Jesus se optrede ten opsigte van die verhouding
van man en vrou en hul posisies en waarde lê op
ander terreine. Enkele voorbeelde:
• Moreel eis Hy gelyke verantwoordelikheid en verantwoordbaarheid
(Matt 5:27-32; Joh 8:1-11).
• Wat pastorale sorg betref, is die geestelike nood
van man en vrou vir hom ewe belangrik (Joh 3:1
vv; 4:1 vv).
• Hy gee om vir die fisiese/emosionele nood en kom
sulke nood tegemoet (Joh 4:43 vv; 11:1 vv).
Jesus se aanwysing van die 12 apostels is uit ’n openbaringshistoriese
oogpunt baie belangrik. Hy werk
binne God se skeppingsorde (gee aan die Ou Testament
sy volle betekenis) en wys dus 12 mans aan as
die leiers (en fondamentleggers) van sy kerk as openbaring
van die Koninkryk, terwyl vroue Hom (en hulle)
as helpers dien. Dit is totaal ongegrond om hier te praat
van ’n “argumentum e silentio” – dis eerder ’n daadproklamasie
van die onveranderlikheid van God se Koninkryk.
(Hierdie redenasie bring onoorkomelike probleme
mee met byvoorbeeld die verbondsdoop, die
viering van die dag van die Here – want berus die Gereformeerde
standpunt dan nie ook op ’n “argumentum
e silentio” nie? ’n Erkende manier van Skrifverklaring
was nog altyd dat daar legitieme afleidings gemaak
kan word uit die hele openbaringsraamwerk waar nie
duidelike Skrifuitsprake oor spesifieke sake voorkom
nie.) Om te sê dat Jesus mans aangewys het omdat
Hy nie aanstoot wou gee aan bepaalde kulturele gebruike
nie, vind geen grond in die Evangelies nie: daar
36 2006
junie

is talle voorbeelde waar sy optrede aanleiding gegee
het tot woede en haat – Hy het self gesê dat die evangelie
verdeeldheid en kruisdra meebring.
Die apostels het Jesus se boodskap en optrede voortgedra
en toegepas. Mans en vroue is ewe verlore en
word, as hulle glo, sonder verdienste gered en tot kinders
van God herstel – ook in hul verhouding met mekaar
volgens die skeppingsordinansie. In Efesiërs 5:21
– 6:2 werk Paulus dit nader uit in gesinsverband. In
die Koninkryk is gesinslede geroep om aan mekaar
onderdanig te wees (“onder mekaar te staan” soos pilare
onder ’n brug – een letterlike betekenis van die
woord wat as “onderdanig” vertaal word, vs 21).
Die man se onderdanigheid aan sy vrou word getipeer
deur sy leierskap wat ’n weerspieëling is van Christus
se leierskap van sy bruid, die kerk: liefde gekenmerk
deur opoffering, bestendigheid, opbouendheid (vs 25-
31 – geen sprake van ’n “patriargale”, arrogante misbruik
van die vrou nie). Die vrou se helpende rol (“onderdanig
wees” = “onder hom staan”) word begrens
en getipeer deur die kerk se onderdanigheid aan Christus
(vs 22-24). Dit bring onder andere mee dat haar
onderdanigheid nie dinge kan insluit wat Christus nie
van haar sou verwag nie, byvoorbeeld immorele of vernederende
gedrag. Petrus (1 Pet 3:1-7) beklemtoon
ook die skeppingsorde: gelowige vroue moet vir hul
ongelowige mans tot hulp wees (sonder om te preek!)
om gered te word. Mans moet vroue met respek behandel
as mede-erfgename van God se genade.
In die kerklike lewe deel mans en vroue gelykelik in
die ontvangs van die gawes van die Gees. Daarom is
hulle gelykelik geroep en verantwoordelik vir die uitoefening
van die “amp van die gelowige” (die belangrikste
“amp”). Ten opsigte van die besondere ampte is daar
geen oortuigende bewys dat vroue in die ouderlingamp
(lerend en/of regerend) gedien het nie. Trouens: in die
lig van die werk van Christus (die herstel van die skeppingsorde,
die Koninkryk) is die verbod op vroue in
hierdie amp te verwagte (1 Kor 14:33-35; 1 Tim 2:11-
14) – en dit geld nie net die problematiek van getroude
vroue in die amp ten opsigte van hul mans nie. Omdat
ampswerk nederige diens aan alle lidmate van die kerk
beteken, sluit verkiesing tot en bevestiging in ’n amp
elke sweem van meerderwaardigheid van die bekleërs
daarvan uit. Die apostels maak hier, soos Jesus, geen
toegewing aan die gangbare kulturele norme nie, want
hulle was ten volle bewus van die aanstoot van die
evangeliese waarheid (bv. 1 Kor 1:23; 2:1-9).
Die vrou in die amp van diaken pas in die goddelike
skeppingsorde in, want dit is die diens waarin by uitstek
prakties gehelp word (Hand 6).
Daarom is daar sterk aanduidings dat vroue in die
apostoliese tyd as diakens mog dien (1 Tim 3:11) en
gedien het (Hand 9:36-40; Rom 16:1, 2).
2006 junie
Woordstudies
Woordstudies
DISKUSSIE
Hoewel dit in ’n artikel soos hierdie nie moontlik is om
reg te laat geskied aan woordstudies nie, is dit tog
insiggewend om ’n paar dinge te noem.
Eerstens: benamings vir ampsdraers. Die mees algemene
Griekse woorde vir ouderling (presbuteros, episkopos)
word nêrens in die Nuwe Testament gebruik in
’n konteks waar dit op vroue van toepassing mag wees
nie. Ook ander Griekse woorde wat minder geslagspesifiek
is, en vir vroue in leidende posisies gebruik
sou kon word, kom nie voor nie.
Tweedens: amptelike verkondiging. (Vir die volgende
stof is ek dank verskuldig aan prof. Christi Coetzee in
’n persoonlike gesprek jare gelede.) Verskillende woorde
word gebruik vir die uitdra van die evangelie (bv.
euangelizein, lalein). Die woord wat by uitstek gebruik
word vir die gesaghebbende verkondiging van die
evangelie is kerussein: letterlik die openbare afkondiging
deur ’n amptenaar, ’n herout, van ’n koninklike
dekreet of verklaring (vgl. 2 Tim 1:11; Openb 5:2).
Hierdie woord word agt keer vir Jesus se verkondiging
gebruik, 12 keer vir apostels, 11 keer vir Paulus, vier
keer vir Johannes die Doper, een keer vir Timoteus en
een keer vir Jona. Dan kom dit ook nege keer voor
waar betwis kan word dat dit vir persone in die leeramp
gebruik is (Mark. 5:20; 13:10; 14:9; Luk 24:47; Rom
2:21; 10:15; 2 Kor 11:4; Filip 1:15; 1 Tim 3:16). Die
oorwig van getuienis dui daarop dat kerussein (as term
vir die “amptelike” verkondiging van die Woord) nie
gebruik is waar vroue betrokke was by die uitdra van
die evangelie nie.
Die Die einddoel einddoel van van die die geskiedenis/openbaring/ko-
geskiedenis/openbaring/kogeskiedenis/openbaring/ko-
ninkryk ninkryk van van God
God
In die Openbaringboek vind gelowiges die ontknoping
van die geskiedenis: dan is God alles in almal. God
sal self by sy kinders wees en die skeppingsorde word
herstel (Openb 21:3, 4; 22:2, 3). Maar die konteks
waarin dit alles plaasvind is die gesig van Johannes in
Openbaring 4. Daar is God in al sy heerlikheid en
majesteit omring deur 24 ouderlinge. Hulle dienswerk
is om sy eer en lof te verkondig (vs 10, 11) – die doel
van die skepping en God se openbaring. Om vol te
hou dat hierdie uitbeelding kultuurgebonde is, of dit af
te maak as van geen belang vir die onderhawige dilemma
nie, is moeilik te rym met die erkenning van die
gesag, inspirasie, deursigtigheid en eenheid van die
Skrif.
Die moontlike oplossing van die dilemma van teenstrydige
ansprake ten opsigte van “die vrou in die amp/
kerk” moet gesoek word in die konteks van die openbaringsgeskiedenis.
Dan is dit duidelik dat d ar van Genesis
tot Openbaring ’n duidelike lyn is wat uiteindelik
helderheid kan bring.
37

Wie kennis dra van die mediaberigte oor die Nasionale Sinode
Epharim Epharim Baloyi Baloyi (Fakulteit (Fakulteit Teologie, Teologie, NWU, NWU, Potchefstroomkampus) Potchefstroomkampus)
DISKUSSIE
Die vrou in die ampte
Nagedagtes oor Nasionale Sinode 2006
2006 se besluit oor die ampte (dienste) van vroue in die
plaaslike kerke, sal dadelik saamstem dat die Gereformeerde
Kerke van Suid-Afrika (GKSA) besondere wysheid van God nodig
het. Ek beskik nie oor so ’n wysheid nie. Dus kan ek baie min help in
hierdie saak.
Die media verwys veral na twee standpunte oor hierdie saak. Die een
standpunt kan soos volg saamgevat word: (1) Kom ons wag “op die
Skrifgefundeerde uitspraak oor hierdie saak by die volgende sinode”;
terwyl (2) die ander standpunt sê: Ons het genoeg gewag en ons
aanvaar “steeds die Skriftuurlike leiding wat die Sinode in 2003 gegee
het, naamlik dat die toelating van vroue tot die diakenamp nie verbied
word net omdat dit nie letterlik in die Skrif voorkom nie ... Indien daar
nie duidelike uitsprake in die Skrif is wat iets gebied of verbied nie, is
die vrug van die bediening ’n belangrike aanduiding of iets in lyn met
die wil van God is al dan nie (sien Hand 5:17 42). Kerkrade getuig van
die seën van die Here op die bediening van vroue in die diens van
diaken in gemeentes”.
Die besluit soos hier in punt (1) genoem, skep onsekerheid. Dit
impliseer dat vroue wat reeds as diakens dien op grond van die besluit
van Sinode 2003, nie met sekerheid die werk kan doen nie. “Die
Sinode gee aan die een kant toestemming om te dien, maar indien die
Sinode in 2009 argumentshalwe sou besluit dat daar Skrifgronde is wat
aandui dat vroue nie mag dien nie, impliseer dit dat die vroue die heel
tyd onregmatig en strydig met God se wil gedien het” – word gesê.
Die tweede standpunt impliseer dat vroue toegelaat móét word om te
dien as diakens, ouderlinge en predikante, en dan moet gekyk word na
die vrug van hulle bediening voordat die Sinode kan besluit of die vroue
kan dien in die kerklike ampte al dan nie.
Die vraag is: As die bediening van vroue wat voor Sinode 2009 in die
ampte dien, argumentshalwe misluk, impliseer dit dat al die bedienings
van vroue wat in sulke ampte sal dien, sal misluk? Dit is duidelik dat die
bogenoemde standpunte spanning veroorsaak, ook wantroue teenoor
mekaar, verdagmaking, beskuldiging en insinuasies van Skrifkritiese
benaderings of van fundamentalisme ten opsigte van Skrifuitleg, en
partyskappe en groepvorming. Dit lyk vir my dat die kern van die
debatte lê by voorveronderstellings ten opsigte van Bybelbeskouing,
Bybeluitleg en geslagsbeskouing.
Die doel van hierdie artikel is net om implikasies van die kern van die
debatte rakende Bybelbeskouing, Bybeluitleg en geslagsbeskouing uit
te lig. Hierdie drie beskouings is reeds genoem, maar hulle dieper
hermeneutiese implikasies is nog nie aangeroer nie. Ek hoop die
dieper implikasies sal help met die voorbereiding vir Sinode 2009.
Hierdie artikel is hoofsaaklik
beperk tot die debatte in Die
Kerkblad van Maart 2006.
Eenheid
Ek dink almal aanvaar dat nie al
die sinodegangers die besluit van
Sinode 2006 aanvaar nie. Dieselfde
geld ook van die verklaring van
die 36 predikante asook dié van
die professore van die Teologiese
Skool.
Elkeen wat ’n besluit, verklaring of
’n standpunt aanvaar, aanvaar dit
omdat hy/sy soek na konsensus,
konformering, kompromie, solidariteit,
of om ’n bepaalde agenda te
bevorder, of omdat hy/sy nie
betrokke wil raak nie, of nie die
kerklike weg van besware en/of
appèlle wil volg nie. Met ander
woorde, daar is ’n mate van
verskeidenheid in eenheid. Daar
bestaan nie so iets soos ’n
absolute eenheid nie. Die vraag is
nou: Hoe ver wil die GKSA
verskeidenheid binne eenheid
aanvaar en wie besluit oor die
mate van hierdie verskeidenheid?
Bybelbeskouing
Daar is algemene konsensus dat
die Bybelbeskouing die Bybelinterpretasie
beïnvloed. Dit
impliseer dat die debat oor die
“vroue-ampte” beïnvloed word
deur die Bybelbeskouing. Gelukkig
blyk dit dat die twee standpunte
die Bybel as die Woord (en/of
wil) van God aanvaar. Hierin lê
hoop vir die pad vorentoe.
Bybeluitleg
Ongelukkig word die debatte
38 2006
junie

ontsier met ongesonde beskuldigings
van fundamentalisme,
Skrifkritiese benadering, liberalisme
en dergelike uitsprake.
Die redakteur van Die Kerkblad
stel dit duidelik dat “(s)oos die
geval by ’n Gereformeerde sinode
behoort te wees, gaan dit voor
alles om Skrifgronde, nie om
publieke opinie, algemene mening
of menslike oordele nie. Dit gaan
oor wat die Here in sy Woord sê.
Maar dan moet daardie Woord
reg vertolk word. Skrifverklaarders
maak van minstens 14 verstaansreëls
gebruik wanneer hulle ’n
bepaalde Skrifdeel uitlê. Naas die
verklaring van bepaalde tekste, is
daar die groot omvattende
verstaansreël, naamlik Jesus
Christus as die laaste, hoogste en
finale openbaring van God (Heb
1:1-2)”.
Die probleem is dat elke persoon
sal beweer dat hy/sy besig is om
die Woord reg te vertolk.
Dit sal interessant wees om uit te
vind of al die sinodegangers al die
verstaansreëls waarna hierbo
verwys is, onderskryf of nie. As
sommige sinodegangers sommige
verstaansreëls nie onderskryf
nie, dan moet hier eers gemeenskaplike
grond gevind word
voordat almal begin met Bybeluitleg.
Die vraag is: Is dit moontlik
dat al die persone die verstaansreëls
presies verstaan en toepas?
’n Verdere vraag sou wees:
Watter mate van verskeidenheid
in eenheid word in Bybeluitleg
aanvaar en deur wie?
Geslagsbeskouing
Dit is ’n feit dat daar verskille
tussen mans en vroue is, en
tussen mans en vroue onderling.
Ook is daar mense wat van
geboorte wit is en ander wat van
geboorte swart is, terwyl ander
weer van geboorte sonder
2006 junie
DISKUSSIE
sommige liggaamsdele is. Dit is teoreties moontlik dat ’n persoon
gebore kan word sonder manlike of vroulike liggaamsdele. Daar is
mense wat beide manlike en vroulike karaktertrekke het. Daar is ook
mense wat fisies manlik is, terwyl hulle psigologies vroulik is. Dit
beteken dus dat as iemand die onderskeid tussen man en vrou konsekwent
probeer toepas, hy/sy met groot uitdagings gekonfronteer kan
word. Soms word hier die (moeilike) onderskeiding hanteer van “vorm”
en “norm”: ons moet uit die (Bybelse) vorme van destyds norme aflei
vir vandag.
Die Suid-Afrikaanse howe word altyd gevra om uit wette die norme toe
te pas. Dan hoor ’n mens die prokureur of advokaat wat pleit dat elke
saak op meriete behandel moet word. Die afleiding en die toepassing
van die wet is ’n groot uitdaging. Dieselfde geld vir die afleiding van die
norme uit die vorme in die Bybel vir toepassing op hedendaagse
vraagtukke. Elke persoon sal in ’n mate van ’n ander verskil oor die
afleiding en toepassing van vorme en norme. Dit is een van die
grootste uitdagings wat die studiedeputate en die afgevaardigdes na
die volgende Sinode in die gesig sal staar.
Besluitneming
Daar is tereg opgemerk dat die finale besluit oor “die vrou in die amp”
geneem sal word deur ’n behoorlik gedeputeerde meerdere vergadering,
en nie deur openbare druk, bedekte dreigemente of epos-petisies
nie. Die groot uitdaging is egter hoe daarin geslaag kan word om die
kwessie van groepvorming te omseil. Sal daar gemanipuleer word met
die afvaardiging? Dit lyk my dat die voorkoming van groepvorming ’n
groot uitdaging gaan wees.
Die bepalende faktor by die besluitnemingsproses van enige kerklike
vergadering is natuurlik die lig wat die Skrif op die betrokke saak werp.
Slotopmerkings
Dit is duidelik dat die GKSA nou in ’n krisis verkeer. Groepvorming het
sowel goeie as slegte aspekte. Dit is goed, omdat die GKSA miskien
nou loutering nodig het. Dit is sleg, omdat lidmate vir mekaar etikette
gee wat soms lei tot liefdeloosheid teenoor mekaar.
Drie dinge is duidelik: (1) dat lidmate begin wegbeweeg van wie iets
gesê het (“dit is korrek want so-en-so het dit gesê”) na wat hy/sy gesê
het; (2) dat etikettering plaasvind en dat dit ondervang moet word; en
(3) dat Bybeluitleg deur voorveronderstellings en verwysingsraamwerke
beïnvloed word en dat die verklaarders daarvan bewus moet
wees.
Die pad saam vorentoe is moontlik op voorwaarde dat drie sake
dringende aandag geniet: (1) dat ’n mate van verskeidenheid ingebou
word in die eenheidsbeskouing oor sake; (2) dat aanvaar word dat daar
altyd uitdagings sal wees wanneer norme uit vorme afgelei en
toegepas word; en (3) dat in alle sake gehoorsaamheid aan God
prioriteit verleen sal word. •
Redaksioneel verkort en versorg. – Red.
39

O
Ds. Ds. HA HA (Manie) (Manie) Louw Louw (emeritus), (emeritus), Bronkhorstspruit Bronkhorstspruit
DISKUSSIE
Die vrou in die amp
p ons jongste Sinode is baie gepraat oor die
vrou in die amp van diaken. Toe die
Hervormde Kerk die deur oopgemaak het
vir die vrou in die diakenamp, is gesê dat dit die
probleem sal oplos om genoeg persone te kry om in
dié amp te dien. Daarby is gedink dat ’n vrou
makliker sal agterkom as daar nood in ’n huis is. Dit
lê ook meer in die aard van die vrou om in die diens
van barmhartigheid te staan, om na armes om te
sien, en om siekes en bejaardes te versorg.
Dit is egter nie al waarom dit gegaan het nie. Volgens
hulle interpretasie van die Skrif is daar niks in
die Bybel wat die vrou verbied om in die diakenamp
te dien nie.
’n ’n ’n Kwessie Kwessie van van interpretasie
interpretasie
Dit was nog altyd ons Gereformeerde standpunt dat
die Bybel die volmaakte en onfeilbare Woord van
God is – amper soos die Koran wat volmaak uit die
hemel sou neergedaal het. Daarom is dit by die
Islam nie nodig om tekskritiek te beoefen nie.
Deur die jare het baie Gereformeerdes begin afsien
van die gedagte dat die Bybel volmaak is, omdat
daaraan ook ’n menslike kant is. Dis deur mense
oorgeskrywe, en daar is soms foute gemaak.
Daarom is tekskritiek nodig om by die regte manuskripte
uit te kom, veral wat die Nuwe Testament
betref. Die Skrif is egter onfeilbaar as enigste
maatstaf vir geloof en lewe.
Hierdie uitgangspunt word nie deur almal op
dieselfde wyse toegepas nie. Sommige meen dat
wat die Bybel leer, vir alle tye van toepassing is. Wat
Lukas vir Teofilus geskrywe het, was nie net vir hom
bedoel nie, maar ook vir alle Christene van alle tye.
Ons moet egter aanvaar dat daar heelwat in die Skrif
is wat net vir ’n sekere tyd bedoel is. Die Bybel het
oor baie eeue ontstaan. So is Jesaja 40-55 hoofsaaklik
bedoel vir die Jode wat geworstel het om te
verstaan waarom God toegelaat het dat die
heidense Babiloniërs die bondsvolk van ouds van
hulle land beroof het en later sy tempel verwoes het.
Paulus hanteer dikwels probleme wat in sekere
gemeentes bestaan het. Soms het gemeentes na
hom gekom met vrae waarop hulle antwoorde
gesoek het. Hiervan getuig die Korintiërbriewe. As
hy dus oor die posisie van die vrou in die gemeente
aan hulle skryf, gaan dit oor ’n situasie in daardie
kerk en is dit nie ook noodwendig vir ons bedoel nie.
Paulus lê klem daarop dat die vrou haar in stilte
moet laat leer in alle onderdanigheid, en hy het die
vrou ook nie toegelaat om onderrig te gee of oor die
man te heers nie (1 Tim 2:11, 12). Hy vermaan die
vroue om onderdanig aan hulle mans te wees, want
die man is die hoof van die vrou soos Christus ook
Hoof van die gemeente is (Ef 4:22, 23).
In 1 Korintiërs 11:1-16 gaan dit spesifiek oor die
gedrag van die vrou in die gemeente. Die eerste
Christene was oorwegend Jode van herkoms.
Volgens die Joodse wet was die vrou net ’n besitting,
deel van die eiendom van haar man. Die tiende
gebod stel dit ook duidelik: “Jy mag nie jou naaste se
vrou begeer nie, of sy dienskneg of sy diensmaagd,
of sy os of sy esel of iets wat van jou naaste is nie”
(Eks 20:17).
Die vrou het geen bevoegdheid naas die man gehad
nie. Vroue het in die sinagoge nie deel aan die
erediens gehad nie. Daar was vir hulle ’n aparte plek
ingeruim waar hulle moes sit en kyk hoe die mans
die Here aanroep.
Daar was baie Joodse Christene. Daarom gee
Paulus hierdie opdragte ter wille van hulle. Die Nuwe
Testament was nog in wording. Alle lidmate het nog
nie besef dat met die koms van Christus die skeidsmuur
tussen Jood en heiden verval het en so ook
tussen man en vrou nie. Hulle het nog nie verstaan
dat Hy sy dienaars soek ook tussen hulle wat die
ortodokse Jood sou laat sidder het nie.
Daarom wil mens dit waag om te sê dat hierdie
opdragte oor die vrou net vir daardie tyd bedoel was.
Ons moet ook onthou dat Paulus aan die gemeente
in Korinte skrywe. Dit was seker die mees sedelose
stad in die destydse wêreld. Vroue was vir die
heidense mans net daar om hulle luste te bevredig.
Hulle het nie regte gehad nie, maar net pligte. Die
vrou moes haar plek ken.
As vroue in die gemeente sou voorgaan, sou dit by
die heidene die indruk wek dat die Christelike vroue
40 2006
junie

vrypostig is en nie onderdanig aan hulle mans nie. In
so ’n situasie verkies die apostel om liewer te streng
as te toegeeflik te wees. Anders sou dit die heidene
die geleentheid gee om die Christene te verag.
Wat Paulus in daardie situasie sê, was relevant en
ook aktueel.
Wat Wat van van 1 1 Korintiërs Korintiërs 11:7-9?
11:7-9?
Hier sê die apostel dat die man die hoof nie hoef te
bedek in die samekoms van die gemeente nie,
“omdat hy die beeld van die heerlikheid van God is;
maar die vrou is die heerlikheid van die man. Want
die man is ook nie ter wille van die vrou geskape nie,
maar die vrou ter wille van die man. Daarom moet
die vrou ’n aanduiding van gesag op die hoof hê ter
wille van die man”.
Hieruit is in die verlede afgelei dat ’n vrou ’n hoed
moet ophê in die erediens. In die tyd van die apostels
het die vroue nie hoede nie, maar sluiers gedra,
wat van die kop af tot by die voete gestrek het. Die
man sou dan die heerlikheid van God uitstraal.
Dit kan natuurlik sien op die staat van die man voor
die sondeval. Eva is nie na die beeld van die man
geskape nie. Set, en nie Eva nie, is na die ewebeeld
van Adam geskape (Gen 3:5). Die verhouding van
die vrou tot die man is nie dieselfde as dié van die
man tot God nie. Die vrou het haar eie plek en dis
nie die man se plek nie. Sy staan soos niemand
anders nie in ’n bepaalde verhouding tot die man, en
daarom word sy die heerlikheid van die man
genoem.
En dis presies die heerlikheid van die man wat in die
teenwoordigheid van God omsluier moet word.
Wanneer God aanbid word, mag net Hy verheerlik
word.
1 1 Timoteus Timoteus Timoteus 2:9-16
2:9-16
In hierdie verse gaan dit om die kleding van die vrou
en haar pligte as gelowige. Die misterie-godsdienste
van die Grieke het presies dieselfde voorskrifte
omtrent die kleding van die vrou as Paulus hier
2006 junie
DISKUSSIE
gehad. Die apostel het nie hierdie voorskrifte oor die
pligte van die vrou as noodsaaklik vir alle tye beskou
nie, maar as dinge wat net in daardie tyd noodsaaklik
was.
As ons Paulus se permanente beskouing oor hierdie
saak wil weet, kan ons dit in Galasiërs 3:28 kry:
“Daar is nie meer Jood of Griek nie, daar is nie meer
slaaf of vryman nie, daar is nie meer man en vrou
nie; want julle is almal een in Christus.”
Dit was vir ’n Joodse vrou destyds verbode om vir
kinders skool te hou. Die vrou is vrygestel van die
eise van die wet. Dit was nie vir haar verpligtend om
die groot feeste by te woon nie. Vroue, slawe en
kinders is saam gegroepeer. In die Joodse oggendgebed
het die man God gedank dat Hy hom nie ’n
heiden, ’n slaaf of ’n vrou gemaak het nie.
Ons moet dus hierdie woorde lees teen die agtergrond
van die Joodse sowel as die Griekse gebruike.
Daar is nie meer ’n verbod vir vroue om in diens van
die kerk te staan nie. Man en vrou, slaaf en vryman,
Jood en heiden, is almal – as hulle geskik is en
gelowig is – ook verkiesbaar om in die diens van
Christus te staan.
Genesis Genesis 1:26
1:26
Heel in die begin van die Bybel, in die skeppingsverhaal,
lees ons: “Toe het God gesê: ‘Kom ons maak
die mens as ons verteenwoordiger, ons beeld, sodat
hy kan heers oor die vis van die see, die voëls in die
lug, die mak diere en al die diere wat op die aarde
kruip.’”
God het die man en vrou as gelykes geskape. Dit is
albei se taak om te dien. Die vrou heers net sowel as
die man. Die vrou word onontkombaar geassosieer
met die man in die taak van die mens om te heers
oor die ander lewende wesens van die skepping.
Dit is waarom dit in die beeld van God alles gaan. Dit
druis in teen die praktyk dat die vrou uitgesluit is by
enigiets wat te doen het met die bekleding van ’n
amp in die kerk.
“Ons moet egter aanvaar dat daar heelwat in die Skrif is wat net vir ’n sekere tyd bedoel is. Die
Bybel het oor baie eeue ontstaan. So is Jesaja 40-55 hoofsaaklik bedoel vir die Jode wat
geworstel het om te verstaan waarom God toegelaat het dat die heidense Babiloniërs die
bondsvolk van ouds van hulle land beroof het en later sy tempel verwoes het.”
41

E
Dr. Dr. JM JM (Japie) (Japie) Gerber Gerber (Bloemfontein) (Bloemfontein)
DISKUSSIE
Kultuurhistoriese agtergrond
is baie belangrik
k stem saam met dr. Jan du Plessis dat dit om “meer as net die vrou
in die ampte” gaan (DK April 2006). Dit is ’n komplekse situasie wat
hier ter sprake kom. Hy wys tereg op die kultuurhistoriese agtergronde
en gevolglik die “beskawingsomgewing” van die ou tyd en van die tyd
waarin ons vandag lewe. Dit moet van groot belang geag word vir die
regte Skrifverstaan.
• Die eerste en belangrike saak vir my is dat die Woord van God, hoewel
nie tydgebonde nie, tog tydgerig is. God se Woord is altyd ’n bedoelde
en gerigte woord tot die tyd, die situasie en die mense binne daardie
tyd en situasie. Sy Woord is openbaringshistories van aard binne die
bepaalde verbondsperiode waarin sy volk en kerk hom bevind. Dit is
die fundamentele uitgangspunt waarmee die brief aan die Hebreërs
begin, naamlik dat God baie keer en op baie maniere met ons voorvaders
gepraat het deur die profete, maar nou, in hierdie laaste dae, het
Hy met ons gepraat deur die Seun. Baie dinge wat die Woord onder
die Ou Verbond voorgeskryf het oor die tabernakeldiens, die tempeldiens,
die offerdiens, die besnydenis en die sewende dag as Sabbat,
geld eenvoudig nie meer letterlik vir ons vandag nie. Dit is deur God
self tot ’n einde gebring deur die vervulling daarvan in en deur Christus.
• Die tweede wat hierin opval, is dat die Here in sy verbondsopenbaring
deurgaans die verbondshoof van geslagte wat kom, aanspreek en
met hulle handel. So byvoorbeeld roep Hy die 12 aartsvaders en die
12 apostels as die fondamentleggers van sy kerk onder die Ou sowel
as die Nuwe Bedeling. Dit wek die indruk dat die Bybel ’n “manlike
boek” is wat die vroulikheid ignoreer of degradeer. Dit is egter nie so
nie, want die vrou kry haar juiste plek nie net as moeder nie, maar ook
as profeet, rigter en redder van sy volk dwarsdeur die geskiedenis
van Israel, en dit vind sy ontsluitingspunt met die moeder Maria wat
deur God verkies is as moeder van Jesus as die Christus. In Hom is
die waardigheid van die vrou volkome en afdoende deur God bevestig,
met blywende gevolge vir sy kerk.
• Dit sou binne die openbaringshistoriese omgewing vreemd gewees
het indien Christus 12 vroue gekies het as apostels en die kerk later
dieselfde gedoen het met die ouderlinge en diakens. Die patriargale
omgewingstruktuur van daardie tyd het dit eenvoudig logies gemaak
dat hierdie ampte aanvanklik vir mans (broeders) was. Dit sal vandag
nog vir ons vreemd wees om byvoorbeeld vroue in tyd van oorlog na
die voorste loopgrawe en linies te stuur om land en volk te verdedig.
Hulle sou wel as verpleegpersoneel in beskermde omstandighede daar
’n funksie vervul wat eie is aan ons kultuuromstandighede.
• Die duidelike uitsprake van die apostel Paulus in 1 Korintiërs 11 (die
hoofbedekking van die vrou tydens eredienste), 1 Korintiërs 14:34-40
(oor die stilbly van die vrou in die erediens), en 1 Timoteus 2:8-15 (oor
die onderdanige plek van die vrou in die erediens) kan uiteraard ook
as tyd- en situasiegerigte openbaringswoorde gesien word. Dit was
gerig op die orde in die charismatiese
erediens van daardie
tyd. Van eersgenoemde het die
kerk lankal reeds afgesien en
hinder dit eintlik niemand meer
dat die mans hulle hare en baard
afskeer, en die vroue nie meer
hoede na die erediens dra nie.
Dit word ook nie gesien as ondermyning
van die Skrifgesag
nie, en dus ook nie as ongehoorsaamheid
aan God nie. Die erediensinrigting
is vandag anders
as wat dit in die eerste gemeentes
was, maar die belangrike
beginsel is steeds dat alles
daar ordelik, tot eer van God en
tot opbou van die gemeente
moet plaasvind.
Ten slotte dink ek dat ons die “ampte”
in die kerk volgens hulle ware
aard as “dienste” moet sien, en nie
as regeerliggame nie (Luk 22:24-
27). Dit moet steeds staan in die teken
van die “voetwassing” deur
Christus self by die instelling van die
Nagmaal. Die Heidelbergse Kategismus
(So 12, 31, 32) wys in hierdie
opsig vir ons die regte pad aan.
Die vraag vir manlike sowel as vroulike
gelowiges is dáár: “Waarom
word jy ’n Christen genoem?”
Die stand van sake is eenvoudig dat
ook die vrou medegesalfde deur die
Heilige Gees is tot profeet, priester
en koning, en op hierdie algemene
amp verrys die besondere dienste
soos pilare wat deur die fondament
gedra word.
Die vraag is dan ten slotte: Op
grond waarvan kan daar op Bybelse
en teologiese gronde ’n verhindering
wees vir vroulike gelowiges
(Christene) om vandag in die besondere
dienste verkies te word en
te dien? •
42 2006
junie

In die 2006-uitgawe van die Almanak van die
Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika is Dirk Jacobus
van der Walt se naam nog derde van bo in die lys van
Geëmeriteerde predikante – maar in werklikheid het
dié inligting in September 2005 reeds onjuis geword.
Onder die foto op die voorblad van sy begrafnisbrief is
daar die “regstellende” datering: 30/1/1914 – 3/9/2005.
In Die Kerkblad van April 2004 is spesiale aandag aan
ds. Dirkie gegee onder die opskrif Ons oudste predikant
word 90. Die negentigste verjaardag het ook nie ongemerk
by die dagblaaie en die radio
verbygegaan nie.
By geleentheid van dié verjaardagviering
is verskeie fasette van sy
lewe uitgelig. Hy is gebore in Middelburg
(Kaap) – die seun van
Louis Stephanus en Maria van der
Walt. Sy bedieningsgeskiedenis as
predikant sluit in: die Piet Retiefkombinasie
(1939-1942), die Lydenburg-kombinasie
(1942-1944)
en die gemeentes Koster (1944-
1947), Rustenburg (1947-1951) en
Johannesburg-Wes (1951-1955).
In 1955 tree hy – toe verbonde aan
die gemeente Pretoria-Suid – as
veldprediker op en hy doen baanbrekerswerk
in die kapelaansdiens
by Voortrekkerhoogte (1956-1979).
Hy word mettertyd adjunk-kapelaangeneraal
van die Suid-Afrikaanse
Weermag. Hy het met groot entoesiasme vertel
van die voorreg om die Weermagmanne geestelik en
sosiaal te akkommodeer, maar ook van die verrykende
ervaring om in die omgang met ander denominasies
nie oor die verskille te struikel nie, maar ooreenkomste
te probeer vind. Ds. Thomas Dreyer van die Hervormde
Kerk het by die verjaardagnoenmaal as kollega uit die
Weermagtyd spesiale vermelding gemaak van ds.
Dirkie se kalmerende invloed.
Ds. Dirkie is in 1942 deur Totius met Rika Kruger in
die huwelik bevestig. Vir hulle drie kinders – Louis,
Elna en Kruger – was hy ’n toegewyde pa en in krisistye
’n wyse raadgewer.
2006 junie
In dankbare herinnering aan ...
Ds. Dirkie van der Walt
Dirkie en Rika was bekend vir hulle gasvryheid en spanwerk.
Hulle het mettertyd in die gemeente Brooklyn
ingetrek en na sy emeritaat in 1979 ’n baie positiewe
bydrae tot die gemeente-aktiwiteite gelewer. Hulle was
vir die Bybelstudiegroep waarby hulle ingeskakel het
’n bron van insig en wysheid. Hulle stylvolle huis en
tuin het as agtergrond vir menige troufoto gedien. Met
hulle entoesiasme en lewenslus was hulle saam ’n
toonbeeld van Jesaja 40:31 – van diegene wat so op
die Here vertrou dat hulle hardloop sonder om moeg
te word en loop sonder om afgemat te raak.
Prof. Ben de Klerk (ds. Dirkie
se susterskind) het by die verjaardagviering
genoem dat ds.
Dirkie se spesiale plek in ons
kerk ook erken is toe ’n eksemplaar
van die nuwe Psalmboek
aan hom oorhandig is by geleentheid
van die in-ontvangsname
daarvan.
Ds. Dirkie se dankwoord is afgesluit
met die spontane belydenis
van Filippense 1:21: dat
om te lewe, vir hom Christus
is, en om te sterwe, wins sal
wees. Dit was ’n jaar en nege
maande voor sy dood.
Die tekskeuse vir sy begrafnis
was Psalm 116:15. In die
1933/53-vertaling lees dit:
“Kosbaar is in die oë van die
HERE die dood van sy gunsgenote”. Vir ons was sy
lewe kosbaar; vir die Here is die lewe en die dood van
sy troue dienaars (“gunsgenote”), soos die nuwe vertaling
dit stel, “geen geringe saak nie”.
Ons dank die Here dat Rika en hulle kinders, die ander
familie en skoonfamilie, klein- en agterkleinkinders en
sy baie vriende getroos kan terugkyk op die mooi lewe
van die minsame, nederige dienskneg van die Here
by wie die kenmerke van Galasiërs 5:22 – die vrug
van die Gees – so duidelik gemanifesteer het.
- Mechiel en Leona Venter
43

• Kerknuus •
Kerke dring aan op aksie ten opsigte van die kultuur van
geweld in die Suid-Afrikaanse samelewing
Gesamentlike verklaring van die NG Kerk, RCA, VGKSA en NGKA
Terwyl ons as familie van kerke bewus is van die kompleksiteit van
Suid-Afrika se misdaad- en geweldsituasie, het dié verskynsel in
die laaste paar weke so toegeneem in omvang en intensiteit dat ons
van die kerk se kant moet aandring op ernstige hoëvlak-samesprekings
en dringende aksie aangaande die saak.
Ons is bewus daarvan dat geweld en misdaad ernstige vlakke
bereik in baie lande. Verder is ons ook daarvan bewus dat daar in
ons eie situasie verskeie faktore is, soos armoede, wat die probleem
vererger. Tog is dit nie regverdiging vir die omvang en intensiteit van
misdaad wat ons tans sien nie.
Geweld tas die beginsel van menseregte ten diepste aan en bedreig
die demokratiese Handves vir Regte wat fundamenteel elke
individu beskerm. Ons sien en ervaar die impak van passasiers wat
op voorstedelike treine beroof word, naak uitgetrek, verneder en by
treine uitgegooi word; stakers wat mense wat wil werk met bakstene
aanrand; die hoeveelste polisielid wat die afgelope weke in die Kaapstadomgewing
vermoor is; ’n jong kind, kleindogter van ’n regter, wat
bloot deur inbrekers vermoor word; ’n plaasboer en sy vrou wie se
voete in kookwater gedruk en voetsole afgesny word; diere wat vermink
word; ’n rits mense wat die afgelope weke sinloos vermoor is
sonder dat iets gesteel is; gesins- en huishoudelike geweld wat onder
alle groepe en lae van die samelewing astronomiese afmetings aanneem;
geweld teen vroue en kinders wat onomkeerbaar blyk te wees.
Die wese van ons demokrasie word ernstig bedreig. Mense wat
geveg het vir vryheid en geregtigheid, is nie vry nie en ervaar nie
geregtigheid nie. Vir ons as Christene kom die ganse boodskap van
die evangelie in gedrang.
Ons dring aan op gesprek met die owerheid ten einde indringend
oor die saak in gesprek te tree. Terwyl ons waardering het vir wat
gedoen word en begrip het vir die dilemmas waarmee die owerheid
en wetstoepassers soms sit, hoor en sien ons nie ’n sterk genoeg
“nee” vir misdaad en geweld nie. Die houding van “zero-toleransie”
teen enige vorm van misdaad, hoe groot of klein, is nie ferm genoeg
nie.
Ons weet ook dat die owerheid nie op hul eie die hele probleem
kan oplos nie. Ons sal as burgerlike gemeenskappe hieroor moet
praat en verantwoordelikheid vir ons eie gemeenskappe moet aanvaar.
Ons is oortuig dat die Christene en kerke van hierdie land nie die
situasie so kan laat nie. As familie van kerke wil ons onsself verbind.om
saam met ander kerke en instansies te werk aan die vorming van ’n
samelewing met duidelike en sterk
morele en gemeenskapswaardes:
• Ons wil in gesprek gaan met
ander kerke, Christelike organisasies
en leiers van ander
gelowe in verband met ’n beraad
van godsdiensleiers oor
hierdie saak. By so ’n beraad
kan gesamentlike strategieë
bespreek en planne beraam
word vir optrede.
• Ons wil ook met die ander kerke
praat oor wyses hoe ons as
gelowiges slagoffers kan ondersteun.
• Ons wil ook met saam die ander
kerke gesprekke met die
owerhede – nasionaal en
plaaslik – oor die saak voer. ’n
Gesprek met die Minister van
Veiligheid en Sekuriteit is dringend
nodig.
• Ons gaan ook ons gemeentes
vra om te besin oor wat hulle
op plaaslike vlak aangaande
die probleem kan doen.
• Ons gaan in die volgende weke,
en veral in Pinkstertyd, voor
God in gebed met hierdie saak
staan.
Ons vertrou dat die saak van
geweld en misdaad as ’n saak van
uiterste belang bejeën sal word en
dat alle partye aktief sal meewerk
om dit op alle vlakke teen te werk.
Verenigende Gereformeerde Kerk in
Suider-Afrika (VGKSA); Nederduitse
Gereformeerde Kerk in Afrika
(NGKA); Reformed Church in Africa
(RCA); Nederduitse Gereformeerde
Kerk (NGK) – Mei 2006
44 2006
junie

Nederlandse kerk gaan ’n Protestantse universiteit oprig
12 April 2006 – Die grootste Protestantse
kerk in Nederland (NPK)
gaan ’n nasionale universiteit oprig
om opleidingsprogramme vir geestelikes
(predikante) te stroomlyn.
Tans is die opleiding verspreid oor
verskillende plekke in Nederland.
“Die nuwe universiteit sal ook
meer bekostigbaar wees, en sal
hopelik kwynende belangstelling
onder jongmense vir ’n loopbaan as
’n geordende predikant laat herleef.”
So het ’n toesighoudende
raad vir teologiese onderrig gesê in
’n rapport aan die Sinode van die
Protestantse Kerk in Nederland op
6/7 April. Die Sinode is meegedeel
dat in 2015 die Protestantse Kerk
kan verwag om 25% minder lidmate
en 40% minder predikante in aktiewe
bediening te hê.
Die Protestantse Teologiese
Universiteit, met 750 studente, sal
op 1 Januarie 2007 begin funksioneer.
Onderrig sal tydens die daaropvolgende
September begin.
2006 junie
Tans word Protestantse predikante opgelei by verskeie instansies
in Leiden, Utrecht en Kampen. In die nuwe beplanning sal onderrig by
dié drie standplase voortgesit word, maar onder die beskerming van
’n enkele instituut.
“Die eenwording bied groot voordele vir akademiese navorsing.
Deelname in ’n gesamentlike navorsingsprogram vergroot die geleenthede
vir opleiding van jong navorsers,” het die Raad van die Teologiese
Universiteit van Kampen in ’n verklaring gesê. Vir studente sal die
eenwording “’n selfs meer aantreklike omgewing bied om in te studeer,
asook ’n groter verskeidenheid geleenthede om hulle studie te voltooi”.
Die nuwe universiteit sal die opleidingsprogramme van predikante in
Leiden en Utrecht in lyn bring met die honneurs- en meestersgrade in
Nederlandse Hoër Opvoedkunde.
Tans het kerk en staat gesamentlike verantwoordelikheid vir predikantsopleiding.
Die kerk aanvaar verantwoordelikheid vir die inhoud
van leerplanne, terwyl die staat verantwoordelik is vir die akademiese
gehalte.
Beplanning is reeds goedgekeur deur die junior minister van
Onderwys, min. Mark Rutte, en die drie universiteite in Kampen, Leiden
en Utrecht.
Die Protestantse Kerk in Nederland het in 2004 tot stand gekom as
samesmelting van drie denominasies van Gereformeerde en Lutherse
tradisie, met meer as twee miljoen lidmate, om sodoende Nederland
se tweede grootste kerk te vorm. Die Rooms-Katolieke Kerk is die
grootste.
- Dr. Pieter Bingle (uit: Ecumenical News International)
45
• Kerknuus •

Brooklynjeug reik uit na Swaziland
El Shaddai is ’n sendingstasie in die noorde van Swaziland, naby
Piggs Peak. Kallie en Charmain Coertzen is die sendelinge
daar. Tans is El Shaddai die tuiste van 31 kinders wie se ouers
dood is, of wat nie vir hulle kan/wil sorg nie. Deur goeie voeding, liefde
en sorg word God se liefde tasbaar aan hulle bewys. ’n Skool vir die
kinders op El Shaddai asook vir die kinders van die omgewing is deur
El Shaddai opgerig en onderwysers deur hulle in diens geneem. ’n
Groentetuin en melkery voorsien in eie behoeftes en ook vir nood in die
omgewing. ’n Kerk is opgerig waar Sondae dienste gehou word.
Vanuit die Gereformeerde Kerk Pretoria- Brooklyn is daar jaarliks
ongeveer vyf uitreike na El Shaddai. In Desember 2005 was daar weer
’n span van 14 studente/jongmense na El Shaddai. Magdi Malan, een
van die spanlede skryf:
Ja, God is almagtig, en ja, Hy verhoor gebede. Dit is wat enige
spanlid van die Swazi-uitreik sal sê as hy/sy die week in een sin moet
opsom. God is almagtig. Dit was ’n ongelooflike week! ’n Week waarin
ons God se mag en wysheid kon ervaar. Ons het op 3 Desember by El
Shaddai aangekom met vasgestelde idees van hoe die week behoort
te verloop: lekker speel met die kinders en bakstene maak. Tog het
God anders beskik. Speel het ons gespeel, ja! Op baksteenmaak-dae
het dit egter gereën, wat veroorsaak het dat die meisies saam met Julia
nes regte Swazi-vroue kon mielies plant – met die hand. ’n GROOT
werk waarmee Kallie gewoonlik help, maar dit nou nie meer so gereeld
kan doen nie as gevolg van velkanker. ’n Hele land vol mielieplantjies
was God se vrugbare produk! Die manne het Kallie gehelp met onder
andere ’n nuwe ashoop grawe en gruis aanry. Hoewel ons ’n redelike
groot span was, kon ons in eenheid as ’n span saamwerk.
Ons het ook met God se leiding iets nuuts aangepak. Ons het Piggs
Peak se hospitaal besoek – ’n ongelooflike ervaring. Daar was onbeskryflike
armoede, pyn en swaarkry. ’n Pap babatjie wat net lê sonder
enige positiewe reaksie, ’n dogtertjie slaan sweetdruppels uit van die
koors. ’n Gestremde dogtertjie lê in ’n vreeslike vuil rokkie opgekrul in
die son. ’n Gevoel van hulpeloosheid pak ons beet. Gelukkig het ons ’n
almagtige God wat die hoop is in ’n hopelose situasie.
Ons het van kamer tot kamer gestap. Gesing, gebid, moed ingepraat,
of net ’n hand of ’n toon gedruk vir ondersteuning. Sommer
dadelik kon ons ’n verskil sien: ’n glimlag, ’n sprankelende oog ... Trane
het oor ’n mishandelde vrou se stukkende en opgeswelde wange gerol.
Daar was weer hoop! Iemand om aan vas te hou.
God het ook ons gebede op ’n wonderbaarlike wyse verhoor. Een
aand het ons gebid vir reën vir ’n kurkdroë Swaziland. Die volgende
oggend het die druppels geval.
Twee meisietjies het deur ’n baie swaar tyd gegaan (Mbali en
Nosipo). Ons kon hulle net nie laat beter voel nie. Daardie aand het
ons hulle spesiaal in ons gebede aan die Here opgedra. Twee glimlaggende
gesiggies het die volgende dag gevolg!
Klein Tsapile was sielsongelukkig. Sy het in September vir ’n
tydperk by El Shaddai kom bly toe haar ma in die hospitaal opgeneem
was. Na dit wou sy nie weer huis toe gaan nie (sy moes natuurlik). Van
toe af lag sy nie, speel sy nie, en praat selde. Dit was hartverskeurend
om haar so te sien. Ook vir Tsapile het ons gereeld in ons gebede
opgedra. Toe ons die laaste dag by haar huisie verbyry, kon ons ons
oë nie glo nie: ’n laggende bondeltjie kom al waaiende aangehardloop.
Ja nee, ons kan almal bely: God is almagtig en God verhoor gebede.
Mag God die hele El Shaddai en omgewing seën! Dankie, Brooklyngemeente
vir die ondersteuning. Dankie Here, vir ’n lewensveranderende
week! - Magdi Malan
46 2006
junie

2006 junie
Kampkoste:
R300 p/persoon
MOOT SKOOLVERLATERSKAMP
Tema: V U UR W A R M
Plek: Hartbees Jeugkampterrein naby Hartbeespoortdam
Koste: R450 (laat inskrywing is R20 ekstra)
Wanneer: 24 Junie vanaf 12:00 – 1 Julie om 11:00
Wie: Alle Gr. 11’s en 12’s
Sluitingsdatum: 19 Junie 2006
Vir navrae skakel: Christiaan Steyn, 072 124 9374
Ds. Johan van Heyningen, 082 929 1733; e-pos jvh@gkbrooklyn.co.za
47

Briewe van ons lesers
Breër perspektief
Die aard van soveel artikels/berigte/briewe met soortgelyke strekking in Die
Kerkblad, veral in die uitgawe van Maart 2006, roep om reaksie vir meer
gebalanseerdheid. Vervolgens twee opmerkings.
Die strekking van berigte waar selektief met inligting gewerk word en die
fokus as sou die besluite van Sinode 2006 oor ’n vrou in die amp van diaken
mank gaan aan ’n Skriftuurlike onderbou, is mos baie eensydig.
Die volgende voorbeelde geld: Sinode 2000 behandel ’n rapport van deputate
oor ’n beswaarskrif teen die besluit van Sinode 1988 en wys elke beswaargrond
af. Verder bevind dieselfde Sinode ’n ander beswaarskrif oor die saak onontvanklik
met as rede: Dit bevat nie nuwe stof nie (die besluit van Sinode 1988 word dus in
albei gevalle bevestig); Sinode 2000 gee na aanleiding van ’n beskrywingspunt
opdrag tot verdere studie, maar vanuit ’n spesifieke raamwerk: “... om met
inagneming van bestaande besluite studie te doen ...” (hierdie vertrekpunt word
meermale geïgnoreer en het gelei tot beswaarskrifte wat geslaag het); Sinode
2003 wys die deel van ’n beswaarskrif wat 1988 se siening oor die hoofskap van
die man bevraagteken, af.
Die Sinode verwerp ook die standpunt in ’n meerderheidsrapport wat die
gesagsposisie van die man ten opsigte van die vrou wil beperk tot die huwelik (1
Kor 11) en aanvaar die minderheidsrapport dat daar ’n gesagsverhouding tussen
man en vrou is. “Hierdie rolverdeling is gefundeer in die skepping en in die
verhouding tussen Christus en die man. Dit word as ’n algemeen en altyd geldende
waarheid gestel”; in stryd onder andere hiermee neem dieselfde Sinode later ’n
besluit dat vroue in die amp van diaken mag dien (hierdie “onnoukeurige” wyse
van hantering, DK Feb 2006, lê eintlik by Sinode 2003 en is met die besluit van
Sinode 2006 in orde gebring); na aanleiding van ’n koerantberig oor ’n opmerking
in die bespreking oor die diens van vroue in die amp van diaken, bevestig Sinode
2006 in ’n verklaring “dat daar ten opsigte van die toelating van die vrou in al die
besondere ampte duidelike besluite in 1988 geneem is ... Hierdie besluite is op
Skrifgronde geneem en is steeds geldig.”
Uit voorgaande blyk die reeks besluite van opeenvolgende sinodes in ooreenstemming
met mekaar te wees en handel almal oor Skrifgronde.
Beweeg diegene wat nou, anders as die Sinode se omsigtige advies oor die
hantering van die saak in die praktyk, verklarings uitreik om maar voort te kan
gaan of sommer maar net voortgaan, nie gevaarlik op dun ys ten opsigte van
onordelike/independentistiese optredes nie?
Na Sinode 2003 is diegene wat bedenkinge oor die besluit geopper het, gou
op die kerklike weg gewys om besware by die volgende sinode in te dien. In die
debatvoering is selfs sover gegaan om die “tensy” in KO 31 te vertolk as “totdat”
en is ook op KO 85 en Handelinge 15 gewys.
Waar kom diesulkes wat in wese die advies (en besluite?) verbygaan tereg
as die volgende sinode die besluite van die vorige sinodes se Skrifgronde
bevestig?
- Dr. HS van der Walt van Pretoria
kortliks ...
JF op B:
Brief lewer nie ’n positiewe bydrae nie.
Die Redaksie het ’n brief van br. Hennie van der Walt van Nylstroom ontvang
waarin hy hom uitspreek teen die optrede van ’n kerkraad asook teen dié
van die 36 predikante en hulle getuienis.
Die redaksie oordeel dat die inhoud van die brief van sodanige aard is dat
ons broer liefs die kerklike en broederlike weg in hierdie verband moet (bly) volg.
– Red.
Om ’n goeie
Christen te
wees
O m ’n goeie Christen te wees, is
uiteraard enige gelowige se strewe.
’n Goeie Dopper? ’n Goeie Gereformeerde?
Hierdie twee word ingesluk
deur die eerste belydenis.
Om ’n goeie Christenskap na te
streef is harde, doelgerigte, aanhoudende
werk. Dit stop nooit! Dit laat geen
tyd oor om oor beuselagtighede te kommer
of om ons daarmee besig te hou
nie. Vir my is om te stry – ure, dae,
maande, ja jare – oor beuselagtighede
soos vroulike diakens, bekers of kelkies,
Totius of Cloete, kleredrag, ensovoorts,
nie die moeite of tyd werk nie.
Almal is mens-uitgedinkte gewoontes
en gebruike. Almal oor eeue heen op
ons skouers gelaai. (Sommige broers
sal my seker nou ’n ketter noem.)
Ons beker lyk nie naastenby soos
die een wat Christus gebruik het nie.
Hy sou in elke geval kelkies gebruik het
as hulle in die mode was. Cloete en
Totius is albei wonderlike en begaafde
digters. Albei se Psalms is menslike
produkte. Albei s’n is baie goed. Albei
het eweveel foute in.
Dan wil ek graag ’n eerlike antwoord
van daardie broers hê wat so teen ons
knap, begaafde en wyse vroulike diakens
is of hy in die openbaar vir sy eie
vrou sal sê dat hy haar as ’n tweedeklas
Christen beskou? (Sou sy nie dalk ’n
bekwamer ouderling as hy kan wees
nie?)
Ons moet ons talente (muntstukke)
in opdrag van Christus gebruik. Onthou,
ons moet hulle verdubbel, nie begrawe
nie. Ons weet dat hierdie talente geestesgoedere
is en nie fisiese sake soos
bekers, of wat ook al nie. Verkondiging
van die evangelie aan almal – of dit
moontlik maak. Versorging van alle armes
en siekes (MIV/vigslyers, TB-lyers,
ens. ens.) Die welsyn van ons gemeentes
met behulp van ALLE bekwame
persone – mans en vrouens.
Op die oomblik loop die meeste van
ons gemeentes slegs op die helfte van
hulle silinders. Dus is 50% van ons talente
passief. Gemors. (Moet jou vrou,
broer, eendag vir haar Here sê: “Here,
48 2006
junie

ek moes my talent onder dwang begrawe,
want ek het ’n harde man gehad
wat my nooit wou toelaat om my talente
te verdubbel nie.”?)
God se kinders, in hierdie land, kán
’n verskil maak aan die geweld en misdaad
as 100% van elke Christelike gemeente
voortdurend saam bid en werk
daarvoor in plaas van om hulle besig
2006 junie
te hou met beuselagtighede. Nie net die mans (eersteklas Christene?) moet
werk nie – almal gelyk.
Broers, kom ons los die hardkoppigheid oor ou en oorgelewerde gebruike.
(Lees asb. nou eers Markus 7:1-13, veral vs 8 en 9). Kom ons slaan die hand
aan die ploeg en kyk vorentoe (die pad agtertoe is reeds verspoel). Agter ons
staan ’n leërmag gelowiges wat ons arms sal stut en ons aanspoor om vorentoe
te gaan. Ons nuwe en onbekende paaie, met die Heilige Gees wat ons lei, met
nuwe gebruike. Dan sal ons die pad met gejuig loop en nie met besware nie.
- Klaas Post van Nelspruit
Verskille wat werklik kommer wek
By die lees van Die Kerkblad van Maart 2006 was daar
melding gemaak van rooiligflitse in ons kerke, die Gereformeerde
Kerke. Daar is, sover ek weet, drie verskille wat
werklik kommer wek:
• Die eerste verskil gaan oor die vrou in die amp, wat in
die Maartuitgawe van Die Kerkblad behandel is. Ek wil
nie veel daaroor sê nie, behalwe om te onderskryf dat
daar nie werklik ’n verbod op die vrou in die amp is nie.
In dié verband haal ek aan uit Romeine 16:1 – “Ek beveel
ons suster Febe, wat dienaar is in die gemeente Kenchreë,
by julle aan. Ontvang haar soos dit mense wat in
die Here glo, betaam, en staan haar by in enige saak
waarin sy julle hulp nodig kry, want sy was vir baie en
ook vir my tot steun.” Sy was sekerlik nie net behulpsaam
deur koekies te bak en tee aan te dra nie. Dit is maar
een voorbeeld in die Bybel.
• Die tweede verskil is of ons kelkies naas die bekers moet
gebruik of nie. Daar word in elk geval nie uit net een
beker gedrink nie. In die Bybelse tyd, waar tot 3 000
mense tot geloof gekom het, is nou sekerlik nie uit net
een beker gedrink nie. In die Korintiërs se tyd vermaan
Paulus die gemeente nie oor die gebruik van een beker
nie, maar juis oor hulle verdeeldheid. Die rykes wou nie
met die armes meng nie. Die bekers wat ons gebruik is
in elk geval groot kelke. Die kelkies is dan ook klein bekertjies.
Vir my is die nagmaal ’n teken van die verbond
wat God ons gee om dit te gebruik ter gedagtenis aan
wat Jesus Christus vir ons gedoen het.
• Die derde verskil is juis oor dit waarmee ons die Here
moet loof. Die Bybel sê nêrens dat ons net Psalms of
Skriftuurlike liedere moet sing nie. Hy sê wel in Efesiërs
5:19 – “... en sing onder mekaar psalms, lofgesange en
ander geestelike liedere; sing met julle hele hart tot eer
van die Here.”
As die liefde van Christus deur die Heilige Gees in ons
harte woon, gaan dit nie saak maak of ’n vrou in die amp my
bedien, of my medegelowige uit ’n kelkie of beker drink, en
watter lied tot eer van die Here gesing word nie. Kom ons
los hierdie soort geskille en vat mekaar se hande en bewandel
saam die kerklike weg in geloof na ons eindbestemming,
die ewige lewe.
- PF de Beer van Warmbad
Amp van gelowige op agtergrond
geskuif
In die Ou Testament lees ons van die
instelling van die besnydenis en die
pasga, twee Ou-Testamentiese sakramente,
deur God self. Met die koms van
Christus na hierdie wêreld het Hy dit
nodig gevind om hierdie twee sakramente
te omskep in twee Nuwe-Testamentiese
sakramente, naamlik die
doop en die nagmaal. As Christene
aanvaar ons hierdie twee Nuwe-Testamentiese
sakramente in die plek van
die twee Ou-Testamentiese sakramente
onvoorwaardelik. Wat Christus doen,
en gedoen het, is goed en reg.
Tydens Christus se aardse omwandeling
het verskeie vroue ’n belangrike
plek in sy lewe ingeneem. Dit het ook
nie beperk gebly tot Joodse vroue nie.
Daaruit blyk dit ook duidelik dat mans
nie voorkeur bo vroue in sy lewe geniet
het nie. Hy het nie vroue as minderwaardig
of mans as meerderwaardig
geag nie. Nee, mans en vrouens is kinders
van God en daarom gelykwaardig.
En tog kom Christus en Hy kies vir
hom 12 dissipels. Twaalf mans, nie ses
mans en ses vroue nie. Waarom 12
mans en nie 12 vroue, of ses mans en
ses vroue nie? Het Christus hier, met
agting en respek gesê, teen vroue gediskrimineer?
Omdat ons glo dat wat
Christus doen en gedoen het, goed en
reg is, moet ons onmiddellik sê dat Hy
nie teen vroue gediskrimineer het nie.
Dit was dus sy wil dat sy dissipels mans
moes wees. Hou die derde bede in gedagte:
Laat u wil geskied. Bid ons met
oortuiging “Buig ons wil sodat dit in ooreenstemming
is met u wil”?
Later is hierdie 12 dissipels apostels
genoem toe hulle uitgestuur is om die
evangelie uit te dra. Waarom 12 dissipels,
later 12 apostels? Dit is inderdaad
simbolies van die 12 stamme van Israel
en verteenwoordig nie die 12 stamme
nie. Die moderne mens sal waarskynlik
sê dat Christus nie polities-korrek
opgetree het nie, want die 12 dissipels
is nie verteenwoordigend van die
12 stamme nie.
Dit val verder op dat na die selfmoord
van Judas, een van die 12, en
na die hemelvaart van Christus, die oorblywende
11 dissipels bymekaar gekom
het en besluit het om ’n dissipel te
kies om die plek van Judas in te neem.
In navolging van hulle en ons Meester
word ’n tweetal manne aangewys waaruit
een verkies moes word. Hulle oordeel
nie dat daar reeds 11 manlike dis-
49
Briewe van ons lesers

Briewe van ons lesers
sipels is en dat hulle nou gerus ook ’n
vrou moet kies nie. Hulle stel dus nie
’n tweetal vroue of minstens dan een
man en een vrou waaruit een verkies
moet word nie. So word daar dan ’n
man verkies om Judas se plek in te
neem.
In Handelinge 6 lees ons dat die
Griekssprekende Jode gemurmureer
het teen die Hebreërs omdat hulle
weduwees in die daaglikse versorging
oor die hoof gesien is. Vandag sou ons
redeneer: Wie anders as vroue kan
beter omsien na die daaglikse versorging
van weduwees? Maar nee, die 12
Wanneer en hoe?
Die artikel van prof. Dries du Plooy in Die Kerkblad van
April 2006 verduidelik Artikel 18 Kerkorde, wat handel
oor die dienspligte van professore. Enige leser van Die Kerkblad
sal seker die verband sien tussen dié artikel en die
Perspektief van die Professore wat in Maart 2006 verskyn
het.
Die vraag wat by my opkom, is en was egter nie of die
professore dit mag doen nie, maar die “wanneer” en die
“hoe”. In die verlede het die professore ’n baie tydige verklaring
uitgereik oor die Nuwe Hervorming. Hierdie verklaring
is hartlik in die GKSA verwelkom en het duidelike leiding
gegee. Dit was, soos in die artikel van April 2006 gestel,
teen die “ketterye en dwalinge” wat nog steeds heers. Wat
ook verblydend was, was dat al die professore dit onderteken
het.
Die Perspektief wat in Die Kerkblad van Maart 2006 van
professore uitgegaan het, was egter nie deur al die professore
onderteken nie. Een is op studieverlof in die buiteland.
Twee professore het hulle egter skriftelik onttrek voor die
verskyning van die Perspektief in Die Kerkblad van Maart
2006. Uit die reaksie wat ontstaan het ná die verskyning
van die Perspektief, is dit duidelik dat daar lidmate is wat
die Perspektief gesien het as ’n bepaalde interpretasie van
’n Sinodebesluit van 2006, wat nie deur almal wat die Sinode
bygewoon het, gedeel word nie. Die vraag van die “wanneer”
en “hoe” is nou tersake:
• Wanneer – Sou dit wees in dringende gevalle om te getuig
teen “ketterye en dwalinge”, moet ons vra of dit werklik
so dringend was en teen watter “ketterye en dwalinge”
die perspektief gerig was. Die Perspektief was duidelik
nie “interpretatio verbi Divini” nie, maar “disputatio”.
• Hoe – Is dit goed en reg as net sekere professore ’n
advies of perspektief uitreik? Dit laat tog die persepsie
ontstaan dat die verdeeldheid in die GKSA ook op die
Teologiese Skool bestaan.
Dit sou dalk goed wees as die Kuratore, wat “toesig en
opsig” moet hou, in die toekoms eers geken word indien
daar sodanige adviese of perspektiewe deur die professore
uitgereik word, veral wanneer dit nie deur almal onderteken
word nie.
- Dr. PJ Snyman van Potchefstroom
dissipels doen ’n beroep op al die volgelinge van Christus teenwoordig om uit te
kyk na sewe manne uit hulle eie geledere wat deur die 12 as diakens aangewys
kan word om na die weduwees om te sien. En dan lees ons dat die woord byval
gevind het by almal, en dat hulle daarna sewe manne verkies het. Let daarop dat
nie een gesê het dat hulle liewers sewe vroue moet kies nie. Wat hier gebeur
het, het ongetwyfeld onder leiding van die Heilige Gees geskied.
Paulus verwys ook op verskillende plekke na ouderlinge en diakens as mans,
en so word dit ook in die bevestigingsformuliere gevind.
Dit bring my by die punt dat ons vandag gans te veel maak van die amp van
diaken, ouderling en selfs predikant. Daarenteen word die amp van gelowige,
waarin ons almal staan, heeltemal op die agtergrond geskuif. As uitverkore kinders
van God het Hy ons ook verkies tot die amp van die gelowige en ons sonder ’n
formulier daarin bevestig.
- Prof. JA Kruger van Kroondal
(Brief verkort. - Red)
Barmhartigheid is
nagelaat
S o pas het ek die Maartuitgawe van Die Kerkblad
ontvang, deurgelees en diep onder die indruk gekom
van die hartseer wat uit die meeste van die bydraes
spreek. Inderdaad het Sinode 2006 ’n skokgolf deur ons
kerklike kringe en deur ’n groot sektor van die Afrikaanse,
en ten dele selfs van buitelandse, kerkkringe laat gaan.
Of die rede vir die hartseer en vir die skokgolf waartoe dit
aanleiding was, behoorlik raakgesien word, is die kwessie
waaroor ek my kortliks wil uitlaat.
Absoluut sentraal staan tog seker die bevel van Christus
dat Hy barmhartigheid van sy volgelinge verwag, nie
intellektuele haarklowery na aanleiding van ’n kerkorde
nie. Sy koms na die aarde was uit barmhartigheid en sy
hele bedieningslewe het in die teken daarvan gestaan.
Ten slotte (Matt 25:31-46) het Hy dit verduidelik na aanleiding
van sy oordeelsdag, wanneer mense sal aanstorm
met alles wat hulle in sy Naam gedoen en gesê het. Sy
antwoord aan hulle gaan die klank van ’n yslike oordeelsklok
wees: “Ek ken julle nie!” Wat hulle nagelaat het, was
barmhartigheid. Hulle was ’n klok sonder klepel!
Wat Sinode 2006 in die geval vrou in die amp nagelaat
het, was barmhartigheid. Dit het die onderspit gedelf teen
intellektuele oorwegings en redenasies. Dat Sinode 2003
gefouteer het en hulle hart die voorkeur bo die verstand
gegee het, is duidelik. Maar dat Sinode 2006 die verstand
die voorkeur bo die hart gegee het, staan net so vas. In
beide gevalle was barmhartigheid die slagoffer. Ek dink
dat die hartseer waarvan hierdie uitgawe van Die Kerkblad
getuig, en die skokgolf wat dit veroorsaak het, daaraan
gewyt moet word dat barmhartigheid só in die openbaar
van die sinodale tafel gevee is.
Christus het die Fariseërs verwyt dat hulle muggies
uitsif en kamele insluk. Dis ondubbelsinnige beeldspraak
wat ook op Sinode 2006 toegepas kan word. Hulle het
die kameel van barmhartigheid teenoor die vrou gesluk
om hulle trots in die Skrifgefundeerdheid van hulle beraadslaginge
voor die oë van die wêreld te kan uitsif. ’n Groot,
vername uitsondering is geboekstaaf in die verklaring op-
50 2006
junie

gestel deur 36 predikante wat hulleself distansieer van kerkordelike skrifgeleerdheid
en vir barmhartigheid kant kies. Dit is die groot ligbaken wat daar uit Sinode
2006 gekom het.
Om by die punt te kom: dit was die plig van die Sinode om as sinode te erken
dat sy voorganger gefouteer het en publiek die vrou om verskoning te vra. En dit
moes onmiddellik opgevolg gewees het deur die verantwoordelikheid vir die verkeerde
beslissing te aanvaar en die vorige besluit te handhaaf, teen alle opposisie
in – en wel uit barmhartigheid met die vrouens wat vir die amp gekies is. Daarmee
sou hulle aan agting by alle vroue van die Gereformeerde Kerke, aan agting by
die simpatieke pers, aan agting by die volksgeheel, en les bes, in buitelandse
kringe soos Korea gewen het. Want hulle sou die kardinale beginsel van Christus
se evangelie, barmhartigheid, onderstreep en geldig gemaak het in ’n land waar
dit tans maar net ’n skemerbestaan voer.
Ten slotte: die kwessie van die vrou in die amp is opsetlik nie aangeroer nie,
2006 junie
omdat die blykbaar onnadenkende verwonding
van mense die volle aandag
moet geniet. Om my persoonlike oortuiging
net aan te stip: ek meen dat dit
geensins ’n uitgemaakte saak is dat
vroue ampte mag beklee nie. Maar ek
is meer as bereid om in die Naam van
Christus my eie twyfel ten gunste van
barmhartigheid onder te dompel, soos
hierdie situasie in ons kerke dit nou van
die kerk vereis. Veral waar die fout sonder
twyfel by die sinodes lê!
- JP Malan van Ifafi
(Brief verkort – Red.)
Geld die kerkorde net soms?
Die vrae van briefskrywers in die Apriluitgawe van Die
Kerkblad verdien seker reaksie.
• In die algemeen is dit duidelik dat die skrywers hulle
baie meer steur aan die openbare pers as aan die inhoud
van die verklaring. Billikheidshalwe (9de gebod) verdien
die verklaring darem ook om “gehoor” te word, voor verdoemende
uitsprake gemaak word.
• Rapport se skreiende verdraaiing van die verklaring as
“rebellie” (terwyl die verklaring van reformasie praat) is
by ten minste twee geleenthede in die openbare media
(RSG) gerepudieer. Vreemd dat daar nie eintlik beswaar
was teen Beeld se meer billike verslaggewing oor dieselfde
verklaring nie.
• Wie die moeite doen om die verklaring onbevange te
lees, sal merk dat die ondertekenaars nie die Sinode se
besluit ingevolge Artikel 46 KO oor vroue in die diakenamp
verwerp nie. (Alhoewel ons verskil en reken dis juis
hierdie besluit wat die groot openbare verleentheid vir
die GKSA veroorsaak.)
• Ons aanvaar egter nie die advies wat die Sinode daarmee
saam uitgereik het nie.
• Die BESLUITE van ’n Sinode is, soos verskeie skrywers
tereg aantoon, ingevolge Artikel 31 KO vas en bindend.
Die ADVIESE van ’n Sinode is advies en is nie vas en
bindend nie.
• In die plek van die advies van die Sinode volg die verklaring
eerder (’n kerkregtelik goed gemotiveerde) ander
advies.
• Ons oproep tot reformasie van die kerk se ampsbeskouing
wil dus geensins aan die “kerklike weg” verbygaan
nie. (Verskeie dokumente is in ons geledere in
proses, juis om die kerklike weg te benut.)
• Ek wonder of br. Hennie en die ander skrywers insien
dat hulle eintlik besig is om presies dít te doen waarvan
hulle die ondertekenaars (verkeerdelik) beskuldig: Hulle
bring BUITE DIE KERKLIKE WEG om aanklagte (“hou
nie aan die kerkorde nie / verbreek ons woord / skeurmakery
/ verbreek die openlike verklaring / ens.) teen predikante
in (en Die Kerkblad publiseer dit).
• Aan die een kant kry ons dus ’n streng wettiese interpretasie
van die kerkorde (soos by die Sinode). Hierdie
benadering gaan nou verder en wil selfs die adviese van
’n sinode afdwingbaar maak.
• En aan die ander kant, uit dieselfde mond, word die (humanistiese?)
vryheid veroorloof om lukraak broers onverhoord
en onbillik verdag te maak en te veroordeel.
Dit laat ons met die vraag: Geld die kerkorde net soms
– en dan net vir sommiges?
- Dr. Wim Vergeer van Potchefstroom
Ondersteun
oproep
D r. Howell gee in sy artikel “Ware waarheid en ware
eenheid” (Die Kerkblad Mei 2006) ’n goeie oorsig van
’n knellende probleem in die GKSA, naamlik die verstaansof
hermeneutiese problematiek. Ongelukkig ontkrag hy sy
argument effens wanneer hy akademiese gronde daarvoor
probeer aanvoer. Dit doen hy met verwysing na ’n wetenskaplike
artikel wat in 1980 in ’n vaktydskrif (Koers) gepubliseer
is. Anders as in die kerk waar tradisie (wat as reeds
ontdekte “waarheid” aangebied word) die deurslag gee, werk
die akademie met die beginsel van die konstante oopmaak
van nuwe insigte (oftewel, die ontplooiing van die skepping).
Die akademie streef altyd die ontdekking en oopdekking van
die waarheid na. Indien die wetenskap egter poog om insigte
so te plooi dat dit inpas by vooraf ingenome vertrekpunte,
word van pseudo-wetenskap gepraat.
Dit is so dat akademiese insigte sal verander, omdat dit
gedryf word deur die soeke na waarheid, en nie bloot deur
die tradisie nie. Indien erns gemaak word met nuwere hermeneutiese
insigte, sal gesien word dat die hermeneutiek van
die GKSA (soos verwoord in die artikel waarna dr. Howell
verwys) dringend opgedateer moet word. Trouens, die verslag
van ’n eksterne paneel wat die navorsingsfokusarea
van die Fakulteit Teologie in 2005 geëvalueer het, beveel
juis aan dat meer navorsing in hierdie belangrike veld onderneem
moet word.
Ek moet dus dr. Howell se oproep dat Gereformeerdes
saamsit en die saak weereens bepraat van harte ondersteun.
Die gesprek sal myns insiens die beste vorder indien dit in
’n akademiese konteks gevoer word by wyse van wetenskaplike
artikels in vaktydskrifte soos waarna dr. Howell verwys.
- Hans van Deventer van Vanderbijlpark
51
Briewe van ons lesers

LIEF en LEED
VERJAARDAG
VERJAARDAG
Lombard Lombard – Op 10 April 2006 kon ons die 90ste verjaardag
van ons vader, oupa en oupagrootjie, Johannes Lodewicus
Lombard, vier. Ons dank die Here dat Hy hom vir ons so
lank gespaar het, en vir die voorbeeld van liefde en sorg en
godvrugtige lewe wat hy vir ons gestel het. Mag die Here
hom nog lank spaar en bewaar, en hy steeds die wonderlike
gesondheid van die afgelope jare geniet. Psalm 16:6 – “Die
meetsnoere het vir my in lieflike plekke geval, ja, my erfenis
is vir my mooi.”
Van kinders, kleinkinders en agterkleinkinders: Gert &
Marina de Beer, Deon & Beatrice Malan, Delarey & Marian
Viljoen, Anton & Eugenie Basson, Miemie Nitzsche, Ilze
Malan, Hardus de Beer, Reniër & Carina Basson, Christian
& Malan Viljoen & Danielle Basson.
DOODSBERIG
DOODSBERIGTE
DOODSBERIG TE
Johanna Johanna Catharina Catharina de de V VVos
V os (geb. (geb. Erasmus) Erasmus)
Erasmus) – Dit het
die Here behaag om van ons weg te neem ons moeder,
grootmoeder en oorgrootmoeder op 18 April 2006 in die
ouderdom van 98 jaar, 10 maande en 18 dae. Ons is
dankbaar teenoor die Here wat haar so lank vir ons gespaar
het, en vind ons troos in die woorde van Jesus Christus:
“Elkeen wat in My glo, sal lewe, al het hy ook gesterwe.”
Aan God die eer wat haar en ons so ryklik geseën het.
Wouter en Ester (Pretoria), Joey, Shamus asook Johan
en Rose-Marie (Bloemfontein), en al die klein- en agterkleinkinders.
Kerneels Kerneels Kerneels Smit: Smit: Smit: 1 Maart 1925 – 27 Januarie 2006. Dit
was die wil van ons Hemelse Vader
om uit ons midde weg te neem my
geliefde eggenoot, ons pa en oupa in
die ouderdom van 80 jaar en 11
maande. Hy is na ’n moedige stryd
en lyding van twee maande as gevolg
van komplikasies na ’n rugoperasie
oorlede. Aan God alleen al die eer en
dank vir die voorreg aan ons geskenk
om met hom ’n onvergeetlike pad te kon stap. Ons berus in
die sekerheid dat sy onwrikbare geloof in sy Verlosser en
Saligmaker nou vir hom oorgegaan het in aanskouing.
Hannetjie en kinders: Martie, Abrie, Daan en Madeleen
met hulle gesinne.
Jacob Jacob T TToxopeus:
T Toxopeus:
oxopeus: 1 Julie 1908 – 29
April 2006. Die alwyse God het Jacob
Toxopeus op Saterdag 29 April 2006
stilweg in sy hemelse heerlikheid
opgeneem. Hy is ’n geseënde leeftyd
van bykans 98 jaar gegun. Hy het diep
spore getrap en was ’n voorbeeld vir
almal in die nederige wyse waarop hy
sy skoene volgestaan het in die kerk,
samelewing en sakewêreld. Een toepaslike voorbeeld was
sy advertensie van Strubensvallei Blomkwekery wat vir jare
aaneen verskyn het op die agterblad van Die Kerkblad. Ons
sal in blye herinnering aan hom dink as baanbreker-
sakeman, ’n steunpilaar vir almal in nood, waardig, gesellig
en humoristies, wêreldburger en reisiger, lojaal, gedetermineerd,
beginselvas ... Hy het baie verwag, maar ook vrylik
gegee en het graag gedeel in ander se vreugde en sukses.
Sy lewe het getuig van dankbaarheid teenoor die Skepper
vir die seën wat hy ontvang het. Dit is met groot dankbaarheid
dat ons terugdink aan die jare wat hy by ons was. Tot
ons weer herenig word, dank ons God met die woorde van
Dawid uit Psalm 16: U gee my nie oor aan die dood nie ...
By U is daar oorvloedige blydskap. Uit u hand kom net wat
mooi is!
Van sy kinders, kleinkinders en agterkleinkinders.
Andries Andries Gerhardus Gerhardus Nienaber Nienaber – Die Here het gegee op
24 Julie 1930 Andries Gerhardus (Attie) Nienaber, en Hy het
geneem op 28 Maart 2006 in die ouderdom van 75 jaar en 8
maande. Prys die Naam van die Here.
Marthie Nienaber; kinders: Elsie en Simon Hibbert, Alet
en Hendrik Bosman, Annetjie en Albert Hibbert, Naomi en
Willie de Lange, Retha en Marius Fourie, Isak-Dawid en
Leatitia du Plessis; kleinkinders, agterkleinkinders, suster,
familie en vriende.
Daisy Daisy Hamersma Hamersma (geb. (geb. (geb. Steenkamp)
Steenkamp)
Steenkamp): Steenkamp)
Steenkamp) Gebore 21
Desember 1911, oorlede 28 April 2006. Ons ma, ouma en
oumagrootjie is na ’n geseënde lewe van 94 jaar en 4
maande deur die Here opgeneem in ewige heerlikheid. Ons
eer haar nagedagtenis met waardigheid en liefde. Sy het
onwrikbaar geglo in sy almagtigheid en liefde vir haar en
elkeen van sy kinders.
Taetse & Marette Hamersma, Rina & Bill Olivier, Elsa &
Dawie Botha, Jurie Venter; 18 kleinkinders, 22 agterkleinkinders.
Izak Izak Johannes Johannes Johannes Bisschoff Bisschoff Bisschoff: Bisschoff
Gebore 28 September 1923, oorlede
22 April 2006. Met hartseer neem ons
afskeid van my geliefde eggenoot,
ons pa en oupa in die ouderdom van
82 jaar. Ons weet dat God alles ten
goede laat meewerk vir dié wat Hom
liefhet en ons berus in die wil van die
Vader wat die lewe gee en die lewe
neem. Tot aan die einde sal liefdevolle
herinneringe altyd by ons bly.
Namens Betta, Isak en Francia, Miemsie en Hendrik,
Hendrik en Leobri, Johannes en Linette, Pieter en Nelie, en
al die kleinkinders.
IN IN MEMORIAM
MEMORIAM
Du Du T TToit
T Toit
oit – Dirk Francois. Gebore 18 Desember 1962. Ons
dink terug aan 26 Mei 2005 toe Francois skielik deur die
HERE van ons weggeneem is, net tot by die opstanding van
die gelowiges.
Nelleke, Petro, Mione en Christa; Christine, Taaibos en
Hermi; Elsabe en Gawaine; Ben, Ingré, Jacques en Lize;
Dirk en Mione.
Steenekamp Steenekamp – Nic. 6 April 2003. Steeds bly ons
herinneringe aan jou vir ons kosbaar, want “... uit sy hand
52 2006
junie

kom net wat mooi is”. Hettie, kinders en kleinkinders.
Mijburgh Mijburgh – Met mooi herinneringe aan:
Vader – Jan Hendrik: 6 Desember 1952.
Moeder – Hester Lacea: 26 Augustus 1981.
Suster – Bettie: 6 Januarie 1972.
Broer – Gert: 14 September 1982.
Suster – Catharina: 14 Augustus 2005.
Steenekamp-familie.
Pasch asch – Ons as familie het op 21 Mei 2006 in liefdevolle
BEROEPE
BEROEPE
Ontvang
Ontvang
• Ds. JA Berg van Vaalwater na Vaalharts.
• Ds. AP de Jager van Volksrust na
Keetmanshoop/Karasburg.
• Ds. WJ Botha van Frankfort na
Sannieshof.
• Ds. RA Bain van Potgietersrus-
Wes na Wolmaransstad.
• Ds. CJ Nagel van Potgietersrus na
Piet Retief en na Messina.
Aanvaar
Aanvaar
• Ds. JG Noëth van Wolmaransstad
na Naboomspruit.
• Ds. LAS Nel van Messina na Derdepoort.
Bedank
Bedank
• Ds. RM van der Merwe van Carletonville
na Piet Retief.
• Ds. WJ Botha van Frankfort na
Sannieshof.
2006 junie
herinnering gedink aan ons moeder en ouma, Leenster
Pasch (geb. Van der Walt), wat op hierdie datum haar 83ste
verjaardag sou gedenk het. Sy het ons op 19 Maart 2005
ontval na ’n kort siekbed. Ons dank ons Hemelse Vader vir
sy genade wat in haar lewe geopenbaar is en die ryke
vertroosting wat ons reeds in hierdie afgelope jaar ondervind
het.
Gerrit en Hester; Rikus; Monica; Louis en Hanli; Kasper
en Leenster; Johan en Marieta en al die kleinkinders.
• Ds. AP de Jager van Volksrust na Keetmanshoop/Karasburg.
• Ds. LAS Nel van Messina na Vaalharts.
ADRES- ADRES- EN EN TELEFOONNOMMERVERANDERING
TELEFOONNOMMERVERANDERING
• Kurator Kerkmuseum Potchefstroom – Mev. Marie Coetsee, tel.
018 290 9097 / 083 566 7627. Toergroepe baie welkom. Maak afspraak
vir enige dag van die week.
PROPONENTE PROPONENTE W WWAT
W T BEROEPBAAR BEROEPBAAR IS
IS
• ME Cooke (Tinus): Posbus 485, Potchefstroom 2520; tel. 018 290
6319; sel 083 959 6150 of 083 412 3433.
Alle beroepe wat ontvang, aanvaar of bedank word, moet deurgegee
word aan Wymie du Plessis by die Administratiewe Buro, tel. (018)
297-3989 / faks (018) 293-1042.
OP OP SOEK SOEK NA NA WERK
WERK
45-jarige Gereformeerde lidmaat dringend op soek na werk; enige
plek, enige werk. Het ’n landboudiploma met ses jaar boerderyondervinding,
asook 15 jaar ondervinding in besigheidsbestuur. Gekwalifiseerde
beroepsjagter met akkreditasie in die Oos- en Noord-
Kaap. Meganies sterk aangelê. Tans werkloos as gevolg van likwidasie
van besigheid. Kontak asseblief mnr. CM van der Bijl, 082 924 8561.
Op die KERKWERF
53

kleinADVERTENSIES ...
Die Bemarkingsafdeling, DIE KERKBLAD, Posbus 20004, Noordbrug
2522.
Tel: (018) 297-3989. Faks: (018) 293-1042. E-pos:
wymiedup@gksa.co.za
TARIEWE:
Advertensies en kleinadvertensies: Op aanvraag beskikbaar.
Berigte: R0,20 per woord (min. R5,00) plus R2,20 per sentimeterkolom
vir ’n foto. BTW is ingesluit.
Volledige besonderhede is by bostaande adres beskikbaar.
VAKANSIE EN VERBLYF
NATALSE SUIDKUS
UVONGO: 12-bed vakansiehuis. Mooi see-uitsig, loopafstand van strand. Alle
geriewe. 3 Badkamers, ruim balkon, 9 X 5 meter. TV, mikrogolfoond, ruim ysen
vriesgeriewe. Tel. (013) 932 2433 of sel 083 944 5935, faks: (013) 932
0581.
UVONGO: LA CRETE SANDS NO. 1. 6-Bed luukse en moderne vakansiewoonstel
met ’n 180º see-uitsig en brandersig. Slaap 6 persone; ’n braaiarea
op jou eie balkon; Toesluitmotorhuise; swembad; TV, DSTV en beddegoed
ingesluit by prys. Skakel Luzelle by (011) 678 5440 of sel 083 326
6329; www.uvongoholidays.co.za
UVONGO: Tweeslaapkamerwoonstel ten volle toegerus vir vier. In sekuriteitsoord
by die strand. Volledige toerustingslys kan op aanvraag deurgefaks word.
Swembad en lapa op terrein. Onderdakparkering direk voor woonstel. Skakel
(015) 307 2439 (kantoor-ure).
UVONGO: FORTY WINKS ON SEA, Svealaan 12. Vakansiehuis te Uvongo.
Ten volle toegerus. Slaap 6, 3 badk, toesluitmotorhuis. 800 meter vanaf swemgebied.
Tel/faks 039 315 5208 of 082 646 5117.
MARGATE: MARLICHT VAKANSIEWOONSTELLE. Aangename, see-uitsig
verblyf in goed toegeruste 2-, 3- en 4-slaapkamer selfsorgwoonstelle. TV met
M-Net en linne ingesluit. Gesellige braai-area. Onderdakparkering. Perseel
omhein met veiligheidshekke. Slegs 50 m vanaf seefront. Skakel Boet en
Marie Grobler gedurende kantoorure vir verdere besonderhede of kleurbrosjure.
Tel. (039) 312 1052 of faks (039) 317 1870.
SCOTTBURGH: Woonstel, heeltemal privaat, slaapplek vir 3, badkamer,
yskas, mikrogolfoond ens. TV, onderdak braaigeriewe. Billike binne- en buiteseisoentariewe.
Naby strand. Tel. (039) 976 0288.
AMANZIMTOTI DROMEDARIS 503: 2-Slaapkamerwoonstel op strand. Toegerus
vir 6 persone. Skakel (031) 903 3210.
AMANZIMTOTI – STELLA MARIS: Pragtig, strandfront, luuks, veilig. 2 Slaapkamer,
2/6 persone, TV, swembad, braaigeriewe. Spesiale aanbiedinge, buiteseisoen.
Tel. (031) 903 5477. Faks (031) 903 5479.
AMANZIMTOTI – AFSAAL 602: Ruim 2-slaapkamerwoonstel met see-uitsig.
Toegerus vir 6/7 persone. Spesiale aanbiedinge buiteseisoen. Tel. (011) 954
5288 of 082 335 7101.
SOUTH PORTSTRAND: Vakansiewoonstelle: 2 slaapkamers, 6 persone. 1
slaapkamer, 4 persone. See- en branderuitsig. 200 m vanaf strand. 7 km
noord van Port Shepstone. Skakel alle ure. Tel. (039) 695 0778, sel 083 410
6693.
HIBBERDENE: Bekostigbaar, sorgvry vakansie hou? Toegeruste eenhede
te huur. Geen TV. Betaal vir agt nagte
en bly vir tien. R800 alleenlik buiteseisoen.
Vir alle ander tariewe en besprekings
skakel (039) 317 1635 of 083 314
3020.
HIBBERDENE: Vakansiehuis te huur
in Woodgrangestraat 784. Luuks toegerus
vir ses persone (TV, video, snoekertafel,
lugversorging, tuimeldroër, mikrogolf,
twee badkamers, toesluitmotorhuis,
e.d.m.). In stil omgewing met
mooi see-uitsig. Billike pryse deurgaans.
Skakel Jeanette van Tonder, tel.
(039) 699 2780 (alle ure) of 082 782
7485.
HIBBERDENE: Toegeruste strandhuis
binne loopafstand vanaf strand. Slaap
7. Desember: R350 p./d. Buiteseisoen:
R200 p/d. Kontak Susan by (012) 348
4117 of 083 556 5294.
DOONSIDE (SHANGRI LA): (Twee km suid van Amanzimtoti.) Twee- en
drieslaapkamervakansiewoonstelle vir tot 9 persone teen die strand. Rustige
omgewing, vriendelike kompleks, see-uitsig, beveiligde onderdakparkering,
kleur-TV, ens. Braaiplek en swembad op perseel. Privaatbesit, billike tariewe.
Skakel asseblief (012) 567 3933.
TRAFALGAR: Hooggeleë 6/8-bed vakansiehuis. Honderd en tagtig grade
see-uitsig. Alle geriewe beskikbaar. Toesluitmotorhuis. Skakel (012) 332 3168
of 082 255 9252.
PENNINGTON: CASA CHIARA. Sien, ruik, hoor die see. Ten volle toegeruste
nuwe huis, slaap ses/sewe, toesluitmotorhuis. Loopafstand na strand en
winkels. Per nag R560, Desember, R460 April, R360 Junie/Julie en September.
R65 per persoon buiteseisoen. Kontak Gert vir baie meer inligting oor
skuba, golf en diepseehengel – 082 896 0996.
PENNINGTON: Vakansiehuis met pragtige see-uitsig. Slaap 6. Buiteseisoen
R250 per nag. Vakansies R350 per nag. Skakel Annatjie Hibbert by 082 762
4550 of (012) 333 8940.
SHELLEY BEACH: Stil omgewing. Naby Shelley Sentrum. 2-Slaapkamerwoonstel.
Slaap 6. Goed toegerus. Billike tariewe. Skakel 082 803 9952 of
(039) 315 5106.
NATALSE NOORDKUS
BALLITO-SHAKASROCK: Luukse vakansievilla by beroemde Santorini –
op die strand. 3-slaapkamer, 2-badkamer volledig toegeruste villa met seeuitsig,
TV, lugreëling, motorhuis, tennisbaan, swembad, 24-uur sekuriteit en
baie meer. Skakel (013) 751 3743.
BALLITO-SHAKASROCK: 2-Slaapkamermeenthuis te Santorini; 2 badkamers;
slaap 5-6; volledig toegerus (ook beddegoed en TV); skoonmaakdiens
Maandae tot Vrydae; motorafdak; goeie sekuriteit; swembad; privaatstrand;
naby die see: kom geniet die Noordkus! Skakel Maarten na-ure (011) 975
5351 of 083 454 5310.
BALLITO-SHEFFIELD: Volledig toegeruste 3-slaapkamer, 2 badkamerwoonstel
met see-uitsig, asook uitsig op die swembad. Privaatstrand. Goeie
sekuriteit. Skakel Arma by (011) 969 2071 of 073 215 7424.
LICORNA BEACH, UMHLANGA ROCKS, NOORDKUS: Volledig gemeubileerde
luukse vakansiewoonstelle te huur. Skakel Durban (031) 561 2344
of (031) 561 2986. Onmiddellik beskikbaar.
ST LUCIA: Vakansie-eenheid op die oewer van St Luciameer – seekoeie,
krokodille, natuurreservaat, see ... In sekuriteitsarea. Volledig toegerus en
word daagliks gediens. Ruim. 3 slaapkamers, slaap 6, 2 badkamers, motorhuis
plus onderdakparkering. TV. Swembad. R400 pd buiteseisoen, R650 pd gedurende
skoolvakansies en langnaweke en R700 per dag vanaf 1-15 Desember
en R800 pd vanaf 16 Desember tot 2 Januarie. Skakel Rina 082 888 4438.
WESKAAP / TUINROETE
PAROW / KAAPSTAD: Vakansie / oornag akkommodasie. Netjiese 2-slaapkamer
selfsorgwoonstel met toesluit onderdakparkering. Sentraal geleë. Veilige
area. Slaap 6, geen troeteldiere toegelaat. Billike tarief. Skakel Jean tel/
faks (021) 939 3614 of 083 384 0748.
BELLVILLE/WELGEDACHT: Volledig toegeruste selfsorgeenheid in elite
sekuriteitswoonbuurt vir egpaar sonder kinders. Onderdakparkering, pragtige
uitsig. R130 per nag per persoon indien deel. Skakel Elza Beekman 082 372
2647.
BELLVILLE/GLEN OAK: Luukse, ruim, volledig toegeruste 1-slaapkamer
selfsorgeenheid in rustige woonbuurt. Slaap 2-3, linne ingesluit. Sentraal geleë
vir die Kaapse toeriste-attraksies, hospitale en winkelsentrums.
Skakel Fenny van der Hout by (021) 910 0561 of 084 771 0312 of e-pos:
dvdhout@absamail.co.za
BLOUBERGSTRAND: Jou uitsig … om te droom. Luukse 2-slaapkamerwoonstel,
selfsorg, seefront.
Tel./faks: (051) 654 0504. E-pos: blouwberg@mweb.co.za
MELKBOSSTRAND/GROTTOBAAI B&O : Kom geniet die stilte in natuurreservaat
langs die Weskus (30 km noord van Melkbosstrand). Aandete op
aanvraag. Op die blomme- en walvisroete. Ideaal vir voëlliefhebbers. Ons
bied ook landswye toere aan in luukse mikrobus met lugreëling. Tel/faks 022
492 3255 of 072 430 1077.
E-pos superiortour@mweb.co.za en www.superiortours.co.za
MELKBOSSTRAND: Vakansiewoonstel vir 5 persone. Baie sentrale sekuriteitsblok
met gedeeltelike see-uitsig. Parkering, wasgeriewe. Stapafstand vanaf
winkels, restaurante en strande. Ook langtermyn. Hoogs kompeterende
tariewe na gelang van termyn en seisoen. Skakel 084 460 7898.
54 2006
junie

KLEINMOND: Gerieflike strandhuis met see-uitsig. 3 slaapkamers, 2 badkamers.
Slaap maksimum 8. binnebraai. Tel. (021) 975 4238 of 082 878 0105.
WELLINGTON: KLEINE-BOSCH OLYFPLAAS bied selfsorg-akkommodasie
in die hart van die wynland aan. Rus en vrede, pragtige uitsigte. Spesiale
midweek-aanbiedinge vir pensioenarisse. Reëlings met troeteldiere kan getref
word. Perdritroetes, gesellige kaggelvuur. R120 p.p.p.d. Skakel Pat (tel/faks)
by (021) 864 1081 of 084 512 9863. Webbladsy: www.kleinebosch.com
STRAND: Ruim Kusweg-woonstelle met motorhuise. Bachelor en 1-slaapkamers,
slaap 2 tot 5. Baie billik. Skakel 083 313 4215.
STRAND: Vakansieverblyf!!! 900 m vanaf see. Nuwe selfsorg tuinwoonstel.
Volledig toegerus, veilige parkering, privaat ingang, braaigeriewe. Baie billik.
Skakel (021) 854 8648 of 084 454 8648. E-pos: jannie_fourie@bat.com
STRAND: Gerieflik, volledig ingerigte selfsorg 2-slaapkamer, 2-badkamer
woonstel in Kusweg. Die 9de-verdieping woonstel, langs die see, huisves 2-
4 persone. Mooi uitsig oor Valsbaai en Hottentots-Hollandberge. Braaifasiliteite
en veilige onderdakparkering. Stapafstand van kerke, banke, besighede en
spoorwegstasie. Skakel (018) 297 8232 of 084 585 7787.
STRAND: Woonstel te huur. Beskikbaar tot 15 Januarie 2006. 4 persone. ±
800m vanaf hoofstrand. R400 per dag. Skakel Martina 084 240 7760 of Richard
083 658 2338.
STELLENBOSCH: KLEINE HERBERG GASTEHUIS. Geleë in veilige, rustige
Mostertsdrift naby Universiteit, Eersterivier en Coetzenburgsportgronde. Dubbel
R200 pp, enkel R270 pp. Ingesluit groot ontbyt asook gebruik van die
kombuis. Spesiale tarief vir langtermyngaste. Skakel Carien Smith. Tel. (021)
887 5558 of 082 331 8834.
GORDONSBAAI: Gesellige, luukse vakansiehuis teen die hange van die
Hottentots-Hollandberge met asemrowende uitsigte oor die berge en baai, in
rustige omgewing, naby alle Kaapse toeriste-attraksies. 6 Persone, 2 badkamers,
sondek, patio met braaigeriewe, dubbelgarage. Tel. (012) 329 2395
(w) of (012) 332 2828 (h). Website: www.capetownadventure.com
DANABAAI: Net 7 km buite Mosselbaai en naby alles. Stil, rustig met natuurskoon,
strand en see-uitsig (180º) uit alle vertrekke en braai-area. Ruim, netjies,
skoon woonstel met 2 slaapkamers en dubbelslaapbank in leefarea. Volledig
toegerus met badkamer, stort, kleur-TV, privaat buitebraai en toesluitmotorhuis.
Slaap vir maksimum 6 persone wat kinders insluit. Binneseisoen @
R550 per dag vir woonstel. Buiteseisoen @ R220 per dag. Naweektariewe
beskikbaar @ R750 per naweek (net buiteseisoen).
Skakel nou Gerrit Badenhorst 083 274 6493 (sel); tel/faks: (051) 446 1979. epos:
gerrit@gerritbadenhorst.co.za
DANABAAI: Strandfront vakansiewoonhuis te huur. Ongelooflike atmosfeer
en brandergesig. 3 Slaapk. en 2 badk. As verkies ook en-suite woonstel.
Volledig toegerus. Sel 082 780 3407.
VLEESBAAI/MOSSELBAAI: 1-Slaapkamer, 4-slaapplek vakansiewoonstel,
ten volle toegerus, 25 km vanaf Mosselbaai met baie swem- en hengelplek,
100 meter vanaf strand met see-uitsig. Vleesbaai is ’n veilige privaat strandoord,
bedien deur 24-uur p/d sekuriteitsdiens. Skakel 082 415 6987.
HARTENBOS: Ruim strandhuis, sentraal geleë. Kontak Helena (012) 348
7581 (na-ure).
JONGENSFONTEIN: Ten volle toegeruste 3-slaapkamereenhede (6 slaap).
Handdoeke en beddegoed ingesluit. Onbelemmerde see-uitsig. Kontak Jan
of Marlene tel. en faks (028) 755 8119 of sel 072 460 4508.
JONGENSFONTEIN: Volledig toegeruste 3-slaapkamer vakansiehuis (slaap
6) met pragtige see-uitsig. Skakel Joh of Loekie van Tonder. Tel. (028) 754
3889 of 082 808 4447.
GOURITSMOND: Vir die kieskeurige gas. Besonder ruim, luuks toegeruste
huis, 8 persone. Geen kinders onder 10. Naby strand, lieflike see-uitsig. Skakel
Helena, 083 305 6497.
GOURITSMOND: 3-Slaapkamerhuis met 2 badkamers (slaap 6). Slegs vir
volwassenes. Laaste twee weke van Desember nie beskikbaar nie. Tarief
R140 per dag. Mooi see-uitsig. 400 meter vanaf strand. Skakel (018) 294
6197 of 082 556 8308.
GLENTANA (Tussen GEORGE en MOSSELBAAI): Volledig toegeruste
kothuis vir maks. 5 persone. 100 m van strand. Tariewe tussen R300 en
R500/nag met spesiale aanbiedinge van tyd tot tyd.
Inligting: www.glentana.co.za/kleinbietjiewyn, e-pos: glensco@mweb.co.za
tel. (044) 879 2453.
GLENTANA: Volledig toegeruste 5 slpk houthuis, ruim leefvertrekke, dubbel
motorhuis plus onderdakparkering, pragtige see-uitsig, 100 m van swem-
2006 junie
kleinADVERTENSIES ...
strand. R150 p/p/p/d. Kontak 082 415 9805.
GEORGE: Gerieflike selfsorgverblyf in stil woonbuurt. Privaat met eie ingang.
Twee dubbelkamers, elk met eie badkamer. Tel (044) 873 6489 of 082 536
2533.
STILBAAI: Gerieflike huis op rivier, alle geriewe, slaap 8. Billike tariewe. Sel
082 800 2039.
SWELLENDAM: Gerieflike bed en ontbyt verblyf by GRACE WALK in ’n
prentjie-mooi omgewing. Beskikbaar 4 dubbelkamers en-suite met privaat
ingang en ’n mooi uitsig op die berg. Kom geniet ware gasvryheid en ’n heerlike
ontbyt. Skakel my by (028) 514 3432 of 082 458 8224.
OUDTSHOORN: LAVENDER HOUSE. Pragtige selfsorgeenheid ten volle
toegerus vir tot 6 persone. Skoon, privaat, veilige onderdakparkering, swembad
en braaigeriewe. Billike tariewe. Skakel (044) 272 0579 of 083 543 9493.
PLETTENBERGBAAI: Strandhuis, 5 min se stap na hoofstrand. Slaap 9.
Desember R800 per dag, res van jaar R400 per dag. Mininmum 2 nagte.
Skakel (021) 913 5552 of 084 503 5552.
PLETTENBERGBAAI: RIVERCLUB VILLAS NO 21. (NUUT!) Luukse 2-slaapkamereenheid
(slaap 4-6) in 24uur-sekuriteitskompleks teenaan Piesangrivier,
1 km van Beacon-Isle. Swembad, tennisbane en “squash”-bane. Selfsorg,
volledig toegerus. R450; R900 (Des + Jan) per dag. Marietjie (041) 583 2205
/ 083 610 1539 / nielventer@mweb.co.za
WILDERNIS: Selfsorgverblyf. Ten volle toegeruste 1-, 2- of 3-slaapkamerwoonstel.
Pragtige see-uitsig. Slaap 2-8 persone. Naby N2, strande en
Nasionale Parke. Vanaf R350 per dag. Kontak Talitha (044) 877 0619 of 083
382 2345.
HERMANUS/VERMONT: Gesellige, ten volle toegeruste 2-slaapkamer
vakansiehuis. Slaap 4-6.
Tel. (028) 316 3904 of 072 386 3904 of e-pos: knersis@itec.co.za
HERMANUS/ONRUSRIVIER: Netjiese vakansiehuis, loopafstand na swemstrand.
Slaap 6 persone. Beskikbaar regdeur die jaar. Toesluitmotorhuis. Tel.
(021) 979 0563 (h) of 084 751 5018.
BREDASDORP: Geniet oornagverblyf op ’n rustige historiese plaas met gerieflike
kamers en ’n heerlike plaasontbyt. Kontak Marina (028) 424 2056.
BREDASDORP: Volledig toegeruste selfsorgwoonstel (4 persone) vir vakansie
en oornagverblyf. Ongeveer 22 km vanaf Waenhuiskrans en Struisbaai.
Billike tariewe. Skakel Kobus en Petro de Klerk by tel (028) 425 3910 of 082
592 1718 / 072 593 8442.
OOSKAAP
GRAAFF-REINET: KADASH GASTEHUIS op die plaas Damesfontein. Moeg
van die gejaag? Ons bied u: rus en vrede, ’n gerieflike gastehuis, kaggelvuuraande,
plaasmuseum, fossiele, bossiepad, wandelpaaie ... Karoostilte. U is
baie welkom! Kontak Marguerite by tel/faks (049) 845 0253, sel 082 4130
579. Webbladsy: www:kadash.co.za
GRAAFF-REINET: BUITEN VERWAGTEN B&O. Selfsorgakkommodasie in
’n pragtige, rustige omgewing. Billike oornagtariewe. Swembad & braaigeriewe.
Aandete op aanvraag. Skakel Carol-ann by (049) 892 4504.
JEFFREYSBAAI: Woonstel en huis by die see. Sel 082 828 4344.
JEFFREYSBAAI: MARINA MARTINI-
QUE: Vakansiehuis beskikbaar. Slaap
5-6 persone. 100 meter vanaf strand.
Linne/beddegoed word verskaf. Vir
meer info www.claptons40.cohome.biz
of e-pos whvandijk@xs4all.nl of skakel
Hannes (042) 292 0003 en vra vir eenheid
nr. 40.
JEFFREYSBAAI: Dubbelverdieping,
drieslaapkamerhuis met pragtige seeuitsig,
ten volle toegerus, loopafstand
van see. Huis bestaan uit 3 slk, 2 badk,
2 ruim leefvertrekke, ten volle toegeruste
kombuis, 2 TV’s, videomasjien, DVD
speler. Slaapplek vir 8 persone. Foto’s
van huis en uitsig per e-pos beskikbaar.
Dwarsdeur die jaar beskikbaar, skakel
vir tariewe.
Tel/faks: (041) 992 4334 of sel 082 374
2700. E-pos: j.dutoit3@absamail.co.za
55

kleinADVERTENSIES ...
ASTONBAAI (NABY JEFFREYSBAAI): Strandhuis te huur. Pragtige seeuitsig.
300 meter vanaf strand. Groot woon/TV-kamer, sitkamer, 4 slaapkamers
3 badkamers, 1½ kombuis, balkon, TV en videomasjien, mikrogolfoond, ysen
vrieskas, buite braaiplek. Buiteseisoen: R300 per dag. Maart-April skoolvakansie
en eerste helfte van Desember R400 per dag, (10% afslag vir bejaardes),
res van Desember/Januarie skoolvakansie R500 per dag. Minimum
tydperk 6 dae. Skakel Ansie du Plessis by (018) 294 6564 of 073 166 8166.
BOKNESSTRAND: DOPPERSNES op Boknesstrand. 2 X slaapkamerhuis
met 2 badkamers. 8 minute se loop vanaf swemstrand. Verhuring regdeur
die jaar. 50% afslag vir senior burgers (buiteseisoen). Kontak Callie van der
Merwe by 082 784 4519.
KAROO
BEAUFORT WES: RUSTHUIZ GASTEVERBLYF. Veilige, stil woonbuurt met
binne parkering. Weg van hoofstraat. Besondere gehalte en atmosfeer. Vullende
ontbyt. Skakel (023) 414 3516 of 082 829 4591.
COLESBERG: KAROO HUISE. Oornag in gerestoureerde dorpshuise, nasionale
gedenkwaardighede met antieke meubels. Die gerieflike huisies is selfsorgeenhede,
geleë in ’n stil straat. TV, braaigeriewe en veilige parkering.
Restaurante binne loopafstand. Kontak T Vorster (051) 753 0582; e-pos:
hvzvorster@absamail.co.za; web: www.karoohuise.co.za
COLESBERG: Rustige oornag-akkommodasie, veilige parkering. HERBERG
(051) 753 0147.
COLESBERG: BEULAH LODGE (was PAUSA LUNGA). Ekonomiese en luukse
eenhede. Alle etes op aanvraag beskikbaar. Kontak Liseth Taljaard by
082 928 1921.
COLESBERG: ONZE RUST GASTEHUIS. Rustige oornagakkommodasie
met eie badkamer (koffie, tee, handdoeke, seep, beddegoed) R80 p/p (Gastehuis),
Chalets R60 p/p en tentakkommodasie R45 p/p. Karavaanpark rolstoelvriendelik
– tente en karavane. Beskikbaar: toesluitparkering, braaigeriewe.
Alle etes. TV, DSTV. Earl Haigstraat 18. Skakel Rina van Jaarsveld by (051)
753 0249 of 082 768 0616.
COLESBERG: Ervaar die Karoostilte en ruimte op Rietfonteinpoort. Luukse
oornaggeriewe 12 km vanaf N1. Swembad. Ons voorsien aandete en ontbyt.
Braaigeriewe beskikbaar. Skakel Lida by (051) 753 0616 of 083 233 5807.
COLESBERG: TOVERBERG GASTEHUIS bied plaasgasvryheid. Etes beskikbaar.
Privaat en ten volle toegerus. Tel. (051) 753 1320.
COLESBERG: OUDE HOSTEL. Luukse kamers met privaat badkamer en
TV. Billike prys, veilige parkering, swembad. Tel. (051) 753 0131.
COLESBERG: GUINEA-FOWL GASTEHUIS. Geleë in stil omgewing, weg
van hoofstraat, veilige parkering op die erf. Alle kamers het eie buitedeur en
eie badkamer. TV in gesamentlike sitkamer vir gaste. Billike tariewe. Stapafstand
van eetplekke. Koffie- en teegeriewe in elke kamer. Skakel Jan en
Louise Augustyn by tel/faks (051) 753 0197 of 082 899 3964.
DE AAR: DORPSHUIS GASTEVERBLYF
• Veilige stil alternatief vir N1.
• Besondere gehalte en atmosfeer.
• Lugreëling.
• Aandetes op aanvraag.
Skakel Helena by 083 305 6497.
COLESBERG: TOVERBERG GAS-
TEHUIS: Luukse akkommodasie.
Kontak Jurie en Isabell van Wyk. Tel.
(051) 753 0422 of 072 427 2934.
DRIE SUSTERS: RONDAWEL GAS-
TEPLAAS 300 meter vanaf N1-roete
tussen Richmond en Drie Susters.
Kom geniet ons veilige Karooplaas
vanuit die gerief van u eie kliprondawel.
Braaipakke, ligte aandetes en vol
ontbyt beskikbaar. Skakel Tereza van
der Merwe, sel 082 442 1567.
DRIE SUSTERS: Selfsorg oornagakkommodasie
op rustige, privaat en
baie veilige Karooplaas beskikbaar.
Ten volle toegerus, baie naby N1 roete,
tussen Richmond en Drie Susters.
Tariewe vanaf R50 per persoon per
nag. Skakel Retief (049) 851 9222, sel
083 406 6236.
DRIE SUSTERS: KAROO GASTEHUIS. Eersteklas oornaggeriewe op ’n
veilige Karooplaas, 500 meter vanaf N1, halfpad tussen Gauteng en die Kaap.
Word bederf met tradisionele Karoo gasvryheid en regte boerekos. Ontspan
na ’n vermoeiende reis in die rustigheid van ’n asemrowende tuin en word na
’n verkwikkende nagrus gewek met voëlsang en stomende moerkoffie. Skakel
(049) 851 9213 of 082 571 3663 vir tariewe en besprekings.
MURRAYSBURG: Springbokke, blesbokke en koedoes. Halfpad tussen
Gauteng en Kaapstad. Jaggroepe, gesinne en families. Selfsorg met lae
tariewe. Tel. (049) 844 9203 of 083 623 7891. E-pos: landsig@pop.co.za
LIMPOPO
WARMBAD: DE-DRAAI GASTEHUIS. Luukse akkommodasie in die Bosveld
slegs 10 km vanaf Warmbad. Dubbelkamers met eie badkamer asook ’n selfsorgeenheid
(4 persone). Naby Klein-Kariba, Aventura, Thaba Kwena krokodilplaas,
Makopa slang- en reptielpark en nog vele meer. Skakel Tel/faks: (014)
736 4755 of 082 979 7647.
NORTHAM: Behuising beskikbaar. Kontak Johan 082 841 5795.
MPUMALANGA
SABAAN VAKANSIE-OORD: Volledig toegeruste woonstelle. Geleë tussen
Sabie en Hazyview. Goed geleë vir dagritte na Wildtuin en ander besienswaardighede.
Vir bespreking, skakel (013) 737 8114.
DULLSTROOM: Volledig toegeruste 5-slaapkamerhuis op ’n plaas, 10 km
vanaf Dullstroom. Ontbyt op aanvraag. Visvang, stap, ens. Skakel Sarie 082
550 1126.
GRASKOP: Sentraal geleë buite malariagebied. Binne ’n uur vanaf talle
toeriste-aantreklikhede, insl. Kruger Wildtuin. 50 m vanaf veld met wandelpaaie.
Volledig toegeruste selfsorgvakansiehuis met drie slaapkamers vir tot
7 of 8 persone. Skakel Seakle of Elsa (012) 335 4810, 082 395 7582 of e-pos
godschal@mweb.co.za
MARLOTH PARK: Toegeruste vakansiehuis vir 6-8 persone te huur. R250
per nag. 20 min vanaf Wildtuin. Skakel Harm of Heleen (012) 332 0166 of epos:
harleen@sixkids.co.za
MARLOTH PARK: Langs Kruger Wildtuin. Slaap 8. Tariewe vanaf R800
naweke of mid-week. Skakel Rika 082 434 7313; www.toevallig.co.za
NOORDWES
POTCHEFSTROOM: BEUKES 25. Bed en ontbyt, stil woonbuurt. Luukse
kamers elk met eie buitedeur, badkamer, TV en M-Net. Elke kamer het eie
yskas asook koffie/teegeriewe. Tel./faks (018) 297 1348.
POTCHEFSTROOM: WESTERHOF GASTEHUIS. Sentraal geleë in Potchefstroom.
Spesiale tariewe vir groepe 10 en meer. DSTV, kamers met badkamers
(stort) toegerus. Kontak Betsie 082 856 4037.
NOORDKAAP
KURUMAN: DE DUINE LODGE. In die skadu van die groot ou kameeldoringbome,
op die walle van die Kurumanrivier is ’n B+B. Kom geniet die rustigheid
(naby Moffat Sending), op die Hotazelpad,
Thompsonlaan 7. Skakel 084 800
7779 of 084 656 1750.
MIDDENDEEL GASTEPLAAS: Middendeel
Gasteplaas, 100 km vanaf
Bloemfontein en 75 km vanaf Kimberley.
Geskik vir kerkkampe en familiebyeenkomste.
Slaap 30 persone. Kontak
Callie van der Merwe by 082 784 4519.
VRYSTAAT
BLOEMFONTEIN OORNAG: Luukse
oornagwoonstel met veilige parkering,
TV. Skoon en netjies. Gasvrye en rustige
atmosfeer. Skakel (051) 522 6035
of 082 726 9959.
BLOEMFONTEIN: HEZIMON GASTE-
HUIS vir die beste oornagakkommodasie
in die Vrystaat. Ons bied die
Kruger Park
akkommodasie
4 km vanaf
Phalaborwa hek.
1 km vanaf lughawe.
Slaap 6 – ten volle
toegerus
met lugversorging en
swembad
R400 p/nag
Kontak Daleen
083 576 4377
56 2006
junie

skoonste kamers met buitedeure en eie badkamers, heerlike lugreëling, TV
met M-Net, koffiemaakgeriewe en veilige parkering. ’n Smaaklike ontbyt is u
voorland. SKAKEL SIMON OF HESTER (051) 430 5735 te Andries Pretoriusstraat
6, Bloemfontein. Baie dankie aan al ons getroue Kerkbladgaste vir u
ondersteuning die afgelope 11 jaar.
BLOEMFONTEIN: STUDENTEVERBLYF. Kom jou kind Kovsies toe? Bespreek
nou plek in Dopper Studentehuis! 2 Km vanaf UV, veilig, rustigheid en
studie-atmosfeer gewaarborg. Eienaar woon self in huis en hou toesig. Skakel
Hannatjie by (051) 522 2537 of 083 660 8132.
BLOEMFONTEIN: KOMWEER B+B vir billike, huislike en gasvrye oornagverblyf.
Naby N1 en hospitale. Veilige onderdakparkering. Navrae: tel/faks: (051)
522 3778 of .083 709 0684.
E-pos: ventersg@mweb.co.za Webbladsy: www.komweer.za.net
WINBURG: MONREPOS GASTEPLAAS. ± 10 Km vanaf N1. Rustige plaasatmosfeer.
B/B vir reisigers en volledig toegerus vir naweke. Besprekings tot
en met 9 persone. Skakel 082 786 8846.
HARRISMITH: GREENSLEAVES Gastekamers. Familiewoonstel R380; dubbel
= R250; enkel = R150. Ontbyt op aanvraag. Toesluitmotorhuis. Skakel
Alet 082 378 2639.
2006 junie
GAUTENG
PRETORIA: Selfsorgwoonstelle in ooste van Pretoria. Naby Wilgers Hospitaal
en Menlyn. Slaap tot 6 persone. Navrae: Sarie 082 550 1126 of Grizelda: 082
923 2554.
CENTURION: Oornag of langer akkommodasie beskikbaar in Centurion naby
Unitas hospitaal. Restaurante en ander geriewe binne bereik. Bel Martie Kruger
by 082 444 0938 vir meer inligting.
JEUGHUISE: Gereformeerde Kerk Meyerspark. Aangename verblyf vir jongmense
in rustige woonbuurt. Twintig ruim slaapkamers, woonkamer, kombuis
en waskamer met alle geriewe, swembad, braai-area, veilige parkeer-afdakke
en pragtige tuin. Skakel Jokie Wesseloo (012) 807 4394.
OORSEE
ENGELAND, LONDON: Bekostigbare verblyf in London vir “Working Holiday”.
Suid-Afrikaners. Reël jou verblyf voor jy vertrek sodat jy verseker is van
skoon en veilige akkommodasie. Kamers is ten volle toegerus. Foon, Internet,
TV’s, ens. Tevredenheid gewaarborg. Skakel, Gert, Marina, of Miemie (012)
253 1779 of 0944 776 532 6541 in London.
ALLERLEI
VETERAANMOTORS: Ek soek na ou antieke motors. Verkieslik motors wat
gerestoureer kan word om in my eie kolleksie te pas. Skryf aan Willie van
Niekerk, Posbus 121, Utrecht 2980; of skakel my by (034) 331 3021 bedags
of 3215 saans, of naweke (031) 52 7911.
PIANOLA MUSIEKROLLE: Iets uit vergange se dae gesoek. Wie kan aan
my Pianola-musiekrolle verkoop? Skakel mev. Van Niekerk (034) 331 3021/
2/3, Posbus 121, Utrecht 2980.
AJ WILLERING ELEKTRIESE KONTRAKTEUR: Sedert 1973. Alle elektriese
installasies. Die uitreik van toetssertifikate. Gratis kwotasie, Pretoria-gebied.
Tel. (012) 333 8660.
BOEKE VAN MARNIX
Deur prof. V.E. d’Assonville. Pryse sluit posgeld en verpakking in.
SJ du Toit van die Paarl (biografie, hardeband, 450 pp, 50 foto’s) R175.00;
genommerd R225.00.
Dit is Totius (biografie, hardeband, 284 pp, 50 foto’s) R80.50; genommerd
R105.50.
Die boek Openbaring (lig van God se Woord op die wêreldgebeure, 191
pp), R35.50.
Majuba (Afrikaans – 2de uitgawe, 75 pp, en foto’s; die ongelooflike Boereoorwinning
oor Groot-Brittanje op 27 Feb. 1881) R44.00.
Majuba (Engels, glanspapier, foto’s) R44.00.
Kruger en Rhodes (die berugte Jamesoninval 1896 en die aanslag van Milner
teen Transvaal in 1899, 82 pp met foto’s) R44.00.
Gereformeerde Doopsformulier (God se beloftes en eise aan ons, 114 pp)
R15.50.
Gids vir Kerkgeskiedenis (Die duidelike pad van die Gereformeerde kerke
in die geskiedenis, 245 pp, foto’s) R35.50.
Kerkgeskiedenis in 30 lesse (Wat ons kinders van die Kerk moet weet, 117
pp, foto’s) R16.00.
Dogmageskiedenis (kerk se leer – die waarheid en dwalings, 83 pp) R14.00.
kleinADVERTENSIES ...
Kerk op die Wit Hooglande (Die ossewatrekke en Boerepioniers wat die
Gereformeerde Kerke in Kenia vestig, 128 pp, foto’s) R30.50.
Calvyn verdedig sy stad (sy stryd in ballingskap, 16 pp) R6.00.
Bloedrivier (een van die grootste dramas in Afrika – keerpunt van ’n beskawing,
ook in Engels beskikbaar, 79 pp, foto’s) R44.00.
Totius se oorlogsdagboek (Die digter Totius se ervarings as Kaapse rebel
1899 – 1900, 72 pp, foto’s) R44.00.
Op die bodem van die Vaaldam (Dramatiese geskiedenis van ’n Boereplaas
wat in 1936 deur die Vaaldam se waters toegestoot is. Die aangrypende
episodes van hierdie mense in die Anglo-Boereoorlog, die krygsgevange- en
konsentrasiekampe en die Rebellie van 1914 saam met genl. De Wet. Nuwe
navorsing, foto’s, 211 99) R105.50.
Die Psalms sing van Christus (’n dagboek oor die Psalms) R95.00.
Bestel by: MARNIX, Posbus 38174, Faerie Glen, 0043. Tel en faks: (012)
991 2009. E-pos: milliewyma@ballmail.co.za
OPMETINGSINSTRUMENTE: Bukswaterpasse (dumpy levels), teodoliete,
meetwiele, laser vir konstruksie. Protea Opmetings Instrumente. Tel. (011)
976 2070. Sel 083 259 8931 of 083 265 7272. E-pos: protsurv@iafrica.com
BINDWERK: Flinke bindwerk van hoogstaande gehalte. Dienste sluit in die:
• Inbind van proefskrifte en verhandelinge
• Herstel van ou of beskadigde boeke
• Inbind van tydskrifte, sowel as
• Gespesialiseerde binddienste
Kontak Lukas van Vuuren, tel. (011) 477 4183.
ONTHAALBENODIGDHEDE
KRANENBURG VERHURINGS. Vir al u onthaalbenodigdhede (linne, breekware,
eetgerei, kerse, servette, draperings) skakel Hilje by (012) 332 3878 of
082 817 7387.
DEO GRATIA BOEKE: Koop en verkoop tweedehandse teologiese boeke.
Wye verskeidenheid. Winkelbestuurder: Slabbert le Cornu.
Tel. (018) 299 1839 (kantoorure). Sel 083 660 1578. Faks (018) 294 8952. Epos:
dtlslc@puknet.ac.za
OUTYDSE TRAPORRELS: Vir herstel en/of restourasie van outydse traporrels,
skakel mnr. Jan Zielman. Tel. (012) 330 3087 / 083 338 3240 of e-pos:
janzielman@mweb.co.za
CHRISTELIKE BOEKE BENODIG: Ons is op soek na goeie 2de-handse
boeke vir die uitbou van ons gemeente-biblioteek. Ons is bereid om daarvoor
te betaal – skenkings is baie welkom. Skakel asseblief vir Ina by (012) 548
0800.
FOLMER BOEKHANDEL: Galasiërs – Jesus Christus alleen deur dr. Attie H
Bogaards. ’n Teks-vir-teks-verklaring van die brief van Paulus aan die Galasiërs.
Deur die eeue heen was die leerstuk van die regverdigmaking deur die
geloof alleen die teiken van Satan se aanslag. Dit is ook juis in Galasiërs in
die geding: die mens wat ’n streep wil trek deur die alleen, deur die geloof
alleen, deur Christus alleen. Galasiërs trek egter ’n dik streep deur die mens
se pogings om ’n bydrae tot sy eie saligheid te lewer. Daarteenoor onderstreep
dit die evangelie van Jesus alleen. 142 ble, hardeband. Die prys is R85 +
posgeld. Bestellings aan Folmer Boekhandel, Posbus 11607, Queenswood,
0121. Tel en faks (012) 329 0031. E-pos: iti03960@mweb.co.za
KURUMAN: RUIL-’N-BOEK/Book Exchange. Afrikaanse en Engelse romanse,
kinderboeke, geskiedenis en biografieë. Ruil R2 of koop R4. Mills & Boons,
Westerns, resepteboeke, ens. Hotazelpad uit, Poolmanstraat regs, Thomsonlaan
links, nommer 7. Skakel 084 800 7779 of 084 656 1750.
EIENDOMME
PRETORIA: Huis te huur. Silver
Lakes Golflandgoed Aftree-oord, Pretoria.
Tweeslaapkamerhuis te huur.
Slegs persone van 50 jaar en ouer
(geen troeteldiere). Die huis beslaan
100 vkm en het ’n toesluitmotorhuis
en parkeerplek vir twee motors. Daar
is ’n keurige dienssentrum vlakby. Die
huis is beskikbaar vanaf 1 Augustus,
vir 6 maande met ’n moontlike opsie
vir verlenging. R4 000 per maand.
Skakel 083 442 3797.
BLOEMFONTEIN: Verskeie eiendomme
beskikbaar. Woonhuise, studenteverblyf,
meenthuise, hoewes en
plase. Skakel Dirk Coetzee, 082 784
1993. Cheetah Eiendomme.
57

laastens ... Dr. Nico van der Merwe
Die kerk van die brandende
lampies
In ons tyd is daar nie ’n gebrek aan lig nie. Die son en die maan kan maar
sak, maar in stede en dorpe flits die een lig na die ander aan. Straatligte.
Kamerligte. Kantoorligte. Sportterreinligte. Advertensieligte. Soekligte.
Flitsligte. Kersligte ... So erg is die ligbesoedeling in ons stede en dorpe
dat astronome haas nie die sterre onder dié omstandighede kan ondersoek
nie. Hulle moet uitwyk na ruimtes ver van die ligbelaaide stede en dorpe.
In ’n plekkie soos Bettysbaai in die Overberg is daar ’n verbod op enige
straatligte en ook buiteligte by privaat wonings, sodat astronome van ’n
sekere universiteit in die omgewing hulle werk kan doen. Daar is dus naas
lugbesoedeling ook ligbesoedeling.
Die enigste keer wat ons moderne mense onder die besef kom van die
betekenis van lig in ons lewe, is wanneer daar ’n kragonderbreking is.
Dink net aan die naarstiglike gesoek na ’n flitslig of ’n kerslig of ’n vuurhoutjie
as die kragonderbreking sonder waarskuwing vroegaand plaasvind.
Jy is letterlik pimpel en pers gestamp in jou soektog deur die donker huis
na ’n flitslig of die dosie met vuurhoutjies.
In die Bybel word lig as ’n metafoor gebruik om die plek en roeping van die
gelowige in die wêreld aan te toon. Teenoor die grusame duisternis van
die Satansryk het elke gelowige die opdrag om ’n lig vir die wêreld te wees.
Christus sê mos vir die Christene: “Julle is die lig vir die wêreld” (Matt
5:14). Christus sê ook: “Ek is die lig vir die wêreld. Wie My volg, sal nooit in
die duisternis lewe nie, maar sal die lig hê wat lewe gee” (Joh 8:12). Die
gelowiges moet die lig volg en self lig wees. Iets daarvan hoor ons in die
lewe van ’n gemeentetjie uit die sestiende eeu.
Iewers in Frankryk staan daar ’n klein kerkgeboutjie waarna die dorpsbewoners
op Sondae gekom het om die eredienste by te woon. In die gemeente
was dit die gebruik dat elkeen wat Sondagaande die erediens bywoon, ’n
ouderwetse brandende olielampie moet saambring. Die gebruik het in 1550
in die gemeente ontstaan. Elke lidmaat moet ’n brandende olielampie
saambring as hulle die aanderediens bywoon, want daar was nie op ’n
ander manier lig in die kerkgeboutjie nie. Die olielampies was in werklikheid
die eiendom van die kerk. Die gebruik het bestaan dat elkeen wat in hierdie
gemeente belydenis van geloof aflê, so ’n lampie kry om te gebruik vir die
res van sy lewe tot met die lidmaat se afsterwe. Dit was ’n vasstaande reël
dat die lidmate na die aanddiens kom met brandende olielampies sodat
daar genoeg lig kan wees vir die erediens.
Vir bykans 450 jaar gaan die olielampies van hand tot hand, van die een
lidmaat tot die ander. As hulle die eredienste bywoon, word die brandende
lampies op die breë rugleuning van die banke neergesit. Elke lampie verskaf
nie juis lig vir ’n groot area nie. Elkeen se lampie verlig egter die area om
die plek waar die lidmaat sit. Maar as elkeen in die kerkgebou ’n brandende
lampie het, verskaf al die lampies saam genoeg lig om die erediens suksesvol
te laat verloop in ’n goedverligte gebou. Die gemeentelede kom
getrou na die eredienste toe, omdat hulle weet dat dit al hoe donkerder
word in die kerkgebou as die lidmate nie die eredienste bywoon nie. Elkeen
wat tuisbly, is die oorsaak dat daar ’n lampie minder is wat skyn, met die
gevolg dat die kerkgebou binne donkerder is. As baie lidmate die erediens
bywoon, is die kerkgebou helder verlig. Maar as daar min lidmate die
erediens bywoon, is die kerkgebou
so skemer dat ’n mens haas nie iets
kan sien nie. Die afwesigheid van
elke lidmaat wat tuisbly, word gevoel
en gesien. Elke tuisblyer het
ook geweet dat hy die oorsaak is dat
die gemeente in skemerte God in
die erediens moet ontmoet.
Toe ek van hierdie gebeurtenis lees,
kry die opdrag van Jesus Christus
dat die gelowige ’n lig is wat in die
wêreld skyn, vir my nuwe betekenis.
Ja, elkeen wat in God glo, ontvang
van Hom ’n “lampie”. Dit is elke gelowige
se roeping om die lig van die
“lampie” wat Hy van God ontvang
het, te laat skyn in die donker wêreld
van sonde en slegte dinge (Ef 5:8).
Dit is God se wil dat die gelowiges
sal optree as “ligdraers in die wêreld
deur die woord van die lewe uit te
dra” (Fil 2:15).
Dit is jou plig om hierdie lampie wat
jy van God ontvang het, brandende
te hou. Telkens as jy uit die Bybel
lees, Bybelstudie doen of die verkondiging
van die Woord in die erediens
hoor, word die lig in jou “lampie”
gevoed. As ’n Christen mag jy
jou nie van die wêreld onttrek nie,
want dan word die lig van jou “lampie”
gemis. Jy moet dit voortdurend
in jou hand dra sodat die lig rondom
jou in die wêreld kan skyn. Hoe
meer gelowiges op aarde hulle “liggies
van God” laat skyn, hoe helderder
sal dit wees. Daar skyn geestelik
geen lig in die wêreld as net die lig
wat uitstraal uit die lewe van God
se kinders nie.
In die kerk en in die wêreld word dit
al hoe donkerder hoe meer gelowiges
hulle “liggies” neersit en hulle
lampies tuis laat bly. Oppas ook vir
die “kragonderbreking” in jou binneste
as jy liewer die dinge van die
koninkryk van Satan soek as die Koninkryk
van God. Wat is jou aandeel
aan die lig vir die wêreld? •
58 2006
junie