JG 18 nr 1 - Reynaertgenootschap

27
woon, en ‘t is nog niet uitgemaakt immers dat Willem Utenhove,
een naam hier nog bekend, er niet de bewerker en vervolger van
is.
Van Roos’ studie getuigen enkele bijdragen in Het Leeskabinet. Daarin hertaalde hij
enige Reynaertfragmenten in het Aardenburgse dialect en tekende daarbij aan dat
‘Willem Utenhove, den omwerker van het eerste en dichter van het tweede boek
des Reinaerts’ was. 42 In dezelfde tijd publiceerde hij ook verschillende kleinere artikelen
en vragen in het blad De Navorscher. 43 In 1861 vergeleek hij bijvoorbeeld verscheidene
woorden uit de Reynaert met West-Zeeuws-Vlaamse varianten. En in
1868 ging hij in op verschillende plaatsnamen in de Reinaert, zoals Elmare en
Husterloo, die hij niet ver van Aardenburg situeerde. Ook uit andere opmerkingen
bleek zijn overtuiging: ‘Hij is hoogstwaarschijnlijk de bewerker van den MidNL.
Reynaerde, dat hij een Bestiaris (Dierensage) schreef zegt Maerlant uitdrukkelijk.’ 44
Verder: ‘Willem Utenhove (zoo goed als zeker de vlaamsche bewerker van ‘t
gedicht)’ en ‘Men wil Willem Utenhove den palm betwisten’. 45
Roos staat ook stil bij de WTH-hypothese van Van den Bergh: ‘Ik verbaas mij welligt
noodeloos over de mededeling van den heer v.d. B. uit het amst.[erdams] hs. Ik
heb over dat onderwerp nooit iets gelezen: van daar mijne vraag, staat in dat hs.
werkelijk: Wi(T)llem die madock(H) maecte’. Het antwoord op Roos’ vraag werd
gegeven door de redactie van De Navorscher (onder redactie van de taal- en letterkundige
Pieter Leendertsz Wz (1817-1880), zelf ook een Reynaertonderzoeker):
‘Er staat inderdaad in het ms. een T als verlenging der i van het woord Willem en
eene h van madock’. In hetzelfde artikel deelde Roos mee dat hij doende was een
toponiemenlijst van de Reynaert aan te leggen. Wat daarvan gekomen is, is niet
bekend, maar in ieder geval werd zij niet gepubliceerd. 46 De grote Reynaertvorser
Isidoor Teirlinck (1833-1912) betreurt dat in zijn De toponymie van de Reinaert
(1910-1912): ‘het is jammer, want Roos was een gewetensvol navorscher’. 47
Overigens valt het op dat Roos na 1879 over het auteurschap van de Reynaert en
de Aardenburgse oorsprong verder zwijgt. Even opmerkelijk is zijn lof voor de kwaliteit
van Jonckbloets tekstuitgave van de Reynaert – dezelfde Jonckbloet die een
generatie eerder de auteur definitief als Oost-Vlaming gekarakteriseerd had en zo
een einde maakte aan elke serieuze aspiratie van Aardenburg als Reynaertstad. 48
Roos’ leeftijd- en plaatsgenoot, de dominee en lokaal-historicus Herman Broese
van Groenou (1822-1894) ‘trachtte aan te wijzen dat de Reynaert in zijn middel-
Nederlandsche vorm te Aardenburg, of althans dicht in de nabijheid vervaardigd
moet zijn’ geweest. Met nieuwe argumenten kwam deze doopsgezinde dominee en
schrijver van verdienstelijke historische artikelen over de Aardenburgse dopers niet,
maar wel is hij de eerste die alle tot dan toe naar voren gebrachte argumenten in
één artikel samenvatte. In zijn Nog iets over de Reinaert (1878) 49 zijn dat Willem
Utenhove en zijn Bestiaris, verschillende plaatsnamen uit de Reynaert en de lettercombinatie
in het Amsterdams handschrift:
Wie door het vervaardigen van eenen ‘bestiaris’ reeds een zekere
voorliefde voor de dieren te kennen gaf, kon er licht toe komen een
dierenepos te dichten – waarvoor hij de grondstof vond in ‘walschen
boeken’. Misschien door hem geraadpleegd om zijn zoölogische
werk samen te stellen. Zeker is het dat [hij] de naam Willem
droeg. ‘t Was dezelfde Willem die den Madock, een verloren
Tiecelijn, 18, 2005