PRATARMö - Lietuvių katalikų mokslo akademija
PRATARMö - Lietuvių katalikų mokslo akademija PRATARMö - Lietuvių katalikų mokslo akademija
186 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *16 W 1921 roku znowu powaŜnie brano pod uwagę moŜliwość przeprowadzenia na Sejneńszczyźnie plebiscytu. StraŜ Kresowa rozpoczęła wydawanie „Tygodnika Sejneńskiego“. Czasopismo miało pełnić funkcję tuby propagandowej, nawołującej do przyłączenia do Polski gmin leŜących po litewskiej stronie linii demarkacyjnej. Znaczną część nakładu przemycano do polskich wsi w litewskich gminach Kopciowo i Wiejsieje. Agitację prowadzono takŜe wśród Litwinów. Dawało to jednak mizerne skutki. KsięŜa-Litwini, którzy, którzy pozostali na Sejneńszczyźnie, z ambony głosili hasła połączenia z Litwą, nawoływali do bojkotu polskiej władzy. Ponownie dochodziło do awantur w kościołach 44. Po litewskiej stronie linii demarkacyjnej równieŜ trwała oŜywiona akcja propagandowa. Na polską stronę przerzucano wielką ilość ulotek drukowanych w obu językach, a z litewskich gmin byłego powiatu utworzono „powiat sejneński“ z tymczasową siedzibą w Łoździejach. Działało tam „sejneńskie“ gimnazjum, a nawet „sejneńska“ gmina Ŝydowska. Władze litewskie z całą mocą podkreślały tymczasowość demarkacji, młodzieŜ po polskiej stronie nawoływano do wstępowania w szeregi Szaulisów bądź ucieczek na Litwę i wstępowania do wojska. Obiecywano im szybki powrót do domów – gdy tylko Litwini zajmą Sejny, co miało nastąpić lada miesiąc 45. W lutym 1923 roku Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o likwidacji pasa neutralnego. Podczas pospiesznego zajmowania terytorium pasa przez wojsko doszło do kilku utarczek zbrojnych, poniewaŜ polscy i litewscy wojskowi starali się łączyć gospodarstwa rolne podzielone wcześniej linią demarkacyjną. Likwidacja pasa i ostateczne międzynarodowe uznanie wschodniej granicy Polski (15 marca 1923 roku) zakończyły na Sejneńszczyźnie stan „wojny sąsiadów“. Po polskiej stronie oddziały StraŜy Granicznej, a później Korpusu Ochrony Pogranicza, znacznie sprawniej niŜ policja poradziły sobie z partyzantką i bandami rzezimieszków. Litwini w polskiej części Sejneńszczyzny od tej pory musieli przyjąć inną taktykę, zrezygnować z walki partyzanckiej i przystosować się do Ŝycia w państwie polskim, podobnie jak Polacy we wschodniej byłego powiatu musieli nauczyć się Ŝyć w państwie litewskim. Niewątpliwie eskalacja konfliktu z lat 1919–1920 oraz późniejsza „wojna sąsiadów“ silnie wpłynęły na kształtowanie się stosunków pols- –––––––––––––––––––––– 44 APS, Wydział Powiatowy w Sejnach, t. 8, k. 51–52, Dane o działalności Sejmiku Powiatowego z lutego 1922; AAN, TSK, t. 361 , k. 93, Charakterystyka duchowieństwa w powiecie sejneńskim z 1922 roku. 45 APS, Wydział Powiatowy w Sejnach, t. 2, k. 125, Protokół z posiedzenia Sejmiku Powiatowego z 10 maja 1923; tamŜe, Akta Sądu Okręgowego w Suwałkach, sygn. K. 190/194.
*17 STOSUNKI POLSKO-LITEWSKIE NA SEJNEŃSZCZYŹNIE NA PRZEŁOMIE XIX I XX WIEKU ko-litewskich w późniejszym okresie. Niełatwo przecieŜ zapomnieć o wzajemnych krzywdach, wyrządzonych często w imię polskości lub litewskości. Pamięć o tragicznych doświadczeniach osobistych czyniła ludzi podatnymi na hasła nacjonalistyczne, pielęgnujące tradycję „heroicznych lat“ walki, często głoszące potrzebę odwetu, propagujące wzajemną nienawiść. RównieŜ w dalszych latach II Rzeczpospolitej polsko-litewskie stosunki na Sejneńszczyźnie nie układały się najlepiej. Porozumieniu nie sprzyjała ani krótkowzroczna postawa polskich władz, ani postawa Litwinów, ostentacyjnie bojkotujących polskie państwo 46. Nie przyniosły uspokojenia ani tragiczne lata drugiej wojny i okupacji, ani niespokojne pierwsze lata Polski Ludowej. W czasach PRL polsko-litewski konflikt sprawiał wraŜenie zamroŜonego, tylko czasami do szerszej opinii publicznej docierały informacje np. o gorszących sporach wokół języka naboŜeństw w sejneńskiej bazylice w latach osiemdziesiątych 47. Po 1989 roku niektóre dawne resentymenty dały o sobie znać podczas swoistego „konfliktu pomników“: sporów o budowę w Sejnach pomnika biskupa Antanasa Baranauskasa, pomnika POW oraz obelisku ku czci ofiar polsko-litewskich starć z 1920 r. w Berznikach. Pozostaje nadzieja, Ŝe w przyszłości na Sejneńszczyźnie historia okaŜe się nie tylko „magistra vitae“ – nauczycielką Ŝycia, ale równieŜ, Ŝe nauczycielce tej nie zabraknie zdolnych uczniów. Įteikta 2002 m. gruodžio m÷n. LENKŲ–LIETUVIŲ SANTYKIAI SEINŲ KRAŠTE XIX IR XX a. SANDŪROJE Krzysztof Buchowski Santrauka Seinų krašto vardu apibr÷žiama teritorija nei geografiniu, nei istoriniu požiūriu nebuvo ir n÷ra atskiras regionas. Seinų kraštu galima pavadinti teritoriją, kuri iki 1919 m. sudar÷ Seinų apskritį ir v÷liau jos didesn÷ dalis atiteko Lietuvai, o mažesn÷ – Lenkijai. Lenkijoje iki 1925 m. dar išliko Seinų apskritis kaip administracinis vienetas, kurios teritorija v÷liau įjungta į Suvalkų apskritį. Tarpukario Lietuvoje taip pat buvo Seinų apskritis su centru Lazdijuose. D÷l to galima teigti, –––––––––––––––––––––– 46 Zob. K.Buchowski, Polityka lokalnych władz polskich wobec mniejszości litewskiej na Sejneńszczyźnie w latach 1919–1939, w: Białostockie Teki Historyczne, t. 2, Białystok, 1996, s. 183–209. 47 Zob. K.Tarka, Litwini w Polsce 1944–1997, Opole, 1998, s. 171–186. 187
- Page 133 and 134: LIETUVIŲ KATALIKŲ MOKSLO AKADEMIJ
- Page 135 and 136: *3 ANTANAS BARANAUSKAS - NESUPRASTA
- Page 137 and 138: *5 ANTANAS BARANAUSKAS - NESUPRASTA
- Page 139 and 140: LIETUVIŲ KATALIKŲ MOKSLO AKADEMIJ
- Page 141 and 142: *3 ANTANAS BARANAUSKAS IR KATALIKI
- Page 143 and 144: *5 ANTANAS BARANAUSKAS IR KATALIKI
- Page 145 and 146: *7 ANTANAS BARANAUSKAS IR KATALIKI
- Page 147 and 148: *9 ANTANAS BARANAUSKAS IR KATALIKI
- Page 149 and 150: *11 ANTANAS BARANAUSKAS IR KATALIKI
- Page 151 and 152: *13 ANTANAS BARANAUSKAS IR KATALIKI
- Page 153 and 154: *15 ANTANAS BARANAUSKAS IR KATALIKI
- Page 155 and 156: LIETUVIŲ KATALIKŲ MOKSLO AKADEMIJ
- Page 157 and 158: *3 KOKIA KALBA MOKYTI BALTARUSIUS K
- Page 159 and 160: *5 KOKIA KALBA MOKYTI BALTARUSIUS K
- Page 161 and 162: *7 KOKIA KALBA MOKYTI BALTARUSIUS K
- Page 163 and 164: *9 KOKIA KALBA MOKYTI BALTARUSIUS K
- Page 165 and 166: *11 KOKIA KALBA MOKYTI BALTARUSIUS
- Page 167: *13 KOKIA KALBA MOKYTI BALTARUSIUS
- Page 170 and 171: 172 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *2 Sejn
- Page 172 and 173: 174 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *4 Anta
- Page 174 and 175: 176 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *6 Wed
- Page 176 and 177: 178 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *8 uda
- Page 178 and 179: 180 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *10 gac
- Page 180 and 181: 182 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *12 win
- Page 182 and 183: 184 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *14 Sej
- Page 186 and 187: 188 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *18 kad
- Page 188 and 189: 190 DR. KRZYSZTOF BUCHOWSKI *20 tha
- Page 190 and 191: 192 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *2 pa
- Page 192 and 193: 194 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *4 wi
- Page 194 and 195: 196 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *6 ni
- Page 196 and 197: 198 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *8 dy
- Page 198 and 199: 200 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *10 K
- Page 200 and 201: 202 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *12 k
- Page 202 and 203: 204 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *14 n
- Page 204 and 205: 206 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *16 R
- Page 206 and 207: 208 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *18 u
- Page 208 and 209: 210 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *20 J
- Page 210 and 211: 212 KUN. PROF. TADEUSZ KRAHEL *22 n
- Page 212 and 213: 214 DR. VILMA ŽALTAUSKAITö *2 Vad
- Page 214 and 215: 216 DR. VILMA ŽALTAUSKAITö *4 kat
- Page 216 and 217: 218 DR. VILMA ŽALTAUSKAITö *6 Bej
- Page 218 and 219: 220 DR. VILMA ŽALTAUSKAITö *8 mon
- Page 220 and 221: 222 DR. VILMA ŽALTAUSKAITö *10 kr
- Page 222 and 223: 224 DR. VILMA ŽALTAUSKAITö *12 Ja
- Page 224 and 225: 226 DR. VILMA ŽALTAUSKAITö *14 ku
- Page 226 and 227: 228 DR. VILMA ŽALTAUSKAITö *16 wa
- Page 228 and 229: 230 MOKSLINö KONFERENCIJA „LIETU
- Page 230 and 231: 232 MOKSLINö KONFERENCIJA „LIETU
- Page 232 and 233: 234 MOKSLINö KONFERENCIJA „LIETU
*17<br />
STOSUNKI POLSKO-LITEWSKIE NA SEJNEŃSZCZYŹNIE<br />
NA PRZEŁOMIE XIX I XX WIEKU<br />
ko-litewskich w późniejszym okresie. Niełatwo przecieŜ zapomnieć<br />
o wzajemnych krzywdach, wyrządzonych często w imię polskości lub litewskości.<br />
Pamięć o tragicznych doświadczeniach osobistych czyniła ludzi<br />
podatnymi na hasła nacjonalistyczne, pielęgnujące tradycję „heroicznych<br />
lat“ walki, często głoszące potrzebę odwetu, propagujące wzajemną<br />
nienawiść. RównieŜ w dalszych latach II Rzeczpospolitej polsko-litewskie<br />
stosunki na Sejneńszczyźnie nie układały się najlepiej. Porozumieniu<br />
nie sprzyjała ani krótkowzroczna postawa polskich władz, ani postawa<br />
Litwinów, ostentacyjnie bojkotujących polskie państwo 46. Nie przyniosły<br />
uspokojenia ani tragiczne lata drugiej wojny i okupacji, ani niespokojne<br />
pierwsze lata Polski Ludowej. W czasach PRL polsko-litewski konflikt<br />
sprawiał wraŜenie zamroŜonego, tylko czasami do szerszej opinii publicznej<br />
docierały informacje np. o gorszących sporach wokół języka naboŜeństw<br />
w sejneńskiej bazylice w latach osiemdziesiątych 47. Po 1989 roku<br />
niektóre dawne resentymenty dały o sobie znać podczas swoistego<br />
„konfliktu pomników“: sporów o budowę w Sejnach pomnika biskupa<br />
Antanasa Baranauskasa, pomnika POW oraz obelisku ku czci ofiar polsko-litewskich<br />
starć z 1920 r. w Berznikach. Pozostaje nadzieja, Ŝe w<br />
przyszłości na Sejneńszczyźnie historia okaŜe się nie tylko „magistra vitae“<br />
– nauczycielką Ŝycia, ale równieŜ, Ŝe nauczycielce tej nie zabraknie<br />
zdolnych uczniów.<br />
Įteikta 2002 m. gruodžio m÷n.<br />
LENKŲ–LIETUVIŲ SANTYKIAI SEINŲ KRAŠTE<br />
XIX IR XX a. SANDŪROJE<br />
Krzysztof Buchowski<br />
Santrauka<br />
Seinų krašto vardu apibr÷žiama teritorija nei geografiniu, nei istoriniu požiūriu<br />
nebuvo ir n÷ra atskiras regionas. Seinų kraštu galima pavadinti teritoriją,<br />
kuri iki 1919 m. sudar÷ Seinų apskritį ir v÷liau jos didesn÷ dalis atiteko Lietuvai,<br />
o mažesn÷ – Lenkijai. Lenkijoje iki 1925 m. dar išliko Seinų apskritis kaip administracinis<br />
vienetas, kurios teritorija v÷liau įjungta į Suvalkų apskritį. Tarpukario<br />
Lietuvoje taip pat buvo Seinų apskritis su centru Lazdijuose. D÷l to galima teigti,<br />
––––––––––––––––––––––<br />
46 Zob. K.Buchowski, Polityka lokalnych władz polskich wobec mniejszości litewskiej<br />
na Sejneńszczyźnie w latach 1919–1939, w: Białostockie Teki Historyczne, t. 2, Białystok,<br />
1996, s. 183–209.<br />
47 Zob. K.Tarka, Litwini w Polsce 1944–1997, Opole, 1998, s. 171–186.<br />
187
Change language