JG 18 nr 1 - Reynaertgenootschap

29
dichtte, in het Zeeuwsch-Vlaamsche land bijster goed thuis was’. Hij doelde vooral
op de omgeving van Aardenburg en Hulst. Voor Aardenburg verwees hij naar
Willem Utenhove en Maerlant. Volgens hem is veel ‘dat er voor pleit dat de Willem
van den Reinaert te Aardenburg geen onbekende was’: Malpertuus, het klooster
Elmare, Hulsterloo bij Damme en de Moere/Wastine ten zuiden van Damme. Tot
een definitieve keuze tussen Hulst en Aardenburg liet hij zich echter niet verleiden. 53
Wederom is het daarna lang wachten voordat de traditie zich herneemt, opnieuw
ruim een generatie. Hulst heeft in die periode definitief het pleit als (Zeeuws-
Vlaamse) Reynaertstad gewonnen, maar onomstreden was die titel allerminst. Dat
blijkt onder meer uit de opvattingen van de volgende onderzoekster, Elisabeth
Cramer-Peeters. Haar motivatie om de oorsprong van de Reynaert te bestuderen
was de strijd tussen beide steden, Aardenburg en Hulst, ‘die elkaar de eer betwistten,
Reinaert-stad te zijn’ 54 . Het gebruik van de verleden tijd is hier veelzeggend. In
1971 schreef zij, nota bene in een bijdrage genaamd Hulst Reinaertstad, dat ‘in
Zeeuwsch-Vlaanderen (...) er twee stadjes [zijn] die aanspraak maken op de titel
Reinaertstad: Aardenburg en Hulst’. Ze citeert in het artikel Maerlants afkeuring van
Utenhove in Der naturen bloeme, maar maakt niet duidelijk hoe dit de rechten van
Aardenburg op deze eretitel zou moeten bewijzen. Waar haar voorkeur lag, blijkt uit
de enigszins afgewezen toon over de in 1955 aangelegde toeristische
Reynaertroute van Hulst over Sint-Niklaas, Lokeren naar Notax bij Gent: ‘De oorspronkelijke
bedoeling was het Reinaertpad te laten lopen tot Aardenburg. Waarom
dit niet gebeurd is, heb ik niet gewaar kunnen worden’. 55 In hetzelfde jaar, 1971, had
Cramer-Peeters haar studies al op diverse plaatsen gepubliceerd. De eerste resultaten
daarvan had zij voorgesteld op een Reynaertcollege van 16 februari 1967 van
de eminente ‘reynardicus’ W.Gs Hellinga te Amsterdam. Daarna volgden bijdragen
in de NRC, het Jaarboek ‘De Vier Ambachten’ en verschillende tijdschriften. In Een
ander geluid over het gedicht ‘Van den Vos Reinaerde’ (1967) identificeerde zij de
schrijver van de oorspronkelijke Reynaert als de Catalaanse edelman Guilhelm
(Willem) de Berguedan, die om religieuze redenen naar Vlaanderen gevlucht zou
zijn. Na diens dood zou zijn werk als Van den vos Reynaerde door Willem Utenhove
zijn vertaald. Als bewijs voor deze hypothese voerde zij een acrostichon in het slot
van Van den vos Reynaerde aan: Bi sinen ra (...) / Dien syn niet ru (...) / Maer syt
des wis, (...) / Wi menschen le (...) / Die uten pa (...) / God brengse wel (...) / Int
hemels sanc! (...). Volgens de schrijfster zijn de hier cursief gemarkeerde letters een
anagram van ‘ibidem Willem Utenhove’ (zoiets als: door dezelfde Willem
Utenhove). 56 Blijkens het artikel Reynaert – Heinrico pedagogo (1971) zoekt ze overigens
niet alleen de ‘maker’ (wezenlijk iets anders dan een ‘vervaardiger’) van Van
den vos Reynaerde in West-Zeeuws-Vlaanderen, maar ook de opdrachtgever,
Hendrik van Alcmer. 57 Andere bijdragen van Cramer-Peeters waren onder andere
gewijd aan bepaalde woorden en frases uit de Reynaert. Eén zo’n woord kon volgens
haar gezien worden als aanwijzing voor de Aardenburgse oorsprong van Van
den vos Reynaerde. Het gaat om ‘Kriekeputte’, dat zij behandelde in De
Reinaertproblemen: Kriekeputte en Cloester-bier (1968). 58 Volgens haar was
Kriekeputte geen eigennaam, maar een zelfstandig naamwoord. Krieke zou ‘meerkoet’
betekenen, een woord dat in een vroeger dialectstadium in het Aardenburgs
‘marolle’ geheten zou hebben. Dit woord bracht zij in verband met ‘morellen’, een
Zuidnederlandse benaming voor een zoete, zwarte kers. ‘De auteur van de Reinaert
heeft dus van een marollen- of meerkoetenkreek een Kriekeput gemaakt, op grond
van een secundaire identificering marolle=morelle=kriek’. 59
Tiecelijn, 18, 2005