Zwartboek_Werken_in_de_bijstand
Zwartboek_Werken_in_de_bijstand Zwartboek_Werken_in_de_bijstand
WERKEN IN DE BIJSTAND ALLESBEHALVE GEWOON GOED WERK Ervaringen van bijstandsgerechtigden met de Wet werk en bijstand – rapportage meldpunt FNV December 2012
- Page 2 and 3: WERKEN IN DE BIJSTAND: ALLESBEHALVE
- Page 4 and 5: INLEIDING “De gemeente misbruikt
- Page 6 and 7: vergoeding aan de gemeenten betalen
- Page 8 and 9: geen ruimte. Tenzij ze die zelf fin
- Page 10 and 11: Meneer D. blijkt te zijn ingedeeld
- Page 12 and 13: dat ze haar best doet en dat ze zic
- Page 14 and 15: Tijdens een van haar diensten start
- Page 16 and 17: WIE BIEDT MIJ EEN CONTRACT? ZE KUNN
- Page 18 and 19: ZELFS LANDELIJKE ZENDTIJD HELPT NIE
- Page 20 and 21: ZE LIJKEN HET WEL BEST TE VINDEN Je
- Page 22 and 23: VER ONDER ZIJN NIVEAU FULLTIME AAN
- Page 24 and 25: WERKEN ZONDER LOON Ja, het is enorm
- Page 26 and 27: HAAKJES TIMMEREN ZONDER UITZICHT OP
- Page 28 and 29: maar naar huis gestuurd. Een van de
- Page 30 and 31: WERKINSCHAKELING IN EMMEN Vanuit Em
- Page 32 and 33: • Niemand van het TDC vertelt hoe
- Page 35 and 36: werkloos wordt en vervolgens hetzel
- Page 37 and 38: Uit de antwoorden op deze vraag bli
- Page 39 and 40: vaardigheden van de mensen. In die
- Page 41 and 42: 6. VERDRINGING Doet u werk dat ande
- Page 43 and 44: “Er is door het re-integratiebedr
- Page 45 and 46: “Ik vind het helemaal geen verkee
- Page 47 and 48: “Ik vind het werk hier voornameli
- Page 49 and 50: Er worden vaak geen trajectplannen
- Page 51 and 52: - Gemeenten gebruiken bijstandsgere
WERKEN IN DE<br />
BIJSTAND<br />
ALLESBEHALVE GEWOON GOED WERK<br />
Ervar<strong>in</strong>gen van <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n met <strong>de</strong><br />
Wet werk en <strong>bijstand</strong> – rapportage meldpunt<br />
FNV<br />
December 2012
WERKEN IN DE<br />
BIJSTAND:<br />
ALLESBEHALVE<br />
GEWOON GOED WERK<br />
ERVARINGEN VAN BIJSTANDSGERECHTIGDEN<br />
MET DE WET WERK EN BIJSTAND –<br />
RAPPORTAGE MELDPUNT FNV
INHOUDSOPGAVE<br />
INLEIDING 3<br />
VERHALEN 6<br />
GROTERE VERHALEN 26<br />
SAMENVATTING MELDPUNT 35<br />
CONCLUSIES 47<br />
WAT MOET ER ANDERS VOLGENS DE FNV 51<br />
BIJLAGE 1 55<br />
BIJLAGE 2 56<br />
WERKEN VANUIT DE BIJSTAND<br />
2
INLEIDING<br />
“De gemeente misbruikt haar positie en zet veel mensen on(<strong>de</strong>r)betaald en<br />
zon<strong>de</strong>r perspectief aan het werk, om zo zelf geld te besparen en gaten <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
eigen begrot<strong>in</strong>g te dichten.”<br />
“Word er een beetje flauw van om voor 760 euro 35 uur te werken. Kom niet<br />
meer rond nu en moet me wen<strong>de</strong>n tot <strong>de</strong> voedselbank en budgethulp.”<br />
“Ja, <strong>de</strong> baan die ik nu met behoud van uitker<strong>in</strong>g moet/mag doen, daar ben ik<br />
een week eer<strong>de</strong>r voor afgewezen. Dat was een reguliere vacature met<br />
normaal loon.”<br />
Bovenstaan<strong>de</strong> citaten illustreren <strong>de</strong> penibele situatie waar veel <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n<br />
<strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland zich op dit moment <strong>in</strong> bev<strong>in</strong><strong>de</strong>n. Op zoek naar een nieuwe baan dreigen<br />
zij <strong>in</strong> een zwart gat te vallen. Een gat waar ze niet uit komen, omdat het hen niet lukt<br />
aan werk te komen <strong>in</strong> <strong>de</strong> huidige economische situatie en <strong>de</strong> gemeente hen langdurig<br />
en veelal met behoud van uitker<strong>in</strong>g aan het werk zet zon<strong>de</strong>r perspectief op een<br />
gewone baan.<br />
Op het eerste oog lijkt het natuurlijk prima dat mensen <strong>de</strong> kans krijgen om via werken<br />
met behoud van uitker<strong>in</strong>g weer aan <strong>de</strong> slag te gaan. Maar het punt is er geen sprake is<br />
van meer kans op werk. Veel gemeenten zetten <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>r dwang<br />
aan het werk zon<strong>de</strong>r loon en zon<strong>de</strong>r uitzicht op een betaal<strong>de</strong> baan omdat dat simpelweg<br />
goedkoper is voor <strong>de</strong> gemeente. De FNV ontvangt steeds meer klachten hierover.<br />
De klachten betreffen het feit dat mensen werk verrichten dat gewoon betaald zou<br />
moeten wor<strong>de</strong>n en dat geen uitzicht biedt op een ‘gewone’ betaal<strong>de</strong> baan. Er wordt<br />
van hen verwacht dat ze productie draaien en er is vaak geen gelegenheid om te solliciteren.<br />
Het werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g lijkt een doel op zich te zijn gewor<strong>de</strong>n<br />
<strong>in</strong> plaats van mid<strong>de</strong>l om aan het werk te komen. Daarnaast zijn er veel klachten over<br />
3
<strong>de</strong> bejegen<strong>in</strong>g. Mensen voelen zich klem gezet en zijn vaak ra<strong>de</strong>loos omdat er geen<br />
perspectief is op een gewone baan. Als ze protesteren leidt dat heel vaak tot het dreigen<br />
met een kort<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>g.<br />
Om die re<strong>de</strong>n open<strong>de</strong> <strong>de</strong> FNV <strong>in</strong> <strong>de</strong> zomermaan<strong>de</strong>n een meldpunt waar mensen hun<br />
verhaal kwijt kon<strong>de</strong>n. Dit lever<strong>de</strong> b<strong>in</strong>nen enkele weken meer dan hon<strong>de</strong>rd schrijnen<strong>de</strong><br />
situaties op die we <strong>in</strong> dit zwartboek gebun<strong>de</strong>ld hebben.<br />
Uit <strong>de</strong> reacties blijkt dat bijna 80 procent geen loon ontvangt voor het werk dat ze<br />
doen. Ver<strong>de</strong>r bleek uit <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n dat van <strong>de</strong> 111 respon<strong>de</strong>nten <strong>de</strong> helft werk<br />
doet dat voorheen een gewone betaal<strong>de</strong> baan was; dat is dus gewoon verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g.<br />
Meer dan <strong>de</strong> helft zegt geen uitzicht te hebben op betaal<strong>de</strong> werk.<br />
De FNV is geschrokken van <strong>de</strong> resultaten. De vakbond staat namelijk voor Gewoon<br />
Goed Werk. Ie<strong>de</strong>reen heeft recht op Gewoon Goed Werk, goed werk voor een fatsoenlijk<br />
loon. Bij <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n die werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g is dat niet het<br />
geval en daarom ageert <strong>de</strong> FNV tegen het gegeven dat gemeenten steeds meer<br />
activiteiten starten om <strong>de</strong> kosten van <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong> te drukken over <strong>de</strong> ruggen van<br />
<strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n. Een zorgwekkend verschijnsel.<br />
S<strong>in</strong>ds <strong>de</strong> <strong>in</strong>troductie van <strong>de</strong> Wet werk en <strong>bijstand</strong> (WWB) <strong>in</strong> 2004 is werken met<br />
behoud van uitker<strong>in</strong>g populair bij gemeenten. Dit fenomeen werd nog populair<strong>de</strong>r<br />
on<strong>de</strong>r het kab<strong>in</strong>et Rutte I die <strong>de</strong> geldkraan g<strong>in</strong>g dichtdraaien en <strong>de</strong> Wet werken naar<br />
Vermogen wil<strong>de</strong> <strong>in</strong>voeren.<br />
Deze wet heeft het gelukkig niet gehaald, maar een aantal maatregelen zijn nog<br />
steeds <strong>in</strong> zwang. Met sterk sl<strong>in</strong>ken<strong>de</strong> budgetten en een oplopend aantal mensen <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>bijstand</strong> waren <strong>de</strong> gemeenten blij met het vooruitzicht op loondispensatie. Dat<br />
enthousiasme is <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls geluwd, omdat loondispensatie <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk toch sterk<br />
tegenvalt. Maar het i<strong>de</strong>e dat je <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n te gel<strong>de</strong> kan maken, heeft bre<strong>de</strong><br />
aanhang gevon<strong>de</strong>n. Veel gemeenten zijn <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls gestart met het uitlenen van<br />
<strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n die voor verrichte werkzaamhe<strong>de</strong>n een <strong>in</strong>leen-<br />
4
vergoed<strong>in</strong>g aan <strong>de</strong> gemeenten betalen. De <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n voeren dus regulier<br />
werk uit, zon<strong>de</strong>r daar voor te wor<strong>de</strong>n beloond.<br />
<strong>Werken</strong> met behoud van uitker<strong>in</strong>g is dus f<strong>in</strong>ancieel aantrekkelijk voor gemeenten. Het<br />
is ook <strong>in</strong> trek bij gemeenten omdat er zodoen<strong>de</strong> taken verricht wor<strong>de</strong>n die an<strong>de</strong>rs<br />
zou<strong>de</strong>n blijven liggen. Taken waar <strong>de</strong> overheid of maatschappij geen geld meer voor<br />
over heeft. Bijvoorbeeld boodschappen doen voor ou<strong>de</strong>ren, openbare groenperken<br />
schoonhou<strong>de</strong>n, verkeer regelen of <strong>de</strong> adm<strong>in</strong>istratie verrichten van een culturele <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g.<br />
Maar ook taken die tot voor kort door mensen met een WSW-<strong>in</strong>dicatie wer<strong>de</strong>n<br />
verricht. Deze wor<strong>de</strong>n nu met behoud van uitker<strong>in</strong>g door <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n uitgevoerd.<br />
Mensen met een WSW-<strong>in</strong>dicatie wor<strong>de</strong>n daardoor verdrongen van hun werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
en zitten regelmatig zon<strong>de</strong>r werk.<br />
De FNV is bezorgd dat <strong>de</strong> <strong>de</strong>centralisatie van taken ervoor gaat zorgen dat gemeenten<br />
op dit gebied steeds creatievere oploss<strong>in</strong>gen gaan zoeken en dat dit ten koste gaat<br />
van uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n die zich toch al <strong>in</strong> een benar<strong>de</strong> situatie bev<strong>in</strong><strong>de</strong>n. Om dit<br />
on<strong>de</strong>rwerp goed on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> aandacht te brengen sprak <strong>de</strong> FNV na<strong>de</strong>r met een aantal<br />
mensen die hun verhaal bij het meldpunt achterlieten.<br />
In dit rapport treft u een aantal verhalen van <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n en een samenvatt<strong>in</strong>g<br />
van <strong>de</strong> bev<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen uit het meldpunt. De verhalen zijn geanonimiseerd, omdat <strong>de</strong><br />
betrokken vrezen voor hun uitker<strong>in</strong>g. Ver<strong>de</strong>r treft u <strong>in</strong> dit rapport <strong>de</strong> standpunten van<br />
<strong>de</strong> FNV op het gebied van Gewoon Goed Werk.<br />
Met het on<strong>de</strong>r uw aandacht brengen, zijn we er nog niet. De FNV gaat ver<strong>de</strong>re acties<br />
on<strong>de</strong>rnemen. In Emmen is <strong>de</strong> gemeente reeds aangeschreven en zal <strong>de</strong> Inspectie SZW<br />
<strong>in</strong>geschakeld wor<strong>de</strong>n.<br />
De FNV gaat gemeenten en hun <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen die <strong>de</strong> wettelijke grenzen en grenzen van<br />
fatsoen opzoeken en overschrij<strong>de</strong>n aanpakken. Ie<strong>de</strong>reen verdient immers een rechtvaardig<br />
en fatsoenlijk Ne<strong>de</strong>rland.<br />
5
VERHALEN<br />
PRODUCTIEWERK DRAAIEN ZONDER UITZICHT OP REGULIER WERK<br />
Mevrouw <strong>de</strong>n B. werkt s<strong>in</strong>ds 1 april 2012 twee dagen per week <strong>in</strong> een sociale werk-<br />
plaats als tegenprestatie voor haar uitker<strong>in</strong>g. Het productiewerk dat ze doet ervaart<br />
ze als uitzichtloos en geestdo<strong>de</strong>nd. Ze moet goe<strong>de</strong>ren uitpakken, er stickers opplakken<br />
en dan <strong>de</strong> goe<strong>de</strong>ren weer <strong>in</strong>pakken. Vanaf 1 oktober gaat ze 3 dagen per week<br />
werken. Op een <strong>in</strong>troductiedag is haar verteld dat zij dit werk moest gaan doen en dat<br />
er sancties zou<strong>de</strong>n volgen als zij <strong>de</strong> overeenkomst niet zou tekenen.<br />
Mevrouw <strong>de</strong>n B. is erg ongelukkig met <strong>de</strong> naar haar men<strong>in</strong>g uitzichtloze <strong>bijstand</strong>ssituatie<br />
waar<strong>in</strong> ze nu verkeert. Ze heeft een lagere adm<strong>in</strong>istratieve opleid<strong>in</strong>g en werkervar<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> die richt<strong>in</strong>g. Ze beseft dat ze ger<strong>in</strong>ge kansen heeft op <strong>de</strong> huidige arbeidsmarkt.<br />
Ze is 54 jaar, heeft een lage opleid<strong>in</strong>g en is al langdurig werkloos. Toch wil ze graag<br />
aan <strong>de</strong> slag. Het liefst op een vaste adm<strong>in</strong>istratieve baan, maar alternatieven zijn ook<br />
goed.<br />
Ze heeft nu <strong>in</strong> korte tijd vier klantmanagers van <strong>de</strong> gemeente gehad. Dat is lastig,<br />
omdat ze dan steeds weer opnieuw een band moet opbouwen en omdat ze steeds<br />
opnieuw haar verhaal moet vertellen.<br />
Wat haar vooral tegenstaat is het feit dat het klimaat bij <strong>de</strong> sociale dienst <strong>de</strong> laatste<br />
tijd behoorlijk verhard. De houd<strong>in</strong>g is: of je gaat aan <strong>de</strong> slag of je uitker<strong>in</strong>g wordt<br />
gekort of <strong>in</strong>gehou<strong>de</strong>n. Een mid<strong>de</strong>nweg is er niet, terwijl die soms wel noodzakelijk is.<br />
Deze dwang ervaart Den B. als schokkend.<br />
Meer<strong>de</strong>re malen heeft ze alternatieven voorgesteld om zich toch te verbre<strong>de</strong>n en <strong>de</strong><br />
kans op een baan te vergroten. Ze wil<strong>de</strong> een opleid<strong>in</strong>g volgen of vrijwilligerswerk<br />
doen maar <strong>de</strong>ze voorstellen wer<strong>de</strong>n stelselmatig genegeerd. Er is namelijk helemaal<br />
geen specifiek re-<strong>in</strong>tegratietraject. Ze heeft verplicht een workshop gevolgd die tot<br />
doel had om zichzelf beter te leren kennen, maar voor gestructureer<strong>de</strong> opleid<strong>in</strong>gen is<br />
6
geen ruimte. Tenzij ze die zelf f<strong>in</strong>anciert, maar ze beschikt niet over het geld om die<br />
opleid<strong>in</strong>g te betalen. Ze heeft al moeite genoeg om rond te komen van haar uitker<strong>in</strong>g.<br />
Als alternatief leek haar vrijwilligerswerk <strong>in</strong> een adm<strong>in</strong>istratieve functie een goe<strong>de</strong><br />
optie. Maar ook dat voorstel is afgewezen.<br />
Het productiewerk dat Den B. doet heeft als bijkomend na<strong>de</strong>el dat ze tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
verplicht veiligheidsschoenen met stalen neuzen moet dragen. Ze heeft<br />
echter een erkend medisch probleem aan haar voeten en last van die schoenen. Haar<br />
werkgever heeft haar erop gewezen dat als zij die schoenen niet draagt en er bedrijfscontrole<br />
plaatsv<strong>in</strong>dt, zij zelf <strong>de</strong> boete van ± 400 euro moet betalen, dit bedrag zal dan<br />
van haar uitker<strong>in</strong>g wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong>gehou<strong>de</strong>n. Ook hier v<strong>in</strong>dt ze dus geen gehoor en wordt ze<br />
afgewezen en <strong>in</strong> een hoek gezet. Mevrouw <strong>de</strong>n B. schaamt zich dan ook voor <strong>de</strong> situatie<br />
waar<strong>in</strong> zij zit.<br />
Geen grotere kans op reguliere arbeid<br />
Het is dui<strong>de</strong>lijk dat mevrouw <strong>de</strong>n B. geen grotere kans heeft op regulier werk, ze<br />
krijgt niet <strong>de</strong> mogelijkheid zich ver<strong>de</strong>r te scholen. Ze wordt gevraagd productie te<br />
draaien <strong>in</strong> plaats van dat ze naar regulier werk wordt begeleid.<br />
7
ZONDER LOON OP DEZELFDE BAAN DIE VOORHEEN BETAALD WERD<br />
Meneer D., 61 jaar, heeft zijn hele leven gewerkt <strong>in</strong> verschillen<strong>de</strong> banen. Als bedrijfslei<strong>de</strong>r<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>tailhan<strong>de</strong>l en leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong> <strong>in</strong> <strong>de</strong> logistiek en vervoer. In 2006, op zijn<br />
55e, raakte hij zijn baan kwijt. Wat volg<strong>de</strong> was een perio<strong>de</strong> van (maximale) WW, drie<br />
re-<strong>in</strong>tegratietrajecten, veel sollicitaties en bedrijfsbezoeken. Maar het lukt hem niet<br />
om een baan te bemachtigen. Bij <strong>de</strong> uitzendbureaus <strong>in</strong> zijn woonplaats raakt men<br />
zelfs geïrriteerd, zo vaak komt hij langs.<br />
In 2010 meldt hij zich bij <strong>de</strong> gemeente voor een <strong>bijstand</strong>suitker<strong>in</strong>g. Hij geeft aan heel<br />
graag te willen werken en start daarom voorlopig op vrijwillige basis (zon<strong>de</strong>r uitke-<br />
r<strong>in</strong>g) als beheer<strong>de</strong>r van het participatiehuis met het vooruitzicht dat het werk b<strong>in</strong>nen-<br />
kort omgezet wordt naar een ID-baan. Dat gebeurt na enkele maan<strong>de</strong>n; hij krijgt een<br />
contract voor 40 uur per week tegen het m<strong>in</strong>imumloon. Eén jaar later stopt <strong>de</strong><br />
gemeente met subsidies voor id-banen en wordt hij ontslagen. Na 3 maan<strong>de</strong>n WW<br />
meldt meneer D. zich opnieuw op het Werkple<strong>in</strong>. Bij <strong>de</strong> vacatures ziet hij zijn ou<strong>de</strong><br />
baan als beheer<strong>de</strong>r van het participatiehuis, een on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> gemeentelijke<br />
dienst Werk en Inkomen. Hij <strong>in</strong>formeert ernaar en krijgt te horen van zijn werkcoach<br />
dat hij daar opnieuw kan beg<strong>in</strong>nen. Zijn ou<strong>de</strong> baas is er nog en die wil hem ook graag<br />
terug. Daar is hij blij mee, want <strong>de</strong> baan was hem goed bevallen en <strong>de</strong> sfeer op het<br />
werk was goed.<br />
Hij start weer als beheer<strong>de</strong>r, maar dit keer laat het loon lang op zich wachten. Door<br />
<strong>in</strong>grijpen van <strong>de</strong> baas van het participatiehuis krijgt hij uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk een voorschot van<br />
<strong>de</strong> gemeente van 600 euro. Een gesprek met <strong>de</strong> klantmanager zorgt alleen maar voor<br />
onbegrip. Bij zijn dreigement om te stoppen met werken als hij niet snel zijn geld<br />
krijgt, krijgt hij tot twee keer toe te horen dat hij niets krijgt als hij stopt met werken.<br />
Na 2,5 maand ontvangt meneer D. <strong>de</strong> afreken<strong>in</strong>g. Tot zijn ongeloof blijkt dat hij geen<br />
loon krijgt voor zijn werk, maar een kle<strong>in</strong>e uitker<strong>in</strong>g. Van <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>suitker<strong>in</strong>g is het<br />
loon van zijn vrouw afgetrokken, evenals een pensioentje van 183 euro. Er volgt<br />
opnieuw een gesprek met <strong>de</strong> klantmanager. Die geeft toe dat hem niet gemeld is dat<br />
het niet om een betaal<strong>de</strong> baan g<strong>in</strong>g, maar om werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g.<br />
8
Meneer D. blijkt te zijn <strong>in</strong>ge<strong>de</strong>eld <strong>in</strong> een banenplan dat voorsorteer<strong>de</strong> op <strong>de</strong> Wet<br />
werken naar vermogen. De gemeente is voor <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n die niet het<br />
m<strong>in</strong>imumloon kunnen verdienen, een banenplan gestart. Ze wor<strong>de</strong>n met behoud van<br />
uitker<strong>in</strong>g aan het werk gezet, <strong>de</strong> ‘<strong>in</strong>lener’ betaalt <strong>de</strong> gemeente een <strong>in</strong>leenvergoed<strong>in</strong>g<br />
a�ankelijk van <strong>de</strong> productiviteit. Dit als opstapje naar regulier werk. Maar <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk<br />
blijkt het plan toch tegen te vallen. De gemeente besluit om dan maar goed<br />
bemid<strong>de</strong>lbare mensen, die vooral door <strong>de</strong> economische crisis niet aan het werk komen,<br />
<strong>in</strong> te zetten <strong>in</strong> het plan. Met zijn arbeidsverle<strong>de</strong>n is bij meneer D. echter niet aan te<br />
tonen dat hij niet het m<strong>in</strong>imumloon zou kunnen verdienen. Zijn enige handicap is zijn<br />
leeftijd.<br />
In een bericht van <strong>de</strong> lokale krant blijkt dat het plan <strong>de</strong> stad zo’n half miljoen euro<br />
heeft opgeleverd. En uit <strong>de</strong> tussenrapportage blijkt dat er nog geen enkele <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong><br />
als gevolg van het plan uitgestroomd is naar regulier werk dat normaal<br />
betaald wordt.<br />
Verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g<br />
Meneer D. is aan het werk als beheer<strong>de</strong>r, een baan die voorheen als reguliere<br />
arbeid werd bestempeld. Het is natuurlijk vreemd dat hij tot volle tevre<strong>de</strong>nheid<br />
van ie<strong>de</strong>reen dit werk <strong>de</strong>ed, maar ontslagen werd en daarna weer werd aangenomen<br />
met behoud van uitker<strong>in</strong>g.<br />
9
ZONDER DE RECHTEN MAAR WEL MET DE PLICHTEN VAN EEN<br />
WERKNEMER<br />
Mevrouw B. zit al 22 jaar <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>. Ze is 55 jaar. Ze heeft na haar vwo een mboopleid<strong>in</strong>g<br />
afgerond en is kort daarna getrouwd. De afgelopen 10 jaar heeft ze regelmatig<br />
als <strong>in</strong>valler schoonmaakwerkzaamhe<strong>de</strong>n uitgevoerd. Hiervoor kreeg ze loon.<br />
Haar <strong>in</strong>komsten wer<strong>de</strong>n van haar loon afgetrokken en aan het e<strong>in</strong>d van het jaar<br />
ontv<strong>in</strong>g zij dan van <strong>de</strong> sociale dienst een premie van 1.000 euro. Inmid<strong>de</strong>ls lukt het<br />
haar niet meer om nog schoonmaakwerk te doen vanwege medische problemen.<br />
Mevrouw B. is nu werkzaam <strong>in</strong> een leer-werkcentrum van <strong>de</strong> gemeente. Dit project is<br />
bedoeld voor jonge werkzoeken<strong>de</strong>n tot 28 jaar, die op <strong>de</strong>ze manier werkervar<strong>in</strong>g<br />
opdoen en hun kansen vergroten op <strong>de</strong> arbeidsmarkt. Ze geeft daar 5 ochten<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
week 4 uur computerles en Ne<strong>de</strong>rlands aan an<strong>de</strong>re uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n. Ze had bij<br />
<strong>de</strong> sociale dienst aangegeven dat ze wel les wil<strong>de</strong> geven. Vervolgens bel<strong>de</strong> haar casemanager<br />
dat ze dit kon gaan doen. Eerst dacht ze dat het vrijwilligerswerk was. Maar<br />
toen ze bij een <strong>in</strong>formatiebijeenkomst kwam, werd het dui<strong>de</strong>lijk dat er allerlei regels<br />
aan verbon<strong>de</strong>n zijn en dat het dient als tegenprestatie voor het verkrijgen van haar<br />
<strong>bijstand</strong>suitker<strong>in</strong>g.<br />
Mevrouw B. v<strong>in</strong>dt dat ze zich <strong>in</strong> een hele lastige positie bev<strong>in</strong>dt en zit daarover<br />
behoorlijk <strong>in</strong> <strong>de</strong> put. Zij moet als uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong> verantwoord<strong>in</strong>g afleggen over<br />
an<strong>de</strong>re uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n. Zij moet hun werkbrie�es <strong>in</strong>nen en overhandigen aan<br />
haar leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>. Zij zit als uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong> tussen <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n,<br />
maar moet wel hun situatie beoor<strong>de</strong>len. Of ze goed hun best doen en<br />
daarover verantwoord<strong>in</strong>g aan haar leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong> afleggen. Maar ja, <strong>de</strong>ze mensen<br />
kunnen natuurlijk over haar ook zeggen dat ze niet goed haar best doet. Ze is bang<br />
dat dit dan ook leidt tot een kort<strong>in</strong>g op haar uitker<strong>in</strong>g.<br />
Ze heeft daarom een gesprek gehad met haar leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong> en haar casemanager.<br />
Eerst was <strong>de</strong> toon heel dreigend: als je niet je best doet, wordt je gekort. Toen<br />
mevrouw B. vertel<strong>de</strong> dat ze hier erg veel stress van kreeg, zei<strong>de</strong>n ze wel dat ze zagen<br />
10
dat ze haar best doet en dat ze zich geen zorgen hoeft te maken. Er is geen vervolgafspraak<br />
gemaakt. Mevrouw B. geeft aan dat ze geen begeleid<strong>in</strong>g krijgt <strong>in</strong> haar werk en<br />
dat ze zich soms afvraagt of ze het wel goed doet.<br />
Mevrouw B. v<strong>in</strong>dt het niet goed dat haar rechten zo ondui<strong>de</strong>lijk zijn, dat <strong>de</strong> toonzet-<br />
t<strong>in</strong>g zo <strong>in</strong>timi<strong>de</strong>rend is en dat ze niet gewoon betaald krijgt voor haar werk. Er zijn<br />
namelijk 2 an<strong>de</strong>re mensen die wel gewoon betaald krijgen voor hetzelf<strong>de</strong> werk.<br />
Het motto b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> gemeente is dui<strong>de</strong>lijk: mensen die niet willen werken, pakken we<br />
aan. Men v<strong>in</strong>dt het volstrekt normaal dat mensen die een uitker<strong>in</strong>g krijgen hiervoor<br />
een tegenprestatie verrichten. Maar men v<strong>in</strong>dt het blijkbaar niet normaal dat mensen<br />
die werken hiervoor gewoon betaald krijgen! Het voelt volgens mevrouw als dwangarbeid.<br />
Mevrouw B. is blij dat ze een keer haar hele verhaal heeft kunnen vertellen en dat er<br />
aandacht is voor <strong>de</strong>ze situatie. Ze v<strong>in</strong>dt haar situatie erg verne<strong>de</strong>rend. ‘<strong>Werken</strong>’ brengt<br />
gewoon werk niet dichterbij.<br />
Negatieve bejegen<strong>in</strong>g/Verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g<br />
Mevrouw B. voelt zich vaak geïntimi<strong>de</strong>erd door <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> ondui<strong>de</strong>lijkheid<br />
over haar situatie. Maar wat haar vooral stoort is dat ze betaald werk<br />
doet, zon<strong>de</strong>r daar normaal loon voor te ontvangen.<br />
11
OP DE TAXI ZONDER LOON OF VEILIGHEID<br />
Mevrouw G. is geslaagd voor haar taxidiploma. Na het wachten op <strong>de</strong> taxi-vergunn<strong>in</strong>g<br />
is ze e<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk op haar 61e weer terug <strong>in</strong> <strong>de</strong> werken<strong>de</strong> wereld.<br />
Na 3 jaar uitker<strong>in</strong>g en ontelbare sollicitaties. Ze werkt met behoud van uit-ker<strong>in</strong>g.<br />
Samen met een collega werkt ze met een schuifrooster op <strong>de</strong> taxi. Ze <strong>de</strong>len een<br />
wagen, zij voor 2 dagen van 10 uur en haar collega voor 4 dagen van 10 uur.<br />
“10 uur per dag is het maximum dat je mag rij<strong>de</strong>n met een m<strong>in</strong>imale pauze van een<br />
half uur. Dat staat zo <strong>in</strong> <strong>de</strong> cao. Daar houd ik me maar aan vast. Maar we zitten al snel<br />
aan dit maximum, voor een pauze is dus lang niet altijd tijd. Je moet zelf je plann<strong>in</strong>g en<br />
<strong>de</strong> rij- en rusttij<strong>de</strong>n bijhou<strong>de</strong>n. Als je niet oppast, word je volledig volgeboekt met veel<br />
meer ritten dan is toegestaan. Op tijd rij<strong>de</strong>n is er bij <strong>de</strong> regiotaxi al bijna niet meer bij<br />
en ben je een keer op tijd, dan komt er nog wel een passagier on<strong>de</strong>rweg bij. Je komt<br />
altijd en overal te laat.”<br />
“Pauze nemen moet je m<strong>in</strong> of meer gewoon afdw<strong>in</strong>gen. Wachttijd staat voor <strong>de</strong><br />
persoonlijke rittenstaat als rijtijd en dat maakt dat <strong>de</strong> pauzes er meestal bij <strong>in</strong>schieten.<br />
Omdat je zelf verantwoor<strong>de</strong>lijk bent voor het goed <strong>in</strong>vullen van <strong>de</strong> persoonlijke werkmap<br />
en <strong>de</strong> boete die staat op overtre<strong>de</strong>n van het rijtij<strong>de</strong>nbesluit (1.350 euro!), is <strong>de</strong><br />
stress groot. Als je eigenlijk over je uren zit, kunnen ze je behoorlijk pushen. Dus heb<br />
ik toch een keer nog na 21.30 uur iemand opgehaald en naar huis gebracht, terwijl ik<br />
<strong>de</strong> hele dag al <strong>in</strong> touw was geweest. Ik was die dag pas om 23.00 uur echt thuis.”<br />
Mevrouw G. zou goe<strong>de</strong> begeleid<strong>in</strong>g krijgen, zo was haar beloofd. De begeleid<strong>in</strong>g bestond<br />
echter uit een uurtje uitleg en daarna <strong>de</strong> eerste rit met een klant <strong>in</strong> bijzijn van <strong>de</strong> baas. Bij<br />
<strong>de</strong> twee<strong>de</strong> rit kreeg ze uitleg hoe ze een rolstoel <strong>in</strong> <strong>de</strong> taxi moest rij<strong>de</strong>n en hoe ze <strong>de</strong><br />
rolstoel achter<strong>in</strong> het busje moest vastzetten. Na het ophalen van <strong>de</strong> klant en opla<strong>de</strong>n,<br />
bracht ze <strong>de</strong> baas naar kantoor en <strong>de</strong> klant naar zijn dagbested<strong>in</strong>g. De begeleid<strong>in</strong>g bestaat<br />
voornamelijk uit ‘computercommunicatie’. “De politie is er vast niet gelukkig mee. Al die<br />
typen<strong>de</strong> chauffeurs langs <strong>de</strong> weg. Om over het bellen maar niet te spreken. Dit probeer ik<br />
zo we<strong>in</strong>ig mogelijk te doen. Ook al omdat <strong>de</strong> boete voor mezelf is.”<br />
12
Tij<strong>de</strong>ns een van haar diensten startte <strong>de</strong> motor niet en bel<strong>de</strong> ze <strong>de</strong> zaak. Er<br />
was geen startkabel aan boord. Of ze het zelf maar even wil<strong>de</strong> oplossen.<br />
Uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk kwam een jongere collega haar helpen, maar die had ook geen<br />
startkabel. Hij kwam op het i<strong>de</strong>e om naar <strong>de</strong> garage aan <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kant<br />
van <strong>de</strong> straat te gaan. Daar wer<strong>de</strong>n ze gelukkig gratis geholpen. Mevrouw<br />
G. vertelt dat er steeds wel wat is met <strong>de</strong> auto. Er moet een nieuwe accu<br />
<strong>in</strong>. Maar dat gebeurt niet. Geen ijskrabber, geen gevarendriehoek, geen<br />
reflecteren<strong>de</strong> vestjes, geen ruitenvloeistof of motorolie, geen lampen<br />
en zeker<strong>in</strong>gensetje. De ban<strong>de</strong>n zijn versleten en ook <strong>de</strong> w<strong>in</strong>terban<strong>de</strong>n<br />
ontbreken. Des te gevaarlijker gelet op <strong>de</strong> groep klanten die ze<br />
vervoeren, voornamelijk zorgpatiënten en gehandicapten.<br />
13
Mevrouw G. heeft er keer op keer aangedrongen om <strong>de</strong> taxi <strong>in</strong> or<strong>de</strong> te maken. Dat<br />
gebeur<strong>de</strong> niet. “Ik stop. Dit is te erg. Ik hou het niet meer vol. Dit is toch geen gewoon<br />
goed werk?”<br />
Slechte begeleid<strong>in</strong>g/geen loon/slechte arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n<br />
Mevrouw G. krijgt geen begeleid<strong>in</strong>g en al helemaal geen begeleid<strong>in</strong>g naar werk,<br />
daarnaast moet zij volle diensten draaien en soms zelfs wel meer uren, zon<strong>de</strong>r<br />
dat daar een loon tegenover staat. Bovendien lijken <strong>de</strong> arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n<br />
on<strong>de</strong>ug<strong>de</strong>lijk.<br />
14
WIE BIEDT MIJ EEN CONTRACT? ZE KUNNEN ME GRATIS KRIJGEN!<br />
Er is nogal wat mis bij <strong>de</strong> Amsterdamse sociale werkplaats Pantar volgens Meneer S.<br />
Op <strong>de</strong> sociale werkplaats wordt gewoon productie gedraaid en <strong>in</strong> een fl<strong>in</strong>k tempo. Het<br />
werk moet af. Steeds meer <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g<br />
voor Pantar. Meneer S. is hier een voorbeeld van. Hij werkt al één jaar en 3 maan<strong>de</strong>n<br />
met behoud van uitker<strong>in</strong>g voor Pantar. Want waarom zou<strong>de</strong>n ze hem een contract<br />
geven als ze hem ook gratis kunnen krijgen?<br />
“Ongeveer een jaar gele<strong>de</strong>n kwam ik via een zogenaamd participatietraject bij Pantar<br />
terecht. Al snel was dui<strong>de</strong>lijk dat bij <strong>de</strong>ze werkgever geen enkele serieuze <strong>in</strong>tentie<br />
bestond om mij aan het e<strong>in</strong>d van dit traject een arbeidscontract aan te bie<strong>de</strong>n. Ik<br />
moest, met behoud van uitker<strong>in</strong>g, niet alleen werkzaamhe<strong>de</strong>n verrichten voor dit<br />
bedrijf, maar ook voor Pantar bij verschillen<strong>de</strong> commerciële bedrijven.<br />
Een betaal<strong>de</strong> baan hield ik er niet aan over. Ik had al langer dat vermoe<strong>de</strong>n, maar na<br />
een half jaar werd dit bevestigd <strong>in</strong> een evaluatiegesprek.<br />
Hoewel men buitengewoon tevre<strong>de</strong>n was over mijn functioneren (ik kom op tijd, doe<br />
mijn werk, geen absentie, enzovoorts) was een contract niet haalbaar. Ik ben een<br />
gratis werkkracht voor wie <strong>de</strong> baas ook nog eens 2.000 euro subsidie van <strong>de</strong><br />
gemeente toe krijgt.”<br />
“2 Weken voor <strong>de</strong> afloop van dit z<strong>in</strong>loze 'traject' (<strong>de</strong> nieuwe licht<strong>in</strong>g gratis werkkrach-<br />
ten is <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls alweer aangeleverd), stuurt Pantar mij door naar <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> 'werkgever'.<br />
Ik kan geen eisen of voorwaar<strong>de</strong>n stellen, want het is een verplichte<br />
tewerkstell<strong>in</strong>g. Re<strong>de</strong>lijk zou zijn dat ik <strong>in</strong> ie<strong>de</strong>r geval na 3 maan<strong>de</strong>n een kans heb op<br />
een contract. Maar <strong>de</strong> man van Pantar vertelt mij dat ‘werkgevers geen garanties<br />
geven’. Ik ben han<strong>de</strong>lswaar. Men kan mij gedwongen tewerkstellen bij werkgevers,<br />
zon<strong>de</strong>r dat ik hier iets tegen<strong>in</strong> mag brengen.”<br />
De afspraken die Pantar met meneer S. maakt zijn volgens hem geen afspraken. Het<br />
gaat hier om eenzijdig opgeleg<strong>de</strong> dwang. Men beschikt over mid<strong>de</strong>len waartegen hij<br />
zich onmogelijk kan verweren. Een kort<strong>in</strong>g van 200 euro op zijn uitker<strong>in</strong>g betekent<br />
15
voor hem namelijk een maand geen eten. Als zijn uitker<strong>in</strong>g wordt stopgezet, betekent<br />
dit dat hij over 3 maan<strong>de</strong>n op straat staat. Hij heeft dus opnieuw geen keus.<br />
Meneer S. wil echt graag werken en kan morgen beg<strong>in</strong>nen. Maar dan wel voor een<br />
gewoon salaris. Hij wil zelfs nog 3 maan<strong>de</strong>n gratis werken maar wel met uitzicht op<br />
een contract. Hij heeft al een jaar lang onbetaald werk verricht en functioneert goed.<br />
Maar dit v<strong>in</strong>dt hij slavernij, onbetaald werk zon<strong>de</strong>r enig uitzicht op verbeter<strong>in</strong>g. Hierna<br />
zal men hem ongetwijfeld weer naar <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> werkgever sturen. Hoe lang gaat dit<br />
door? Hij is totaal weerloos tegen <strong>de</strong> dwangmatige en verne<strong>de</strong>ren<strong>de</strong> praktijken van<br />
Pantar. Men kan hem letterlijk te gron<strong>de</strong> richten, met excuus dat hij zich niet aan<br />
eenzijdig opgeleg<strong>de</strong> afspraken houdt. Hij heeft geen keus.<br />
“Als <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong> krijg ik een stigma opgeplakt. Men <strong>de</strong>nkt dat je een luie<br />
don<strong>de</strong>r bent die <strong>de</strong> hele ochtend <strong>in</strong> zijn bed ligt, en <strong>de</strong> rest van <strong>de</strong> dag doorbrengt met<br />
lanterfanten en bier dr<strong>in</strong>ken op kosten van <strong>de</strong> belast<strong>in</strong>gbetaler en er waarschijnlijk<br />
nog zwart bijklust ook. Het is ironisch, dat <strong>de</strong> huidige regelgev<strong>in</strong>g <strong>de</strong> belast<strong>in</strong>gbetaler<br />
juist meer kost, omdat er subsidies wor<strong>de</strong>n verstrekt aan zowel Pantar als aan <strong>de</strong><br />
werkgevers. De huidige regels gaan voorbij aan het fundamentele pr<strong>in</strong>cipe, dat arbeid<br />
beloond dient te wor<strong>de</strong>n.”<br />
Geen kans op regulier werk/misbruik tegenprestatie<br />
Voor meneer S. is het uitzicht op regulier werk volgens hem nihil, zon<strong>de</strong>r een<br />
dui<strong>de</strong>lijk traject naar een reguliere baan moet hij als tegenprestatie wel aan <strong>de</strong><br />
slag bij Pantar. Dit op straffe van het korten op zijn uitker<strong>in</strong>g, hij voelt zich daardoor<br />
machteloos en moet zich schikken <strong>in</strong> zijn situatie.<br />
16
ZELFS LANDELIJKE ZENDTIJD HELPT NIELS NIET AAN EEN BAAN<br />
Na <strong>de</strong> opnames van ‘Debat op 2’ waar m<strong>in</strong>ister Kamp zijn stell<strong>in</strong>g ver<strong>de</strong>dig<strong>de</strong> dat<br />
mensen die een uitker<strong>in</strong>g hebben weer zo snel mogelijk aan <strong>de</strong> slag moeten, pakte<br />
Niels <strong>de</strong> microfoon. Hij vroeg aan <strong>de</strong> aanwezige on<strong>de</strong>rnemers wie hem wil uitnodigen<br />
voor een gesprek. Slechts één <strong>de</strong>ed dat, een directeur van het UWV. Deze uitnodig<strong>in</strong>g<br />
hielp hem later <strong>de</strong>uren te openen, maar dit leid<strong>de</strong> helaas niet tot een baan.<br />
Dit is één van <strong>de</strong> manieren waarop Niels, 53 jaar, geprobeerd heeft om werk te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n.<br />
Gezien zijn vooropleid<strong>in</strong>gen en werkervar<strong>in</strong>g zou dat toch moeten lukken. Hij heeft<br />
een meao-diploma, een textielbrevet, een slijtervakdiploma, een veiligheidsbrevet en<br />
nog enkele certificaten. Hij heeft gewerkt als verkoper, filiaalmanager, boekhou<strong>de</strong>r en<br />
zelfs als leraar economie. Aan het beg<strong>in</strong> van <strong>de</strong> economische crisis (2008) raakte hij<br />
werkloos en kwam hij uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk medio 2010 <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>.<br />
Ook hij moest met behoud van uitker<strong>in</strong>g aan <strong>de</strong> slag bij het SW-bedrijf van Rotterdam.<br />
Enkele maan<strong>de</strong>n werkte hij <strong>in</strong> <strong>de</strong> buurt van Rotterdam <strong>in</strong> een kas. Dit heeft hem niet<br />
<strong>de</strong> kans op een baan opgeleverd, wel <strong>de</strong> ervar<strong>in</strong>g met WSW'ers. Hij weet nu zeker dat<br />
SW-bedrijven nodig zijn.<br />
Niels solliciteert zich on<strong>de</strong>rtussen suf. En echt niet alleen <strong>in</strong> Rotterdam. Het lukte<br />
bijna een baan te krijgen <strong>in</strong> Noord-Brabant. Hij geeft aan te willen reizen en te willen<br />
verhuizen als hij een baan krijgt die zekerheid biedt. Langsgaan bij uitzendbureaus<br />
levert we<strong>in</strong>ig op, vaak een verwijz<strong>in</strong>g naar <strong>de</strong> website voor <strong>in</strong>schrijv<strong>in</strong>g. Daar blijft het<br />
bij. Het eerste jaar dat hij werkloos was, werd hij enkele keren uitgenodigd voor een<br />
gesprek. Helaas viel <strong>de</strong> keuze niet op hem. Inmid<strong>de</strong>ls wordt hij niet meer uitgenodigd,<br />
waarschijnlijk omdat er nu een ‘gat’ <strong>in</strong> zijn cv zit, omdat hij ou<strong>de</strong>r wordt en omdat er<br />
onvoldoen<strong>de</strong> banen zijn.<br />
Maar Niels komt <strong>de</strong> week goed door. De tegenprestatie vult hij <strong>in</strong> als vrijwilliger bij<br />
een hulpdienst voor mensen met een scala aan soorten problemen. Daarnaast is hij<br />
actief ka<strong>de</strong>rlid van <strong>de</strong> FNV. Hij is vrijwilliger bij een lokaalgroep en vrijwilliger bij <strong>de</strong><br />
17
elast<strong>in</strong>gservice. Hij voldoet daarmee helemaal aan <strong>de</strong> eis van Rotterdam om 20 uur<br />
tegenprestatie te leveren. Maar het liefst heeft hij een gewone baan met een gewoon<br />
loon.<br />
Geen uitzicht op regulier werk/verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g<br />
Voor Niels lijkt <strong>de</strong> kans dat hij een ‘normale baan krijgt steeds ver<strong>de</strong>r te sl<strong>in</strong>ken,<br />
ondanks veelvuldige sollicitatiepog<strong>in</strong>gen. Voor hem zit zijn werken met behoud<br />
van uitker<strong>in</strong>g er even op. Hij vult zijn tegenprestatie <strong>in</strong> met vrijwilligerswerk.<br />
18
ZE LIJKEN HET WEL BEST TE VINDEN<br />
Jeffrey is 27 jaar en woont <strong>in</strong> W<strong>in</strong>schoten. Enkele maan<strong>de</strong>n gele<strong>de</strong>n beland<strong>de</strong> hij tot<br />
zijn afgrijzen <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>. Via werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g probeert hij <strong>in</strong>mid-<br />
<strong>de</strong>ls aan <strong>de</strong> slag te komen, maar hij krijgt steeds vaker het gevoel dat het voor <strong>de</strong><br />
gemeente Oldambt alleen maar draait om <strong>de</strong> <strong>in</strong>leenvergoed<strong>in</strong>g die zij voor hem<br />
ontvangen.<br />
“Er wordt gewoonweg geen reken<strong>in</strong>g gehou<strong>de</strong>n met mijn persoonlijke situatie. Ik heb<br />
diverse diploma’s, waaron<strong>de</strong>r die voor heftruckchauffeur en banketbakker. Ik doe op<br />
dit moment simpel <strong>in</strong>pakwerk, waar ik mijn capaciteiten totaal niet kwijt kan. Maar ik<br />
word gedwongen om dit te doen, an<strong>de</strong>rs wordt er gekort op mijn uitker<strong>in</strong>g. Daar wordt<br />
ook regelmatig mee gedreigd: ‘als je dit niet doet, dan krijg je geen geld meer’.”<br />
Voor Jeffrey is het dui<strong>de</strong>lijk dat <strong>de</strong> gemeente blij is om hem <strong>in</strong>pakwerk te laten doen,<br />
waarvoor zij beloond wor<strong>de</strong>n. “Dit is regulier werk dat eer<strong>de</strong>r door SW’ers werd<br />
gedaan, dus <strong>de</strong> gemeente bespaart nu op <strong>de</strong> kosten. Ze zou<strong>de</strong>n me eigenlijk richt<strong>in</strong>g<br />
een an<strong>de</strong>re baan moeten begelei<strong>de</strong>n, maar behalve het feit dat ze willen dat ik vier<br />
sollicitaties brieven per week schrijf, doen ze daar niks aan.”<br />
Bijkomend probleem is dat Jeffrey <strong>in</strong> een regio woont waar <strong>de</strong> werkloosheid op dit<br />
moment enorm hoog is. “De verplicht<strong>in</strong>g om vier keer per week te solliciteren is<br />
natuurlijk een mooi streven, maar er zijn gewoonweg geen vacatures. Je zou toch<br />
verwachten dat <strong>de</strong> gemeente er dan alles aan<strong>de</strong>ed om wel geschikte banen voor<br />
uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n? Maar het lijkt wel of ze het zo best v<strong>in</strong><strong>de</strong>n.”<br />
Om toch maar aan het werk te komen, gaat Jeffrey langs alle uitzendbureaus <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
regio. Maar keer op keer vangt hij bot. “Nu heb ik misschien uitzicht op tij<strong>de</strong>lijk werk,<br />
dat zou me uit <strong>de</strong>ze uitzichtloze situatie helpen. Maar ik ben bang dat ik daarna weer<br />
keihard terugval en weer aan <strong>de</strong> lopen<strong>de</strong> band uitzichtloos <strong>in</strong>pakwerk moet doen.”<br />
19
Gemeenten gebruiken uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n om kosten te drukken<br />
Voor het <strong>in</strong>pakwerk dat Jeffrey verricht krijgt <strong>de</strong> gemeente een vergoed<strong>in</strong>g van <strong>de</strong><br />
werkgever van Jeffrey. Zon<strong>de</strong>r hem ver<strong>de</strong>r te begelei<strong>de</strong>n wordt er dus gewoonweg<br />
geld aan hem verdiend door een <strong>in</strong>stantie die hem naar werk zou moeten begelei<strong>de</strong>n.<br />
20
VER ONDER ZIJN NIVEAU FULLTIME AAN DE SLAG<br />
Nee, hij v<strong>in</strong>dt zichzelf niet zielig, maar baalt van <strong>de</strong> situatie. Frank uit Utrecht, 30 jaar,<br />
beland<strong>de</strong> een half jaar gele<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong> na een reorganisatie bij zijn vorige werkgever.<br />
Hij weet, gelukkig, dat hij nog voldoen<strong>de</strong> kansen heeft om <strong>de</strong> arbeidsmarkt op<br />
te komen, maar het werk wat hij nu doet en <strong>de</strong> manier waarop hij begeleid wordt<br />
maken hem regelmatig moe<strong>de</strong>loos.<br />
Als afgestu<strong>de</strong>erd HBO’er werkte hij hiervoor als ICT’er <strong>in</strong> <strong>de</strong> autobranche. Me<strong>de</strong> door<br />
<strong>de</strong> economische malaise <strong>in</strong> <strong>de</strong> autowereld, werd hij ontslagen. Tientallen sollicitaties<br />
had<strong>de</strong>n vooralsnog geen resultaat. Na enkele maan<strong>de</strong>n WW is hij <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong><br />
terechtgekomen.<br />
“Ik sta ie<strong>de</strong>re dag flessen <strong>in</strong> een krat te stapelen. Niet dat ik me daar te goed voor<br />
voel, maar het is verplicht en er blijft dus geen tijd over om ver<strong>de</strong>r te solliciteren. Ik<br />
werk samen met SW’ers die daar al jaren werken en nog m<strong>in</strong><strong>de</strong>r uitzicht op een reguliere<br />
baan hebben dan ik. Dat is heel schrijnend om te zien. Maar <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls vrees ik dat<br />
ik met <strong>de</strong> huidige arbeidsmarkt dit werk ook nog wel een tijd moet doen.”<br />
“Wat er vooral ontbreekt is <strong>de</strong> begeleid<strong>in</strong>g vanuit <strong>de</strong> gemeente. Ik weet dat ze voor mij<br />
een vergoed<strong>in</strong>g krijgen, maar er wordt niets aan gedaan om me aan het werk te<br />
helpen. De vacatures die me wor<strong>de</strong>n aangebo<strong>de</strong>n sluiten totaal niet aan op mijn werkervar<strong>in</strong>g<br />
en daarnaast is er nauwelijks gelegenheid om sollicitatiebrieven te schrijven.<br />
Ik v<strong>in</strong>d het niet erg om dit <strong>in</strong> mijn eigen tijd te doen, maar doordat ik verplicht 32 uur<br />
moet werken ontbreekt die tijd vaak.”<br />
“Ik v<strong>in</strong>d het vooral schokkend dat er niet naar je capaciteiten wordt gekeken en dat je<br />
zomaar op <strong>de</strong> hoop geveegd wordt. Zo van, uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n, die zijn te lui om<br />
zelf echt iets aan te pakken en dus hou<strong>de</strong>n we ze maar aan het werk op <strong>de</strong>ze manier.<br />
En een mooie bijkomstigheid is dat we er ook nog wat aan verdienen. Die sfeer heerst<br />
er echt, je wordt behan<strong>de</strong>ld als een nummer, zon<strong>de</strong>r enige persoonlijke aandacht.”<br />
21
Behoud van uitker<strong>in</strong>g is productie draaien<br />
Frank wordt ver on<strong>de</strong>r zijn niveau aan het werk gehou<strong>de</strong>n. Het werk sluit totaal<br />
niet aan op zijn capaciteiten, maar enige vorm van begeleid<strong>in</strong>g om hem aan het<br />
werk te helpen ontbreekt.<br />
22
WERKEN ZONDER LOON<br />
Ja, het is enorm leuk werk, zegt mevrouw O. uit Oldambt. Maar een uitzicht<br />
op een vast contract bij <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ropvang waar ze werkt, zit er helaas niet<br />
<strong>in</strong>. “Althans dat werd me op dag één al me<strong>de</strong>ge<strong>de</strong>eld en tot nu toe is daar<br />
geen veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g <strong>in</strong> gekomen.”<br />
Mevrouw O. werkt s<strong>in</strong>ds enkele maan<strong>de</strong>n op een k<strong>in</strong><strong>de</strong>ropvang <strong>in</strong> haar<br />
woonplaats. Voor 20 uur per week met behoud van uitker<strong>in</strong>g. Ver<strong>de</strong>r is<br />
ze aangewezen op <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>, waar ze al enkele jaren <strong>in</strong> zit. Dolgraag<br />
zou ze fulltime aan <strong>de</strong> slag gaan <strong>in</strong> <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ropvang, maar met <strong>de</strong><br />
komen<strong>de</strong> bezu<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>gen op <strong>de</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ropvang acht ze die kans kle<strong>in</strong>.<br />
23
“Ik voel me tewerkgesteld, want ik word achtergesteld bij mijn an<strong>de</strong>re collega’s die op<br />
<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> opvang werken. De gemeente heeft met mijn ‘werkgever’ een overeenkomst<br />
gesloten waar ze bei<strong>de</strong>n beter van wor<strong>de</strong>n. Natuurlijk ben ik blij dat <strong>de</strong> gemeente<br />
ervoor zorgt dat ik dit uitdagen<strong>de</strong> werk mag doen, maar ik voel me m<strong>in</strong><strong>de</strong>rwaardig en<br />
niet serieus genomen. Waarom zoeken ze niet met me mee om dit werk uit te brei<strong>de</strong>n?<br />
Ik ben verplicht om te solliciteren, maar zon<strong>de</strong>r enige vorm van begeleid<strong>in</strong>g.”<br />
Mevrouw O. is bang voor <strong>de</strong> situatie als haar contract over een paar maan<strong>de</strong>n afloopt<br />
en ze naar alle waarschijnlijkheid weer <strong>in</strong> <strong>de</strong> sociale werkplaats aan <strong>de</strong> slag moet. “Dan<br />
ben ik weer terug bij af, <strong>in</strong> een uitzichtloze situatie. Waarom wordt er niet gewoon<br />
gekeken wat <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n voor mij zijn om mijn werk hier voort te zetten? Ik<br />
begrijp dat niet, vanaf dag één was dui<strong>de</strong>lijk dat ik een soort project ben. Er is<br />
voldoen<strong>de</strong> werk, maar voor zowel <strong>de</strong> gemeente als mijn werkgever is dit natuurlijk een<br />
stuk goedkoper. Ik wil gewoon volwaardig meedraaien, zon<strong>de</strong>r me zorgen te maken.”<br />
De tegenprestatie telt<br />
In het geval van mevrouw O. wordt er niet ver<strong>de</strong>r gekeken dan <strong>de</strong> overeenkomst<br />
waarmee werkgever en gemeente <strong>de</strong> kosten kunnen drukken. Het is dui<strong>de</strong>lijk dat<br />
ze capabel is om dit werk te doen, maar er wordt geen uitzicht op ver<strong>de</strong>r werk<br />
gebo<strong>de</strong>n.<br />
24
HAAKJES TIMMEREN ZONDER UITZICHT OP REGULIER WERK<br />
Niet blij is een un<strong>de</strong>rstatement, zegt L.S. uit Venlo. “Dit had ik op mijn 51ste niet voor-<br />
zien voor mezelf. Het timmeren van haakjes op schil<strong>de</strong>rlijsten is niet <strong>de</strong> meest uitdagen<strong>de</strong><br />
bezigheid.”<br />
Voor meneer S. was het antwoord op <strong>de</strong> vraag of hij wil<strong>de</strong> werken natuurlijk een<br />
volmondig ‘ja’. Na een aantal maan<strong>de</strong>n <strong>in</strong> <strong>de</strong> WW, stond hij weer te trappelen om aan <strong>de</strong><br />
slag te gaan. Ruim veertig jaar had hij als timmerman gewerkt, maar door <strong>de</strong> economische<br />
crisis g<strong>in</strong>g het bouwbedrijf waar hij werkte op <strong>de</strong> fles. Ondanks veelvuldige sollicitaties<br />
heeft hij geen werk kunnen v<strong>in</strong><strong>de</strong>n. Dus dan maar aan <strong>de</strong> slag via <strong>de</strong> gemeente.<br />
“Maar ik g<strong>in</strong>g ervan uit dat het een betaal<strong>de</strong> baan zou zijn. Maar het is een participatieplaats.<br />
Tw<strong>in</strong>tig uur werk ik voor mijn uitker<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re 20 uur krijg ik door een<br />
uitzendbureau betaald. Ik kan hier echter nauwelijks van rondkomen, dus ik heb<br />
gevraagd of ik niet veertig uur aan <strong>de</strong> slag kan voor het uitzendbureau. Maar dat kan<br />
niet, omdat dat niet volgens <strong>de</strong> afspraak met <strong>de</strong> gemeente zou zijn.”<br />
S. is verteld dat dit werk tij<strong>de</strong>lijk is, tot aan <strong>de</strong> Kerst. “We wor<strong>de</strong>n gewoon <strong>in</strong>gezet om<br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> drukke perio<strong>de</strong> voor een paar extra han<strong>de</strong>n te zorgen. Dit heeft niks te<br />
maken met het begelei<strong>de</strong>n van mensen naar nieuw werk. Ik voel me regelmatig<br />
gebruikt door <strong>de</strong> werkgever die <strong>in</strong> mijn ogen handig gebruikt maakt van <strong>de</strong> uitzichtloze<br />
situatie waar<strong>in</strong> uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n verkeren.”<br />
Gemeente profiteert van penibele situatie<br />
Het <strong>in</strong>zetten van uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n als reguliere werknemers zorgt ervoor<br />
dat het meneer S. ontbreekt aan uitzicht op regulier werk. Ook hier ontbreekt<br />
weer <strong>de</strong> begeleid<strong>in</strong>g, maar wordt een uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong> <strong>in</strong>gezet als volwaardige<br />
werkkracht, zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> rechten die daar normaal gesproken bij komen kijken.<br />
25
GROTERE VERHALEN<br />
De twee verhalen op <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> pag<strong>in</strong>a’s zijn grotere verhalen die verzameld zijn bij<br />
twee verschillen<strong>de</strong> <strong>in</strong>stantie die zich bezighou<strong>de</strong>n met uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n. De<br />
eerste betreft het Amsterdamse re-<strong>in</strong>tegratiebedrijf Pantar en ver<strong>de</strong>rop is het verhaal<br />
te lezen van Tra<strong>in</strong><strong>in</strong>gs- en Diagnose Centrum (TDC) van <strong>de</strong> gemeente Emmen. Bij<br />
bei<strong>de</strong> organisaties is veel aan <strong>de</strong> hand en regelmatig bereiken klachten van ‘werknemers’<br />
<strong>de</strong> FNV. Het verhaal over Pantar is een bijdrage van <strong>de</strong> Bijstandsbond. Het<br />
verhaal over TDC wordt on<strong>de</strong>rsteund door maar liefst zeventig me<strong>de</strong>werkers van<br />
<strong>de</strong>ze <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g die graag willen dat <strong>de</strong> misstan<strong>de</strong>n b<strong>in</strong>nen het bedrijf <strong>de</strong> buitenwereld<br />
bereiken.<br />
EEN KIJKJE IN DE AMSTERDAMSE RE-INTEGRATIEWERELD<br />
In het ka<strong>de</strong>r van het re-<strong>in</strong>tegratiebeleid van <strong>de</strong> gemeente Amsterdam wor<strong>de</strong>n verschillen<strong>de</strong><br />
projecten uitgevoerd voor <strong>de</strong> kansrijkere werkzoeken<strong>de</strong>n. Voorbeel<strong>de</strong>n zijn <strong>de</strong><br />
vacaturecarrousel, kandidaten voor het Werkgevers Service Punt (<strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong><br />
WSP-kandidaten) en <strong>de</strong> <strong>in</strong>zet van participatiebanen.<br />
Wat zijn <strong>de</strong> rechten van <strong>de</strong>ze werkzoeken<strong>de</strong>n en welke voorwaar<strong>de</strong>n moeten zij accepteren?<br />
Voor <strong>de</strong> WSW bestaat een cao. Mooi. Maar voor <strong>de</strong> rest blijkt het allemaal nogal<br />
vaag te zijn geformuleerd. Sommige vestig<strong>in</strong>gen of af<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gen van puur commerciële<br />
bedrijven draaien <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls soms volledig op 'mensen van het Amsterdamse bedrijf<br />
Pantar', die zowel <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n die met behoud van uitker<strong>in</strong>g werken als<br />
WSW'ers kunnen zijn. Pantar lokt werkgevers met <strong>de</strong> boodschap dat hun werknemers<br />
lekker goedkoop zijn.<br />
Het PostNL bus<strong>in</strong>ess po<strong>in</strong>t op <strong>de</strong> Nobelweg draait <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls volledig op 'mensen van<br />
Pantar'. Het is een w<strong>in</strong>kel met postbussen en een postver<strong>de</strong>elcentrum. Iemand die<br />
daar een postbus heeft, bracht laatst een bezoek aan het kantoor. Men <strong>de</strong>el<strong>de</strong> hem<br />
mee, dat het kantoor gesloten was. Alle leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n waren ziek en aangezien <strong>de</strong><br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n allemaal wer<strong>de</strong>n uitgevoerd door 'mensen van Pantar', waren die<br />
26
maar naar huis gestuurd. Een van <strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong> <strong>de</strong>tacher<strong>in</strong>g is namelijk dat<br />
er voor <strong>de</strong> 'mensen van Pantar' een leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong> aanwezig moet zijn.<br />
Dat er op die manier op grote schaal verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> arbeidsmarkt plaatsv<strong>in</strong>dt,<br />
behoeft geen betoog. Van <strong>de</strong> week kregen wij een man aan <strong>de</strong> telefoon en dat loopt<br />
helemaal <strong>de</strong> spuigaten uit. Hij is doorverwezen naar Pantar (het gemeentelijk re-<strong>in</strong>tegratiebedrijf)<br />
en die brachten hem <strong>in</strong> contact met een groot lan<strong>de</strong>lijk bedrijf met vele<br />
vestig<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland. Die werkzoeken<strong>de</strong> heeft daar naar eigen zeggen een<br />
gesprek van 2 uur gehad, met <strong>de</strong> consulent van Pantar erbij. Hij wil graag werken en<br />
ziet het wel zitten. Maar hij bel<strong>de</strong> toch, want hij twijfel<strong>de</strong> toch een beetje over <strong>de</strong><br />
arbeidsvoorwaar<strong>de</strong>n. Hij beweer<strong>de</strong> dat hij namelijk 6 dagen per week m<strong>in</strong>imaal 8 uur<br />
moet werken (dus m<strong>in</strong>imaal 48 uur) en dus ook op zaterdag. Daarnaast moet hij nachtdiensten<br />
draaien. En het kan ook voorkomen dat hij 's avonds om half 10 wordt opgeroepen.<br />
“Wij hebben hier geen van 8 tot 5 mentaliteit”, aldus een van <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers<br />
van het bedrijf tij<strong>de</strong>ns het gesprek. Maar nu komt het. Die werkzoeken<strong>de</strong> moet dus wel<br />
eerst een half jaar werken met behoud van <strong>bijstand</strong>suitker<strong>in</strong>g (niets erbij). En dan<br />
wordt hij misschien <strong>in</strong> dienst genomen. Het schijnt dat het bedrijf wel meer met<br />
<strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n/werkzoeken<strong>de</strong>n werkt op die basis. Er was naar zeggen van <strong>de</strong><br />
man <strong>in</strong> <strong>de</strong> Amsterdamse vestig<strong>in</strong>g zelfs iemand aangenomen, die eerst een half jaar<br />
met behoud van uitker<strong>in</strong>g aan het werk was.<br />
Wij vragen ons <strong>in</strong> dit verband af hoe het <strong>in</strong> an<strong>de</strong>re plaatsen zit met dit bedrijf. Enige<br />
navraag over <strong>de</strong> rechten bij werktij<strong>de</strong>n lever<strong>de</strong> <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie op. De algemene<br />
voorwaar<strong>de</strong>n participatieplaatsen DWI bevatten <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> z<strong>in</strong>sne<strong>de</strong>n:<br />
27
ARBEIDSDUUR, WERKTIJD EN VERLOF<br />
Arbeidsduur<br />
De arbeidsduur van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemer bedraagt tenm<strong>in</strong>ste 16 uur met opbouw naar 32<br />
uur en maximaal fulltime per week; <strong>in</strong> <strong>de</strong> urenopbouw is tijd beschikbaar voor<br />
schol<strong>in</strong>g.<br />
Werktij<strong>de</strong>n<br />
De werktij<strong>de</strong>n zijn zoveel mogelijk <strong>in</strong> overeenstemm<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g gebruikelijke<br />
regel<strong>in</strong>g en wor<strong>de</strong>n na<strong>de</strong>r geregeld bij <strong>de</strong> plaats<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemer <strong>in</strong> een<br />
plaats<strong>in</strong>gsovereenkomst.<br />
Verlof<br />
De <strong>de</strong>elnemer heeft recht op verlof conform <strong>de</strong> volgens <strong>de</strong> WWB toegestane vakantietermijn.<br />
Opnemen verlof<br />
Opnemen van verlofdagen v<strong>in</strong>dt plaats zoveel mogelijk overeenkomstig <strong>de</strong> regel<strong>in</strong>g<br />
die bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g gebruikelijk is. Bij geschillen zal <strong>de</strong> WWB lei<strong>de</strong>nd zijn.<br />
Onregelmatig werk<br />
Onregelmatig werk v<strong>in</strong>dt plaats <strong>in</strong> overeenstemm<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g gebruikelijke<br />
regel<strong>in</strong>g en wordt na<strong>de</strong>r geregeld bij plaats<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemer. Eventueel bij <strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g gebruikelijke toeslagen wor<strong>de</strong>n omgezet <strong>in</strong> vrije tijd.<br />
Hieruit blijkt dat <strong>de</strong> werktij<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> regel<strong>in</strong>g van onregelmatig werk plaatsv<strong>in</strong><strong>de</strong>n '<strong>in</strong><br />
overeenstemm<strong>in</strong>g met <strong>de</strong> bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g gebruikelijke regel<strong>in</strong>g'. Een verwijz<strong>in</strong>g naar<br />
een cao v<strong>in</strong><strong>de</strong>n we niet. Een vage formuler<strong>in</strong>g, waarmee je alle kanten uit kunt. Wij<br />
v<strong>in</strong><strong>de</strong>n dat <strong>de</strong>ze algemene voorwaar<strong>de</strong>n wel een stuk dui<strong>de</strong>lijker moeten wor<strong>de</strong>n<br />
geformuleerd, om situaties als bovenomschreven te voorkomen, of <strong>de</strong> beschreven<br />
case achteraf nu volledig juist blijkt te zijn of niet.<br />
28
WERKINSCHAKELING IN EMMEN<br />
Vanuit Emmen wer<strong>de</strong>n meer<strong>de</strong>re meld<strong>in</strong>gen ontvangen. Re<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong> FNV om daar<br />
eens langs te gaan. Meer dan 70 mensen wil<strong>de</strong>n hun verhaal kwijt en hebben <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls<br />
een brief aan <strong>de</strong> gemeente gestuurd met hun klachten.<br />
In Emmen wor<strong>de</strong>n grote groepen goed bemid<strong>de</strong>lbare werkzoeken<strong>de</strong>n aan het werk<br />
gezet bij <strong>de</strong> sociale werkvoorzien<strong>in</strong>g. Deze is echter bedoeld voor mensen die aangewezen<br />
zijn op beschut werk en niet voor mensen die goed bemid<strong>de</strong>lbaar zijn. Werkzoeken<strong>de</strong>n<br />
<strong>in</strong> Emmen wor<strong>de</strong>n nog voor <strong>de</strong> officiële toekenn<strong>in</strong>g van <strong>bijstand</strong> naar het<br />
Tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g en Diagnose Centrum (TDC) gestuurd. Dit centrum is on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het sociale<br />
werkvoorzien<strong>in</strong>g EMCO.<br />
ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN<br />
De arbeidsomstandighe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> het TDC <strong>de</strong>ugen niet. Er is geen sprake van een arbeidsovereenkomst.<br />
Dat maakt <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers vogelvrij <strong>in</strong> allerlei opzichten.<br />
• Een <strong>de</strong>elneemster viel heftig op haar rug door een kapotte rugleun<strong>in</strong>g. De zaak is<br />
niet aan <strong>de</strong> <strong>in</strong>spectie SZW (<strong>de</strong> arbeids<strong>in</strong>spectie) gemeld, hoewel daar alle aanleid<strong>in</strong>g<br />
toe was. Blijvend letsel en <strong>in</strong> ie<strong>de</strong>r geval volgscha<strong>de</strong> is aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>.<br />
• De werktafels en stoelen laten langdurig zitten niet toe. Als iemand met rugklachten<br />
om die re<strong>de</strong>n even gaat staan of lopen, levert <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g commentaar. Iemand<br />
an<strong>de</strong>rs wordt een niet passen<strong>de</strong> werkhoud<strong>in</strong>g verweten wegens niet rechtop<br />
zitten, zelfs wanneer aangegeven wordt dat door problemen met <strong>de</strong> rug en <strong>de</strong><br />
slechte kwaliteit stoelen <strong>de</strong> hele dag <strong>in</strong> <strong>de</strong> houd<strong>in</strong>g zitten niet mogelijk is.<br />
• Verschillen<strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers wordt gesommeerd te blijven werken hoewel ze zware<br />
pijnstillers slikken tegen rugklachten. Aangepast werk of een betere werkplek is er<br />
niet. Aan een <strong>de</strong>elnemer werd meege<strong>de</strong>eld “Je moet er mee (<strong>de</strong> rugpijn) leren<br />
omgaan. Je moet je niet achter je klacht verstoppen.<br />
• Een <strong>de</strong>elnemer met allergische klachten voor planten werd <strong>de</strong>sondanks <strong>de</strong> groenvoorzien<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong>gestuurd en mocht daar weer vertrekken met een gezwollen gezicht.<br />
• In het centrum wer<strong>de</strong>n con<strong>de</strong>nsbakjes geschuurd om bramen weg te halen. Hier<br />
komt veel glasvezelstof bij vrij. Men moest dit doen zon<strong>de</strong>r beschermen<strong>de</strong> kled<strong>in</strong>g.<br />
Het glasvezelstof is slecht voor huid en luchtwegen. Inmid<strong>de</strong>ls is dit veran<strong>de</strong>rd.<br />
29
• De doekjes bij het doekjesvouwen zijn veelal niet echt schoon en er zitten regelmatig<br />
poepresten tussen. Er zit zo nu en dan een (gebruikte?) <strong>in</strong>jectiespuit bij.<br />
• Een vrouw met een ernstig zieke dochter van enige maan<strong>de</strong>n oud wordt geweigerd<br />
om voor haar dochter te zorgen.<br />
SFEER<br />
Eén van <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers aan <strong>de</strong> tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g zegt: "Het eerste wat me opvalt bij het TDC is<br />
<strong>de</strong> beklemmen<strong>de</strong> sfeer. Die hangt als een <strong>de</strong>ken om je heen”. An<strong>de</strong>ren vullen aan:<br />
“Alsof je een gevangenis b<strong>in</strong>nenloopt.” Deelnemers voelen zich overgeleverd aan <strong>de</strong><br />
macht en willekeur van <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g.<br />
• Mensen die een stra�ort<strong>in</strong>g hebben ontvangen, zijn een tijd daarna pispaaltje met<br />
dreigementen en commentaar.<br />
• Jobcoaches dragen <strong>de</strong>elnemers op om het naamplaatje op <strong>de</strong> voorgeschreven wijze<br />
te dragen: “Pas op, an<strong>de</strong>rs krijg je 10 procent kort<strong>in</strong>g”. Deze dreigementen wor<strong>de</strong>n<br />
willekeurig uitge<strong>de</strong>eld.<br />
• Het is niet hel<strong>de</strong>r waar een vertrouwenspersoon is wanneer een leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong><br />
over <strong>de</strong> schreef gaat.<br />
De <strong>de</strong>elnemers mel<strong>de</strong>n we<strong>in</strong>ig goeds over <strong>de</strong> jobcoaches en klantmanagers: zelf<br />
dragen <strong>de</strong> klantmanagers hun naamplaatjes alleen als er een <strong>de</strong>legatie van raadsle<strong>de</strong>n<br />
of wethou<strong>de</strong>rs komt kijken. Door verschei<strong>de</strong>ne dubbelfuncties en door slechte <strong>in</strong>formatie<br />
weten <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers vaak niet eens wie wat voor hen doet. Op <strong>de</strong> werkvloer<br />
wordt veelvuldig gedreigd met stra�ort<strong>in</strong>gen op <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>g. De spreekkamers van<br />
<strong>de</strong> klantmanagers wor<strong>de</strong>n vooral dan benut als er een <strong>de</strong>legatie is van het gemeentebestuur.<br />
Dan opeens ook hangen er allerlei vacatures aan het raam. Een week later,<br />
dan vrijwel allemaal verlopen, hangen ze er nog.<br />
WERK EN ONDERSTEUNING BIJ WERK ZOEKEN<br />
Werk is werk. De meeste <strong>de</strong>elnemers willen graag z<strong>in</strong>nig werk doen. Zelfs het doen<br />
van werk voor <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>g, <strong>in</strong> plaats van voor een afgesproken loon, is het probleem<br />
niet. Toch voelen <strong>de</strong>elnemers zich bekocht bij het verrichten van werk <strong>in</strong> het TDC.<br />
30
• Niemand van het TDC vertelt hoe het vouwen van doekjes nuttig kan zijn voor het<br />
v<strong>in</strong><strong>de</strong>n van een baan. Veel <strong>de</strong>elnemers hebben opleid<strong>in</strong>gen die bedoeld zijn om wat<br />
an<strong>de</strong>rs te doen dan het aangebo<strong>de</strong>n werk. Dat werk is op zich niet onz<strong>in</strong>nig, maar<br />
levert voor <strong>de</strong> meesten geen enkele tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g. Er is geen overleg over werk met <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>elnemers. Zij hebben daardoor het gevoel dat ze geen z<strong>in</strong>nig werk doen om <strong>de</strong><br />
kans op een baan te vergroten. En dat voor 32 uur per week op basis van een<br />
uitker<strong>in</strong>g, ver on<strong>de</strong>r het m<strong>in</strong>imumloon.<br />
• Klantmanagers en jobcoaches voeren geen gesprekken met <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers, maar<br />
lopen langs en maken competentieprofielen op. Die competentieprofielen bestaan<br />
uit checklijstjes. Voor veruit <strong>de</strong> meeste <strong>de</strong>elnemers is dat profiel b<strong>in</strong>nen 12 weken<br />
dui<strong>de</strong>lijk en is ver<strong>de</strong>re <strong>de</strong>elname aan het TDC nauwelijks z<strong>in</strong>vol. Dat wil zeggen: Als<br />
daar geen on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g wordt geleverd bij het zoeken van een baan.<br />
• Een getalenteer<strong>de</strong> voormalige accountmanager van een mediabedrijf kreeg te<br />
verstaan dat werken als accountmanager bij EMCO niet voor haar bestemd was en<br />
kreeg vooral <strong>de</strong> boodschap mee dat ze tevre<strong>de</strong>n moest zijn met doekjes vouwen.<br />
• Iemand an<strong>de</strong>rs mag, tij<strong>de</strong>lijk, een nieuwe huisstijl <strong>in</strong>voeren <strong>in</strong> <strong>de</strong> computersystemen.<br />
• Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> piekarbeid bij <strong>de</strong> Studieboekencentrale zijn veel TDC’ers <strong>in</strong>gezet. Dit is<br />
kortdurend uitzendwerk zon<strong>de</strong>r uitzicht op een vaste baan. Bij het TDC werd <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>elnemers verteld dat ze zich bij A<strong>de</strong>cco moesten mel<strong>de</strong>n voor dit werk. Er werd<br />
bij vermeld dat dit vrijwillig is, maar dat als je weiger<strong>de</strong> je wel moet rekenen op een<br />
“stevig gesprek” met je klantmanager.<br />
• De “banenbeurs” is een klaslokaal waar<strong>in</strong> computers staan met <strong>in</strong>ternet verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g.<br />
Er is alleen een homepage met l<strong>in</strong>ks naar enige uitzendbureaus. De versie van<br />
Internet Explorer is verou<strong>de</strong>rd en geeft op veel websites geen aansluit<strong>in</strong>g wegens<br />
weiger<strong>in</strong>g van certificaten. Ver<strong>de</strong>re begeleid<strong>in</strong>g is er nauwelijks en <strong>de</strong> begeleid<strong>in</strong>g<br />
die er is komt voornamelijk van an<strong>de</strong>re <strong>de</strong>elnemers.<br />
• Een van die <strong>de</strong>elnemers, die mocht gaan helpen op <strong>de</strong> ‘banenbeurs’, vertelt: “Gelukkig!<br />
Het werk op <strong>de</strong> productieaf<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g begon geestelijk echt zijn tol te eisen. Ik<br />
zocht naar vacatures, hielp mensen waar nodig en keek CV’s van me<strong>de</strong><strong>de</strong>elnemers<br />
na en hielp <strong>de</strong>ze te verbeteren. Ik kreeg toegang tot <strong>de</strong> accounts van alle <strong>de</strong>el-<br />
31
nemers. Later ben ik ook gaan assisteren bij <strong>de</strong> CV- en sollicitatietra<strong>in</strong><strong>in</strong>gen. Toen<br />
<strong>de</strong> leraar <strong>in</strong> <strong>de</strong> zomervakantie vrij was, g<strong>in</strong>g men er vanuit dat ik <strong>de</strong> lessen wel over<br />
kon nemen. Dat vond ik te ver gaan. Alle verantwoor<strong>de</strong>lijkhe<strong>de</strong>n van een docent,<br />
maar niet <strong>de</strong> bijbehoren<strong>de</strong> werknemersrechten en geen uitzicht op een baan. Treurig<br />
is dat <strong>de</strong> tra<strong>in</strong><strong>in</strong>gen vervolgens gewoon stil kwamen te liggen. De meeste TDC<br />
<strong>de</strong>elnemers dachten overigens dat ik op het TDC al een betaal<strong>de</strong> baan had. En dat<br />
had het <strong>in</strong> feite ook moeten zijn.”<br />
• Voor het gebruik van <strong>de</strong> banenbeurs mag ten hoogste één uur per dag gebruikt<br />
wor<strong>de</strong>n. Ie<strong>de</strong>reen v<strong>in</strong>dt dat te we<strong>in</strong>ig om fatsoenlijk te solliciteren. Vrijaf om te<br />
solliciteren wordt niet altijd gegeven. Op dat ene uur wordt met willekeur toegezien.<br />
Het is niet dui<strong>de</strong>lijk waarom <strong>de</strong> één wel en <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r niet toestemm<strong>in</strong>g krijgt<br />
om zijn of haar werk daar af te maken als het uur voorbij is.<br />
• Deelnemers krijgen niet <strong>de</strong> mogelijkheid om tij<strong>de</strong>ns werktijd bij uitzendbureaus<br />
langs te gaan. Er wordt verwacht dat men dit na werktijd doet. Ook voor zaken als<br />
tandarts en huisarts geeft men liever geen vrij. Deelnemers moeten ook dit eigenlijk<br />
buiten werktijd plannen. Dat is <strong>in</strong> een betaal<strong>de</strong> baan vaak net zo. Vooral bij <strong>de</strong><br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>re werkgevers. Maar er is hier geen sprake van een betaal<strong>de</strong> baan.<br />
Duur en effectiviteit van <strong>de</strong> activiteiten voor arbeids<strong>in</strong>schakel<strong>in</strong>g.<br />
Deelnemers krijgen bij b<strong>in</strong>nenkomst een filmpje te zien. Daar<strong>in</strong> wordt dui<strong>de</strong>lijk<br />
gemaakt dat Tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g en Diagnose maximaal 12 weken duren. Mon<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g wordt daarbij<br />
(soms) verteld van een mogelijke verleng<strong>in</strong>g van maximaal 12 weken. Na dit krappe<br />
half jaar krijgen veel <strong>de</strong>elnemers echter een (stage-)contractje voorgelegd waar<strong>in</strong><br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n voor een perio<strong>de</strong> tot 2 jaar kunnen wor<strong>de</strong>n verricht. Dit on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
noemer leer- en werkervar<strong>in</strong>gsplek. Eén van <strong>de</strong>elnemers werkt al een aantal jaren <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> gemeente Emmen b<strong>in</strong>nen re-<strong>in</strong>tegratietrajecten.<br />
Verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g van werk wordt door <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers gesignaleerd. Zij weten van WSWwerknemers<br />
(tot <strong>in</strong> <strong>de</strong> eigen familie) die naar huis gestuurd wor<strong>de</strong>n wegens gebrek<br />
aan werk, terwijl <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n zelf EMCO-werk doen. Aanwijsbare verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g<br />
treedt bijvoorbeeld op <strong>in</strong> <strong>de</strong> groenvoorzien<strong>in</strong>g, waar een me<strong>de</strong>werker van BTL<br />
32
werkloos wordt en vervolgens hetzelf<strong>de</strong> werk voor een uitker<strong>in</strong>g moet gaan doen.<br />
An<strong>de</strong>re voorbeel<strong>de</strong>n, waarbij niet <strong>de</strong> SW-me<strong>de</strong>werkers <strong>in</strong> regulier werk komen, maar<br />
<strong>in</strong>tegen<strong>de</strong>el, <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n SW-werk overnemen:<br />
Bus<strong>in</strong>esspost wordt van EMCO naar het TDC of vanuit TDC uitgevoerd. Voor Indal<br />
Industria wor<strong>de</strong>n stekkers en kabels gemaakt. Voor Boni Design wordt een callcenter<br />
bemand waar mensen telefonisch bena<strong>de</strong>rd wor<strong>de</strong>n over tu<strong>in</strong>meubelen.<br />
34
SAMENVATTING MELDPUNT<br />
Hieron<strong>de</strong>r treft u een samenvatt<strong>in</strong>g van resultaten van het meldpunt, waar ook bovenstaan<strong>de</strong><br />
verhalen <strong>in</strong> zijn meegenomen. In totaal beantwoor<strong>de</strong>n iets meer dan 100<br />
mensen onze vragen.<br />
1. LOON, UITKERING OF BEIDEN?<br />
Werkt u met behoud van uitker<strong>in</strong>g, ontvangt u loon of uitker<strong>in</strong>g en loon?<br />
Percentage Aantal<br />
Alleen uitker<strong>in</strong>g 77 92<br />
Loon 12 14<br />
Bei<strong>de</strong> 11 13<br />
Totaal 119<br />
Niet <strong>in</strong>gevuld 6<br />
Ter verdui<strong>de</strong>lijk<strong>in</strong>g: sommige mensen ontvangen alleen loon als zij bijvoorbeeld een<br />
betaal<strong>de</strong> baan hebben waarbij <strong>de</strong> werkgever loonkostensubsidie ontvangt van <strong>de</strong><br />
gemeente. Bei<strong>de</strong>, dus loon en uitker<strong>in</strong>g, kan wettelijk alleen <strong>in</strong>dien er sprake is van<br />
loondispensatie. Dit is nu alleen mogelijk bij 32 gemeenten die toegelaten zijn tot <strong>de</strong><br />
pilot loondispensatie.<br />
2. WETTELIJK MINIMUMLOON<br />
Indien u loon ontvangt, verdient u dan m<strong>in</strong><strong>de</strong>r dan het wettelijk m<strong>in</strong>imumloon?<br />
Percentage Aantal<br />
Ja 36 28<br />
Nee 31 24<br />
Weet ik niet 33 26<br />
Totaal 78<br />
Niet <strong>in</strong>gevuld 47<br />
35
Uit <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong>ze vraag blijkt dat mensen vaak niet weten hoe ze ‘betaald’<br />
wor<strong>de</strong>n. Deze uitkomst komt overigens overeen met <strong>de</strong> uitkomsten van <strong>de</strong> pilot loondispensatie<br />
(<strong>de</strong>r<strong>de</strong> voortgangsrapportage), waaruit blijkt dat uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n<br />
die te maken krijgen met <strong>in</strong>komen van uitker<strong>in</strong>g en werken, niet precies snappen hoe<br />
<strong>de</strong> gemeente dit regelt. Bovendien veron<strong>de</strong>rstelt <strong>de</strong>ze vraag dat men weet wat <strong>de</strong><br />
hoogte van het m<strong>in</strong>imumloon is.<br />
3. HOE LANG WERKT U AL MET BEHOUD VAN UITKERING?<br />
Uren per week aantal Hoe lang reeds aantal<br />
8 – 16 2 0 - 3 maan<strong>de</strong>n 15<br />
20 2 3 – 6 maan<strong>de</strong>n 7<br />
32 8 6 – 12 maan<strong>de</strong>n 13<br />
36 – 40 5 1 -2 jaar 15<br />
> 3 jaar 11<br />
De vraag hoe lang iemand al werkt met behoud van uitker<strong>in</strong>g, is dus divers beantwoord.<br />
Wat opvalt, is dat 32 uur per week het meest genoemd wordt. Over <strong>de</strong> totale<br />
duur van het traject wordt 1 of 2 jaar het meest genoemd. Voor vrijwilligerswerk geldt<br />
over het algemeen een nog langere perio<strong>de</strong>. Een aantal keren wordt ook een termijn<br />
van 12 weken genoemd met een eventuele verleng<strong>in</strong>g. Dan betreft het meestal<br />
werken <strong>in</strong> een diagnostisch centrum.<br />
36
4. WAT VOOR SOORT WERK DOET U ?<br />
• Productiewerk 19<br />
• Groenvoorzien<strong>in</strong>g 10<br />
• Werkzaamhe<strong>de</strong>n voor gemeente <strong>in</strong> buitenruimte 9<br />
• Adm<strong>in</strong>istratief werk 9<br />
• Zorg (van coörd<strong>in</strong>ator, activiteitenbegelei<strong>de</strong>r tot thuiszorg) 8<br />
• Werkzaamhe<strong>de</strong>n voor gemeente - adm<strong>in</strong>istratief 7<br />
• Conciërge (basisschool, gemeentelijke gebouwen) 6<br />
• Monteurswerkzaamhe<strong>de</strong>n (fiets, vrachtauto, auto’s) 5<br />
• An<strong>de</strong>re werkzaamhe<strong>de</strong>n voor gemeente 3<br />
• Managementon<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g (assistent) 3<br />
• Bij een koeriersbedrijf / post 3<br />
• Schoonmaak 5<br />
• Belangenbehartig<strong>in</strong>g 3<br />
• An<strong>de</strong>rs 14<br />
Totaal 105<br />
We hebben <strong>de</strong> vraag gesteld wat voor soort werk mensen doen. De verschei<strong>de</strong>nheid<br />
bleek enorm. Bij cluster<strong>in</strong>g spr<strong>in</strong>gt productiewerk eruit. Veel genoemd productiewerk<br />
is doekjes vouwen en d<strong>in</strong>getjes <strong>in</strong> een zakje doen. Veelvuldig werd opgemerkt dat het<br />
geestdo<strong>de</strong>nd werk betrof, zon<strong>de</strong>r dat er reken<strong>in</strong>g wordt gehou<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> capaciteiten<br />
van <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>.<br />
Wat ook opvalt, is dat gemeenten <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n massaal <strong>in</strong>zetten b<strong>in</strong>nen<br />
<strong>de</strong> publieke sector, en dan vooral b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> eigen gemeente. Bijvoorbeeld het geven<br />
van taallessen aan <strong>in</strong>burgeraars, het schoonmaken van verkeersbor<strong>de</strong>n (erg populair),<br />
systeembeheer, receptioniste en f<strong>in</strong>anciële adm<strong>in</strong>istratie. Ook blijken <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n<br />
vaak zorgtaken te moeten verrichten (huiskamerdiensten, activiteitenbegeleid<strong>in</strong>g,<br />
patiëntenvervoer, thuiszorg). Uit <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n blijkt dat <strong>de</strong> meeste mensen<br />
we<strong>in</strong>ig keus hebben en aan <strong>de</strong> slag gaan <strong>in</strong> het werk dat door <strong>de</strong> gemeente geregeld<br />
is. In een aantal gevallen blijkt <strong>de</strong> gemeente aansluit<strong>in</strong>g te hebben gezocht bij <strong>de</strong><br />
37
vaardighe<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> mensen. In die gevallen lijkt het werk wel erg veel op gewoon<br />
regulier werk, maar het loon komt dus <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van een uitker<strong>in</strong>g.<br />
Enkele reacties naar aanleid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong>ze vraag:<br />
“Ik ben boekhou<strong>de</strong>r en werk 2 dag<strong>de</strong>len als adm<strong>in</strong>istratieve hulp op een k<strong>in</strong><strong>de</strong>rdagverblijf.<br />
De rest van <strong>de</strong> week werk ik als productieme<strong>de</strong>werker op <strong>de</strong> sociale werkplaats.<br />
Als tegenprestatie voor <strong>de</strong> WWB-uitker<strong>in</strong>g.”<br />
“De eerste 3 maan<strong>de</strong>n moest ik <strong>de</strong>elnemen aan een traject bij een re-<strong>in</strong>tegratiebureau.<br />
Daar moest ik licht productiewerk doen voor het SW-bedrijf. Pleisters <strong>in</strong> doosjes doen,<br />
schroeven tellen, doekjes vouwen en <strong>de</strong>rgelijke. Zeer eentonig en geestdo<strong>de</strong>nd werk<br />
<strong>in</strong> een totaal niet motiveren<strong>de</strong> en negatieve omgev<strong>in</strong>g. Dat heeft mij geen goed<br />
gedaan. S<strong>in</strong>ds januari 2012 werk ik voor <strong>de</strong> gemeente <strong>in</strong> 2 verschillen<strong>de</strong> functies. Ten<br />
eerste werk ik als assistent op het diagnosecentrum waar ik <strong>de</strong>elnemers help bij het<br />
zoeken naar vacatures, ik help ze met <strong>de</strong> computer en met cv’s en sollicitatiebrieven<br />
schrijven. Daarnaast assisteer ik bij <strong>de</strong> cursussen cv en sollicitatiebrief schrijven. In<br />
mijn twee<strong>de</strong> functie digitaliseer ik, samen met mijn collega’s die ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong><br />
zitten, alle documenten van <strong>de</strong> gemeente.”<br />
5. OP REGULIER WERK?<br />
Heeft u uitzicht op een gewone, betaal<strong>de</strong> baan?<br />
Ja<br />
Aantal<br />
12<br />
Nee 66<br />
Misschien 11<br />
Ondui<strong>de</strong>lijk 8<br />
Geen reactie 22<br />
Totaal 117<br />
Niet <strong>in</strong>gevuld 8<br />
38
Doel van werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g is dat mensen werkervar<strong>in</strong>g opdoen waardoor<br />
<strong>de</strong> kans op regulier werk vergroot wordt. Het is niet <strong>de</strong> bedoel<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> wetgever<br />
dat werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g synoniem is aan het leveren van een<br />
tegenprestatie. Een tegenprestatie is immers kortdurend, enkele uren en niet gericht<br />
op re-<strong>in</strong>tegratie <strong>in</strong> het arbeidsproces. Maar uit <strong>de</strong> reacties blijkt dat het grootste <strong>de</strong>el<br />
van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten niet <strong>de</strong>nkt nog aan het werk te komen. Vooral leeftijd wordt<br />
genoemd als factor waarom een gewone betaal<strong>de</strong> baan niet mogelijk wordt geacht.<br />
Ook <strong>de</strong> huidige economische situatie wordt regelmatig genoemd. Daarnaast zijn er ook<br />
nogal wat mensen die aangeven dat ze fysieke en psychische beperk<strong>in</strong>gen hebben,<br />
waardoor men veron<strong>de</strong>rstelt dat werkgevers niet op hen zitten te wachten.<br />
Reacties op <strong>de</strong>ze vraag:<br />
“Tot op he<strong>de</strong>n niet. Ik krijg steeds afwijz<strong>in</strong>gen b<strong>in</strong>nen, hieruit blijkt dat er te veel<br />
mensen solliciteren op één vacature. Ik v<strong>in</strong>d het nogal uitzichtloos, me<strong>de</strong> doordat ik<br />
vorig jaar niet mijn twee<strong>de</strong> opleid<strong>in</strong>gsjaar voor doktersassistente mocht afron<strong>de</strong>n van<br />
<strong>de</strong> sociale dienst. Zij hebben me aangemeld bij een re-<strong>in</strong>tegratiebureau. Na 1 jaar zit ik<br />
nog zon<strong>de</strong>r baan en geen diploma! Ben er uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk niets mee opgeschoten!”<br />
“Leeftijd 53 jaar en problemen met <strong>de</strong> gezondheid. Ik heb een volledige omschol<strong>in</strong>gscursus<br />
gedaan, zelf betaald. Toch is het niet gemakkelijk om werk te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n. U mag<br />
het me vertellen hoe ik dat voor elkaar krijg.”<br />
“Ik solliciteer wekelijks. Heb eigenlijk goe<strong>de</strong> papieren – mbo niveau 4 retail management.<br />
Toch heeft <strong>de</strong> werkcoach niet <strong>de</strong> moeite genomen om me aan een baan te<br />
helpen.”<br />
39
6. VERDRINGING<br />
Doet u werk dat an<strong>de</strong>rs door iemand met een gewone, betaal<strong>de</strong> baan gedaan<br />
zou wor<strong>de</strong>n?<br />
40<br />
Aantal<br />
Ja 12<br />
Ja 57<br />
Nee 16<br />
SW-werk 12<br />
Ondui<strong>de</strong>lijk 8<br />
Onbekend 20<br />
Totaal 113<br />
Niet <strong>in</strong>gevuld 12<br />
De wet is dui<strong>de</strong>lijk, werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g mag niet lei<strong>de</strong>n tot verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g<br />
op <strong>de</strong> arbeidsmarkt. Uit het meldpunt blijkt dat dit massaal wel gebeurt. Op <strong>de</strong> vraag<br />
of het werk voorheen door een normaal betaal<strong>de</strong> kracht gedaan werd, antwoord<strong>de</strong><br />
meer dan 60 procent bevestigend en meer dan 80 procent gaf aan dat het werk voorheen<br />
gedaan werd door iemand met een reguliere baan of baan b<strong>in</strong>nen het SW-bedrijf.<br />
Opvallend was dat mensen die aangaven dat het werk voorheen niet door een<br />
betaal<strong>de</strong> kracht gedaan werd, <strong>in</strong> bijna alle gevallen werkten <strong>in</strong> een vrijwilligersfunctie.<br />
Reacties op <strong>de</strong>ze vraag:<br />
“Ja, <strong>de</strong> tewerkstell<strong>in</strong>g door <strong>de</strong> gemeente op <strong>de</strong> sociale werkplaats leidt ertoe dat <strong>de</strong><br />
mensen met een WSW-<strong>in</strong>dicatie niets te doen hebben, terwijl <strong>de</strong> WWB-uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n<br />
hun werk moeten doen.”<br />
“Ja, er werd mij al gevraagd vorige week of ik niet 4 dagen wil<strong>de</strong> komen werken <strong>in</strong><br />
plaats van 3. Waarop ik zei ja, wil ik best, het liefst zelfs 5 dagen, maar dan wel tegen<br />
marktconform salaris. Dat was niet mogelijk!”
“Dit werk werd eerst door Polen gedaan, maar <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls werken er alleen maar Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>rs,<br />
die allemaal eerst 3 maan<strong>de</strong>n met behoud van uitker<strong>in</strong>g werken en daarna<br />
een hal�aarcontract krijgen.”<br />
“Ja. Voordat ik het g<strong>in</strong>g doen was het werk voor een gewoon betaal<strong>de</strong> kracht.”<br />
“De plantsoenendienst is een betaal<strong>de</strong> ploeg door <strong>de</strong> gemeenten. Maar als wij dit werk<br />
doen wordt dit niet betaald.”<br />
7. UITLEG OVER HET WERK EN DE REDEN<br />
Heeft u uitleg gehad over het werk dat u moet verrichten en waarom u dat werk<br />
moet doen?<br />
Aantal<br />
Ja 31<br />
Ja, werkervar<strong>in</strong>g opdoen 16<br />
Ja, tegenprestatie leveren 14<br />
Ja, voor on<strong>de</strong>rzoek 1<br />
Nee 26<br />
Nog niet 5<br />
Geen reactie 20<br />
Totaal 113<br />
Niet <strong>in</strong>gevuld 12<br />
In <strong>de</strong> toelicht<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n blijkt dat nogal wat mensen aan het werk wor<strong>de</strong>n<br />
gezet zon<strong>de</strong>r dat men te horen krijgt wat <strong>de</strong> re<strong>de</strong>n is. Ook wordt vaak genoemd dat er<br />
wel uitleg was, maar erg summier.<br />
Reacties:<br />
“Ja, ze zeggen dat het i<strong>de</strong>e erachter is dat je moet werken voor je uitker<strong>in</strong>g, ervar<strong>in</strong>g<br />
opdoen, en dat het on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n van een dagritme belangrijk is. Ik heb eens <strong>de</strong> vraag<br />
gesteld wat ik moet leren van schoonmaken waar ik geen antwoord op kreeg.”<br />
41
“Er is door het re-<strong>in</strong>tegratiebedrijf een an<strong>de</strong>r verhaal verteld aan <strong>de</strong> sociale dienst dan<br />
mij is verteld via het bedrijf waar ik nu werk. Ik dacht dat ik een werkervar<strong>in</strong>gsplek kreeg<br />
(ondanks dat ik 25 jaar fulltime heb gewerkt) voor ongeveer 3 maan<strong>de</strong>n met vooruit-<br />
zicht op een dienstverband. Toen ik daar kwam werd mij verteld dat dit <strong>in</strong> feite een<br />
management-assistente-functie is voor zeker 1 jaar fulltime. Ik meld<strong>de</strong> dit bij sociale<br />
zaken en heb afgedwongen 3 maan<strong>de</strong>n 3 dagen per week. Ik heb meteen gezegd dat<br />
dit niet <strong>de</strong>ugt. Het kwam er uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk op neer, dat mijn klantmanager meld<strong>de</strong>, dat<br />
wanneer ik niet meewerk, ik <strong>de</strong> kans loop dat mijn uitker<strong>in</strong>g wordt stopgezet.”<br />
“We<strong>in</strong>ig uitleg. Er is mij uitgelegd dat je voor je uitker<strong>in</strong>g moet werken an<strong>de</strong>rs word je<br />
gekort op je uitker<strong>in</strong>g.”<br />
“Ja, en het moet om wat terug te doen voor <strong>de</strong> gemeenschap. Ik heb gezegd dat ik het<br />
doe omdat het moet. Maar niet uit vrije wil of het moest meer uitzicht geven op betaald<br />
werk, wat ik meteen graag zou doen.”<br />
8. AANVULLENDE OPMERKINGEN<br />
Er is gevraagd of respon<strong>de</strong>nten nog aanvullen<strong>de</strong> opmerk<strong>in</strong>gen had<strong>de</strong>n. En dat waren<br />
er veel, 81 mensen hebben een opmerk<strong>in</strong>g of verhaal achtergelaten.<br />
De strekk<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> opmerk<strong>in</strong>gen valt samen te vatten met <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> z<strong>in</strong>nen:<br />
• Gevoel van machteloosheid en z<strong>in</strong>loosheid, gevoel van onveiligheid en respectloos<br />
behan<strong>de</strong>ld wor<strong>de</strong>n.<br />
• De begelei<strong>de</strong>rs lijken vaak het uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijke doel van werkervar<strong>in</strong>g opdoen volledig<br />
kwijt te zijn geraakt. Het leveren van productie is het doel gewor<strong>de</strong>n <strong>in</strong> plaats van<br />
een opstap naar werk.<br />
• Sollicitatiegesprekken zijn niet mogelijk als er ook 32 uur productie geleverd moet<br />
wor<strong>de</strong>n.<br />
• Mensen wor<strong>de</strong>n met een fl<strong>in</strong>ke dosis wantrouwen bejegend door <strong>de</strong> begelei<strong>de</strong>rs.<br />
Veel mensen gaven een sterk gevoel van onveiligheid aan.<br />
42
• Volgens een aantal mel<strong>de</strong>rs kan tegenprestatie ver<strong>de</strong>digd wor<strong>de</strong>n, maar ze<br />
vragen dan wel om werkzaamhe<strong>de</strong>n die passen bij <strong>de</strong> vaardighe<strong>de</strong>n en dat <strong>de</strong><br />
tegenprestatie bijdraagt aan <strong>de</strong> kansen op <strong>de</strong> arbeidsmarkt.<br />
• Volgens een aantal mel<strong>de</strong>rs geeft werken meer voldoen<strong>in</strong>g dan thuiszitten,<br />
maar men vraagt zich af waarom dat werk niet betaald wordt, want het is<br />
een gewone baan.<br />
• Volgens velen is het werk geestdo<strong>de</strong>nd, maar weiger<strong>in</strong>g leidt tot verlies<br />
van <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>g, dus men acht het het beste om <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> te doorstaan,<br />
te on<strong>de</strong>rgaan en hun mond te hou<strong>de</strong>n.<br />
Opmerk<strong>in</strong>gen:<br />
“Ik ben hbo’er <strong>in</strong> economisch slechte tij<strong>de</strong>n. Dat is nu eenmaal zo en daar<br />
moet ik maar het beste van maken. Dat wordt me echter wel erg moeilijk<br />
gemaakt. Ik voel mij zwaar beperkt <strong>in</strong> mijn huidige situatie om <strong>de</strong><br />
regie terug <strong>in</strong> eigen han<strong>de</strong>n te krijgen en dat frustreert enorm.”<br />
43
“Ik v<strong>in</strong>d het helemaal geen verkeer<strong>de</strong> gedachte dat er van je wordt gevraagd om wat<br />
te doen voor het geld dat je ontvangt, maar reken<strong>in</strong>g hou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> met iemands persoon-<br />
lijke omstandighe<strong>de</strong>n en met dui<strong>de</strong>lijke en eerlijke regels. De regels omtrent dit hele<br />
gebeuren zijn op dit moment ondui<strong>de</strong>lijk en oneerlijk en wor<strong>de</strong>n ook nog eens aan <strong>de</strong><br />
laars gelapt. (Werknemers)rechten bestaan <strong>in</strong>eens niet en <strong>de</strong> negatieve kijk op<br />
mensen <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong> is bedroevend. De gemeente misbruikt haar positie en zet veel<br />
mensen on(<strong>de</strong>r)betaald en zon<strong>de</strong>r perspectief aan het werk, om zo zelf geld te besparen<br />
en gaten <strong>in</strong> <strong>de</strong> eigen begrot<strong>in</strong>g te dichten. Ik vraag mij af of er geen serieuze rechten<br />
wor<strong>de</strong>n geschon<strong>de</strong>n en ben verbaasd over het gebrek aan ophef over <strong>de</strong>ze<br />
praktijken.”<br />
“Omdat werk voor <strong>in</strong>komen gaat, mag je ook je werk verlaten als je tij<strong>de</strong>ns werktijd<br />
een sollicitatie hebt. Zo heb ik een sollicitatie gehad tij<strong>de</strong>ns werktijd. Ik heb gevraagd<br />
of ik <strong>de</strong> werkvloer kon verlaten, maar er werd me gezegd dat ik niet mocht lanterfanten.<br />
Ik moest direct terug zijn. Dus ik ben gestrest naar <strong>de</strong> sollicitatie gegaan en toen<br />
er een stilte viel bij het gesprek heb ik zelf het gesprek afgesloten omdat ik op tijd<br />
terug moest zijn. Ik ben afgewezen. Of ik was aangenomen als ik geen tijdsdruk had<br />
ervaren is <strong>de</strong> vraag. Maar ik blijf erbij dat <strong>de</strong> begeleid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> gemeente mijn sollicitatie<br />
verprutst heeft. Dat heb ik ook tegen ze gezegd want ik was eigenlijk toch wel<br />
heel erg boos toen ik heel erg ruim op tijd weer terug was.<br />
De begelei<strong>de</strong>r zei tegen me: ’Ik heb je toestemm<strong>in</strong>g gegeven, die verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
ligt bij mij, maar je klantmanager zou het niet gedaan hebben. Weet je wat: we praten<br />
er niet meer over. Het is goed zo’."<br />
“De baan die ik nu met behoud van uitker<strong>in</strong>g moet/mag doen, daar ben ik een week<br />
eer<strong>de</strong>r voor afgewezen. Het betrof een reguliere vacature met normaal loon.”<br />
“De manier waarop ze je aan het werk zetten is behoorlijk grof geweest, maar ik ga er<br />
wel met plezier naar toe omdat ik wel leuke mensen om mij heen heb en ik er altijd<br />
wel d<strong>in</strong>gen bij leer.”<br />
44
“Het loont niet om een paar uur te werken, maar ik doe het voor <strong>de</strong> contacten. Hoor<br />
veel an<strong>de</strong>ren die aangeven dat ze dan liever thuiszitten en geld krijgen.”<br />
“Ik doe het graag en ben blij dat ik wat te doen heb, maar eigenlijk is dit werk te<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijk en geestelijk te zwaar soms om onbetaald te doen. Dat dit niet echt<br />
betaald wordt begrijp ik wel, maar maakt me wel kwaad. Ik heb ook zelfrespect en dit<br />
werk verdient een goe<strong>de</strong> belon<strong>in</strong>g.”<br />
“On<strong>de</strong>r dwang ‘bezig gehou<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n’ is op z'n m<strong>in</strong>st verne<strong>de</strong>rend! Het is zo uitzicht-<br />
loos. Als mijn situatie zo blijft zit ik daar nog als ik 65 ben, het feit dat ik machteloos<br />
ben maakt me zo ontzettend boos!”<br />
“Ik wordt dit jaar 55, ik ben na 15 jaar werken <strong>in</strong> <strong>de</strong> metaal vorig jaar om economische<br />
re<strong>de</strong>nen ontslagen en heb <strong>de</strong>ze kans met bei<strong>de</strong> han<strong>de</strong>n aangepakt en het bevalt me<br />
heel goed.”<br />
“Aanvankelijk zou ik aan het werk gaan als conciërge bij <strong>de</strong> basisschool waar ik nu nog<br />
steeds werk. Mijn re-<strong>in</strong>tegratietraject is helaas gestopt per april 2011 vanwege bezu<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>gen.<br />
Ondanks dat blijf ik werken op fulltime basis omdat dit werk voor mij<br />
passend is en het voor regelmaat <strong>in</strong> mijn leven zorgt.”<br />
“Word er een beetje flauw van om voor 760 euro 35 uur te werken. Kom niet meer<br />
rond nu en moet me wen<strong>de</strong>n tot <strong>de</strong> voedselbank en budgethulp.”<br />
“Ik kan door het traject van <strong>de</strong> gemeente <strong>de</strong> baan die ik graag wil hebben moeilijk<br />
bemachtigen. Ver<strong>de</strong>r word ik door <strong>de</strong> gemeente als een voetveeg behan<strong>de</strong>ld!<br />
Psychisch vreet dit enorm aan me.”<br />
“Tja, het blijft toch een soort van uitbuit<strong>in</strong>g... Ik ben heel blij dat ik mij nuttig kan<br />
maken en dat ik actief <strong>in</strong> een werkproces zit maar ben er wel ambivalent <strong>in</strong> omdat ik<br />
natuurlijk gewoon een salaris verdien. Ik heb heel veel gesolliciteerd, ik had ver<strong>de</strong>r<br />
geen keus en heb <strong>de</strong>ze plek geaccepteerd.”<br />
45
“Ik v<strong>in</strong>d het werk hier voornamelijk nutteloos. Ik haal er geen voldoen<strong>in</strong>g uit en ik zie<br />
niet <strong>in</strong> hoe het werk dat ik hier verricht me kan helpen bij het zoeken naar een vaste<br />
baan.”<br />
“Ben een man van 55 jaar en heb het best naar m'n z<strong>in</strong> als conciërge en het is leuk om<br />
te doen. Het is ook echt nodig dat er een conciërge aanwezig is. Werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
wor<strong>de</strong>n goed gewaar<strong>de</strong>erd. Het is alleen jammer dat het met behoud van uitker<strong>in</strong>g is.”<br />
46
CONCLUSIES<br />
Uit <strong>de</strong> verhalen blijkt dat werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g een hoop negatieve randverschijnselen<br />
met zich meebrengt waar <strong>de</strong> FNV al langere tijd voor waarschuwt.<br />
Hieron<strong>de</strong>r <strong>in</strong> het kort <strong>de</strong> belangrijkste conclusies die uit <strong>de</strong> gesprekken met uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n<br />
naar voren kwamen:<br />
- Er is sprake van verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g:<br />
Illustratief voor dit verschijnsel is het verhaal van een man die ontslagen werd uit zijn<br />
betaal<strong>de</strong> baan en via <strong>de</strong> WW en <strong>de</strong> sociale dienst op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> functie gezet werd met<br />
behoud van uitker<strong>in</strong>g. Veel banen b<strong>in</strong>nen het gemeentelijk dome<strong>in</strong> wor<strong>de</strong>n omgezet <strong>in</strong><br />
banen met behoud van uitker<strong>in</strong>g. Dit vaak vanuit een economisch perspectief. Zo<br />
wor<strong>de</strong>n baliewerkzaamhe<strong>de</strong>n, digitaliser<strong>in</strong>g van archieven, groenvoorzien<strong>in</strong>g en het<br />
schoonhou<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> openbare buitenruimte steeds vaker uitgevoerd door uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n.<br />
Op die manier verdr<strong>in</strong>gen <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n bijvoorbeeld<br />
SW’ers, want ID-banen wor<strong>de</strong>n omgezet naar onbetaal<strong>de</strong> banen. Veel ou<strong>de</strong>ren blijken<br />
uit <strong>de</strong> verhalen met behoud van uitker<strong>in</strong>g aan het werk gezet op reguliere banen;<br />
zon<strong>de</strong>r uitzicht op an<strong>de</strong>r werk of loon. De Wet op <strong>de</strong> participatieplaatsen zou dit<br />
verschijnsel moeten <strong>in</strong>dammen, on<strong>de</strong>r meer door een toets op verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g. Maar uit<br />
recent on<strong>de</strong>rzoek1 blijkt dat participatieplaatsen niet geliefd zijn bij gemeenten, on<strong>de</strong>r<br />
meer vanwege <strong>de</strong>ze toets.<br />
- Geen kans op reguliere arbeid<br />
Veel respon<strong>de</strong>nten klagen dat ze totaal geen uitzicht hebben op regulier werk. Terwijl<br />
het toch <strong>de</strong> bedoel<strong>in</strong>g is dat door het werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g reguliere<br />
arbeid dichterbij komt. Gemeenten hebben <strong>de</strong> wettelijke taak om <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n<br />
te on<strong>de</strong>rsteunen naar regulier werk. Dat lijkt <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk vaak moeizaam te<br />
verlopen, vaak lijkt het leveren van productie op <strong>de</strong> eerste plaats te staan.<br />
Meer<strong>de</strong>re malen is gerapporteerd dat men moest solliciteren ‘<strong>in</strong> eigen tijd’.<br />
1 E<strong>in</strong>drapport Evaluatie Wet Participatieplaatsen, Panteia, april 2012<br />
47
Er wor<strong>de</strong>n vaak geen trajectplannen gemaakt, er is geen of we<strong>in</strong>ig begeleid<strong>in</strong>g naar<br />
regulier werk en er wordt niet gekeken naar vaardighe<strong>de</strong>n.<br />
Schol<strong>in</strong>g volgen is <strong>in</strong> ie<strong>de</strong>r geval voorlopig verle<strong>de</strong>n tijd. Dat moet men <strong>in</strong> eigen tijd<br />
doen en op eigen kosten. Veel mensen geven aan dat zij <strong>de</strong> kans op gewoon werk nihil<br />
achten gezien <strong>de</strong> slechte arbeidsmarkt, lichamelijke beperk<strong>in</strong>gen en een hoge leeftijd.<br />
Vooral ou<strong>de</strong>ren <strong>de</strong>nken daarom dat ze tot <strong>de</strong> pensioengerechtig<strong>de</strong> leeftijd moet blijven<br />
werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g.<br />
- Negatieve bejegen<strong>in</strong>g<br />
Als je je maar genoeg <strong>in</strong>spant, kom je vanzelf wel aan het werk is <strong>de</strong> algemene op<strong>in</strong>ie.<br />
Uit <strong>de</strong> verhalen die wij ontv<strong>in</strong>gen kl<strong>in</strong>ken volstrekt an<strong>de</strong>re gelui<strong>de</strong>n. Mensen die ra<strong>de</strong>loos<br />
en machteloos zijn omdat ze niet uit hun uitzichtloze situatie komen en niets<br />
liever doen dan gewoon aan het werk gaan. Dat wil zeggen werk dat beloond wordt,<br />
werk waar<strong>in</strong> men aangesproken wordt als werknemer en niet als uitker<strong>in</strong>gstrekker.<br />
Mensen solliciteren e<strong>in</strong><strong>de</strong>loos maar komen er niet tussen, vaak vanwege <strong>de</strong> leeftijd of<br />
het feit dat men <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls langdurig werkloos is. Uit <strong>de</strong> verhalen blijkt dat dit vaak<br />
komt door het negatieve beeld dat er bestaat van uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n. Een beeld<br />
dat sterk werd gevoed door bew<strong>in</strong>dslie<strong>de</strong>n uit Rutte I. Uit berichten van voormalig<br />
staatssecretaris De Krom bleek dat volgens hem uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n zich te we<strong>in</strong>ig<br />
<strong>in</strong>spannen, geen z<strong>in</strong> hebben <strong>in</strong> tij<strong>de</strong>lijk werk, te we<strong>in</strong>ig doen aan hun uiterlijk en niet<br />
willen verhuizen voor werk. Dit beeld lijkt overgenomen door <strong>de</strong> gemeenten en maakt<br />
voor hen <strong>de</strong> weg vrij tot het aanspreken van <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n als profiteurs die<br />
on<strong>de</strong>r druk gezet moeten wor<strong>de</strong>n. Heel veel mensen mel<strong>de</strong>n onheuse bejegen<strong>in</strong>g.<br />
Protest daartegen leidt vaak tot dreig<strong>in</strong>g met het <strong>in</strong>trekken van <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>g.<br />
De eigen verantwoor<strong>de</strong>lijkheid die gepredikt wordt om zelf aan een baan te komen, is<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk ver te zoeken. Als iemand een uitker<strong>in</strong>g krijgt van <strong>de</strong> gemeente, dient hij<br />
te doen wat men hem opdraagt, op straffe van het korten op <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>g. Papier prikken,<br />
doosjes vouwen en ver<strong>de</strong>r je mond hou<strong>de</strong>n dus.<br />
48
- De mogelijkheid van tegenprestatie wordt misbruikt<br />
Het leveren van een tegenprestatie lijkt op <strong>de</strong> eerste plaats te komen, <strong>in</strong><br />
plaats van dat mensen aan het werk komen. Langdurig wordt van mensen<br />
verlangd dat men iets terug doet voor <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>g. Terwijl <strong>in</strong> <strong>de</strong> wet is<br />
vastgelegd dat een tegenprestatie kortdurend <strong>in</strong> tijd en omvang zou<br />
moeten zijn. Helaas wordt die maatregel door gemeenten veel ruimer<br />
geïnterpreteerd. Zo eist Rotterdam bijvoorbeeld dat iemand voor m<strong>in</strong>imaal<br />
20 uur per week permanent vrijwilligerswerk zoekt als tegenprestatie,<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> gemeente Pijnacker is dat 8 tot 16 uur per week,<br />
geduren<strong>de</strong> een perio<strong>de</strong> die elke 6 maan<strong>de</strong>n verlengd kan wor<strong>de</strong>n.<br />
49
- Gemeenten gebruiken <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong> om kosten te drukken<br />
Gemeenten hebben een nieuwe vorm gevon<strong>de</strong>n om <strong>de</strong> kosten van <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n<br />
te drukken: hen met behoud van uitker<strong>in</strong>g werk te laten verrichten met een<br />
productieomzet. De <strong>in</strong>lener, vaak een regulier bedrijf, betaalt <strong>de</strong> gemeente hiervoor<br />
een <strong>in</strong>leenvergoed<strong>in</strong>g. Op die manier snijdt het mes aan twee kanten en verdienen<br />
bei<strong>de</strong> partijen aan <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>. Uit <strong>de</strong> verhalen blijkt dit veelvuldig voor<br />
te komen. Zo blijkt <strong>de</strong> gemeente Sittard-Geleen bijvoorbeeld <strong>in</strong> een jaar tijd een half<br />
miljoen euro verdiend te hebben aan haar <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n. De gemeente Montfoort<br />
leent goed bemid<strong>de</strong>lbare werkzoeken<strong>de</strong>n uit en vraagt daarvoor <strong>in</strong>leenvergoed<strong>in</strong>g.<br />
Een reactie van <strong>de</strong> wethou<strong>de</strong>r suggereert dat het <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk gaat om mensen<br />
met een grote afstand tot <strong>de</strong> arbeidsmarkt. In een krantenartikel (AD, 17 september)<br />
blijkt echter dat dit niet het geval is. Een 41-jarige zzp’er met ervar<strong>in</strong>g als <strong>in</strong>ternationaal<br />
salesmanager moet met behoud van uitker<strong>in</strong>g doosjes vouwen. En tot op he<strong>de</strong>n<br />
is er nog niemand geplaatst <strong>in</strong> regulier werk.<br />
50
WAT MOET ER ANDERS<br />
VOLGENS DE FNV<br />
LANDELIJK BELEID<br />
De trend van <strong>de</strong>centralisatie naar gemeenten met veel beleidsvrijheid slaat volgens<br />
<strong>de</strong> FNV door. Er dienen meer ka<strong>de</strong>rs en normen gesteld te wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> Rijksoverheid.<br />
Een lan<strong>de</strong>lijk vastgesteld re-<strong>in</strong>tegratie-<strong>in</strong>strumentarium kent veel voor<strong>de</strong>len.<br />
– Eén van <strong>de</strong> ka<strong>de</strong>rs zou volgens <strong>de</strong> FNV moeten zijn dat werken met behoud van<br />
uitker<strong>in</strong>g alleen <strong>in</strong>gezet kan wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong>dien er sprake is van een dui<strong>de</strong>lijk leertraject,<br />
waarbij het doel, <strong>de</strong> duur en <strong>de</strong> route naar reguliere arbeid wor<strong>de</strong>n vastgesteld. Een<br />
uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong> zou maximaal 3 maan<strong>de</strong>n mogen werken met behoud van<br />
uitker<strong>in</strong>g, waarbij een eenmalige verleng<strong>in</strong>g mogelijk is.<br />
– Bijstandsgerechtig<strong>de</strong>n die productieve arbeid verrichten <strong>in</strong> opdracht van <strong>de</strong><br />
gemeente, moeten hiervoor beloond wor<strong>de</strong>n met een normaal loon. Dat is dus op<br />
zijn m<strong>in</strong>st het wettelijk m<strong>in</strong>imumloon. <strong>Werken</strong> met behoud van uitker<strong>in</strong>g is volgens<br />
<strong>de</strong> FNV dan ook uit <strong>de</strong>n boze, hieron<strong>de</strong>r valt ook <strong>de</strong> loondispensatie. Het zorgt voor<br />
oneerlijke concurrentie en druk op <strong>de</strong> lonen. Maar bovenal zorgt het ervoor dat<br />
betrokken werknemers geen volwaardig <strong>in</strong>komen kunnen verdienen. Een zeer laag<br />
<strong>in</strong>komen heeft structurele armoe<strong>de</strong> tot gevolg. Betal<strong>in</strong>g van een normaal loon<br />
heeft bovendien nog enkele grote voor<strong>de</strong>len. Op <strong>de</strong> eerste plaats voorkomt het<br />
langdurige <strong>de</strong>tacher<strong>in</strong>g van goed bemid<strong>de</strong>lbare <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n. En op <strong>de</strong><br />
twee<strong>de</strong> plaats dr<strong>in</strong>gt dat het uitvoer<strong>in</strong>gsmonster ‘loonwaar<strong>de</strong>bepal<strong>in</strong>g’ sterk terug.<br />
- Dui<strong>de</strong>lijke ka<strong>de</strong>rs van <strong>de</strong> Rijksoverheid geven meer dui<strong>de</strong>lijkheid op welke punten<br />
gemeenten eigen beleid kunnen voeren. De huidige beleidsvrijheid <strong>in</strong> comb<strong>in</strong>atie<br />
met <strong>in</strong>gewikkel<strong>de</strong> wetgev<strong>in</strong>g en gemeenschappelijke regel<strong>in</strong>gen, maakt dat<br />
gemeentera<strong>de</strong>n nauwelijks weten wat <strong>de</strong> keuzes zijn, laat staan dat men <strong>de</strong> controlefunctie<br />
goed kan uitoefenen. Dui<strong>de</strong>lijke ka<strong>de</strong>rs van <strong>de</strong> Rijksoverheid biedt <strong>de</strong><br />
raadsle<strong>de</strong>n meer handvatten.<br />
51
– Handhav<strong>in</strong>g staat hoog <strong>in</strong> vaan<strong>de</strong>l bij <strong>de</strong> Rijksoverheid. De FNV v<strong>in</strong>dt dan ook dat<br />
gemeenten str<strong>in</strong>genter gecontroleerd moeten wor<strong>de</strong>n op hun beleid en <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g<br />
ervan. Dat geldt <strong>in</strong> ie<strong>de</strong>r geval op <strong>de</strong> door <strong>de</strong> Rijksoverheid gegeven ka<strong>de</strong>rs.<br />
Bijvoorbeeld het werken voor een tegenprestatie, waar <strong>de</strong> FNV overigens geen<br />
voorstan<strong>de</strong>r van is, is <strong>in</strong> <strong>de</strong> wet hel<strong>de</strong>r omschreven. Maar gemeenten gebruiken dit<br />
mid<strong>de</strong>l massaal op <strong>de</strong> verkeer<strong>de</strong> manier, <strong>de</strong> lan<strong>de</strong>lijke overheid zou hier strenger op<br />
toe moeten zien.<br />
Meer ka<strong>de</strong>rs voor re-<strong>in</strong>tegratiebeleid:<br />
• Gewoon goed werk met fatsoenlijk (cao)loon, waarbij werkgever eventueel loonkostensubsidie<br />
ontvangt.<br />
• Voor ie<strong>de</strong>reen een plan van aanpak richt<strong>in</strong>g werk (maatwerk).<br />
• Lan<strong>de</strong>lijk vastgesteld re-<strong>in</strong>tegratie-<strong>in</strong>strumentarium.<br />
• Onbeloon<strong>de</strong> werkervar<strong>in</strong>g is tij<strong>de</strong>lijk en als on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van een traject naar reguliere<br />
arbeid<br />
• Proefplaats<strong>in</strong>g maximaal 3 maan<strong>de</strong>n met behoud van uitker<strong>in</strong>g met concreet<br />
uitzicht op regulier dienstverband<br />
• Begeleid<strong>in</strong>g tij<strong>de</strong>ns een traject naar werk<br />
• Toets op additionaliteit<br />
• Handhav<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> wettelijke ka<strong>de</strong>rs waarb<strong>in</strong>nen re-<strong>in</strong>tegratie uitgevoerd moet<br />
wor<strong>de</strong>n door gemeenten<br />
• Meer passen<strong>de</strong> werkplekken voor mensen met beperk<strong>in</strong>gen<br />
GEMEENTELIJK BELEID<br />
De wet stelt ook dat <strong>de</strong> gemeenten verantwoor<strong>de</strong>lijk zijn om <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong><br />
te on<strong>de</strong>rsteunen bij zijn arbeids<strong>in</strong>schakel<strong>in</strong>g.<br />
Daarbij moet <strong>de</strong> gemeente maatwerk bie<strong>de</strong>n, dat wil zeggen voorzien<strong>in</strong>gen die betaal<strong>de</strong><br />
arbeid dichterbij brengen voor een <strong>in</strong>dividuele klant. Het gemeentelijk beleid dient<br />
volgens <strong>de</strong> FNV daarop gericht te zijn.<br />
Gemeentelijk beleid dient bovendien <strong>in</strong>zichtelijk te zijn. Het moet transparant zijn wat<br />
<strong>de</strong> rechten en plichten van uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n betreft.<br />
52
De veror<strong>de</strong>n<strong>in</strong>gen op het gebied van sociale zaken, waaron<strong>de</strong>r re-<strong>in</strong>tegratie<br />
staan namelijk bol van ‘kan’-bepal<strong>in</strong>gen.<br />
Een goed arbeidsomstandighe<strong>de</strong>nbeleid is een normale zaak. Dat moet dus<br />
volgens <strong>de</strong> FNV ook gel<strong>de</strong>n bij het werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g, iets<br />
dat vaak ontbreekt.<br />
• Eerlijke <strong>in</strong>formatie aan klanten<br />
• Dui<strong>de</strong>lijke regels en veror<strong>de</strong>n<strong>in</strong>gen over rechten en plichten<br />
• Expliciet speerpunt maken van maatwerk<br />
• Analoog aan het arbeidsvoorwaar<strong>de</strong>nbeleid een goed uitker<strong>in</strong>gsvoorwaar<strong>de</strong>nbeleid<br />
en arbeidsomstandighe<strong>de</strong>nbeleid voor<br />
<strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n<br />
53
De FNV pleit voor meer toezicht op <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van het beleid. Uit het meldpunt is<br />
dui<strong>de</strong>lijk gewor<strong>de</strong>n dat er regelmatig sprake is van onheuse bejegen<strong>in</strong>g en machtsmisbruik.<br />
Uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>n durven <strong>de</strong>ze klachten nauwelijks te uiten. De FNV wil<br />
dan ook dat <strong>de</strong> positie van <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong> versterkt wordt. Bijvoorbeeld<br />
doordat er per gemeente een ona�ankelijk vertrouwenspersoon is bij wie men<br />
misstan<strong>de</strong>n kan mel<strong>de</strong>n of door het <strong>in</strong>stellen van een ona�ankelijke klachtencommissie.<br />
De FNV pleit voor:<br />
• Vertrouwenspersoon of een ona�ankelijke klachtencommissie<br />
• Cliëntenra<strong>de</strong>n versterken<br />
• Tevre<strong>de</strong>nheidson<strong>de</strong>rzoeken<br />
MEER PASSENDE WERKPLEKKEN VOOR MENSEN MET BEPERKINGEN<br />
Ook voor mensen met een arbeidsbeperk<strong>in</strong>g gel<strong>de</strong>n volgens <strong>de</strong> FNV uitgangspunten<br />
van Gewoon Goed Werk en gelijk werk, gelijk loon. Dat gebeurt dus vaak niet. Een<br />
an<strong>de</strong>r groot knelpunt is het gebrek aan arbeidsplaatsen voor hen. Om werkgevers te<br />
prikkelen meer mensen met een afstand tot <strong>de</strong> arbeidsmarkt aan te nemen, stelt <strong>de</strong><br />
FNV voor kwantitatieve, niet vrijblijven<strong>de</strong> afspraken met hen te maken.<br />
54
BIJLAGE 1<br />
TOELICHTING BIJ HET ONDERZOEK<br />
In <strong>de</strong> 2e week van juli t/m <strong>de</strong> 2e week van augustus is een l<strong>in</strong>k op <strong>de</strong> websites van <strong>de</strong><br />
grote bon<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> vakcentrale geplaatst met <strong>de</strong> oproep aan <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n,<br />
die werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g of loondispensatie, om hun verhaal te doen. De<br />
l<strong>in</strong>k is tevens door <strong>de</strong> Lan<strong>de</strong>lijke Cliëntenraad verspreid.<br />
Aan <strong>de</strong> hand van 10 vragen hebben we geprobeerd <strong>de</strong> verhalen van <strong>de</strong> mensen enigsz<strong>in</strong>s<br />
te stroomlijnen. Het was onze bedoel<strong>in</strong>g om 10 - 15 verhalen op te halen.<br />
Immers, cijfers zeggen niet zo veel maar verhalen <strong>de</strong>s temeer. In totaal hebben ruim<br />
100 hon<strong>de</strong>rd mensen hun verhaal achter gelaten.<br />
Survey Monkey is gebruikt als enquêtetool.<br />
55
BIJLAGE 2<br />
WERKEN VANUIT DE<br />
BIJSTAND<br />
WETTELIJKE BEPALINGEN<br />
WAT ZEGT DE WET WERK EN BIJSTAND OVER DE PLICHT TOT<br />
ARBEIDSINSCHAKELING?<br />
Artikel 9 lid b: <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n dienen gebruik te maken van een door het<br />
college aangebo<strong>de</strong>n voorzien<strong>in</strong>g, waaron<strong>de</strong>r begrepen sociale activer<strong>in</strong>g, gericht op<br />
arbeids<strong>in</strong>schakel<strong>in</strong>g, (art 9 lid 1 b).<br />
Artikel 9 lid c: <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n dienen naar vermogen door het college opgedragen<br />
onbeloon<strong>de</strong> maatschappelijk nuttige werkzaamhe<strong>de</strong>n te verrichten die wor<strong>de</strong>n<br />
verricht naast of <strong>in</strong> aanvull<strong>in</strong>g op reguliere arbeid en die niet lei<strong>de</strong>n tot verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g op<br />
<strong>de</strong> arbeidsmarkt.<br />
Er zijn meer<strong>de</strong>re vormen van werken die gemeenten kunnen <strong>in</strong>zetten voor <strong>bijstand</strong>s-<br />
gerechtig<strong>de</strong>n. De volgen<strong>de</strong> zijn voor ons van belang:<br />
1. tegenprestatie;<br />
2. werken met behoud van uitker<strong>in</strong>g;<br />
3. participatiebanen;<br />
4. werken met loondispensatie.<br />
TEGENPRESTATIE IN DE WET<br />
Elementen genoemd <strong>in</strong> memorie van toelicht<strong>in</strong>g over tegenprestatie:<br />
- De werkzaamhe<strong>de</strong>n hoeven niet gericht te zijn op toetred<strong>in</strong>g tot <strong>de</strong> arbeidsmarkt.<br />
- De werkzaamhe<strong>de</strong>n mogen niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> weg staan van acceptatie van arbeid of re<strong>in</strong>tegratie.<br />
- Omvang en duur van <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n dienen beperkt te zijn.<br />
56
- Het karakter van <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n is zodanig, dat <strong>de</strong>ze wor<strong>de</strong>n verricht naast of<br />
<strong>in</strong> aanvull<strong>in</strong>g op reguliere arbeid <strong>in</strong> <strong>de</strong> organisatie waar<strong>in</strong> ze wor<strong>de</strong>n verricht en<br />
mogen niet lei<strong>de</strong>n tot verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g op <strong>de</strong> arbeidsmarkt.<br />
- De werkzaamhe<strong>de</strong>n moeten ‘naar vermogen’ uitgevoerd kunnen wor<strong>de</strong>n door <strong>de</strong><br />
uitker<strong>in</strong>gsgerechtig<strong>de</strong>. Het college is bij uitstek verantwoor<strong>de</strong>lijk voor het maken<br />
van <strong>de</strong>ze afweg<strong>in</strong>gen. De reger<strong>in</strong>g wil daar niet <strong>in</strong> optre<strong>de</strong>n.<br />
- De maatschappelijk nuttige werkzaamhe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> tegenprestatie<br />
dienen zich te on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n van werkzaamhe<strong>de</strong>n die tot <strong>de</strong> reguliere arbeidsmarkt<br />
behoren. Bij werkzaamhe<strong>de</strong>n die <strong>in</strong> het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> tegenprestatie opgedragen<br />
kunnen wor<strong>de</strong>n, gaat het altijd om additionele, onbeloon<strong>de</strong>,<br />
maatschappelijk nuttige werkzaamhe<strong>de</strong>n. Terwijl voor werkzaamhe<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> reguliere<br />
arbeidsmarkt <strong>de</strong> bereidheid bestaat voor <strong>de</strong>ze werkzaamhe<strong>de</strong>n loon te betalen.<br />
Het on<strong>de</strong>rscheid tussen betaal<strong>de</strong> en onbetaal<strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n is a�ankelijk<br />
van on<strong>de</strong>r meer economische factoren en van keuzes die me<strong>de</strong> op basis daarvan<br />
door het bedrijfsleven en of <strong>de</strong> overheid wor<strong>de</strong>n gemaakt.<br />
WERKEN MET BEHOUD VAN UITKERING<br />
<strong>Werken</strong> met behoud van uitker<strong>in</strong>g is één van <strong>de</strong> mogelijke voorzien<strong>in</strong>gen gericht op<br />
arbeids<strong>in</strong>schakel<strong>in</strong>g. Het wordt als zodanig niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> WWB genoemd. In circulaires aan<br />
gemeenten en <strong>in</strong> <strong>de</strong> toelicht<strong>in</strong>g aan <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer is door <strong>de</strong> staatssecretaris<br />
na<strong>de</strong>re <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g gegeven aan <strong>de</strong>ze vorm van arbeids<strong>in</strong>schakel<strong>in</strong>g.<br />
- Er is geen maximumduur bepaald.<br />
- Het werk mag niet lei<strong>de</strong>n tot verstor<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> concurrentieverhoud<strong>in</strong>gen.<br />
- Gemeenten kunnen zelf als on<strong>de</strong>rnemer <strong>in</strong> <strong>de</strong> z<strong>in</strong> van <strong>de</strong> Me<strong>de</strong>d<strong>in</strong>g<strong>in</strong>gswet opereren.<br />
De wet verbiedt misbruik van een economische machtspositie door on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>gen.<br />
Indien on<strong>de</strong>rnemers gebruikmaken van <strong>de</strong> <strong>in</strong>zet van (onbetaal<strong>de</strong>)<br />
<strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong>n, bestaat het risico dat zij misbruik maken van een economische<br />
machtspositie.<br />
- Voorzien<strong>in</strong>gen wor<strong>de</strong>n aangebo<strong>de</strong>n <strong>in</strong> het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> bevor<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g van <strong>de</strong><br />
uitstroom uit <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong> naar betaal<strong>de</strong> arbeid.<br />
57
- <strong>Werken</strong> met behoud van uitker<strong>in</strong>g moet altijd vervat zijn <strong>in</strong> een <strong>in</strong>dividuele beschik-<br />
k<strong>in</strong>g.<br />
- Het college mag niet weigeren een uitker<strong>in</strong>gsaanvraag <strong>in</strong> behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g te nemen als<br />
<strong>de</strong> cliënt te kennen geeft niet aan het aanbod te willen meewerken (het college<br />
kan wel besluiten om <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>g tij<strong>de</strong>lijk lager vast te stellen op grond van <strong>de</strong><br />
afstemm<strong>in</strong>gsveror<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g als <strong>de</strong> cliënt <strong>in</strong> <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> tussen <strong>de</strong> uitker<strong>in</strong>gsaanvraag<br />
en <strong>de</strong> besliss<strong>in</strong>g op <strong>de</strong>ze aanvraag geen gebruik heeft gemaakt van <strong>de</strong> aangebo-<br />
<strong>de</strong>n voorzien<strong>in</strong>g).<br />
- Het traject dient <strong>in</strong> <strong>de</strong> vervolgfase zo te zijn vormgegeven, dat er geen situatie<br />
ontstaat die vergelijkbaar is met een reguliere arbeidsovereenkomst. Zo zullen <strong>de</strong><br />
activiteiten per <strong>de</strong>f<strong>in</strong>itie tij<strong>de</strong>lijk moeten zijn en zich <strong>in</strong> verschillen<strong>de</strong> opzichten<br />
moeten on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n die bijvoorbeeld bij diezelf<strong>de</strong> werkgever<br />
wor<strong>de</strong>n verricht <strong>in</strong> het ka<strong>de</strong>r van een dienstbetrekk<strong>in</strong>g. Dat kan door zorg te<br />
dragen voor een forse component schol<strong>in</strong>g of tra<strong>in</strong><strong>in</strong>g of door het formuleren van<br />
toetsbare leerdoelen aangevuld met specifieke afspraken over arbeidstij<strong>de</strong>n,<br />
tussenstappen en/ of bemid<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gsactiviteiten.<br />
- Het naleven van <strong>de</strong>ze voorwaar<strong>de</strong>n is van belang, omdat zo <strong>de</strong> kans aanzienlijk<br />
verm<strong>in</strong><strong>de</strong>rt dat <strong>de</strong> rechter conclu<strong>de</strong>ert dat er sprake is van schend<strong>in</strong>g van het<br />
beg<strong>in</strong>sel van gelijke behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g van werknemers en/of dat er sprake is van een<br />
door <strong>de</strong> partijen niet beoog<strong>de</strong> feitelijke arbeidsovereenkomst. Bovendien wordt zo<br />
voorkomen dat verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g optreedt van al dan niet gesubsidieer<strong>de</strong> arbeid, waardoor<br />
er m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vraag ontstaat naar reguliere of gesubsidieer<strong>de</strong> arbeidskrachten.<br />
PARTICIPATIEPLAATS<br />
Een participatieplaats is een voorzien<strong>in</strong>g die <strong>in</strong> <strong>de</strong> WWB is opgenomen (artikel 10a<br />
WWB) en maakt dat mensen met een kle<strong>in</strong>e kans op <strong>in</strong>schakel<strong>in</strong>g <strong>in</strong> het arbeidsproces<br />
met behoud van uitker<strong>in</strong>g geduren<strong>de</strong> maximaal 2 jaar onbeloon<strong>de</strong>, additionele werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
kunnen verrichten.<br />
• On<strong>de</strong>r additionele werkzaamhe<strong>de</strong>n wordt op grond van artikel 10a lid 2 WWB<br />
verstaan: primair op <strong>de</strong> arbeids<strong>in</strong>schakel<strong>in</strong>g gerichte werkzaamhe<strong>de</strong>n die on<strong>de</strong>r<br />
verantwoor<strong>de</strong>lijkheid van het college <strong>in</strong> het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong>ze wet wor<strong>de</strong>n verricht<br />
58
naast of <strong>in</strong> aanvull<strong>in</strong>g op reguliere arbeid, en die niet lei<strong>de</strong>n tot verdr<strong>in</strong>g<strong>in</strong>g op <strong>de</strong><br />
arbeidsmarkt. Met 'naast of <strong>in</strong> aanvull<strong>in</strong>g op reguliere arbeid' wordt bedoeld dat <strong>de</strong><br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n niet mogen lei<strong>de</strong>n tot concurrentievervals<strong>in</strong>g. Ver<strong>de</strong>r blijkt uit<br />
antwoor<strong>de</strong>n op Kamervragen dat een functie niet per <strong>de</strong>f<strong>in</strong>itie regulier of additio-<br />
neel is. Een functie die b<strong>in</strong>nen een organisatie niet regulier voorkomt, kan met<br />
on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g vanuit <strong>de</strong> organisatie en <strong>de</strong> gemeente als additioneel wor<strong>de</strong>n<br />
gecreëerd voor <strong>in</strong>zet als participatieplaats. Van een functie die b<strong>in</strong>nen een organisatie<br />
regulier voorkomt, kan een additionele functie voor <strong>in</strong>zet als participatieplaats<br />
wor<strong>de</strong>n gemaakt, mits bovenformatief en alleen met speciale begeleid<strong>in</strong>g te<br />
verrichten. Het maakt <strong>in</strong> dit verband niet uit of <strong>de</strong> functie al dan niet <strong>in</strong> een <strong>in</strong><br />
commerciële bedrijf wordt uitgeoefend.<br />
• Een participatieplaats kan niet wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong>gezet ten behoeve van WSW-geïndiceer<strong>de</strong>n<br />
die op <strong>de</strong> wachtlijst staan of voor personen jonger dan 27 jaar.<br />
• De duur van een participatieplaats is 2 jaar. An<strong>de</strong>re vormen van werken met<br />
behoud van uitker<strong>in</strong>g tellen ook mee voor <strong>de</strong> maximale duur van 2 jaar. Als een<br />
<strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong> dus eerst een half jaar werkt met behoud van uitker<strong>in</strong>g <strong>in</strong> het<br />
ka<strong>de</strong>r van Work First, kan hij daarna nog maar 1,5 jaar op een participatieplaats<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n verrichten. Hier zijn uitzon<strong>de</strong>r<strong>in</strong>gen op benoemd <strong>in</strong> <strong>de</strong> wet.<br />
• De duur van een participatieplaats kan tot 2 keer toe met <strong>de</strong> duur van een jaar<br />
verlengd wor<strong>de</strong>n, mits dit <strong>de</strong> kans van <strong>de</strong> <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong> op <strong>in</strong>schakel<strong>in</strong>g <strong>in</strong><br />
het arbeidsproces aanmerkelijk verbetert. Bovendien moeten dan an<strong>de</strong>re additionele<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n <strong>in</strong> een an<strong>de</strong>re omgev<strong>in</strong>g uitgevoerd wor<strong>de</strong>n. Deze voorwaar<strong>de</strong>n<br />
gel<strong>de</strong>n ook voor <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> verleng<strong>in</strong>g met een jaar.<br />
• Een <strong>bijstand</strong>sgerechtig<strong>de</strong> die werkzaamhe<strong>de</strong>n verricht op een participatieplaats<br />
heeft recht op een premie, voor het eerst na 6 maan<strong>de</strong>n en vervolgens ie<strong>de</strong>re<br />
6 maan<strong>de</strong>n na aanvang van <strong>de</strong> additionele werkzaamhe<strong>de</strong>n. Voorwaar<strong>de</strong> is dat er<br />
voldoen<strong>de</strong> is meegewerkt aan het vergroten van <strong>de</strong> kansen op <strong>de</strong> arbeidsmarkt.<br />
59
www.fnv.nl
COLOFON<br />
Uitgave Sticht<strong>in</strong>g FNV Pers<br />
Tekst FNV Beleid & Lobby<br />
Productie en e<strong>in</strong>dredactie FNV Market<strong>in</strong>g & Communicatie<br />
Vormgev<strong>in</strong>g Bataafsche Teeken Maatschappij<br />
DTP Paula Aelberts<br />
Druk Grafimedia De Bruijn<br />
Foto’s Nationale Beeldbank en IngImage.com<br />
De personen op <strong>de</strong> foto’s hebben geen directe relatie met <strong>de</strong> <strong>in</strong>houd van <strong>de</strong>ze<br />
brochure<br />
60