JG 18 nr 1 - Reynaertgenootschap

favele, zoals de Dammenaar dat elders noemt, kletspraat en een leugenverhaal
waar niemand wat aan had. 2 Volgens hem was er geen literair genre erger dan dat.
Veel onderzoekers hebben zich afgevraagd waar Utenhoves Bestiaris gebleven
is. Volgens sommigen hoeven we niet ver te zoeken. Er is namelijk een boek dat
erg op de bovenstaande beschrijving lijkt. Het is gebaseerd op een Frans voorbeeld
en gaat, net als de Bestiaris, over dieren. En evenals de Bestiaris is het een Vlaams
werk van rond het midden van de dertiende eeuw waarin dierlijke eigenschappen
worden gebruikt om bepaalde menselijke karaktertrekken te illustreren. Van de
schrijver is bekend dat hij Willem heette. En verder dat Maerlant er een verklaard
tegenstander van was. 3
We hebben het natuurlijk over Van den vos Reynaerde. Vanwege de overeenkomsten
tussen beide werken heeft een aantal schrijvers, wetenschappers en amateur-historici
gemeend dat Willem Utenhove de auteur van het Reynaertverhaal
was. Aan de zojuist genoemde literair-historische overeenkomsten voegden zij nog
allerlei taalkundige en historisch-geografische argumenten toe: het zou geschreven
zijn in het West-Vlaams, verscheidene woorden zouden naar het dialect van
Aardenburg en omgeving verwijzen, op bepaalde plaatsen in het werk zou gerefereerd
worden aan plaatsen in de buurt van Aardenburg enzovoort.
De kwestie is behoorlijk ingewikkeld en bestrijkt vele onderzoeksterreinen, zoals
handschriftkunde, taalwetenschap en historische geografie. Het gaat er in deze bijdrage
niet om of deze onderzoekers gelijk hebben of niet, maar alleen wie over
Aardenburg als Reynaertstad geschreven hebben en er zich sterk voor hebben
gemaakt. Tesamen vormen zij een respectabele, bijna twee eeuwen oude
Reynaerttraditie.
De grondlegger (1812/1813-1825)
20
De eerste die meende dat Willem Utenhove de schrijver van de Reynaert was
(althans de eerste van wie we dat met zekerheid weten), was de schrijver-geleerde
Willem Bilderdijk (1756-1831). Bilderdijk hoorde mogelijk voor het eerst over
Utenhove in 1800. In dat jaar verscheen Historische avondstonden van de
Hollandse historicus en archivaris Hendrik van Wijn (1740-1831). Deze schreef over
middeleeuwse steden en schrijvers onder meer:
Aardenburg, weet gy, is eene, welêer beroemde Stad in
Vlaanderen. My is van deezes UTENHOUF, of zyn Werk, niets
meêrder bekend. Het oorspronglyke Fransche stuk was, misschien
Li Bestiaires, gemaakt door GUILLAMES of GUILLAUMES, die in
het begin der 13 de eeuwe bloeide. 4
Bilderdijk kende Van Wijn persoonlijk en dus ook zijn werk, maar of beiden over de
Aardenburgse schrijver gediscussieerd of gecorrespondeerd hebben is niet bekend.
Waarschijnlijk zal Bilderdijk het eerste decennium van de negentiende eeuw weinig
meer over Utenhove geweten hebben dan wat Van Wijn over hem geschreven had.
Dat veranderde in 1812-1813. De letterkundige afdeling (Tweede Klasse) van het
door Lodewijk Napoleon opgerichte Koninklijk Instituut, de latere Koninklijke
Nederlandsche Academie van Wetenschappen, beleefde toen een soort Maerlantrage.
Bilderdijk was in die tijd bezig met de uitgave van een deel van Maerlants
Tiecelijn, 18, 2005