Mei - Historische Kring Haaksbergen

Orgaan van de Historische Kring Haaksbergen
40e jaargang nr. 2, mei 2007
Verschijnt 4x per jaar

Aold Hoksebarge
HISTORISCH CENTRUM HAAKSBERGEN:
Souterrain gemeentehuis
tel. 053-5742374
Correspondentieadres: Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen
Email: hist.centrum.hbg@hetnet.nl
Website: www.historischekringhaaksbergen.nl
OPENINGSTIJDEN:
Maandag 19.00-22.00 uur
Dinsdag 13.30-17.00 uur
Donderdag 19.00-22.00 uur
Vrijdag 13.30-17.00 uur
LEDENADMINISTRATIE: K. Faber, K. Doormanstraat 17, 7482 BJ Haaksbergen
BETALINGEN: Postbankrekening nr. 2547699 (alleen voor contributie)
Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917
beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
BESTUUR VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN
J.H. Scholten Bizetstraat 31, 7482 AM Haaksbergen tel. 5722937
voorzitter, hoofd archivering
J.A.M, van der Zanden Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen tel. 5722300
secretaris
J.G. Hofste op Bruinink Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen tel. 5723553
wee voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek
G.J. Slotman Kroonprins 4, 7481 CJ Haaksbergen tel. 5724083
penningmeester
G.P. Wes Wiedenbroeksingel 88, 7482 BD Haaksbergen tel. 5722814
hoofd interne zaken
M.C. Waijerdink-Mentink Eibergsestraat 240, 7481 HP Haaksbergen tel. 5724134
lid
C.W.M.J. Wentink Fazantstraat 129, 7481 BJ Haaksbergen tel. 5722711
voorz. wg. monumenten/archeologie
"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische
Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement € 18,- per jaar.
Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met
toestemming van de auteur(s) en bronvermelding.
ISSN: 1384-76
Druk: Hassink Drukkers Haaksbergen
_! DE MORSINKHOFWEG
Sb Dit monumentale schilderij (100 x 120 cm) van de Morsinkhofweg
•Cx, schilderde Bart ten Bruggencate hoog zomer 1997.
^ Links ligt het eeuwenoude erve "Morsinkhof" en op de achtergrond herkennen we
s> het centrum van het dorp. (Foto: Herman Put)

Redactie
REDACTIE
A. Bekkenkamp, redacteur
J.G. Hofste op Bruinink, redactiecoördinator
A. van Leeuwen, correctie, eindredacteur
G.J. Leppink, redacteur
MEDEWERKERS
J.B.M. Heerink, J.H. Kluitenberg, H. Kormelink, G.J.W. Leppink,
H.F. Mensink, Th. J. Meijerink, W. Rikkers, J.H. Scholten, A.van de Wal,
C.W.M.J. Wentink, G.P. Wes, J.A.M, van der Zanden.
REDACTIEADRES
Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen
Inhoud
INHOUD JAARGANG 40, NUMMER 2, mei 2007
PAGINA 2885 t/m 2912
1 VAN HET BESTUUR PAG. 2886
2 NIEUWE LEDEN PAG. 2888
3 SCHENKINGEN PAG. 2888
4 AANWINSTEN PAG. 2889
5 NOTULEN JAARVERGADERING 2007 PAG. 2889
6 JAARVERSLAG 2006 PAG. 2891
7 VEELBELOVENDE EERSTE VERNIEUWDE
UITGAVE VAN AOLD HOKSEBARGE PAG. 2894
8 NAAR AANLEIDING VAN .... PAG. 2896
9 FOLKLORE IN TWENTE PAG. 2897
(verslag van een lezing)
10 GENEALOGIEËN (DEEL 10) PAG. 2897
11 RICHT UW BLIK OMHOOG PAG. 2898
12 VAN KERKENPAD TOT MÖLLNPAD PAG. 2899
13 UIT HET ARCHIEF VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN
D.J. ten HOOPEN & ZOON N.V. PAG. 2900
14 EVEN EEN VEEARTS AANSTELLEN
IN HAAKSBERGEN PAG. 2906
15 RICHT UW BLIK OMHOOG PAG. 2910
2885

2886
VAN HET BESTUUR
Op vrijdag 16 februari hebben wij onzejubileumuitgave, tevens het eerste nummer van
jaargang 40 van Aold Hoksebarge, aangeboden aan burgemeester Karel Loohuis,
dit tijdens een sfeervolle bijeenkomst in het Historisch Centrum Haaksbergen.
Een verslag van deze presentatie vindt u in deze uitgave. Het kersverse kamerlid
Paul UIenbelt kwam op woensdag 21 februari naar Haaksbergen om de sabel
van onze bekende historische dorpsfiguur Poet'n Graads terug te brengen. Poet'n
Graads, ofwel Gerhardus Leferink (1854 - 1946) was de laatste nachtwaker in
Haaksbergen. Bij het uitoefenen van die functie droeg hij deze sabel bij zich voor
eigen veiligheid. Paul UIenbelt, die tot zijn zeventiende in Haaksbergen heeft gewoond,
erfde de sabel van zijn vader, die destijds hier notarisklerk was. De officiële
overhandiging aan de burgemeester van Haaksbergen vond plaats in de trouwzaal
van het gemeentehuis.
^^••••^•«•(^•••««^•^•^••^^^H
Deze gaf het kleinood
op zijn beurt
door aan het bestuur
van onze Kring, vertegenwoordigd
door
de vice-voorzitter
Gerard Hofste op
Bruinink. Dit historische
voorwerp
heeft nu een plek
gekregen in één van
de vitrines in ons
Historisch Centrum.
Overhandiging van de monumentenprijs aan Mevr. M. van Beek, —Op dinsdag 20
voorzitter van de stichting "Groot Scholtenhagen". (Foto: K. Muller) maart vond de jaarlijkse
uitwisseling
plaats tussen ons bestuur en het bestuur van de Heimatverein Ahaus. Gezamenlijk
werd een bezoek gebracht aan het cultuurhistorisch zeer interessante dorp Asbeck,
7 km van Ahaus verwijderd. Daar werden de besturen rondgeleid door een zeer
deskundige gids. Die leidde allen met een schitterende tocht door dit fraaie dorp,
met zijn prachtige historische panden, waaronder het vroegere "Damen Stift" en de
romaanse kerk. Wij waren onder de indruk van de mooie en historische uitstraling
van Asbeck en genoten volop van de gastvrijheid van onze zustervereniging, de
Heimatverein Ahaus. Aan het eind van de middag werden tijdens een geanimeerde
vergadering de programma's voor 2007 van beide verenigingen doorgenomen. Een
altijd weer prettig en constructief overleg!

-"Creëer een belevenis, win je eigen ommetje". Onder dit motto werd aan het begin
van dit jaar een prijsvraag uitgeschreven door Landschapsbeheer Nederland.
Simpelweg gezegd: Ontwerp een korte wandeling, waar onderweg iets te beleven
valt op het gebied van natuur en/of historie. De Historische Kring Haaksbergen en
Wandelkring DIO zijn gezamenlijk die uitdaging aangegaan en werden daarbij ondersteund
door de vereniging de Hoksebargse Möll'n en het IVN. En met succes
want gekozen uit liefst 36 inzendingen werden de initiatiefnemers met de provinciale
hoofdprijs van € 10.000 beloond.
De prijsuitreiking aan de afgevaardigden van beide verenigingen vond
op 22 maart j.l. plaats op het landgoed de Horte in Dalfsen door gedeputeerde
Piet Jansen. Het was fijn, dat op deze bijeenkomst namens de
gemeente ook wethouder B. Eshuis en zijn medewerker E. Ooink aanwezig waren.
Het ingediende ontwerpplan bestaat uit het herstel van het oude kerkenpad
dat vroeger van de Oostendorper Watermolen naar de Pancratiuskerk liep. Dit pad
wordt straks onderdeel van een wat groter rondje, het Möll'npad. Wij zijn blij met dit
startkapitaal. Het is pas een begin, want vanaf nu zal er nog veel overleg moeten
plaatsvinden met de gemeente, Landschapsbeheer Overijssel en andere belanghebbenden
om dit plan te realiseren, deskundig en passend in het landschap. Een
uitgebreid artikel over het Möll'npad vindt u in deze uitgave van Aold Hoksebarge.
Ook aangenaam werden wij verrast met de toekenning van de 1-mei-trofee van de
P.v.d.A.
In haar nieuwsbrief van 22 maart 2007 staat te lezen, dat de P.v.d.A. Haaksbergen
onder de indruk is van al het werk dat de Kring in deze 40 jaar heeft gedaan voor de
geschiedenis van Haaksbergen. Van veel personen, bedrijven, verenigingen, instellingen
en instanties is de historie gedocumenteerd en opgeslagen in het archief in
het Historisch Centrum. Ontwikkelingen zijn beschreven en voor altijd vastgelegd.
Een prestatie van formaat waarvoor de P.v.d.A. de Kring de 1-mei trofee toekent. Op
dinsdag 1 mei hebben wij onder grote belangstelling deze trofee in De Richtershof
in ontvangst genomen. Een mooie "schouderklop" voor het werk van de vele vrijwilligers
bij onze vereniging.
De opleiding van gidsen t.b.v. rondleidingen op het Waterpark "Het Lankheet" is
afgerond. Het veldwerkcentrum is gereed. Er is besloten om op elke eerste zaterdag
van de maand een rondleiding te gaan verzorgen over het landgoed met zijn
historische elementen. Mochten er speciale verzoeken komen van groepen voor
door de week, dan kan dat in goed overleg ook. Aanmelding kan via het Historisch
Centrum.
Natuurlijk zal ook de bevolking van Haaksbergen worden herinnerd aan ons 40-jarig
bestaan. Door middel van een puzzel met veel historische begrippen in het weekblad
"Rond Haaksbergen" in de maand juni zal men zijn kennis kunnen toetsen.
Uiteraard zijn hieraan mooie prijzen verbonden. Ik hoop dat vele leden van onze
Kring proberen deze puzzel op te lossen.
Dus: doe mee en stuur ons de oplossing. Veel lees- en puzzelplezier!
J.H. Scholten, voorzitter
2887

2888
NIEUWE LEDEN
Wij heten de volgende leden van harte welkom:
G.J. ter Beeke, Frans Halsstraat 67, 7482 XL Haaksbergen.
A.C. Bokdam, De Braak 75, 7481 JE Haaksbergen.
B.F. ten Broeke, Kroonprins 13, 7481 CG Haaksbergen.
G. Brummelhuis, 't Meuke 4, 7481 JH Haaksbergen.
J.M.J. ten Dam-Blokhuis, Ravenhorst 5, 7165 AN Haaksbergen.
M.M.J. Diepenmaat, Oude Boekeloseweg 72, 7481 AA Haaksbergen.
B.J.M. Eshuis, Vorgerstraat 5, 7496 AT Hengevelde.
J.B. Lansink, Koenderinkstraat 13, 7496 AV, Hengevelde.
E. Lesker-Volker, Slot 15, 7608 ND Almelo.
J.R. Leussink, Weerninksweg 16, 7481 VS Haaksbergen.
W. Oortman, Past. Bolscherstraat 4, 7588 RS Beuningen.
A.A. Pasman-Hueting, Kruiskamplaan 78, 7152 GC Eibergen.
A.H.M. Rijntjes-Waanders, Vletland 17, 3451 VC Vleuten.
G.J. Steggink, De Els 23, 7482 BA Haaksbergen.
SCHENKINGEN
In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen, waarvoor
we de gulle gevers van harte willen bedanken.
H. J. ten Bruggencate: Archiefstukken familie en bedrijf Ten Hopen, verslag beurs in
Zwitserland, rede opening Ten Hopen 1948, reisverslag Zürich.
H. v.d. Veen. (Leiden): Twentse eigenheimers en Uit het land van katoen en heide.
A. Bekkenkamp: J.W. Samberg, fenomeen. Het levensverhaal van de pastor van
Twickel en Twente.
Koning: Nederlands gezinsboek.
G.A.A. Schilderman: Jaarboeken Twente 1962 t/m 1999
R.v.d. Leest: Beatrix. Van prinses tot grootmoeder, Toen Wilhelmina regeerde.
R. Lammers: Honderd jaar Gelderse Maatschappij van Landbouw.
A.v.d .Wetering-Reith: Archiefstukken Woningen Licht en Lucht en diverse scholen.
H. Hakvort.(Wettringen): ca. 50 bidprentjes.
L.B. Dijkhuis.(Venlo): Stamboom fam.Dijkhuis deel 2.
Mevr. R. Brummelhuis: Een 16-tal historische boeken.
Mevr. H.A.M, ten Bruggencate-Westendorp: Daarom bleven wij; diverse foto's.
H.A. ten Voorde: CD's met oude ansichten van Haaksbergen.
H. Menkehorst: Oud Enschede in 1165 foto's.

AANWINSTEN (Boeken)
Compendium van het Overijssels recht voor 1811
De voorouders van Hendrik Slot en Dine ter Braak (Eric Ooink)
Huzaren van de nacht, deel 1(C. Cornelissen)
Die Edelherren von Ahaus
De geschiedenis van enkele Markelose families
De Hoven en Erven in de Marke Noord-Deurningen
NOTULEN JAARVERGADERING
HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN 17 APRIL 2007
(aanwezig 106 personen)
1 Opening
Voorzitter J.H. Scholten opent om 19.30 uur de vergadering en heet iedereen
van harte welkom. Hij wijst op het bijzondere karakter van deze bijeenkomst
i.v.m het veertigjarig bestaan. Middels een korte hommage aan de leden van
het eerste uur en aan diverse vroegere bestuursleden staat hij even stil bij dit
jubileum dat ingetogen gevierd wordt.
2 Ingekomen stukken/mededelingen
Bericht van verhindering is gekomen van diverse met name genoemde personen.De
heer Scholten vermeldt ten overvloede nog de positie van de zelfstandige
werkgroep Arfgood Buurse binnen de HKH.
3 Notulen jaarvergadering 6 april 2006
De notulen, welke ter inzage liggen, geven geen aanleiding tot het stellen van
vragen en worden onder dankzegging aan de secretaris goedgekeurd.
4 Jaarverslag 2006 van de secretaris
De secretaris leest het jaarverslag 2006 voor. De voorzitter dankt de secretaris
en wijst nog even op het grote aantal activiteiten van het afgelopen jaar.
5 Financieel jaarverslag 2006 en begroting 2007 van de penningmeester
De penningmeester geeft een korte toelichting op het financiële overzicht dat
alle aanwezigen voor zich hebben. Een enkele vraag n.a.v. het overzicht wordt
naar tevredenheid beantwoord. De aanwezigen gaan akkoord met het voorgelegde
overzicht 2006 en de begroting 2007.
6 Verslag kascommissie
Namens de kascommissie brengt de heer Ten Thije verslag uit. De commissie
vindt het allemaal perfect en heeft waardering voor de penningmeester. De
leden zeggen alles in orde te hebben bevonden. De kascommissie stelt de vergadering
voor de penningmeester decharge te verlenen.
2889

2890
Benoeming leden kascommissie
De vergadering gaat akkoord met de benoeming van de heren G. Olink en
A. Hassink als leden van de kascommissie. De heer H. ten Thije wordt hartelijk
bedankt voor de twee jaren die hij deel heeft uitgemaakt van deze commissie.
Bestuursverkiezing
De voorzitter meldt, dat niemand een voordracht heeft gesteld met betrekking
tot een bestuursbenoeming. De vergadering gaat akkoord met de herbenoeming
van de heren Slotman en Van der Zanden als leden van het bestuur van de
Hist. Kring Haaksbergen.
Aandacht voor leden van het eerste uur
Enkele leden van het eerste uur (Foto: K. M. Muller)
Het bestuur stelt het zeer op prijs, dat een groot aantal leden van het eerste uur
gehoor heeft gegeven aan de speciale uitnodiging. Helaas moesten enkelen
verstek laten gaan. Met een persoonlijke noot en een bloemetje werden zij
voor het front van de aanwezigen met applaus in het zonnetje gezet door de
voorzitter.
10 Presentatie jaarprogramma 2007
De heer Hofste op Bruinink vertelt over de activiteiten 2007, zoals deze door het
bestuur gepland zijn. Aandacht vraagt hij voor de komende excursie samen met
de Heimatverein Ahaus naar Lelystad. De heer F. Roerink doet hetzelfde m.b.t.
de werkgroep Monumenten en Archeologie. De Open Monumentendag 2007
staat in het teken van na-oorlogse architectuur. In de komende uitgaven van
Aold Hoksebarge en via extra brieven wordt op de activiteiten nader ingegaan.
11 Rondvraag
Hier wordt geen gebruik van gemaakt.
12 Sluiting
Onder dankzegging voor ieders aandacht sluit de voorzitter, om 20.20 uur deze
40e ledenvergadering.
Jan van der Zanden, secretaris

JAARVERSLAG 2006
De start van het jaar begon met de nieuwjaarsbijeenkomst voor vrijwilligers en
bestuursleden op donderdag 12 januari 2006. Het bestuur van de Historische Kring
Haaksbergen kwam in het afgelopen jaar 8 keer in vergadering bijeen. Samen met
het bestuur van de Heimatverein Ahaus vond op 10 februari een zeer geslaagde
middagbijeenkomst plaats in het Lankheet. De aanbieding van het boek "De mislukte
textielfusie" met als ondertitel: de ondergang van de KNTU, door dr.mr. Domsdorf
aan de voorzitter van de Historische Kring geschiedde sfeervol in Hengelo op
11 februari 2006. In de rij van lezingen, excursies e.d. van dit kalenderjaar droeg de
rasverteller Jan Swennenhuis in het Twents diverse verhalen en legendes voor op
14 februari, de eerste grote Kringactiviteit in 2006. De plaatsen Xanten en Kalkar
waren het doel van de dagexcursie samen
met de Heimatverein Ahaus. Een
prachtige dag. De ledenvergadering van
6 april stond in het teken van een wisseling
van de wacht. De heer Leppink werd
als voorzitter opgevolgd door de heer
Scholten. De vergadering benoemde
Jan Leppink unaniem tot erelid. Mevrouw
Caecil Waijerdink -Mentink werd als
nieuw bestuurslid welkom geheten.
De heren Rouffaer en Brinckman verzorgden
die avond een boeiende lezing
over het verleden en heden van het
project Vloeiweiden op het landgoed
Lankheet. Vlak bij huis gebeurt er toch
wel iets heel bijzonders! "De marken
van Haaksbergen" staan op het informatiepaneel
voor het gemeentehuis. Een
initiatief van de Historische Kring samen
met de ANWB. Op 12 mei vond de
presentatie plaats. Na een mager begin
door het slechte weer werd de meimarkt
Een deel van de deelnemers in het archeologisch op 21 mei 2006 later op de dag steeds
park van Xanten (Foto: H. J. Krooshof) beter. Toch wel een redelijk succes (225
euro). Trouwens ook op de boekenmarkt
in augustus waren we present. Leden van onze Kring gaven ondersteuning bij het
jubileum van de Han Jordaangroep. Vele groeperingen vroegen ons een avond te
verzorgen voor hun leden onder de titel: Ken Haaksbergen. Een eclatant succes.
Als vanouds stonden we op zondag 18 juni met een kraam op de boekenmarkt te
Ootmarsum Het was erg warm en erg gezellig. Na veel en langdurig overleg kon de
2891

wethouder van Monumenten op 30 juni het eerste schildje bevestigen aan het pand
café Zeezicht, voorheen o.a. café Ottink als teken dat dit pand nu als gemeentelijk
monument bekend staat. Vele andere bouwwerken in ons prachtige dorp zijn nu van
zo'n symbool voorzien.
De uitstekende samenwerking met het Saalmerink leidde
ertoe, dat daar een soort permanente tentoonstelling begint
te komen over de geschiedenis van Haaksbergen. Voor
heel veel ouderen een punt van blijde herkenning.
De 20e Open Monumentendag kende dit keer het thema:
Feest. Voorzien van het boekje over dit onderwerp
fietsten talrijke leden door en rond Haaksbergen om de
plaatsen te bezoeken van de grotendeels verdwenen
uitspanningen. Een oponthoud bij het erve Dijkhuis
van de huidige familie Toevank en de muzikale afsluiting
Het schildje aan het café Zeezicht, op Scholtenhagen door de Harmonie blijven in de herin-
voorheen café Ottink
nering hangen. Dat de Stichting Groot Scholtenhagen
(Foto: J.G. Hotste op Bruinink) daar de jaarlijkse monumentenprijs in ontvangst mocht
nemen voor haar voortreffelijk werk ten behoeve van de
gemeenschap Haaksbergen zal niemand verbazen. Een delegatie van het bestuur
was op zondag 10 september in het Slot Ahaus aanwezig bij de uitreiking van de
Felix Sümmermann-Preis 2006. Samen met de Belangengemeenschap Buurse en
de Heimat Verein Alstatte kwam onze Kring mogelijk in aanmerking voor die prijs,
omdat wij samen in 2004 het project van de Hessenweg gedragen hadden.
De culturele open dag op zondag 17 september in 't lemenschoer werd door onze
Kring aangegrepen onze foto-expositie nogmaals te tonen, welke eerder indruk
maakte bij de opening van het nieuwe gedeelte van het gemeentehuis. Onze Kring
deed wederom mee aan het initiatief van de scholengemeenschap Het Assink-
Lyceum "Leren via vrijwilligerswerk binnen VMBO klas 4TL".
Vele leden gingen zaterdagmiddag 7 oktober mee naar Wessum onder de rook
van Ahaus. Een rondleiding in de kerk en het bezichtigen van de klompenfabriek,
aangevuld met het warme onthaal in het Heimathaus deed allen zeer genieten.
Vreugde en voldoening voerden even de boventoon toen de heer Laarman door de
voorzitter verwelkomd werd als het 600e lid van onze vereniging. Uiteraard kreeg
de heer Laarman een presentje. Vele bezoekers van de gemeentelijke informatieavond
voor nieuwkomers in oktober maakten dankbaar gebruik van de mogelijkheid
ook een bezoek te brengen aan ons Historisch Centrum. Herman Hagens vertelde
een overvolle zaal op 7 november aan de hand van lichtbeelden over het Agrarisch
Erfgoed waarna Adriaan Velsink aangaf op welke wijze de provincie tracht dit erfgoed
een nieuwe ziel te geven. Nu nog zien wat er met het sterk verwaarloosde
CTA complex aan de Parallelweg gebeurt! Als dynamische vereniging gaan we
op verschillende manieren met de tijd mee. Een mooi voorbeeld daarvan is het
restylen van onze bibliotheek dankzij Boek en Buro. Zondag 17 december waren
we uiteraard aanwezig met een stand op de Kerstmarkt. Ons Centrum deed haar
Open Dag vergezeld gaan van een tentoonstelling. Over een brede belangstelling
2892

valt zeker niet te klagen. De schitterende
uitgave van onze tweejaarlijkse kalender
was een heel karwei. Hoedje af voor het
kleine groepje leden dat daar mee bezig
is geweest. Onze web-site mag zich verheugen
in een groot aantal bezoekers.
Ofschoon de digitale snelweg steeds
breder en sneller wordt, is en blijft een
bezoek aan bronmateriaal, zoals in ons
archief aanwezig, voor de echte liefhebber
en onderzoeker een must. In het
voorbije jaar werd hard gewerkt aan de
nieuwe opzet van Aold Hoksebarge.
Veel denkwerk en dus vergadertijd heeft
dat gekost. Immers, het is en blijft een
uitgave voor en van onze leden. Voor
de komende vijf jaar gaan we op deze
voet voort. Elke keer strevend naar een
kwalitatief hoogstaande uitgave, vooral Overhandiging van de monumentenprijs aan
makkelijk leesbaar en met een grote en Mevr. M. van Beek, voorzitter van de stichting
interessante verscheidenheid aan on- "Groot Scholtenhagen".
derwerpen. Het afgelopen jaar is veel tijd (Foto: K. Muller)
besteed aan de uitwerking van het structuurrapport.
In het verlengde hiervan wordt er nu met beleidsplannen met doelstellingen
gewerkt. De bestuursleden moeten erg aan deze werkwijze wennen. Samen
met het bestuur zijn ca. 40 vrijwilligers in het Historisch Centrum Haaksbergen actief.
Onze medewerkers waren in totaal ruim 1820 keer aanwezig. In 2006 bezochten
1431 personen ons centrum voor onderzoek. Op 31 dec. 2006 bedroeg het aantal
leden 625. Dus 46 leden erbij. In 2006 kon de Historische Kring weer foto's, boeken,
kaarten e.d. in haar bezit krijgen van diverse personen en bedrijven. Een woord van
dank aan alle gulle gevers is dan ook zeer op zijn plaats.
Tot slot wil ik alle vrijwilligers die ons centrum bemannen en bevrouwen wederom
danken voor hun inzet voor onze Kring. Alleen met behulp van velen is het mogelijk
het Historisch Centrum Haaksbergen te laten zijn wat het nu is.
De organisatoren en medewerkers, binnen zowel als buiten, van de vele activiteiten
van de Historische Kring Haaksbergen verdienen terecht ook dit jaar een woord van
dank.
Jan van der Zanden, secretaris
april 2007.
2893

2894
VEELBELOVENDE EERSTE VERNIEUWDE UITGAVE
AOLD HOKSEBARGE
Als de redactie de hoge kwaliteit met betrekking tot omslag en vormgeving tot in
lengte van jaren kan continueren, is de gedaanteverwisseling van ons verenigingsorgaan
Aold Hoksebarge volledig te rechtvaardigen. Dat mag de eerste conclusie
zijn na de presentatie van het vernieuwde blad. Maar niet alleen het omslag ziet er
totaal anders uit, iedereen weet ondertussen dat ook het binnenwerk behoorlijk is
gewijzigd. En, wat mij betreft, veel prettiger leesbaar is geworden.
In het Historisch Centrum heerst op deze vrijdagmiddag 16 februari een beetje een
zenuwachtige sfeer. Want niet alleen het nieuwe verenigingsorgaan wordt gepresenteerd,
het is ook de opmaat van het jaar waarin de Historische Kring zijn veertigjarig
bestaan viert. Bestuur, jubileumcommissie en redactie bevinden zich temidden van
talloze medewerkers en andere vertrouwde gezichten. De enige 'vreemde' eend
in de kelder onder
het gemeentehuis
is burgemeester
Karel Loohuis.
Maar eigenlijk is
hij helemaal niet
zo vreemd meer,
getuige zijn lidmaatschap
van de
Historische Kring
en de regelmatige
aanwezigheid
bij activiteiten.
Wanneer de ceremonie
rond de
presentatie van
het nieuwe boekwerkje
langzaam
richting hoogte- Burgemeester Karel Loohuis en voorzitter Hendrik Scholten bij
punt loopt, wordt de overhandiging van de vernieuwde uitgave van Aold Hoksebarge
duidelijk waarom
er toch wel wat zenuwen een rol spelen. Het eerste omslag, zo blijkt uit woorden
van Gerard Hofste op Bruinink, heeft het een kleine dertig jaar volgehouden. Op de
daarna volgende omslagen was men steeds na een jaar of vijf al uitgekeken. Het
formaat van het boekje is daarbij wel steeds hetzelfde gebleven. Nu wordt het vierde
omslag gepresenteerd, tegelijk met een ander formaat en een ander lettertype.
Kortom, nu komt er een nieuwe Aold Hoksebarge en de mensen die dit hebben
uitgedacht moeten maar afwachten wat de reacties zijn. Die blijken gunstig uit te

vallen. En terecht!
Voor de feitelijke
presentatie kijkt
voorzitter Hendrik
Scholten even
terug op de afgelopen
veertig
jaar. Hij verhaalt
van het ontstaan
van de vereniging,
benoemt enkele
hoogtepunten uit
de afgelopen vier
decennia en constateert,
dat aan
de doelstellingen
van destijds in Overhandiging van geschenk van Hassinkdrukkers door Leo Bult en
ruime mate is Rob Buursen aan de vice-voorzitter Gerard Hofste op Bruinink
voldaan. Een be-
(Foto: H.J. Krooshof)
langrijke impuls
geeft in 1995 de fusie tussen de Historische Kring, de werkgroep Historisch Archief
Bibliotheek Haaksbergen en de stichting Haaksbergen Karakteristiek. Een bijkomend
verschijnsel van enige importantie is, dat de Historische Kring mede daardoor
verandert van een besloten naar een open organisatie. Eén van de andere
gevolgen: een enorme toestroom van leden. Nu telt de vereniging 625 leden, aldus
Hendrik Scholten. Terloops meldt hij ook dat op 11 oktober het veertigjarig bestaan
wordt gevierd met een jubileumavond in het theater "De Kappen". Burgemeester
Loohuis laat weten trots te zijn dat hij het "eerste exemplaar" van het nieuwe
Aold Hoksebarge in ontvangst mag nemen.
Tijdens de presentatie van het vernieuwde Aold Hoksebarge gaat er veel dank uit
richting directie en personeel van huisdrukkerij Hassink. Mede door de niet-aflatende
medewerking van het bedrijf zijn ideeën van de redactie omgezet in praktische
voorbeelden, waardoor uiteindelijk een goede keuze kon worden gemaakt.
Willy Rikkers
2895

2896
NAAR AANLEIDING VAN
In nummer 4 van de 39e jaargang van Aold Hoksebarge (december 2006) doet de
auteur "Een greep uit de gemeentearchieven van 1906". Het is een bijzonder lezenswaardig
artikel, waarin tot mijn verwondering op pagina 2801 weverij De Eendracht
gesitueerd wordt aan de Molenstraat.
Deze eind 1894 door Ariëns opgerichte productie-coöperatie om 39 bij de fa. Jordaan
& Zonen ontslagen arbeiders weer aan werk en inkomen te helpen, lag echter niet
De Scholtenspinnerij aan de Molenstraat (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
aan de Molenstraat, maar op de hoek van De Braak en de Werfheegde. Door de
aanleg van de Lansinkstraat aan het eind van de dertiger jaren in de vorige eeuw
werd de Werfheegde in tweeën gedeeld. Als hommage aan de pionier van de
katholieke arbeidersbeweging, die zich ook in Haaksbergen volledig en belangeloos
uitsloofde voor zijn armste medemensen, kreeg het eerste stuk van de oude
Werfheegde, van Spoorstraat tot Lansinkstraat, in 1939 de naam Ariënsstraat.
Aan de Molenstraat stond in 1906 nog wel het oude fabrieksgebouw van spinnerij
Schuiten. Deze handspinnerij uit 1835 werd al in 1859, twee jaar na het overlijden
van de stichter J.F.W. Schuiten, gesloten. Handspinnerijen gingen toentertijd alom
ten onder in de concurrentiestrijd met de sterk in opkomst zijnde stoomspinnerijen.
Het pand werd naderhand gebruikt als woon- en winkelruimte en is pas in de jaren
1969, 1970 gesloopt. Op deze plek bevindt zich nu o.m. supermarkt Sanders.
Kennelijk bedoelde de schrijver in zijn artikel dit fabrieksgebouw.
J.B.M. Heerink

FOLKLORE IN TWENTE
(verslag van een lezing)
Met ruim 120 bezoekers bleek er op 13 februari j.l. in het "Bakkershuis" veel belangstelling
te zijn voor de videofilms over de Twentse folklore, gemaakt en toegelicht
door de bekende Twentekenner Hennie Engelbertink.
Een hele reeks van korte filmpjes werd vertoond en in de "Twentse sproake" toegelicht
door de maker. De reeks was gemaakt in de volgorde van de jaargetijden, van
carnaval tot nieuwjaarsdag. Alle bekende gebruiken, meest gebruiken van het platteland
in en rond Ootmarsum, en grotendeels voortgekomen uit de rooms-katholieke
eredienst, passeerden de revue: Palmpasen en "vlöggelen", de Pinksterbruidjes en
het zegenen van de jacht. Vooraf werd een korte film vertoond van het Schuttersfeest
in Haaksbergen in het jaar 1936; ook toen al op het terrein Scholtenhagen. Men kon
tussen het publiek nog mensen ontwaren met knipmutsen. Veel oudgedienden waren
met deze film ingenomen, in het bijzonder de aanwezige schutters, die konden
vaststellen, dat de tradities van het schuttersfeest weinig veranderd zijn
A. Bekkenkamp
GENEALOGIEËN (deel 10)
Jordaan. "Familieboek JORDAAN".
86 pag. Iets kleiner dan A4-formaat, gebonden. Uitg. 1 maart 1915. Schrijver
J.G.H.Jordaan. De eerste pagina vertoont een mooi gekleurd familiewapen waaronder
de naam JORDAN.
Op de volgende pagina het ambtszegel van Jan Jordaan (1763-1795) waarop
2 schepen in tegenovergestelde richting zeilende in zee. Dat kan. Maar als ex-zeevarende
komt het mij vreemd voor, dat ook de wind op beide schepen uit tegengestelde
richting komt.
Het verzamelen van de familiegegevens was volgens de schrijver in 1915 niet
eenvoudig. De oudstgenoemde is Johann Jordan geboren ca.1498 te Niedermeiser
bij Cassel.
De eerste met de naam Jordaan staat vermeld in 1737 te Kampen. In 1740 staat
Jacob Jordaen met zijn huisvrouw Anna Leferinck in Haaksbergse kerkboeken
vermeld, waarna in het bevolkingsregister van Haaksbergen in 1748 de naam
Jordaan geschreven wordt. Dit blijft in de rest van het boek ook Jordaan. In vele
blokken worden steeds de echtparen genoemd met hun beroep en woonplaats en
de geboortedatum van de kinderen.
Achter in het boek nog een aantal aantekeningen van aangetrouwde families en als
afsluiting een bladwijzer voor alle Jorda(a)ns. Het is een Interessant boek voor een
ieder die belangstelling heeft voor de familie Jordaan.
2897

2898
Jordaan. "Aantekeningen geslacht JORDAAN".
35 pag. A5-formaat, gebonden. De uitgavedatum is niet vermeld. De samenstellers
zijn de Heer J.D. Jordaan te Apeldoorn en de Heer J.G.H. Jordaan te Haaksbergen.
In het voorwoord wordt dit boekje aangeboden als een geslachtslijst der familie
Jordaan. Het boekje begint met een lijst der in het boekje voorkomende familienamen.
De gegevens komen heel veel overeen met die in het hiervoor omschreven
boekje. Ik kan niet ontdekken welk van de beide boekjes het eerst geschreven is.
Klaassen. "Afstamming van de Haaksbergse familie Klaassen".
120 pag. A4-formaat, gebonden in blauw kaft. Uitg. dec. 1992. Schrijver
J.G. Lamers. Na het samenstellen van de genealogie van zijn naamgenoten heeft
de heer Lamers, wonende te Leiderdorp, ook een onderzoek gedaan naar de afstamming
van zijn grootmoeder Johanna Hendrika Lamers-Klaassen ( 1852-1925).
Hiervoor heeft hij veel hulp gehad van ons oud-lid J.G.L. Overbeeke. De familie
Klaassen is afkomstig uit Noord-West Groningen, waar Reint Geerts trouwde op 18
dec. 1692 in het plaatsje Eenrum. Een van de afstammelingen is Klaas Klaassen die
in 1790 gedoopt is in de gemeente Leens (ook Groningen). De plaats Haaksbergen
duikt op als deze Klaas op 8 mei 1822 in Haaksbergen trouwt met Harmina
Bouwmeesters. Hierna volgt een duidelijk overzicht van de diverse afstammelingen
en steeds bijzonder uitvoerig aangegeven de bron van de gevonden gegevens.
Ook van enkele aanverwante families , zoals Bouwmeester(s), Wessels en Edelijn
zijn beknopte overzichten gegeven met diverse kwartierstaten. Het boek, zonder
foto's, sluit af met een register van alle in het boek genoemde persoonsnamen en
is aanbevelenswaardig voor vele personen die relaties hebben met genoemde familienamen.
Gerrit Wes
RICHT UW BLIK OMHOOG
Weet u aan welk gebouw zich deze merkwaardige
kooi bevindt? Het antwoord vindt u op
blz. 2910.
(Foto: J.G. Hofste op Bruinink)

VAN KERKENPAD TOT MÖLLNPAD
Dankzij de wedstrijd "Creëer een belevenis, win je eigen ommetje" georganiseerd
door het Landschapsbeheer Nederland zal in de nabije toekomst één van de bekendste
kerkenpaden van de gemeente Haaksbergen in ere hersteld worden. Het
pad verbond eeuwenlang het gebied rond de Oostendorper watermolen met het
centrum van Haaksbergen. Zowel kerkgangers als recreanten profiteerden van deze
korte verbinding, want 's zomers trokken de Haaksbergenaren via dit pad naar de
watermolen, waar gezwommen kon worden in de Buurserbeek. Tot de 50er jaren
bestond op het platteland nog een fijnmazig netwerk van voetpaden: kerkenpaden,
noaberpaden etc. Doordat de auto als vervoermiddel een dominante rol ging vervullen,
raakte "het lopen" uit de mode. Er ontstond een nieuw netwerk van verharde
wegen en de oude voetpaden raakten in onbruik. Gelukkig is er een herontdekking
van "het benenwerk" en is wandelen weer populair.
Het is dan ook geen wonder dat de wandelvereniging DIO en de Historische Kring
Het erve Möll'nveld (Hasseltweg) aan het Möll'npad (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
elkaar vonden en het initiatief namen voor de creatie van een ommetje. Het te reconstrueren
kerkenpad maakt deel uit van een 7 km lange wandelroute, waarbij
de wandelaar kennis maakt met een kleinschalig boerenlandschap en veel historische
boerderijen; bovendien is er volop gelegenheid de benen te strekken bij de
horecagelegenheden onderweg. De landelijke wedstrijd, die maar liefst 461 ideeën
voor routes opleverde, is een stimulans om de toegankelijkheid van het platteland te
vergroten. Vooral door de ruilverkaveling en de schaalvergroting van de landbouw is
het oude netwerk van paden verstoord.
2899

2900
Het door Haaksbergen
ingediende ontwerp
kreeg de provinciale
prijs van € 10.000, die
op 22 maart feestelijk
door gedeputeerde Piet
Jansen werd overhandigd.
Deze uitverkiezing
is voor een niet
onbelangrijk deel te
danken aan het brede
draagvlak dat er voor
het plan bestaat. De
initiatiefnemers kunnen
niet alleen rekenen op
de medewerking van
een groot aantal grondeigenaren,
maar ook op Boerderij "Pasman" (Molenveldweg) aan het Möll'npad
de ondersteuning van
een drietal plaatselijke
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
organisaties: de Vereniging Hoksebargse Möll'n, het IVN en de wijkraad centrum
zuid-west. Het Overijssels Landschap schenkt niet alleen een flink geldbedrag,
maar zal ook samen met de gemeente Haaksbergen de uitvoering van het plan
begeleiden. Er breken derhalve goede tijden aan voor de wandelaar, die op een
kleinschalige wijze wil genieten van natuur en cultuur.
Clemens Wentink
UIT HET ARCHIEF VAN DE
HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN.
Al weer enkele jaren besteden onze vrijwilligers veel tijd aan het ordenen, inventariseren
en toegankelijk maken van de in ons archief aanwezige en nieuw toevertrouwde
archieven van bedrijven, stichtingen, verenigingen en personen. Dat gebeurt heel
systematisch en zorgvuldig volgens de door de rijksarchieven gehanteerde systematiek.
Is een archief compleet, dan wordt het, voorzien van een inhoudsopgave en een
samenvatting van de geschiedenis van het gearchiveerde onderwerp, in dozen opgeborgen.
Een prachtig voorbeeld van zo* n archief is dat van de voormalige textielfabriek
DJ. ten Hoopen en Zoon (1857-1992) , dat bestaat uit vele akten, overzichten, correspondentie,
foto's, offertes en omschrijvingen, ons beschikbaar gesteld door de
familie Ten Bruggencate. Om u kennis te laten maken en uw nieuwsgierigheid op te
wekken naar de in ons archief beschikbare stukken, volgt hieronder de samenvatting
van de geschiedenis van deze onderneming, begeleid door een serie historische
foto's.

Derk Jan ten Hoopen
zoon van A.J. ten Hoopen
* 19-02-1821 Neede
t!4-02-1898 Haaksbergen
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
D.J. TEN HOOPEN & ZOON N.V.,
textielfabriek te Haaksbergen
van 1857 tot 1992.
In 1857 kwam Derk Jan ten Hoopen (1821)
uit Neede naar Haaksbergen waar hij in de
marke Honesch aan de Schipbeek
(Bekkevosweg) een natuurbleek en ververij
(Ten Hoopen's Bleek) vestigde, als firmant
van zijn vaders bedrijf, de firma A.J. ten
Hoopen en Zonen, textielfabriek te Neede.
Na enige jaren trad D.J. ten Hoopen uit
de Needse firma en zette voor eigen rekening
het bleken en verven in Haaksbergen
voort. Al spoedig kocht hij elders garens
en liet deze door thuiswevers in en buiten
Haaksbergen verweven.
In 1891 stichtte hij met zijn zoon Arend Jan Petrus (meneer A.J.P. /1856) de firma
D.J. ten Hoopen & Zoon en werd een twintigtal mechanische weefgetouwen gekocht.
In de uitgebreide gebouwen van "Ten Hoopen's Bleek" werden in hoofdzaak
linnen en halflinnen goederen geweven. Ook werd er ruwdoek bijgekocht, dat daar
ook werd gebleekt en geverfd.
De familie Ten Hoopen woonde aan de Oostenstraat (nu Jhr, von Heijdenstraat
5-11), waar ook de opmakerij, de pakkerij en het magazijn gevestigd waren.
Aangezien de gebouwen in de marke Honesch ver van het dorp lagen en
Haaksbergen in 1887 door een spoorwegverbinding met o.a. Enschede en Neede
verbonden was, werd de weverij in 1898 naar een nieuw, door aannemer Jans
Langezaal gebouwd fabriekspand aan de Stationsstraat overgebracht, hetgeen tevens
een belangrijke uitbreiding inhield. Nu trad ook Derk Jan's tweede zoon Petrus
A.J. ten Hoopen(1859) in dienst van de firma. De opmaakafdeling en het magazijn
uit het pand aan de Oostenstraat, oorspronkelijk afkomstig van ds. Petrus Scheij, de
schoonvader van oprichter Derk Jan ten Hoopen, verhuisden naar het nieuwe pand
aan de Stationsstraat. Aan de Oostenstraat bouwde Petrus A. J. ten Hoopen in 1900
op deze plaats het woonhuis, waar nu de familie Ten Bruggencate woont (Jhr. von
Heijdenstraat 7-9).
Derk Jan stierf in 1898 op 76-jarige leeftijd en heeft het overbrengen van de machines
van "Ten Hoopen's Bleek" naar de Stationsstraat niet meer mee mogen maken.
Zijn beide zoons A.J.P. (Arend Jan Petrus) en P.A.J. (Petrus Adrianus Johan) zetten
als firmanten het bedrijf voort. Zij begonnen ook katoenen goederen te weven,
2901

2902
A.J.P. ten Hoopen 1856-1940)
(Foto: Aren. Hist. Kr. Hbg.)
P.A.J. ten Hoopen (1859-1915)
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
zoals theedoeken, handdoeken, stofdoeken, lakens, drills en twills. Beide broers
Ten Hoopen hadden geen nakomelingen en daarom zocht A.J.P. ten Hoopen contact
met zijn collega en goede bekende Gijs van Heek, firmant van "Schuttersveld"
Gebr. van Heek in Enschede en legde deze het probleem voor.
Deze dacht aan de getalenteerde zoon van de procuratiehouder van "Schuttersveld"
Herman Jan ten Bruggencate en vroeg deze :"ls dat nit wat veur oenen Jan?" En
zo verbond in 1912 Jan ten Bruggencate (1892) zich aan de zaak D.J. ten Hoopen
in Haaksbergen. In 1913 werden de bedrijfspanden met een groot magazijn op de
hoek van de Spoorstraat en de Stationsstraat gebouwd. Al in 1915 werd Jan ten
Bruggencate medefirmant. In dat jaar overleed tijdens een sociëteitsavond op de
kegelbaan onverwacht Petrus A.J. ten Hoopen aan een hartaanval.
In 1926 (hij was toen 70 jaar) trok Arend Jan P. ten Hoopen zich terug als firmant
en zette Jan ten Bruggencate als enige firmant het bedrijf voort. Hij kwam in
het bezit van alle aandelen, behalve die van de weduwe van P.A.J. ten Hoopen,
mevr. Ten Hoopen-Helderman. Deze aandelen kwamen na het overlijden van mevr.
Ten Hoopen, door vererving in het bezit van haar nicht, tevens echtgenote van
Jan ten Bruggencate, mevr. R.P. ten Bruggencate-Bakker.

Onder leiding van Jan ten Bruggencate
maakte de zaak Ten Hoopen een dynamische
ontwikkeling door en werd fors
uitgebreid en gemoderniseerd. De onderneming
groeide gestaag. Waren er in
1908 nog ca. 80 werknemers actief, in
1923 waren dat er 150 en in 1963 zelfs
200, waarna het werknemersbestand tot
het einde van 1992 geleidelijk terugliep.
In 1932 werd de veredelingsafdeling, die
steeds meer aandacht vroeg, overgeplaatst
van "Ten Hooperïs Bleek" in de
Honesch naar de Stationsstraat.
In 1936 werd het pand en de omliggende
grond van de aangelegen Coöperatieve
Zuivelfabriek "Haaksbergen" aangekocht.
Dit pand werd toen gedeeltelijk J. ten Bruggencate (1892-1960)
verhuurd aan de net opgerichte "Textiel (Foto: Aren. Hist. Kr. Hbg.)
Maatschappij Haaksbergen" (TMH) ,
ook wel de "Viltfabriek" genoemd, waarvan Jan ten Bruggencate commissaris en
later president-commissaris was. Na de 2e wereldoorlog-de gebouwen waren niet
beschadigd door oorlogsgeweld- werd begonnen met de fabricage van bontgeweven
stukgoed voor blouses, kinder- en sportkleding.
In 1959 werd de firma omgezet in een Naamloze Vennootschap (NV) met
J. ten Bruggencate als directeur en zijn zoons Herman J. en Kornelis (Kees) ten
Bruggencate als procuratiehouders.
Jan ten Bruggencate trok zich op 1 januari 1958 terug uit de directie en zijn zoons
H.J. en K. ten Bruggencate werden per die datum benoemd tot directeur. Jan ten
Bruggencate overleed in 1960, op de leeftijd van 68 jaar.
In de jaren 1960-'61 werd een nieuw geconditioneerde fabriekshal gebouwd en
vrijwel een geheel nieuw machinepark voor weverij-voorbereiding en de weverij zelf
aangeschaft. Door de opkomst van synthetische garens moest ook de veredelingsafdeling
worden vernieuwd.
De daarvoor benodigde geldelijke middelen waren niet in voldoende mate beschikbaar
en daarom besloten directie en aandeelhouders in 1966 de onderneming te
verkopen aan de Koninklijke Nederlandse Textiel Unie (KNTU) te Hengelo.
2903

2904
H.J. ten Bruggencate (1920)
(Foto: Aren. Hist. Kr. Hbg.)
K. ten Bruggencate (1924-2002)
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
In 1967 werd de Koninklijke Oldenzaalsche Stoomweverij v/h J.H. Molkenboer,
ook behorend tot de KNTU, samengevoegd met D.J. ten Hoopen & Zoon en in
Haaksbergen en voortgezet onder de naam Molkenboer-Ten Hoopen N.V.
Het KNTU-concern kon zich niet handhaven en werd in 1973 failliet verklaard.
Het bedrijf Molkenboer-Ten Hoopen werd door de bewindvoerder Mr. E.P.M.W.
Domsdorf verkocht aan Ames Europe Textiles N.V te Neede, die het in 1984 weer
verkocht aan het concern GAMMA-holding te Helmond.
In 1990 verkoopt GAMMA-holding Molkenboer-Ten Hoopen op zijn beurt weer aan
de Nederlandse Jute Industrie (NJI) te Rijssen, die in 1992 voor Molkenboer-Ten
Hoopen het faillissement aanvroeg.
Daarmee kwam een eind aan bijna 150jaartextielactiviteit in Haaksbergen onderde
naam DJ. ten Hoopen & Zoon.
G. J. Leppink
Bronnen" Archief Historische Kring Haaksbergen
Fotoarchief HKH Het kerkje van Ten Hoopen-door Nico Spit (1999)
Stad en land van Twente door L. A. Stroink (1962)
Notitie K. ten Bruggencate
De mislukte textielfusie (KNTU) door Mr. Dr. E.P.M.W. Domsdorf (2006)
Tekening
magazijn/ opmakerij
DJ. ten Hoopen
(Oostenstraat/
Jhr. von Heijdenstraat)
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

Magazijn DJ. ten Hoopen hoek Spoorstraat/
Stationsstraat
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
Kantoor D.J. ten Hoopen & Zoon (Stationsstraat)
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
- -
Ten Hoopens Bleek (1920)
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
Groot personeelsfeest t.g.v. het 25-jarig jubileum
van directeur J. ten Bruggencate. Voor in het mid-
den mevr. J.M. ten Hoopen-Helderman
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
Voormalige boterfabriek (Stationsstraat) later
kantoor Molkenboer-Ten Hoopen
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
In 1961 gebouwde fabriekshal, later weverij Mol-
kenboer-Ten Hoopen (Eenhuisstraat)
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
2905

2906
"EVEN" EEN VEEARTS AANSTELLEN IN HAAKSBERGEN
Dat "even" duurde in Haaksbergen ruim 22 jaar! En met enkele onderbrekingen
hield men er zich ook even zo lang mee bezig. Aanvankelijk waren het kwakzalvers
die zich veearts noemden. In de 19de eeuw kwamen er mensen die meer kennis
van zaken hadden. Het waren de onder Rijkstoezicht opgeleide "geëxamineerde"
veeartsen. Het was voor een veearts niet gemakkelijk een bestaan op te bouwen op
het platteland. De overheid had daar wel oog voor en daarom adviseerde men de
gemeentebesturen subsidie te verstrekken. In sommige gevallen werd dit ook door
de Provinciale Staten gedaan.
In Haaksbergen was het in de 2de helft van de 19de eeuw nog niet zover. De boeren
hier ter plaatse konden een beroep doen op de zich veearts noemende heer
Franken. Zijn kennis bestond uit wat hij zich in de praktijk eigen had gemaakt en hij
gebruikte middeltjes die al van ouds bekend waren. In Haaksbergen ontstond steeds
meer behoefte aan een echte veearts. Deze diende zich aan in de persoon van de
Rijksveearts F.S.J. Veeze uit Borculo. In maart 1886 schrijft hij aan de Raad, dat hij
bereid is één dag per week naar Haaksbergen te komen.
Als voorwaarde stelt hij f 150 subsidie te willen ontvangen. Er werd elders nog al eens
een beroep op hem gedaan. Maarf 150 Haaksbergen is arm en de Raad zuinig!
Het verzoek werd zonder meer afgewezen. Een jaar later vraagt het Hoofdbestuur
van de Twentsche Landbouw Maatschappij een subsidie voor een in Hengelo aan
te stellen veearts. Haaksbergen heeft nog geen afdeling van de T.L.M, maar een
flink aantal notabelen is individueel lid, waaronder Jordaan, Dievelaar en Vincent.
Burgemeester Vincent stelt voor f 50 subsidie te verlenen. Raadslid F.R.C. Eijsink
verbond hieraan de voorwaarde, dat verstrekkende gemeenten "billijk worden behandeld".
7 van de 11 raadsleden stemmen toch nog tegen. Veeze opereerde enkele
jaren later toch vrij regelmatig in Haaksbergen, maar dan als ass. districtsveearts.
Hij constateerde in 1896 mond- en klauwzeer bij J.H. Greve, later bij G.J. Vruwink en
in 1899 bij J.W. Bloemink. Schapenschurft is er bij G. Ottink-Hannink en H. Ottink
te Eppenzolder.
Bij de Dorps Landbouw Vereniging zijn ze het zat!
Op de ledenvergadering van 4 maart 1898 krijgt het bestuur te maken met ontevreden
en verontwaardigde leden. Het is een schande, dat er in Haaksbergen nog geen
veearts is! In noodgevallen moet er een veearts uit Borculo komen en dan mag je
hopen, dat hij de volgende dag ook inderdaad komt! Het Bestuur wordt opgedragen
een request aan het Gemeentebestuur te richten teneinde de aanstelling van een
gediplomeerde veearts te verzoeken.
Het antwoord van de Raad??
-"Heeft besloten aan de bestuursleden der Dorps Landbouw Vereniging mede te
delen, dat deze vergadering voorlopig niet wenscht te treden in het voldoen aan dit
verzoek."

Maar toch zit het enkele raadsleden niet lekker. Ze zullen ongetwijfeld kritiek krijgen
van veehouders. In aug. 1901 stelt het raadslid Te Lintelo de kwestie "veearts" opnieuw
aan de orde. Hij stelt voor subsidie bij G.S. aan te vragen. De voorzitter acht
een veearts wel wenselijk, maar betwijfelt of die een bestaan in Haaksbergen kan
vinden. En dat in een gemeente waar 80% leeft van de landbouw! Het kost in ieder
geval niets om de subsidie aan te vragen. In dec. 1901 komt er antwoord: G.S. wil
f 200 subsidie verlenen voor "een eventueel te benoemen veearts". De Raad reageert
positief. Raadslid Eijsink stelt voor een jaarwedde van f 300 in het vooruitzicht
te stellen en sollicitanten op te roepen. De Raad gaat akkoord!
Er komen helaas geen sollicitanten. In de Raad gaat het gesteggel over het juiste
salaris onverminderd door. De stand is f 600 gemeente en f 200 provincie.
Er komen sollicitanten en er wordt er een benoemd. Maar een paar weken later
ontvangt de Burgemeester een brief van een collega, die informatie wil n.a.v. een
sollicitatie naar de functie van veearts!!
Burgemeester Vincent is met stomheid geslagen.
De onvrede groeit.
Goedbedoelde oplossingen worden aangedragen:
Kunnen de veefondsen niet bijspringen? Ze zullen hun bijdrage zeker verrekenen in
de verzekeringspremie en de grote boeren hebben hun vee meestal niet verzekerd.
De kleine boeren zullen er dus voor opdraaien.
Misschien kan de zuivelfabriek een toeslag heffen per stuks vee en ook voor de
inning zorgdragen? Dan komt voorzitter Schilderman van de Dorps Landbouw
Vereniging met een opmerkelijke uitspraak: "Een grote jaarwedde zal een sollicitant
niet bewegen naar Haaksbergen te komen, omdat Haaksbergen al van oudsher
in een kwaad blaadje staat"! Op 18 okt. 1910 komt de Raad bijeen om de door de
D.L.V. voorgestelde wedde van f 800 te bespreken.
2907

2908
Raadslid H.A. Roerink heeft een brief bij zich, die hij de burgemeester laat voorlezen;
afzender onbekend. "Het geld benodigd voor een veearts is mijns inziens
gemakkelijk uit gewone inkomsten te bestrijden, zonder steun van verzekeringen of
boterfabriek. Door b.v. minder werk vooral met paard en wagen te laten verrichten.
Hiervan wordt op ongehoorde wijze gebruik gemaakt. Ik heb meermalen gezien dat
de gemeente karman haagsnoeisels, sintels, puin enz. voor particulieren vervoert
en dat is iets ongehoords.
Op de 2de plaats zou ik gaarne afgeschaft zien het verstrekken van logies met
ontbijt aan die reizigers zonder vaste woonplaats".
De voorzitter zegt dit met het dagelijks bestuur te zullen bespreken, waarna de jaarwedde
wordt vastgesteld op f 600. Veeartsen solliciteren, worden goed bevonden
en laten het daarna opnieuw afweten.
Raadslid Ten Broeke komt nog met de verheugende mededeling, dat de melkfabriek
jaarlijks f 100 wil bijdragen. Op de markt is toezicht op het vee verplicht. Omdat
Haaksbergen niet aan die plicht kan voldoen, vraagt de burgemeester veearts
Feberwee uit Eibergen te willen komen. Feberwee inspecteert en dient de rekening
in. Haaksbergen weigert die te betalen, omdat men vindt, dat het Rijk moet betalen.
Ook de overheid weigert. Feberwee schrijft: "Het slot van de geschiedenis zal derhalve
zijn, dat, indien uw geacht college weigert te betalen, ik voor mijn werk niet
beloond zal worden". We schrijven 1915. Ook de nieuwe burgemeester, Van Beek,
doet zijn best. Hij probeert de assistent van rijksveearts Vaandrager in Delden, de
heer J.H.G. Urch, voor Haaksbergen
te strikken. Urch heeft er wel oren
naar, maar op 6 jan. 1916 schrijft hij
voorlopig nog aan Delden gebonden
te zijn. Hij zal t.z.t. het aanbod in overweging
nemen. Einde verhaal.
Burgemeester F.W. van Beek
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
De zes onderlinge verzekeringen
dringen er bij de gemeente op aan de
subsidie te verhogen teneinde "in het
bezit te komen van een Rijksveearts".
In 1918 komt er weer leven in de
brouwerij. Er zijn weer sollicitanten!
De salarisstand is f 600 gem., f 200
prov. en f 100 melkfabriek. Het wordt
weer niets. Het reglement van benoeming
wordt bijgesteld. Een nieuwe
veearts moet niet na 14 dagen al weer
weg kunnen lopen. Art. 7 luidt: "Een
door de veearts ingediend ontslag zal
niet eerder ingaan dan 2 maanden

na de maand waarin het ontslag werd
ingezonden". De Burgemeester vindt,
dat het met f 600 altijd wel sukkelen
zal blijven, maar met f 1200 schijnt het
wel te gaan. Raadslid Jordaan vindt,
dat de melkfabriek er nog wel f 100
extra bij mag leggen en dat gebeurt.
Zo komt men op f 1200. Ter vergelijking:
een hoofd der school krijgt ong.
f 1350 per jaar. Het is inmiddels 1919. Er
komt schot in. De Burgemeester is een
nieuwe kandidaat op het spoor gekomen
en heeft al inlichtingen ingewonnen en
als klap op de vuurpijl de nieuwe,
Lekkerkerker genaamd, komt in hoogsteigen
persoon de raadsvergadering
binnen wandelen Hij gaat akkoord
Veearts A. Lekkerkerker (1894-1980)
met de financiële toelage en de instruc-
(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
tie. Voor f 1200 heeft de gemeente per
20 juli 1919 een echte gemeenteveearts.
Nog maar ruim een jaar in Haaksbergen,
of hij solliciteert al weer. Nu in Eibergen.
Daar stelt hij wel even zijn voorwaarden:
f 800 per jaar en f 600 als keurmeester
voor de exportslachterij plus een vrije
woning. Eibergen gaat door de knieën
en benoemt hem.
Burgemeester Von Heijden laat het er
niet bij zitten en vraagt Lekkerkerker of
hij niet in Haaksbergen zou willen blijven.
Lekkerkerker wil dat wel, maar stelt ook
hier onmiddellijk zijn eisen en die liegen
er niet om. Hij vraagt per 1 mei f 2000
en binnen 2 a 3 jaar een vrije woning.
Daarvoor moet op 2 mei 1921 een extra
raadsvergadering worden belegd.
Dierenarts J.G.J. ter Haar (1925-2007)
De burgemeester schat de kosten van (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)
de woning op ongeveer f 1000 per jaar.
Dat wordt dus in totaal f 3000, f600 meer dan in Eibergen en maar liefst f 1800 meer
dan de Raad tot nu toe van plan was te betalen! Lekkerkerker is ongetwijfeld slim en
de Raad verbijsterd. Lekkerkerker houdt voet bij stuk en blijft in Haaksbergen.
De boeren hebben hem leren kennen als een kundig en zeer bedachtzaam man.
2909

2910
Al spoedig wordt hij ook benoemd als gemeentelijk vee- en vleeskeuringsarts.
Hij komt te wonen in het pand aan de Molenstraat, schuin tegenover kapper Ten
Asbroek. Hij woont er samen met zijn zuster. In sept. 1951 deelt hij zijn Haaksbergse
praktijk met de dierenarts Ter Haar. Als hoofd van de gemeentelijke vee- en vleeskeuringsdienst
gaat hij in 1961 met pensioen, maar zet zijn praktijk als particulier
veearts nog voort. September 1980 overlijdt Adrianus Lekkerkerker op de leeftijd
van 86 jaar.
Auke van der Wal.
Bron: Archief Gemeente Haaksbergen
Archief Historische Kring Haaksbergen
RICHT UW BLIK OMHOOG
Het voormalige pand van Jo van Hummel
(Foto: Aren. Hist. Kr. Hbg.)
Oplossing van blz. 2898
Deze merkwaardige kooi bevindt zich aan de zijgevel van het wooncomplex
"SONDERSHOEK" staande op de hoek van de Eibergsestraat en de Molenstraat.
Hier stond vroeger het huis met winkel van Jo van Hummel. Deze kooi komt vrijwel
overeen met één van de 3 kooien die zich aan de toren van de Lambertikerk in
Munster bevinden.
De historie van deze kooien is als volgt: Jan van Leiden (Leyden) was rondtrekkend
prediker en een van de leiders van de wederdopers (een geloofsgemeenschap die
dopen op volwassen leeftijd voorstaat) en later koning van het kortstondige doperse
koninkrijk in Munster. In 1533 leerde Jan van Leiden de Wederdoper Jan Matthijs
kennen en liet hij zich door hem dopen. Jan Matthijs stuurde Jan van Leiden als
apostel naar Munster om de Werderdopers aldaar te ondersteunen. Al gauw werd
hij naast Matthijs leider van de wederdopers in die stad. De wederdopers kregen de

De woonflat "Sondershoek"op de hoek
Molenstraat/Eibergsestraat
2LRS
mran
Ü
De drie kooien aan de Lambertikerk in Munster
(Foto: VVV Munster)
meerderheid in het stadsbestuur
en maakten Munster tot
een van hun bolwerken. Hij
oefende samen met stadhouder
en scherprechter Berend
Knipperdolling en rijkskanselier
Heinrich Krechting een
waar schrikbewind uit. Hij liet
alle boeken behalve de bijbel
verbranden. Het geld werd
afgeschaft en polygamie en
gemeenschap van goederen
werden ingevoerd. Op overtreding
van de tien geboden
stond de doodstraf.
Jan van Leiden had 17 vrouwen.
Zijn doperrijk kwam op 25
juni 1535 ten einde, toen de
troepen van de bisschop van
Hessen Munster innamen. De
tegenreformatie nam zijn loop
en bood alle wederdopers de
keuze tussen de terugkeer
naar het katholieke geloof of
strafvervolging. Zij slaagden
er niet in Jan van Leiden,
Berend Knipperdolling en
Berend Krechting te bekeren.
Ze werden op 22 januari 1536
doodgefolterd. De lichamen
werden in ijzeren kooien aan
de toren van de Lambertikerk
in Munster opgehangen. Ze
lagen er in vergane toestand
tot 1881. Berend Krechtings
broer Hendrik wist te ontsnappen
De architect van dit wooncomplex
in Haaksbergen, de
heer Herman Lubbers van het
architecten atelier "Alfonso" uit
Hengelo (G), heeft deze kooi
ter verfraaiing aangebracht en
uiteraard niet ter afschrikking.
Gerard Hofste op Bruinink
2911

Nadenken is
goed.
Vooruit denken
is beter.
SCREEVER MICHORIUSÖ-ELLENBROEK
Accountants en Belastingadviseurs
Blankenburgerstraat 37, Postbus 296 - 7480 AG Haaksbergen
Telefoon (053) 574 19 79 Fax (053) 574 19 78
BONZET
BOEKBINDERS V.O.F.
— GRONDVERZET — DRAINAGE WERKZAAMHEDEN
Voor het inbinden van
boeken, tijdschriften en
vervaardigen van dozen
en mappen
De Osseboer 44 7547 SJ Enschede
053-4314069
— (SIER) BESTRATINGEN — CULTUURTECHNISCHE WERKEN
— GROENVOORZIENINGEN — LOON-EN SLOOPWERKZAAMHEDEN
pelectro-
— LANDBOUWMECHANISATIE — AANLEG EN ONDERHOUD SPORTVELDEN
Hazenweg 7 Haaksbergen Tel. 053 - 5721859 Fax 053 - 5729430
Veldmaterstraat 75,7481 AC Haaksbergen
Tel.: (053)572 15 38, Fax: (053)572 77 66
Landelijk erkend Electro Technisch Installatie Bureau
info§electrobreukers.nl www.electrobreukers.nl
UNETO-VNI
aanleg en onderhoud van
electrotechnische installaties,
airco, ventilatie, stalbewaking,
inbraak, brand, beveiliging,
alle electrische app-, audio, video,
SAT-schotels, antennes,
telecom, ISDN, (mob.) telefonie,
computers, netwerk, verlichting