JG 18 nr 1 - Reynaertgenootschap

Rond den heerd
38
De eerste vijf jaargangen van Rond den heerd schreef Gezelle nagenoeg alleen vol.
Vanaf de zesde jaargang – de hoofdredactie vertrouwde hij van dan af toe aan Adolf
Duclos – is het niet meer zo duidelijk op welke schaal hij nog meewerkte. Toch bleven
wij ook in de volgende jaargangen zoeken naar onze vos en kompanen. Het
weekblad immers bleef zelfs zonder zijn effectieve medewerking dezelfde geest en
inhoud getrouw zoals de meester die had opgevat. De door hem geformuleerde
rubrieken bleven trouwens gehandhaafd.
Gezelle is 35 en onderpastoor in de Brugse Sint-Walburgaparochie als op
2 december 1865 het eerste nummer van Rond den heerd verschijnt. Het formaat
(25 x 16 cm) is dat van een magazine. Elk nummer bevat acht bladzijden (zestien
kolommen) en is naar Engels model geïllustreerd, meestal met houtsneden. Een
jaargang telt 416 pagina’s. De doelstellingen van zijn familieblad zijn duidelijk: het
blad ‘leert’, ‘vermaakt’, blijft aan het ‘volkseigene’ trouw en wil getuige zijn van de
oude Vlaams-katholieke cultuur. Gezelle had zijn sporen als ‘journalist’ ruimschoots
verdiend o.a. in het al vermelde Reinaert de Vos en in het pamfletachtig kiesgazetje
‘t Jaar 30 (1864-1872), dat voornamelijk uitblonk in scheldpartijen aan het adres
van de ‘liberalen’. (Wellicht zou het lonen ook in dit blad vossensporen te zoeken.)
Het was in dit blad dat het idee voor een nieuw tijdschrift voor het eerst ter sprake
kwam. Gezelle wilde uitpakken met een blad waarin de culturele aspiraties hoger
lagen en er minder politiek gekibbeld werd. Het bisdom steunde hem. Begin 1865
waagde hij zich aan een proefnummer en keek hij ook uit naar eventuele medewerkers
(o.a. Eugène Van Oye, Gezelles lievelingsstudent uit zijn Roeselaarse tijd).
Voor het titelblad van Rond den heerd koos Gezelle een prent van de katholieke
Luikse schilder Jules Helbig, een bekeerling van kardinaal Wiseman, een vriend en
een van zijn favoriere auteurs (afb. 1). Het werd een geïdealiseerde voorstelling van
een Vlaams huisgezin, gezellig verzameld rond het haardvuur. Een gemoedelijke
grootvader leest voor uit een boek. Vader en moeder luisteren geboeid, vader tegen
een stoel aangeleund, moeder gezeten. De oudste zoon leest in een eigen boek en
vier kleintjes warmen zich aan de haard net als de spinnende poes. Op de schouw
prijken de beelden van Christus en Maria en we zien een portret van de paus.
Meteen is de toon duidelijk gezet: een katholiek familieblad (ook al worden de woorden
‘katholiek’ en ‘christelijk’ opzettelijk vermeden) tot verheffing van het Vlaamse
volk en waarin onder meer in ieder nummer een stichtelijk vervolgverhaal in de trant
van Wiseman moest te lezen zijn. Gezelle koos voor door en door katholieke
‘romans’ die hij zelf uit het Engels vertaalde: De doolaards in Egypte van J.M. Neale
en Van den kleenen Hertog van C.H. Younge. Een andere vaste rubriek wordt een
Uitstap in de Warande, waarin zijn lezers kennis maken met enige inlandse en vooral
exotische dieren en planten (een soort ‘natuurlijke historie’ dus; o.a. de leeuw, de
beer en de wolf, de ‘cafee’ (sic) en de olijfboom komen erin aan bod), bijna in de traditie
van de middeleeuwse bestiaria. Wie hier ook de vos verwacht in een afzonderlijk
stukje, blijft op zijn honger zitten. Wel laat Gezelle een paar keer de felle rode
zijn olijke snuit aan het venster steken, als het over de leeuw, de wolf en de beer
gaat. Het verzamelen en behoud van eigen erfgoed komt onder andere aan bod in
heel wat raadsels, rijmen, spreuken (de rubriek Waar ‘t vliegen wil), zegswijzen van
het volk (verklaringen ervan en verhalende voorbeelden), landelijke wijsheden,
grappen, opmerkingen over taal, gedichten over werkomstandigheden en gebruiken
bij feestdagen. Veel aandacht wordt besteed aan de kerkelijke feestdagen en his-
Tiecelijn, 18, 2005