JG 18 nr 1 - Reynaertgenootschap

Dat gij gebiedt over mij, Dat gi gebiet over mi,
Hoe groot mijne zake zij? Hoe groot mine sake si:
Gij moget mij vromen ende schaden Ghi moget mi vromen ende scaden.
Wilt ge mij zieden ofte braden, Wildi mi zieden, ofte braden,
Ofte hangen ofte blenden, Ofte hangen, ofte blenden,
Ik ne mag u niet ontwenden. Ic ne mach u niet ontwenden.
Alle dieren zijn in uw bedwang. Alle diere sijn in u bedwanc;
Gij zijt groot ende ik ben krank. Gi sijt groot, ende ic bem cranc;
Mijne hulpe es kleene ende de uwe groot. Mine hulp es clene, en duwe groot:
Bij Gode, al sloeg ge mij dood, Bi Gode, al sloechdi mi doot,
Dat ware eene kranke vrake.’ Dat ware ene cranke wrake!.”
(1833-1849)
42
Hier maakt Gezelle een korte tussenbemerking: ‘En ‘t kan niet helpen dat hij sprake
en wedersprak want’
‘De klagen die de dieren ontbonden Die clagen, die de dieren ontbonden,
Proefden zij met goeden oorkonden, Proefden si met goeden orconden,
Als zij schuldig waren te doene. Als si sculdich waren te doene.
De Koning dreef de hooge Baroenen Die coninc dreef die hoge baroene
Te vonnesse van Reinaards zaken. Te vonnesse, van Reinaerts saken.
Doen wijsden zij dat men zoude maken Doe wijsten si, dat men soude maken
Eene galge, sterk ende vast, Ene galge, sterc ende vast,
Ende men Reinaerde, den fellen gast Ende men Reinaerde, den fellen gast,
Daaraan hinge, bij zijnde kele Daer an hinge, bi siere kele.
Nu gaat Reinaard al uit den spele!’ Nu gaet Reinaerde al uten spele.
(1881-1890)
Waarschijnlijk beschikte Gezelle over J.F. Willems’ uitgave van het Comburgse
handschrift (1836, tweede druk 1850). Misschien bezat hij Willems’ werk zelf in
eigen bibliotheek? Wij vroegen om informatie bij het Gezellearchief in de Brugse
stadsbibliotheek De Biekorf. Daar werd ons meegedeeld dat slechts een duizendtal
boeken uit Gezelles persoonlijke bibliotheek bewaard bleven. Helaas vond men
daartussen geen enkel Reynaertboek. Heel wat van Gezelles boeken werden later
verkocht of zijn her en der verspreid. Vooral zijn neef Frank Lateur (Stijn Streuvels)
had nogal wat boeken van Gezelle verworven. In De vos en het Lijsternest publiceert
Rik van Daele de lijst van de Reynaertboeken in Streuvels’ bezit (p. 65-66).
Interessant zijn de nummers 458 (J.F. Willems, Reinaert De Vos, Mechelen 1839;)
en 474 (J.F. Willems, Reinaert de Vos, episch fabeldicht, Gent 1836). Behoorden
deze boeken, vooral dan de uitgave van 1836, ooit toe aan Gezelle? Hoe dan ook,
Gezelle volgde Willems hertaling van 1834 (of diens schoolbewerking van 1839)
niet. Hij zette de tekst zelf om zonder bijna iets aan de Comburgse tekst te veranderen.
Woord na woord eerbiedigt Gezelle de volgorde van de oorspronkelijke tekst
en hij behoudt daarbij Middelnederlandse woorden en zinsbouw. Hij bereikt – naar
mijn gevoel – een zeer gelukte communie van de oorspronkelijke en een eigentijdse
versie. Was hij, bezeten van het belang van zijn eigen dialect, dat hij zelfs tot een
soort algemeen beschaafde taal wilde ombuigen, de overtuiging toegedaan dat het
handschrift in een West-Vlaams dialect geschreven werd? Zijn versie klinkt de
West-Vlaming in elk geval bijzonder vertrouwd in de oren: de verlengingen bij
Tiecelijn, 18, 2005