JG 18 nr 1 - Reynaertgenootschap

■ Marcel Ryssen
37
Reintje Rond den heerd
Een zoektocht naar enkele dieren in Gezelles
familieblad Rond den heerd
Een eerste aanleiding tot de zoektocht was het artikel In het spoor van Reynaert op
zoek naar Gezelle van de prominente Gezellekenner Jozef Boets in Tiecelijn, 2000,
p. 70-77. In de aanloop tot deze bijdrage zegt hij niet te zullen ‘onderzoeken wat
Gezelle in bijvoorbeeld Rond den heerd over dat in zijn tijd reeds zo bekende dierenverhaal
zou kunnen geschreven hebben’. Hier ligt dus een onderzoeksveld
open. Eerder had ik mij gewaagd aan een Reynaertspeurtocht in het Antwerpse
zondagsblad ‘voor verstandige lieden’ Reinaert de Vos (Tiecelijn, 1993, p.127-140)
waarin ‘Spoker’ Guido Gezelle geregeld zijn satirisch talent aan bod liet komen.
Maar het was vooral de nieuwsgierigheid naar een antwoord op de vraag wie
Reynaert de vos voor Guido Gezelle was en in hoeverre de priester-dichter bekend
was met de ‘matière renardienne’. Was hij er zodanig door geboeid dat hij de lezers
van zijn ‘leer- en leesblad voor alle lieden’ (vgl. ‘Reinaert de Vos: ‘voor verstandige
lieden’) geregeld over die vos, zijn kompanen en tegenstanders wilde vertellen? Het
ging hier toch om een uitzonderlijk erfdeel uit de Middeleeuwen en het ontdekken
van het volkseigene was een van de belangrijkste doelstellingen die Gezelle met
zijn weekblad beoogde. Met deze vragen togen wij naar de Antwerpse stadsbibliotheek
waar een volledig exemplaar van Rond den heerd ter beschikking is. Daar
wachtte ons een niet zo geringe opdracht: alle jaargangen (1865-1902) op een stapel
gelegd, komen tot boven kniehoogte. Onbegonnen werk dus om een dergelijke
vracht vanaf de eerste tot de laatste letter te lezen. Gelukkig reikten sommige
inhoudtafels (die niet bij alle jaargangen aanwezig zijn) en de registers van de laatste
jaargangen me een helpende hand. Toch heb ik een poging gedaan om alle jaargangen
te doorbladeren.
De studie van de Spokerstukken in het Antwerpse Reinaert de Vos, een zondagsblad
voor verstandige lieden aaneengeknoopt door zeven filosofen (1860-1866) van
Lodewijk Vleeschouwer (1810-1866) had mij niet echt geleerd hoe de band tussen
Gezelle en Van den Vos Reynaerde precies was. Gezelles vos verschijnt er eerder
als een taalvaardige, guitige ‘schalk’, een soort Uilenspiegelfiguur die spot en de
puntjes op de i zet, een kritische ‘beobachter’, handig als medespeler in te schakelen
overal waar enige kritiek op de maatschappij of personen moest worden geuit.
Ook de studie van Rond den heerd leverde niet direct een genuanceerd antwoord
op de oorspronkelijk gestelde vragen. De oogst aan Reynaerdiana was niet overdonderend,
maar toch achtten wij het resultaat belangrijk genoeg om er een bijdrage
aan te wijden. Wij beperkten ons niet tot de vos, maar lieten ook zijn lotgenoten
de revue passeren, met name de leeuw, de beer, de wolf, de haas, de luipaard en
vrij kort de raaf (of kraai). Dit geeft ons een beeld hoe en waarom Gezelle dieren
gebruikte.
Tiecelijn, 18, 2005
artikel