Programmaboekje MenG - Meesters en Gezellen

Concerten Meesters & Gezellen 2013
donderdag 31 januari • 20:30 • Conservatorium van Amsterdam (try out)
zaterdag 2 februari • 14:00 • Noorderkerk, Amsterdam
donderdag 7 februari • 20:30 • De Boskant, Den Haag
vrijdag 8 februari • 20:15 • Pieterskerk, Utrecht
zaterdag 9 februari • 20:15 • Stevenskerk, Nijmegen
zondag 10 februari • 15:30 • Nederlands Hervormde Kerk, Coevorden
Kijk voor meer informatie op www.meestersgezellen.nl

PROGRAMMA
Johann Sebastian Bach
(1685-1750)
Kaija Saariaho (1952)
– Komm, Jesu, komm, BWV 229
(1731?)
– Tag des Jahrs (2001)
Frank Martin (1890-1974) – uit Messe pour double Choeur
(1922-1926)
I Kyrie
II Gloria
V Agnus Dei
Johannes Brahms (1833-1897) – Drei Gesänge, op.42 (1859-1861)
I Abendständchen
II Vineta
III Darthulas Grabesgesang
R. Murray Schafer (1933) – Gamelan (1979)
Veljo Tormis (1930) – uit Kolm eesti mängulaulu (1972)
I Käsikivimäng
Het uitgangspunt bij de programmering voor Meesters en
Gezellen is steeds om een voor het publiek aantrekkelijk en
gevarieerd programma te brengen, dat voor de Gezellen
muzikaal en technisch uitdagend is. Om de jonge zangers
enigszins op de hoogte brengen van de muzikale actualiteit
bevat het programma een duidelijk aandeel van contemporaine
muziek.
De romantische componist Johannes Brahms componeerde
zijn Drei Gesänge, op. 42, tussen 1859 en 1861 in Detmold
en Hamburg. Deze zesstemmige liederen zijn gezet op
vroegromantische teksten.
“Abendständchen” van Brentano schetst een avondtafereel door
de ogen van een bedelaar en een blinde oude man. De tekst is
een samenvoeging van fragmenten uit een Singspiel (een soort
opera) die benadrukken hoe kleuren en geluiden kunnen
versmelten tot één sensatie (synesthesie).
In “Vineta” van de dichter Müller (bekend van Schuberts
Winterreise), wordt de mythische verzonken stad Vineta
bezongen als metafoor voor verloren liefdes. Deze heidense
stad lag volgens historische bronnen aan de Duitse Oostzeekust
3

en werd in de twaalfde eeuw verwoest tijdens een van de
kruistochten. In de later gecreëerde Atlantische sage werd de
stad niet verwoest, maar verzwolgen door de golven. Nu nog
zouden vanuit de diepte van de zee de klokken van de stad te
horen zijn.
In het derde en laatste lied wordt de dood van Darthula, de
dochter van Colla, beweend. Het gedicht is van de hand van
James Macpherson. Deze Schotse schrijver publiceerde in 1761
het boek Fingal, an Ancient Epic Poem composed by Ossian, the
Son of Fingal, translated from the Gaelic Language. Deze
vertaling van een derde-eeuws manuscript bleek later een
vervalsing. Intussen was het werk echter uitgegroeid tot een
van de hoogtepunten van de romantische literatuur waarin de
“noble savage” werd verheerlijkt. Het boek werd in vele talen
vertaald; in Duitsland door onder andere Goethe en Herder, in
Nederland door Rhijnvis Feith en Bilderdijk. Onder de
bewonderaars van het boek bevonden zich Napoleon, Thomas
Jefferson en Brahms.
De religieuze toewijding van de Zwitsers-Nederlandse
componist Frank Martin komt in een groot deel van zijn
oeuvre tot uitdrukking. Zijn vader was dominee in de
calvinistische traditie en genoot veel aanzien. Er is zelfs een
straat in Genève naar hem genoemd, de Promenade Charles-
Martin.
De jonge Martin organiseerde een uitvoering van de Matthäus
Passion en was sedertdien diep onder de indruk van Johann
Sebastian Bach. Dit komt tot uitdrukking in zijn Mis voor
dubbelkoor. Evenals de lutherse Bach gebruikte de van
oorsprong calvinistische Martin daarvoor de tekst van de
Latijnse mis. In 1922 voltooide Martin de eerste vier delen en
hij voegde daar in 1926 een Agnus Dei aan toe. Er volgde
echter geen uitvoering. Pas in 1963 werd het werk, op
aandringen van de dirigent van de Bugenhagen-Kantorei in
Hamburg, voor het eerst uitgevoerd. De reden dat Martin zijn
mis meer dan veertig jaar onthield van uitvoering had niets te
maken met zijn inschatting van de kwaliteit ervan. Martin
beschouwde het werk juist als, in zijn eigen woorden, “een
affaire tussen mij en God”.
Het dubbelkorig motet Komm, Jesu, komm staat in het teken
van de dood. Zoals bij veel werken van Johann Sebastian
Bach is de gelegenheid waarvoor het werk werd geschreven
4

onbekend. Ook is niet duidelijk wanneer het werd voltooid. Het
moet ergens vóór 1732 zijn geweest.
Over de herkomst van de tekst is meer bekend. In 1684, een
jaar voor Bachs geboorte, werd de rector van de Thomasschule
te Leipzig begraven. De toenmalige cantor – Bach zou later een
van zijn opvolgers worden – zette een speciaal voor deze
gelegenheid geschreven tekst van Paul Thymich op muziek. De
tekst, die voor een groot deel gebaseerd is op het evangelie
van Johannes, heeft als thema de overgave aan de dood.
Daarom is het zeer waarschijnlijk dat Bach het motet schreef
voor een uitvaartplechtigheid of een herdenkingsdienst. Wie
hiermee geëerd werd, is niet duidelijk. Mogelijk betreft het hier
Johann Schmid, professor theologie in Leipzig, waarvoor in
1731 een herdenkingsdienst werd gehouden.
De Finse en in Parijs woonachtige Kaija Saariaho geldt als een
van de meest vooraanstaande componisten van onze tijd. Haar
zoektocht naar nieuwe klankkleuren heeft vele sublieme werken
opgeleverd. Aanvankelijk componeerde zij volgens de seriële
school. De beperkingen die deze compositiewijze met zich
meebracht zetten haar ertoe aan haar blikveld te verruimen.
Onder invloed van de spectralisten in Parijs ontwikkelde ze
vanaf de jaren tachtig een meer op lange tonen en herhaling
gebaseerde stijl. Zo ook Tag des Jahrs, voor koor en
“prerecorded electronics”, dat ze in 2001 componeerde op
teksten van Friedlich Hölderlin (1770-1843).
Deze Duitse dichter is een van de voornaamste
vertegenwoordigers van de vroege Duitse Romantiek. Zijn werk
is op muziek gezet door onder andere Brahms (Schicksallied),
Richard Strauss, Hindemith en Britten. Hölderlin droeg
ongeveer de helft van zijn leven de diagnose “geestesziek” met
zich mee. In de laatste jaren gebruikte hij het pseudoniem
Scardanelli – waarvan de betekenis onbekend is – en dateerde
hij zijn gedichten met verkeerde jaartallen. Dit laatste vormde
een van de aanleidingen voor Saariaho om zijn gedichten op
muziek te zetten. Een goede bekende van haar – mogelijk haar
moeder aan wie het werk is opgedragen – had een
hersenbloeding gehad waardoor plaats- en tijdsbesef verstoord
waren geraakt. Saariaho heeft in Tag des Jahrs het gevoel
willen verklanken van “eerder beleefde ervaringen die in een
oogwenk langskomen en dan verdwijnen of transformeren in
nieuwe, intensieve momenten”.
5

Het vierstemmige werk Gamelan (1979) van de Canadese
componist R. Murray Schafer is genoemd naar de
gelijknamige muziekstijl uit Indonesië. Gamelan is daar zowel
een soort orkest als ook de benaming van de muziek die een
dergelijk orkest speelt: de traditionele muziek van Java. Deze
virtuoze en ritmisch ingewikkelde muziekstijl sprak vele
componisten tot de verbeelding. Debussy, bijvoorbeeld, hoorde
in 1889 voor het eerst een gamelan en kon sindsdien urenlang
luisteren naar de complexe ritmes en de ongewone
klankkleuren. Ook Schafer raakte in de ban van de gamelan en
schreef dit korte werk. Het is gebouwd op de pentatonische
toonladder en elke toon heeft zijn eigen lettergreep gedurende
het gehele stuk. Deze lettergrepen zijn Ding, Dong, Deng, Dung
en Dang. Dit zijn de Balinese namen voor de vijf tonen van de
toonladder die bij gamelan wordt gebruikt (zoals in Nederland
een toonladder wordt gevormd met lettergrepen do, re, mi,
etc.).
“Käsikivimäng” (“handmolenspel”) is het eerste lied van Kolm
eesti mängulaulu (Drie Estse spelliederen), gecomponeerd door
Veljo Tormis. De Estse Tormis is een van de grote
hedendaagse componisten van zijn land en tevens een
belangrijk componist van koormuziek. Een groot deel van zijn
leven componeerde hij achter het IJzeren Gordijn. Hoewel
enkele van zijn werken de censuur niet doorstonden, groeide
hij uit tot een gevierd componist in de Sovjet-Unie en Oost-
Europa. Dit kwam vooral doordat hij vaak volksmelodieën en
volksgebruiken als thema koos voor zijn werken. Veel van zijn
koorcomposities zijn dan ook gebaseerd op oude Estse liederen.
Deze volksliederen vinden hun oorsprong in landbouw en
nijverheid. Ze werden gebruikt om tijdens het werk in de maat
te blijven en het werk draaglijker te maken. Sommige van deze
liederen werden door kinderen gebruikt om spelletjes te spelen.
De Drie Estse spelliederen, bijvoorbeeld, zijn gebaseerd op dit
soort spelletjes. Zoals wij in het Nederlands het lied “Schipper
mag ik overvaren” kennen, zo is het lied “Käsikivimäng”
bedoeld als begeleiding van het “handmolenspel” of
“molensteenspel”. Zoals de titel doet vermoeden speelt hierbij
een constant rondgaande beweging een rol, die in de muziek
van Tormis duidelijk te horen is.
6

TEKSTEN
Johannes Brahms – Drei Gesänge, op.42
I Abendständchen
Hör, es klagt die Flöte wieder,
und die kühlen Brunnen rauschen,
golden wehn die Töne nieder,
stille, stille, laß uns lauschen!
Holdes Bitten, mild Verlangen,
wie es süß zum Herzen spricht!
Durch die Nacht, die mich umfangen,
blickt zu mir der Töne Licht.
Tekst: Clemens von Brentano (1778-1842),
1802
II Vineta
Aus des Meeres tiefem, tiefem Grunde
klingen Abendglocken dumpf und matt,
uns zu geben wunderbare Kunde
von der schönen, alten Wunderstadt.
In der Fluten Schoß hinab gesunken,
blieben unten ihre Trümmer stehn;
ihre Zinnen lassen goldne Funken
widerscheinend auf dem Spiegel sehn.
Und der Schiffer, der den Zauberschimmer
einmal sah im hellen Abendrot,
nach derselben Stelle schifft er immer,
ob auch rings umher die Klippe droht.
Aus des Herzens tiefem, tiefem Grunde
kling es mir wie Glocken dumpf und matt.
Ach, sie geben wunderbare Kunde
von der Liebe, die geliebt es hat.
Eine schöne Welt ist da versunken,
ihre Trümmer blieben unten stehn;
lassen sich als goldne Himmelsfunken
oft im Spiegel meiner Träume sehn.
Und dann möcht ich tauchen in die Tiefen,
mich versenken in den Wunderschein,
7
I Serenade
Hoor, daar klaagt die fluit al weer
en de koele bronnen fluisteren.
Glanzend dalen haar tonen neer
stil nu, stil nu, laten wij luisteren.
Tere vragen, stil verlangen
komen nu het hart bewonen.
Hield de nacht mij eerst bevangen
kijkt naar mij het licht der tonen.
II Vineta
Vert. Wim Reedijk, 2004
Uit de diepste diepten van de zeeën
klinken avondklokken, dof en mat.
Hoor zij brengen wondere berichten
van een mooie, oude wonderstad.
In de schoot der baren afgezonken,
bleven onder slechts ruïnes staan.
Hun kantelen laten gouden vonken
blinkend op de waterspiegel staan.
En de zeeman, die de toverschitter
eenmaal zag in ’t felle avondrood,
wendt de steven steeds weer naar het glitter
ook al dreigen klippen met de dood.
Uit de diepste diepten van mijn harte
klinkt het mij als klokken, dof en mat.
Ach, zij brengen wondere berichten
van de liefdes die ’t heeft liefgehad.
’n Mooie wereld ligt daar diep verzonken,
onder bleven de ruïnes staan,
laten zich als gouden hemelsvonken
vaak weerspiegelen in dromenwaan.
’k Zou wel willen duiken in de diepten,
mij verzinken in het wonderlicht.

und mir ist, als ob mich Engel riefen
in die alte Wunderstadt herein.
Tekst: Wilhelm Müller (1794-1827), 1825
III Darthulas Grabesgesang
Mädchen von Kola, du schläfst!
Um dich schweigen die blauen Ströme
Selmas!
Sie trauren um dich, den letzten Zweig von
Thruthils Stamm!
Wann erstehst du wieder in deiner Schöne?
Schönste der Schönen in Erin!
Du schläfst im Grabe langen Schlaf,
dein Morgenrot ist ferne!
Nimmer, o nimmer kommt dir die Sonne
weckend an deine Ruhestätte: Wach auf,
Wach auf, Darthula!
Frühling ist draußen!
Die Lüfte säuseln,
Auf grünen Hügeln, holdseliges Mädchen,
Weben die Blumen!
Im Hain wallt sprießendes Laub!"
Auf immer, auf immer, so weiche denn,
Sonne,
Dem Mädchen von Kola, sie schläft!
Nie ersteht sie wieder in ihrer Schöne!
Nie siehst du sie lieblich wandeln mehr.
Tekst: James Macpherson (“Ossian”) (1736-
1796), 1761, Duitse vertaling door Herder
Frank Martin – Messe pour double Choeur
Kyrie
Kyrie eleison
Christe eleison
Kyrie eleison
8
En het is alsof mij eng’len riepen
naar de wonderstad die diep daar ligt.
Vert. Rein de Vries, 2006
III Gezang der Barden over den Dood van
Darthula
Gij zijt gevallen, o Dochter van Colla!
Zwijgen heerscht aan de blaauwe stroomen
van Selama.
Truthils geslacht is uitgebluscht! –
Wanneer zult gij in uwe schoonheid weder
opstaan,
gij eerste der dochteren van Erin!
lang is uw slaap in het graf,
uw morgen verre verwijderd;
De Zon zal tot uw leger
niet naderen en zeggen: ‘Waak op,
Darthula! waak op, schoonste der Maagden!
De koeltjes der Lente wapperen door het
veld,
bloem knoppen beeven op de groenende
heuvelen,
het uitbottend loof golft in de wouden’.
Wijk te rug, o Zonne,
de Dochter van Colla slaapt; -
nimmer treedt zij in haare schoonheid weder
op –
nimmer zullen haare liefelijke schreeden de
oogen weer streelen!
Kyrie
Heer, ontferm U over ons
Christus, ontferm U over ons
Heer, ontferm U over ons
Vert. Rhijnvis Feith, 1790

Gloria
Gloria in excelsis Deo.
Et in terra pax hominibus bonæ voluntatis.
Laudamus te; benedicimus te;
adoramus te; glorificamus te.
Gratias agimus tibi propter magnam gloriam
tuam.
Domine Deus, Rex coelestis, Deus Pater
omnipotens.
Domine Fili unigenite Jesu Christe.
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris.
Qui tollis peccata mundi,
miserere nobis.
Qui tollis peccata mundi, suscipe
deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
Quoniam tu solus Sanctus,
tu solus Dominus,
tu solus Altissimus, Jesu Christe.
Cum Sancto Spiritu
in gloria Dei Patris.
Amen.
Agnus Dei
Agnus Dei,
qui tollis peccata mundi,
miserere nobis.
Agnus Dei,
qui tollis peccata mundi,
miserere nobis.
Agnus Dei,
qui tollis peccata mundi,
dona nobis pacem.
9
Gloria
Eer aan God in den hoge
en vrede op aarde aan de mensen die Hij
liefheeft.
Wij loven U. Wij prijzen en aanbidden U.
Wij verheerlijken U en zeggen U
dank voor uw grote heerlijkheid.
Heer God, hemelse Koning, God almachtige
Vader;
Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus;
Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader;
Gij die wegneemt de zonden der wereld,
ontferm U over ons;
Gij die wegneemt de zonden der wereld,
aanvaard ons gebed;
Gij die zit aan de rechterhand van de Vader,
ontferm U over ons.
Want Gij alleen zijt de Heilige.
Gij alleen de Heer.
Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus.
Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van
God de Vader.
Amen.
Agnus Dei
Lam Gods,
dat wegneemt de zonden der wereld,
ontferm U over ons.
Lam Gods,
dat wegneemt de zonden der wereld,
ontferm U over ons.
Lam Gods,
dat wegneemt de zonden der wereld,
geef ons de Vrede.
Johann Sebastian Bach – Komm, Jesu, komm, BWV 229
Komm, Jesu, komm, mein Leib ist müde,
Die Kraft verschwindt je mehr und mehr,
Ich sehne mich nach deinem Friede;
Der saure Weg wird mir zu schwer!
Komm, ich will mich dir ergeben;
Du bist der rechte Weg,
Die Wahrheit und das Leben.
Drum schließ ich mich in deine Hände
Und sage, Welt, zu gute Nacht!
Kom, Jezus, kom, mijn lichaam is moe,
Mijn krachten nemen steeds verder af,
Ik verlang naar uw vrede;
De moeizame weg wordt mij te zwaar!
Kom, ik wil mij aan u overgeven;
Gij zijt de Weg,
De Waarheid en het Leven.
Daarom berg ik mij in uw handen
En zeg de wereld welterusten!

Eilt gleich mein Lebenslauf zu ende,
Ist doch der Geist wohl angebracht.
Er soll bei seinem Schöpfer schweben,
Weil Jesus ist und bleibet
Der wahre Weg zum Leben.
Tekst: Paul Thymich (1656-1694), 1684
Kaija Saariaho – Tag des Jahrs
Der Frühling
Wenn neu das Licht der Erde sich gezeiget,
Von Frühlingsregen glänzt das grüne Thal
und munter
Der Blüthen Weiß am hellen Strom hinunter,
Nachdem ein heitrer Tag zu Menschen sich
geneiget.
Die Sichtbarkeit gewinnt von hellen
Unterschieden,
Der Frühlingshimmel weilt mit seinem
Frieden,
Daß ungestört der Mensch des Jahres Reiz
betrachtet,
Und auf Vollkommenheit des Lebens achtet.
Mit Unterthänigkeit,
Scardanelli
d. 15. Merz 1842
Der Sommer
Die Tage gehn vorbei mit sanffter Lüffte
Rauschen,
Wenn mit der Wolke sie der Felder Pracht
vertauschen,
Des Thales Ende trifft der Berge
Dämmerungen,
Dort, wo des Stromes Wellen sich
hinabgeschlungen.
Der Wälder Schatten sieht umhergebreitet,
Wo auch der Bach entfernt hinuntergleitet,
Und sichtbar ist der Ferne Bild in Stunden,
Wenn sich der Mensch zu diesem Sinn
gefunden.
Scardanelli
d. 24. Mai 1758
10
Ook al loopt mijn leven ten einde,
De Geest blijft.
Die zal bij zijn schepper zweven,
omdat Jezus de ware weg
Naar het leven is en blijft.
De lente
Vert. Eduard van Hengel, 2004
Als het licht der aarde weer verschijnt,
Van lenteregen glanst het groene dal en deint
De witte bloesem vrolijk op de stroom,
Nu deze blije dag de mensheid wekt uit
winterdroom.
De zichtbaarheid gedragen door contrast en
helderheden,
de lentehemel toeft met vrede,
Opdat de mens zo ongestoord de schoonheid
van de jaren ziet,
En de volmaaktheid die het leven biedt.
De zomer
De dagen gaan voorbij en zachtjes ruist de
wind,
Die voor de pracht der velden de laatste wolk
verslindt,
het einde van het dal botst op de schemer van
de heuveltoppen,
daar waar zich diep beneden golven van de
stroom verstoppen.
De schaduw van het woud ziet om zich heen
verspreid,
waar ook de beek daarginds het dal inglijdt,
en het beeld van verten zichtbaar is in
stonden,
dat de mens zich in die geest heeft
weergevonden.

Der Herbst
Das Glänzen der Natur ist höheres
Erscheinen,
Wo sich der Tag mit vielen Freuden endet,
Es ist das Jahr, das sich mit Pracht vollendet,
Wo Früchte sich mit frohem Glanz vereinen.
Das Erdenrund ist so geschmükt, und selten
lärmet
Der Schall durchs offne Feld, die Sonne
wärmet
Den Tag des Herbstes mild, die Felder stehen
Als eine Aussicht weit, die Lüffte wehen.
Die Zweig’ und Äste durch mit frohem
Rauschen,
Wenn schon mit Leere sich die Felder dann
vertauschen,
Der ganze Sinn des hellen Bildes lebet
Als wie ein Bild, das goldne Pracht
umschwebet.
d. 15ten Nov. 1759
Der Winter
Wenn sich der Tag des Jahrs hinabgeneiget
Und rings das Feld mit den Gebirgen
schweiget,
So glänzt das Blau des Himmels an den
Tagen,
Die wie Gestirn in heitrer Höhe ragen.
Der Wechsel und die Pracht ist minder
umgebreitet,
Dort, wo ein Strom hinab mit Eile gleitet,
Der Ruhe Geist ist aber in den Stunden
Der prächtigen Natur mit Tiefigkeit
verbunden.
Mit Unterthänigkeit,
Scardanelli
d. 24. Januar 1743
Tekst: Friedlich Hölderlin (1770-1843),
1842-1843
11
De herfst
Waar de glanzende natuur in volle pracht
verschijnt
En na de dag nog menig vreugde wacht
Dat is het jaar dat zich voltrekt met alle
pracht,
Waar elke vrucht met blije glans verdwijnt.
De aardbol is getooid en zeldzaam galmt
Het geschal door ’t open veld, de zon nog
talmt
De herfstdag mild, de velden laaien
Als een uitzicht wijds, de winden waaien
Met blij geruis door takken en door twijgen,
Als de velden al wat kaler zijn en zwijgen,
De hele zin van ’t heldere beeld herleeft
Zoals een beeld waarrond de gouden pracht
zacht zweeft.
De winter
Als de dag van het leven vooroverneigt
En rondom het veld met de bergen zwijgt,
Dan glanst het hemelsblauw op elke dag
Die als een ster in d’hoogte rijzen mag.
De wissel en de pracht zijn niet zo
uitgebreid,
Daar waar een stroom met haast verglijdt,
Is rust in het gemoed in deze stonden
Van pracht in de natuur met innigheid
verbonden.
Vertaling: Rita Roggen, 2010

Veljo Tormis – “Käsikivimäng” uit Kolm eesti mängulaulu
Käsikivimäng
Jauhaks, jauha nu kivikene,
kiso kivi no poolõkõnõ!
Jauha, sõsar, sa laula sõsar,
küll maks massa nu jahupalga,
kivikspoolõ nu kiskumise.
Annaks lehmä ma jauhemasta,
kiroks lehmä ma kiskemasta.
Jauhaks, sõsar, sa laula sõsar!
Pereh tahtsõks meil peenõkõista,
sulasõ küll sorõhõta,
näitsiku meil nägüsätä.
Jauha, jauha jäll, kivikõnõ!
12
Handmolenspel
Maal, maal nu, fijne maalsteen,
Maal, halve steen!
Maal, zuster, zing, zuster,
ik betaal voor het malen,
voor het malen met de halve steen.
Ik geef een koe voor het malen,
een gevlekte koe voor het malen.
Maal, zuster, zing, zuster,
De familie wilde bloem,
de knechten wilden fijn meel,
de meid wilde grof meel.
Maal, maal, fijne maalsteen!

ARTISTIEKE LEIDING
Dr. Geert Berghs studeerde aanvankelijk geneeskunde en
muziekwetenschap, en later solozang bij Margreet Honig. Geert
Berghs heeft vele jonge zangers opgeleid die als solist op
verschillende podia te horen zijn. Zijn leerlingen traden toe tot
de belangrijkste professionele koren in Nederland.
Hij ontwikkelde voor zijn leerlingen tal van initiatieven, zoals
groepslessen, recitatiefcursussen, spel- en
presentatiecursussen. Als oprichter van Stichting Tettix
organiseerde hij eerder een Johannes Passion onder leiding van
zijn voormalige leraar Kurt Equiluz (“Jonge Zangers, Oude
Meester”), waarbij zijn leerlingen de soli en de koorpartijen
voor hun rekening namen.
Als wetenschappelijk medewerker aan de Katholieke
Universiteit Leuven verricht hij een grootschalig opgezet
onderzoek naar de mogelijke effecten van de leeftijd op de
zangstem bij 200 zangers in professionele (Nederlandse en
Vlaamse) koren.
Kaspars PutniĦš is dirigent van het Lets Radiokoor en heeft
een aanzienlijke internationale reputatie. Met het Lets
Radiokoor, dat hij samen met Sigvards KĜava leidt, en zijn
eigen Lets Radio Ensemble-zangers behaalde hij grote
internationale successen. Hij werd uitgenodigd voor
gastdirecties door de BBC Singers, het Rias Kammerchor, SWR
Vokalensemble Stuttgart, het Vlaams Radiokoor, en vele andere
topkoren.
Zijn werk omvat het hele Westerse koorrepertoire, van
renaissance-polyfonie tot hedendaags, maar zijn belangrijkste
drijfveer is altijd om nieuwe koormuziek aan het publiek te
presenteren. Het nieuwe repertoire ontwikkelt de kwaliteiten
van de zangers en brengt het vocale geluid in nieuwe,
onbekende gebieden.
PutniĦš is een veelgevraagd workshopleider door zijn grote
ervaring met het coachen van zangers en het intensieve
contact met studenten. Hij was de laatste jaren regelmatig in
die rol te gast op verschillende korenfestivals in Nederland.
13

OVER ONS
Stichting Tettix is in 2005 opgericht om projecten door en voor
zangers te organiseren.
In 2006 werd het project “Jonge Zangers, Oude Meester”
gerealiseerd. Dit project was erop gericht een gelegenheid voor
jonge zangers te scheppen om op hoog niveau les te krijgen
van ervaren professionals. Het geheel stond onder leiding van
Kurt Equiluz, een “oude meester” die een essentiële bijdrage
heeft geleverd aan de uitvoeringspraktijk van de werken van
Johann Sebastian Bach.
In 2011 vond de eerste editie van “Meesters & Gezellen” plaats,
in 2012 de tweede (met een reprise tijdens de festiviteiten bij
het 75-jarig jubileum van het Nederlands kamerkoor) en thans
is er de derde editie, evenals de eerdere edities onder leiding
van Kaspars PutniĦš.
Tettix is het Oudgriekse woord voor cicade. Deze insecten leven
soms meer dan tien jaar lang ondergronds als larve. Als zij zich
bovengronds verpopt hebben leven ze nog slechts enkele
dagen, die ze extatisch zingend doorbrengen. In de Griekse
mythologie werd over deze fascinerende dieren het volgende
verhaal verteld:
Vroeger waren de cicaden
mensen, van het soort dat
bestond voor de geboorte van
de muzen. Toen de muzen er
eenmaal waren en men door
hun toedoen het zingen had
leren kennen, waren er onder
de mensen lieden die door het
zingen geheel buiten zichzelf
raakten van plezier, zodanig dat
ze vergaten te eten of te
drinken en daardoor zelfs
uitgeput stierven.
Zij zijn de stamvaders geworden van het geslacht der
cicaden dat van de muzen een uitzonderlijk privilege
kreeg: eenmaal geboren hebben de cicaden geen
behoefte meer om zich te voeden maar zetten zij zich
onmiddellijk aan het zingen, met lege maag en droge
keel, tot aan het stervensuur. Na hun dood vertellen zij
de muzen wie hen hier op aarde eert en wie niet.
14

ZANGERS
sopranen
Alice Boccafogli
Marijke van der Harst - meester
Karolína Janů
Sara Moreira Marques
Kenix Tsang
Aija Veismane
alten
Saskia Huesmann
Luise Kimm
Luise Lein
Chantal Nysingh
Åsa Olsson - meester
Andrea Tjäder
tenoren
Jonatan Alvarado
Stefan Berghammer - meester
Sam Eigenhuis
Roelof Polinder
Georgi Sztojanov
Jeljer te Wies
bassen
Philip Barkhudarov
Peter-Paul van Beekum
Albert Jan de Boer
Jeroen Driessens
Gilad Nezer - meester
Silencio Pinas
Wouter Verhage
15

MEESTERS
Sopraan Marijke van der Harst studeerde piano aan het
Koninklijk Conservatorium te Den Haag en behaalde in 1990
haar diploma aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam.
Vervolgens studeerde ze zang bij Geert Berghs en volgde later
masterclasses bij Kurt Equiluz en Valérie Guillorit. Ze behoort
sinds jaar en dag tot de vaste bezetting van Cappella
Amsterdam en zong in de loop der jaren tevens bij het
Nederlands Studenten Kamerkoor, Collegium Vocale Gent, La
Chapelle Royale, het Nederlands Kamerkoor, het Groot
Omroepkoor, het Gesualdo Consort Amsterdam en andere
ensembles.
De Zweedse mezzo-sopraan Åsa Olsson werkt sinds 1995 als
freelance zanger. Ze studeerde zang bij Geert Berghs and
Margreet Honig. Haar solo-repertoire (zowel sopraan en mezzo
als alt) bestrijkt de meeste genres (incl. opera), van Monteverdi
tot Cage. Zij treedt regelmatig op met pianist/organist Per
Henrik Johansson, pianisten Maarten van Veen en Pia
Valdemarsdotter en organist Jan Hage en werkt vaak samen
met componist Merlijn Twaalfhoven als improvisator tijdens
voorstellingen en grote evenementen. Åsa Olsson combineert
haar solo-carrière met koorzang bij Cappella Amsterdam en het
Nederlands Kamerkoor.
De Oostenrijkse tenor Stefan Berghammer is een veelzijdig
zanger, zowel thuis in het solo-vak als in het ensemblezingen.
Hij is afgestudeerd aan het Mozarteum in Salzburg
(zangpedagogiek) en aan de Royal Academy of Music in Londen
(solozang), en verrijkt zijn kennis over de zangkunst bij
Maestro David Jones (Zweeds-Italiaanse zangmethode). Zijn
opera- en concertrepertoire reiken van Renaissance en Barok
tot hedendaags. Hij is vast lid van het Nederlands Kamerkoor
en het in renaissance-muziek gespecialiseerde en internationaal
bekende Huelgas Ensemble o.l.v. Paul van Nevel. Daarnaast
werkt hij mee aan producties van het NDR Chor Hamburg, het
SWR Vokalensemeble Stuttgart, Cappella Amsterdam en Weser
Renaissance in Bremen.
16

De bas Gilad Nezer begon zijn muzikale carrière als
trombonist maar behaalde ook zijn bachelordiploma als
ingenieur aan het Technion in Haïfa. In 2004 sloot hij zijn
studie af aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag met
een tweedefase-diploma operazang. Gilad Nezer is
gespecialiseerd in joods-liturgische zang, en sinds augustus
2005 is hij de vaste voorzanger van de Liberaal Joodse
Gemeente te Amsterdam. Sinds 2004 is Gilad in vaste dienst bij
het Nederlands Kamerkoor. Daarnaast zingt hij regelmatig met
diverse professionele ensembles, zoals het VocaalLAB, het
Groot Omroepkoor en het Huelgas Ensemble. Hij treedt ook
veelvuldig op als solist. Zijn repertoire omvat opera, modern
repertoire, oratoria, barokmuziek, joodse liturgie en liederen.
Hij geeft regelmatig recitals, concerten-met-uitleg en
workshops op het gebied van o.a. joods-liturgische muziek.
Recent leverde hij een solistische bijdrage aan de cd Tehillim
van het Nederlands Kamerkoor (Globe, 2011).
17

GEZELLEN
Alice Boccafogli studeerde zang bij Michele Andalò in Italië en
bij Vitaly Rozynko in Nederland. Ze is een ervaren madrigaal-
en koorzanger en werkte met het Concerto Romano Ensemble,
Coro da Camera di Bologna, Kathedrale Koor S. Petronio, de
koren van het Koninklijke Conservatorium Den Haag en Codarts
(Rotterdam). Voorts ontving ze diploma’s Oude Muziek en
Blokfluit. Momenteel volgt ze de Master Muziekeducatie aan het
Koninklijk Conservatorium Den Haag.
Al sinds haar zesde is muziek voor Karolína Janů een
belangrijk onderdeel van haar leven. Ze studeerde af bij Jana
Jonášová aan de Muziek- en Dansfaculteit van de Academie
voor Podiumkunsten in Praag. Ze gaat regelmatig op tournee
met verscheidene koren, zoals het Praags Kamerkoor en de
Staatsopera Praag. Haar repertoire omvat koorwerken van
Mozart, Rossini, Dvořák, en Wagner, maar ook solowerken van
Handel, Vivaldi, Gluck, en Smetana. Momenteel studeert
Karolína bij Roberta Alexander aan de Codarts Hogeschool voor
de Kunsten.
Sara Moreira Marques (1990), sopraan, begon haar
muziekstudie op haar zesde in Braga, Portugal. Ze verhuisde
naar Lissabon in 2011 en rondde daar haar bachelor Zang af bij
Luís Madureira aan de Escola Superior de Música de Lisboa. In
2012 deed ze mee aan een productie van Glucks Paride ed
Elena (Amore/Erasto) met de Opera Studio van de Escola
Superior. Ze volgde masterclasses bij Elisabete Matos, Enza
Ferrari, Patricia Rozario en Tom Krause. Daarnaast studeerde
ze bij Nicholas McNair en Elvira Ferreira. Ze trad onder andere
op met dirigenten Erik van Nevel, Eugene Rodgers en Mihhail
Gerts.
Kenix Tsang, geboren en getogen in Hong Kong, studeert
momenteel Klassiek Zang bij Frans Huijts teneinde haar Master
Muziek aan het Codarts Conservatorium Rotterdam te behalen.
Kenix is al sinds haar prille jeugd actief in de koorzangwereld.
In 2012 zong ze mee in het Junges Stuttgarter Bach Ensemble
in Duitsland, onder leiding van Helmuth Rilling. Als solist trad
18

Kenix op in diverse schoolprojecten en tijdens verschillende
masterclasses. Ook kreeg ze al enkele uitnodigingen voor het
geven van solorecitals.
Aija Veismane (1989) is een jonge en veelbelovende sopraan
uit Riga, Letland. Aija begon haar muziekstudie als violiste. In
2010 studeerde ze af als professioneel koorzanger aan de
Kathedrale Koorschool van Riga. Momenteel vervolgt ze haar
studie Zang Oude Muziek aan de Jāzeps Vītols Letse
Muziekacademie. Naast haar studie zong ze in vele
professionele ensembles, zoals het Letse vocaal ensemble
Putni, het koor Ave Sol en het Lets Staatskoor. Ze vulde haar
kennis van oude muziek aan bij het Collegium Chori Musici Riga
en trad op als solist met het Vidzemes Kamerorkest. Momenteel
studeert zij een half jaar Zang in Maastricht, gesteund door een
Erasmusbeurs.
Saskia Huesmann (mezzosopraan) behaalde haar diploma
Schoolmuziek aan de Hogeschool voor de Kunsten Arnhem in
2001. Na een aantal jaren werkzaam te zijn geweest als
vakleerkracht muziek en koordirigent deed ze de studie
Klassiek Zang aan het ArtEZ Conservatorium te Arnhem en
studeerde af in juni 2010. Zij kreeg les van Harry van Berne en
volgde onder meer masterclasses bij Barbara Hannigan en
Annette Kleine. Ze is nog steeds werkzaam als dirigent van
verschillende koren. Daarnaast geeft ze zangles, coacht koren
en ensembles, geeft AMV-les aan kinderen en treedt regelmatig
op als solist of koorzanger.
Luise Kimm (mezzosopraan) studeert in juni af aan het
Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Naast haar studie heeft
zij veel ervaring als ensemblezanger opgedaan. Luise was lid
van het Nationaal Jeugd Koor en zong onder andere in het
Groot Omroepkoor, het Nederlands Kamerkoor en bij De
Nederlandse Bachvereniging. Zij is lid van Bachkoor Holland en
Cappella Amsterdam.
Luise Lein (1989), mezzosopraan, werd geboren in Leipzig. In
haar jeugd zong ze in verschillende koren van haar
geboortestad, onder andere in het Gewandhauschor Leipzig. Ze
nam daarmee ook deel aan internationale concerttournees naar
19

de VS, Italië, etc. Sinds september 2009 studeert ze aan het
Prins Claus Conservatorium Groningen bij Hanneke de Wit. Ze
volgde masterclasses bij Margreet Honig, Emma Kirkby, Gerhild
Romberger, Valerie Guillorit, Paul Triepels en zomercursussen
aan de Music Academy Siena. In 2012 tourde ze door Italië als
tweede sopraan in Bachs Hohe Messe onder leiding van
Helmuth Rilling. Voorts trad ze op als alt in Mozarts Requiem en
in Poulencs Les Dialogues des Carmelites.
Chantal Nysingh studeert aan het ArtEZ Conservatorium in
Zwolle. Daar kreeg ze les van Riekje Bakker die haar met goed
gevolg begeleidde tot haar bachelor-examen. Sinds ze de
Master volgt krijgt ze les van Harry van Berne. Chantal volgde
masterclasses bij onder andere Barbara Hannigan. Ze zingt
regelmatig mee in professionele koren zoals Capella Frisiae
o.l.v. Gijs Leenaars en Consensus Vocalis o.l.v. Klaas Stok,
maar ze neemt ook solo’s voor haar rekening zoals in Le Petite
Messe Solenelle van Rossini en het Requiem van Mozart. In de
opera Dido en Aeneas van Purcell zong ze de rol van Sorceress
en was ze understudy voor Dido.
De Zweedse sopraan Andrea Tjäder rondde in 2009 cum
laude haar bachelor aan het Birmingham Conservatoire af.
Momenteel zit zij in het laatste jaar van haar studie aan het
Koninklijk Conservatorium Den Haag, waar zij zich specialiseert
in oude muziek bij Rita Dams, Jill Feldman, Peter Kooij en
Michael Chance.
Jonatan Alvarado (1986) werd geboren in Argentinië. In 2005
begon hij een studie orkestdirectie aan de Universidad Nacional
de La Plata. Hier ontdekte hij de wereld van de oude muziek
tijdens het zingen van Bachmotetten onder leiding van Michelle
Corboz. Kort daarop richtte hij zijn eigen barokorkest op,
waarmee hij de eerste Argentijnse Johannes Passion op
authentieke instrumenten uitvoerde. Tegenwoordig studeert hij
zowel Zang Oude Muziek bij Xenia Meijer en Maarten
Koningsberger, als Basso Continuo bij Fred Jacobs en Thérèse
de Goede.
Sam Eigenhuis (1992) begon op elfjarige leeftijd met zingen
als jongenssopraan in het Kampen Boys Choir. Hij volgde
20

zanglessen bij Bouwe Dijkstra en Wouter Verhage. Naast zijn
studie Natuurkunde aan de Universiteit Utrecht is hij actief in
verschillende koren, zoals het Nederlands Studenten Kamerkoor
en het Haags Vocaal Ensemble.
Roelof Polinder volgde zanglessen bij Bas Ramselaar. Sinds
twee jaar wordt hij gecoacht door Geert Berghs. Hij werkte als
koorzanger mee aan diverse koorprojecten. Ook verleent hij als
solist regelmatig medewerking aan concerten en
cantatediensten. Zo zong hij onder andere tenoraria’s en
recitatieven uit diverse cantates van Johann Sebastian Bach, de
Messiah van Handel en de Matthäus Passion van Johann
Valentin Meder. Vorige week soleerde hij in Otčenás van
Janáček.
Georgi Sztojanov, geboren in Bulgarije in 1985, begon zijn
muzikale carrière bij het Hongaars Radio Kinderkoor (1996). Hij
rondde zijn compositiemaster in 2009 af aan de Franz Liszt
Muziekacademie te Boedapest. Daarnaast voltooide hij een
tweede compositiemaster aan het Koninklijk Conservatorium
Den Haag, waar hij momenteel een bachelor Klassiek Zang
volgt. Hij deed veel ervaring op in het World Youth Choir
(2012), het Franz Liszt Muziekacademiekoor en enkele
kamerkoren. Zijn opera “Sinking” ging recent in première bij de
Dutch National Opera Academy.
Jeljer te Wies (1987) is begonnen als jongenssopraan bij het
Roder Jongenskoor waar hij een paar jaar later werd benoemd
tot hoofdsolist.
Jeljer volgde de vooropleiding aan het Prins Claus
Conservatorium. Ook zong hij in het befaamde St Paul's
Cathedral Choir London onder leiding van John Scott. Jeljer trad
als solist veelvuldig op in opera’s, oratoria, cantates en passies
onder leiding van o.a. Ton Koopman, Jos van Veldhoven en
Riccardo Chailly. Hiernaast is Jeljer als tenor onder andere
verbonden aan het Roder Jongenskoor en het Luthers Bach
Ensemble. Hij treedt regelmatig op als gastzanger of solist bij
diverse ensembles.
Philip Barkhudarov, bas, studeert bij Jón Þorsteinsson aan
het Utrechts Conservatorium. Hij werd geboren in Moskou,
21

maar groeide op in de VS (New Mexico) en behaalde een
bachelordiploma Natuurkunde en een masterdiploma
Informatica aan de Universiteit Utrecht. Philip zong in de VS,
Europa en Australië verschillende rollen, zoals Antinous in
Monteverdi’s Il ritorno d'Ulisse in patria, Sarastro in Mozarts
Zauberflöte en Collatinus in Brittens The Rape of Lucretia.
Peter-Paul van Beekum (1974), bas-bariton en dirigent,
kreeg op jonge leeftijd pianoles en algemene muzikale vorming.
Dit jaar zal hij afstuderen voor zowel Zang bij Xenia Meijer
als Koordirectie bij Louis Buskens aan het Fontys
Conservatorium te Tilburg. Peter-Paul zingt als solist
voornamelijk barokrepertoire, onder andere bij Studium
Chorale onder Hans Leenders. Hij volgde masterclasses bij
Evelyn Tubb, Henk Neven en Johannette Zomer. Naast zijn
studie dirigeert hij drie koren in de regio ’s-Hertogenbosch.
Albert Jan de Boer (bariton) begon zijn muzikale opleiding op
zevenjarige leeftijd bij Bouwe Dijkstra in het Martini
Jongenskoor Sneek. Daarnaast kreeg hij pianoles aan het
Centrum voor de Kunsten in Sneek. Tegenwoordig is Albert Jan
als vaste zanger aan het Roder Jongenskoor verbonden en zingt
met regelmaat concerten met het Kampen Boys Choir en het
Martini Jongenskoor Sneek. Daarnaast studeert hij Docent
Muziek aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen waar
hij pianolessen ontvangt van Anastasia Goldberg.
De Belgische bariton Jeroen Driessens (1987) studeerde in
2011 met onderscheiding af als Master in de muziek aan het
Lemmensinstituut te Leuven. Zijn prille carrière als solozanger
werd in oktober 2012 bekroond met de Kunstprijs van Stad
Lommel. Momenteel doceert hij zang in de muziekhumaniora
Kindsheid Jesu te Hasselt. Zijn repertoire is verrassend
veelzijdig; hij zong rollen in opera’s, musicals en oratoria. Zijn
warme stem schenkt hem de mogelijkheid ook het klassieke
Lied indrukwekkend te vertolken.
Silencio Pinas studeert Muziektheater aan het ArtEZ
Conservatorium te Arnhem waar hij zich specialiseert in het
musical- en lichtklassieke repertoire. Hij volgt momenteel zang-
en interpretatielessen bij Elena Vink en Jeroen van Delft.
22

Tijdens zijn studie werkte hij mee aan diverse voorstellingen,
projecten en concerten zoals Carmen (Bizet), Les Noces -
introdans (Stravinsky) en het Rode Kruis Gala (o.a. West Side
Story). Silencio richt zich op het uitvoeren van het musical- en
lichtklassieke repertoire.
Wouter Verhage studeerde aan het Koninklijk Conservatorium
Den Haag en volgde zanglessen bij Kees Jan de Koning en
Michael Chance. Daarnaast volgde hij masterclasses bij Peter
Kooij, Marius van Altena en Jill Feldman. Wouter zingt veel in
ensemblevorm zoals bij De Nederlandse Bachvereniging,
Laurens Collegium, Bachkoor Holland en het Noemaensemble.
Tevens treedt hij regelmatig als solist op. Naast het zingen is
Wouter werkzaam als dirigent van het Leids Cantate Consort,
Kamerkoor Quodlibet en het Nieuw Amsterdams Jongenskoor
23

COLOFON
Redactie en teksten Klaas van der Linden, Geert Berghs
Stichting Tettix
Nieuwe Hilversumseweg 6
1406 TE BUSSUM
tel 035 - 69 22 476
info@tettix.nl
www.tettix.nl
Geert Berghs initiatief, realisatie en vocal coach
Stefan Saalmink (Trifolia) werving en communicatie
Klaas van der Linden (Cultural Services) pr, redactie en
productie
Ontwerp voorkant: Gijs Mathijs Klunder
Comité van aanbeveling:
Dr. H.O.C.R. Ruding
Ton Koopman
Arvo Pärt
Hans Haffmans
Valérie Guillorit
Wilt u op de hoogte blijven? Dat kan door u aan te melden via
www.tettix.nl of door uw naam en e-mailadres achter te laten
op de lijst die klaarligt bij de deur. Natuurlijk vindt u ons ook op
Facebook, Twitter en YouTube.
25

DANK
Meesters & Gezellen is tot stand gekomen in samenwerking
met:
En door financiële steun van:
26

Voor het concert in Nijmegen:
27