12.01.2013 Views

Compendium diplomaticum sive tabularum veterum

Compendium diplomaticum sive tabularum veterum

Compendium diplomaticum sive tabularum veterum

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Tovazzi Giangrisostomo OFM<br />

<strong>Compendium</strong> <strong>diplomaticum</strong><br />

<strong>sive</strong><br />

<strong>tabularum</strong> <strong>veterum</strong><br />

DIGESTUM<br />

A FR. IOHANNE CHRYSOSTOMO DE AVOLANO<br />

ss. Domini Iesu Christi Crucifixi Servo<br />

ac Minorita Reformato<br />

Provinciae tridentinae Sancti Vigilii<br />

Tomus Quintus<br />

�<br />

TRIDENTI, M.D.CCVC.<br />

____________________________________________________________________<br />

Apud Sanctum Bernardinum. 1795.


In Sanctissimo Nomine Domini nostri Iesu Christi incipit hac die 21 octobris, anno 1795,<br />

in coenobio Sancti Bernardini apud Tridentum.<br />

924. Anno 1528, die 16 ianuarii Tridenti scriptum fuit testamentum sequentis tenoris.<br />

Testamentum honestae viduae dominae Mariae filiae quondam ser Hermani de Gaudento, uxoris<br />

quondam ser Ioannis Antonii de Bernabobus dicti a Vegetibus de Burgo novo civitatis Tridenti.<br />

In Christi nomine amen. Anno a Nativitate eiusdem Domini millesimo quingentesimo<br />

vigesimo octavo, indictione prima, die iovis sexta decima mensis ianuarii Tridenti in Contrata<br />

Burgi novi, in stuba domus habitationis haeredum quondam ser Ioannis Antonii de Bernabobus<br />

dicti a Vegetibus de Burgo novo. Praesentibus providias viris ser Donato filio quondam ser<br />

Ioannis de Gaudento, discreto iuvene domino Ioanne Michaele filio ser Michaelis Cerra de<br />

Perzino, magistro Baptista Segalla filio quondam ser Donati Segalla de Arco, ser Simone<br />

notario filio quondam magistri Petri Grassi tinctoris de Mazollis de Arzignano districtus<br />

Vincentiae, ser Paulo formaiario filio quondam ser Simonis de Spauro, cognominati de Zuan dal<br />

Guasto, et Bernardino eiusdem ser Pauli filio, magistro Antonio Vincentino hortulano, et<br />

cerdone filio ser Mathaei hortulani de Scledo districtus Vincentiae, magistro Bartholomaeo<br />

carpentario filio quondam ser Benevenuti dicti Bignoti de villa Covali plebis Calavini districtus<br />

Tridenti, omnibus his habitatoribus Tridenti etc. Ibidem honesta vidua domina Maria filia<br />

quondam ser Hermani de Gaudento olim civis, et habitatoris Tridenti, uxor relicta quondam ser<br />

Ioannis Antonii a Vegetibus, cognominati de Bernabobus de Burgo novo, olim civis, et<br />

habitatoris Tridenti, iacens in lecto... ita disposuit... Item iussit, et mandavit corpus, <strong>sive</strong> cadaver<br />

suum humari, et sepelliri in cimiterio ecclesiae Sancti Bernardini extra civitatem Tridenti,<br />

honorifice iuxta, et secundum eius facultatem, et condictionem.<br />

Omissis<br />

Reliquit legata iugalia dominae Lutiae, et dominae Magdalenae eiusdem dominae<br />

testatricis filiabus legitimis, et naturalibus, quibus praeter pecuniis, fructus reliquit unius petiae<br />

terrae arativae, et vineatae, positae in pertinentiis Tridenti in Campo Marzo, cohaerentis versus<br />

semptentrionem (sic) apud dominam Chatarinam uxorem Baptistae Segalae, filiam quondam<br />

Antonii Petoni de Gaudento etc. Haeredem universalem instituit discretum iuvenem Albertum<br />

eiusdem dominae testatricis filium legitimum, et naturalem.<br />

Nota. Ita ex rogitis Simonis a Berlina notarii, servatis in archivo civico Tridenti, desumpsit<br />

Iosephus Franciscus de Castello Trilaci notarius collegiatus, ac civis Tridenti cancellariusque<br />

ill.mi Magistratus consularis, mihique perhumaniter, et ultro exhibuit die 21 octobris 1795.<br />

Porro Arzignanum distat a Vicentia 10 P. M. extra portam castri, estque locus vicarialis.<br />

Scledum vulgo Schio, distat a Vicentia extra portam sanctae Crucis 15 P. M., estque locus<br />

vicarialis, ex folio inscripto Podestarie, e Vicariati della città. In Vicenza, Per Giambattista<br />

Vendramini Mosca, stampator ducale, sine anno, certe ante annum 1784, nam anno 1783 ego<br />

ipsum accepi hic Tridenti. Ceterum cavendum, ne Arzignanum confundatur cum Ancugnano<br />

vicariatus Brendulani, et cum Ancignano marosticensi. Hermanus, dictus etiam Armanus de<br />

Gaudento, filius Bertrami, filii Antonii filii Gulielmi, vixit anno 1480, ex meo Gaudentismo<br />

tridentino, cui addenda eius filia Maria, quam prodit hoc testamentum. Praefatus Ioannes<br />

Antonius a Vegetibus vita functus ante annum 1528 distinguendus est ab illo Ioanne Antonio<br />

filio quondam domini Alberti a Vegetibus cive, et habitatore Tridenti in Contrata Burgi novi,<br />

qui vixit anno 1559, ex meo inventario Cazuffiani archivi num. 437. Denominatio a Vegetibus<br />

derivavit ab arte vegetes, seu dolia, italis Botti, conficiendi.<br />

925. Anno 1560, indictione 3, die prima maii Tridenti in domo sua scripsit propria manu<br />

Aldrigetus Gaudentus folium incipiens: IHS Per le presenti fazo fede io Andrigeto Gaudento<br />

notario citadin in Trento, como do et vendo, e trasferisco a maestro Iacomo de Migazi di Valsol<br />

citadin in Trento mio cugnato presente, et accetando per se, et soi heredi uno mio affito de stara<br />

2


desdoto de formento con la sua proprietà sopra a qual è constituito, qual si paga, et debe pagare<br />

ogni anno al Santo Michel per ser Gothardo Morato da Mezo Lombardo, qual comprai adì 13<br />

aprile 1557 como consta per instrumento rogato per misser Iob notario. Et nel primo anno pago<br />

al Santo Michel solum per la ratta dil tempo, qual fito gel dago ad haver, tener, et posseder, et<br />

far tuto quello a lui piacerà, et ge cedo le mie rason, et action ho in quello: cometendo al dito<br />

affitalino, che per lo havenire habia responder dito fito integralmente comenzando a questo<br />

Santo Michel prosimo ad esso maestro Iacomo. Et questa venzeda fazo per raynesi cento et oto,<br />

quali ho receputi da lui mio cugnato del pretio di uno fito per lui venduto a misser Zuanantonio<br />

Pisano a questo Natale proxime pasato, et altri al supplimento de li diti raynesi cento et oto. Et<br />

constituisco tenere dito fito per suo nome sino torà la possessione corporale, et ge (sic) libertà<br />

de andare al possesso etc. Prometendo per me, et li miei heredi ad esso maestro Iacomo<br />

accetante per se, et li soi heredi di mentenirli dito fito secondo la forma dila rason tanto nel<br />

possesso, quanto nela proprietà. Et haver firmo, et rato tute le cose predite soto pena dil dopio<br />

del dito pretio, et di reficere ogni danno, speso, et interesse. Obligando a questo tuti li mei beni<br />

presenti, et futuri. Cum questo pato, che ogni volta ge darò raynesi cento et oto sia obligato a<br />

restituirmi dito fito, havendo lui la rata del fito del santo Michel in za. Offerendo sempre farli<br />

far uno publico instrumento sopra dele cose predite a suo beneplacito. Et nota, che ala festa di<br />

natal esso mio cugnato mi dete anchora raynesi 92, et così in tuto raynesi ducento per far la<br />

compreda ut supra, ma ogi gh'ho restituito ad esso mio cugnato diti raynesi nonantadui.<br />

Et questo fu in Trento in casa mia. Adì primo mazo MDLX, indicione 3. Presente.<br />

Ex.<br />

lum etc.<br />

Ibique constitutus magister Ioannes Iacobus spatarius de Migaziis civis Tridenti per se etc.<br />

dedit, et restituit spectabili domino Andrigeto Gaudento unum affictum stariorum decem et octo<br />

frumenti, cum proprietate sua, qui solvi debet omni anno per Gotardum Moratum de Mezio<br />

Sancti Petri, et quem affictum dictus dominus Andrigetus vendiderat dicto magistro Iacobo, ut<br />

patebat scripto notato per ipsum dominum Andrigetum die primo maii 1560, et hoc pro pretio<br />

rhenensium centum et octo, quos ibi solvit dicto magistro Iacobo, cum fiorini 18,9 pro ratta<br />

affictus a festo Sancti Michaelis proxime decursi, et hucusque in toto ducatis saltzpurgensibus,<br />

Ongaris, ac veneto. Constituens etc. Pronmittens etc. Obligans etc.<br />

Ulterius confessus fuit, habuisse, et recepisse a praefato domino Andrigeto ducatos viginti<br />

quatuor, <strong>sive</strong> scutos auri, quos mutuo permutaverat illi dominus Andrigetus de anno 1552, ut<br />

apparebat scripto manu domini Andrigeti, quod non fuit repertum. Absolvens etc. Promittens<br />

etc. Obligans etc. licentiam in amplioribus formis etc.<br />

Acta die veneris 6 februarii 1562 indictione quinta, in civitate Tridenti, in contrata Cantoni,<br />

in stuba domus habitationis dicti magistri Iacobi spatarii. Praesentibus magistro Gabriele dicto<br />

Gabrio eius genero magistri Iacobi de Archo habitatore Tridenti, et Baldessare filio quondam<br />

Odorici de Thomasae barlot de Mossono Archi spatario testibus ad suprascripta vocatis, et<br />

rogatis.<br />

Ego Donatus Bireta notarius scripsi rogatus.<br />

Nota. Haec omnia, et singula tantum exhibet folium scriptum manu Andrigeti usque ad<br />

Indicione 3. Presente. Reliqua scripsit Biretta.<br />

Nullum praeferunt sigillum. Hinc habetur professio Migatii spataria, quodque vel soror eius<br />

fuit Apollonia uxor Andrigeti, vel uxor eius Margarita soror Andrigeti, de quibus in meo<br />

Gaudentismo Tridentino. Praedictum folium mecum communicare dignatus est saepe laudatus<br />

ill.mus dominus baro Gaudentius Antonius de Gaudento die 20 octobris 1795.<br />

926. In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate eiusdem 1533, indictione sexta, die<br />

sabbathi 28 mensis iunii, Tridenti in Contrata Mercati veteris, in introitu domus habitationis<br />

infrascripti Bernardini lapicidae brixiensis. Praesentibus rev.do domino presbytero Antonio filio<br />

quondam ser Iacobi de Clesio, ser Ioanne filio quondam domini Thomae Perensteteri, et<br />

Antonio Zavatino filio quondam Stephani del Colò de Bolentina vallis Solis, habitatoribus<br />

Tridenti, testibus vocatis, et ad infascripta quoque rogatis. Ibique dominus Ioannes dictus Turc,<br />

3


et Ambrosius filius quondam magistri Antonii dicti de Lambros 1 parolarii olim civis Tridenti<br />

parte ex una eligerunt magistrum Mathaeum de Santiculo muratorem, et magistrum Perinum<br />

faberignarium (sic) habitatores Tridenti pro parte sua, et magister Bernardinus lapicida<br />

suprascriptus elegit magistrum Iacobum muratorem dictum Gracola, et magistrum Franciscum<br />

faberignarium (sic) fratrem magistri Adami faberignarii ex altera, et magistrum Romedium<br />

fabrumferrarium pro ambabus partibus electos, omnes habitatores Tridenti, in aestimatores, et<br />

amicabiles compositores ad aestimandum laborerios, res, et melioramenta fabricata, et facta, et<br />

expensas fabricationis factae per dictum magistrum Bernardinum in dicta domo, uti maritum, et<br />

haeredem quondam donae Caterinae eiusdem magistri Bernardini uxoris iuxta tenorem, et in<br />

executione testamenti quondam ser Antonii Trenti olim civis Tridenti; et promiserunt ipsae<br />

ambae partes stare, et approbare omni pronuntiae, laudo, et terminationi dictorum hominum, et<br />

aestimatorum ut supra electorum, et laudare ac approbare omnem eorum pronuntiam,<br />

aestimationem, et terminationem in plena, et valida forma sub poena refectionis omnium<br />

damnorum, expensarum, et interesse litis et extra, obligantes omnia eorum bona etc., cum plena<br />

protestatione etc. Qui dicti arbitri, et aestimatores sic ut supra per suprascriptas partes electi,<br />

visis, et sane consideratis, et bene, et diligenter aestimatis dictis laboreriis, et melioramentis, ac<br />

expensis factis et expenditis per dictum magistrum Bernardinum in dicta domo in fabricandum<br />

murum anteriorem dictae domus, hostia, et omnia, et quaecumque alia sibi per ipsas ambas<br />

partes ostensa, communi opinione, consensu, unanimiter et concorditer aestimarunt, et<br />

pronuntiarunt dicta melioramenta, et res facta et expensa in fabricatione fuisse, et esse valoris et<br />

pretii rhenensium centum cum dimidio, et sex videlicet rhenensium centum sex cum dimidio in<br />

ratione librarum quinque bonae monetae de Marano: et ita dixerunt, et pronuntiaverunt, et<br />

aestimarunt. Quam pronuntuam sic factam ipsae ambae partes praesenes dictam aestimationem<br />

et pronuntiam laudaverunt, et approbaverunt, et promiserunt firmam, et ratam habere, et tenere<br />

secundum promissionem superius per ipsas partes factam, et promissam etc.<br />

Ego Ioannes Petrus filius quondam providi viri ser Marci de Perzino civis, et habitator<br />

Tridenti, publicus imperiali authoritate notarius suprascriptis omnibus, et singulis una cum<br />

suprascriptis testibus praesens fui, et rogatus scribere, manu propria publice scripsi, et<br />

subscripsi.<br />

Nota. Ita exemplum manu nobilis, et spectabilis domini Iosephi Francisci de Castello<br />

Trilaci notarii collegiati, ac civis Tridenti cancellariique civici factum hoc anno 1795. Illud<br />

Faberignarium pro Fabrum Lignarium scripsit notarius prior, seu perzinensis. De Matthaeo<br />

santiculano dixi in Familiario tridentino cap. 1, num. 1, et 2. De Ioanne Turcato, et Antonio de<br />

l'Ambros ibi cap. 6.<br />

927. Anno 1527, die 23 februarii Tridenti scriptum fuit sequens testamentum, superiori<br />

numero 926 allegatum: Iesus. Testamentum ser Antonii Trento civis et habitatoris Tridenti.<br />

In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate eiusdem Domini millesimo quingentesimo<br />

vigesimo septimo, indictione quintadecima, die sabbathi vigesima tertia mensis februarii, in<br />

civitate Tridenti, in Contrata Anguli, <strong>sive</strong> Cantoni, in stuba domus habitationis infrascripti ser<br />

Antonii testatoris. Praesentibus providis et discretis viris domino Ioanne Iacobo Callavino<br />

notario filio quondam ser Ioannis Claudi (sic) de Gayfis notarii de Callavino: Simone dicto della<br />

Stephena filio quondam ser Nascimbeni della Portella: magistro Mathaeo fornario filio<br />

quondam magistri Vitalis fabriferrarii: magistro Antonio Zavatino filio quondam Stephani dicti<br />

del Cholò de villa Bolentinae plebis Maletti vallis Solis: Ioanne dicto Then portitore a vino filio<br />

Bartholomaei de Bethome de villa Pastone 2 districtus castri Theni, his omnibus habitatoribus<br />

Tridenti: Ioanne Mathaeo filio quondam Martini Rossati de villa Sardaneae: Chemello filio<br />

quondam Guielmi de Fedrigatis de Henno vallis Annaniae, nunc habitatore in villa Romagnani:<br />

Ioanne filio Mathaei Iuliani de villa Vichi vallis Cavedini, Francisco viatore Curiae Tridenti<br />

filio ser Dominici de Pedrinis de Lasino, et Antonio filio quondam Dominici Brigidae de villa<br />

1 del Ambros.<br />

2 Pastovè.<br />

4


Puliae vallis Iudicariarum nunc famulo infrascripti domini testatoris, omnibus his testibus ore<br />

proprio infrascripti testatoris vocatis, cognitis, et specialiter rogatis, ac dicentis: Rogo vos<br />

omnes, ut dignemini esse testes huic meo testamento, et ultimae voluntati. Ibidem providus vir<br />

ser Antonius dictus Trent filius quondam ser Petri de Fedrigatis de villa Henni vallis Annaniae<br />

diocesis Tridenti, nunc civis et habitator Tridenti, iacens in lecto infirmus corpore, mente tamen<br />

sanus, loquella, memoria, et intellectu, considerans vitam huius mundi fragilem esse, et<br />

caducam, et nihil esse certius morte, et incertius hora mortis, nolens ipse testator (quando<br />

Omnipotenti Deo placuerit ipsum hac vita migrare) ab intestato decedere: et ne de bonis suis<br />

aliqua unquam possit oriri quaestio, lis, seu controversia, hoc praesens testamentum suum<br />

nuncupativum, sine scriptis facere procuravit, fecit, ordinavit, et ita diposuit.<br />

Verum quia ipse testator asseruit, se superioribus annis plura fecisse testamenta, et<br />

codicillos, ideo merito in primis, et ante omnia per hoc idem praesens testamentum suum<br />

nuncupativum sine scriptis revocavit, cassavit, et annullavit, et pro nullis haberi voluit omnia et<br />

quaecumque alia testamenta sua, legata, codicillos, et donationes causa mortis per eum<br />

hactenus, et hucusque facta, et condita, ac factas et conditas, etiam si talia essent, quae in se<br />

haberent alquam clausulam derogatoriam, unam, vel plures, specialem vel generalem, de qua<br />

specialis mentio fieri deberet: volens ipse testator perinde esse, ac si de specialiter, et expresse<br />

fuisset facta mentio in hoc suo praesenti testamento, iubens, et mandans omnia illa testamenta<br />

sua, legata, codicillos, et donationes causa mortis, ante hoc praesens eius testamentum facta, et<br />

condita, ac factas, et conditas fore, et omnino esse nulla, irrita, et inania, ac cassa, et revocata,<br />

nulliusque valoris, momenti, roboris, et efficaciae: commendando ipse testator animam suam<br />

Omnipotenti Deo, eiusque gloriosissimae Matris Mariae Virgini, ac toti coelesti Curiae, quando<br />

de hoc saeculo migrare contigerit; iussit, et mandavit corpus suum humari, et sepelliri debere in<br />

ecclesia Sancti Laurentii 3 civitatis Tridenti in sepulchro, ubi sepelliuntur cadavera dominiorum<br />

Fratrum ipsius monasterii, honorifice, iuxta, et secundum eius facultatem, et condictionem.<br />

Item voluit, et mandavit describi, et denominari debere de coetu, consortio, et regula<br />

ipsorum dominorum Fratrum dicti monasterii ecclesiae Sancti Laurentii, ita quod ipse testator<br />

gaudeat Bullis, et privilegiis Ordinis eorumdem dominorum Fratrum.<br />

Item iussit, et mandavit celebrari fieri debere Missas Sancti Gregorii in ecclesia Sancti<br />

Laurentii civitatis Tridenti, quae celebrentur per venerabilem Patrem dominum Fratrem<br />

Iacobum Lanza confessorem ipsius testatoris semel tantum pro anima sua.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit conventui <strong>sive</strong> monaserio ecclesiae Sancti Laurentii<br />

civitatis Tridenti tot affictus idoneos, et sufficientes per infrascriptos suos haeredes ipsi<br />

conventui designandos, quorum proprietas ascendat ad summam, et valorem rhenensium<br />

centum: cum hoc, quod Fratres praedicti conventus, et eorum successores perpetuis temporibus<br />

omni, et singulo anno teneantur, et debeant singulis festivitatibus beate Mariae Virginis<br />

celebrare Missas duas in dicta ecclesia Sancti Laurentii pro anima ipsius testatoris, aggravando<br />

ipsum dominum Priorem, et successores eiusdem una cum reliquis dominis Fratribus ipsius<br />

conventus ad bene tractandum, et gubernandum Fratrem Antonium Trent, qui superioribus<br />

diebus ingressus est Religionem, et monasterium Sancti Laurentii. Item ipse ser Antonius<br />

testator iussit, et ordinavit, quod praefatus conventus, et eorum successores teneantur, et debeant<br />

franchitare, absolvere, et liberare omnes, et singulos emphiteotos, seu affictalinos ipsi conventui<br />

per infrascriptos eius haeredes designandos quandocumque 4 , et quotiescumque se redimere<br />

voluerint ipsi emphiteotae, seu affictalini, eis designandi, ab eorum affictibus, ut supra legatis,<br />

etiam quae essent vel per instrumenta, vel per lapsum temporis perpetuales: dando, et solendo<br />

pretium dictorum affictuum, et quorumlibet eorum, quod dictus dominus testator exbursavit, et<br />

solvit in emptionibus factis per eum iuxta eorum instrumenta.<br />

Item iussit, et ordinavit dictus testator, quod quilibet dictorum emphiteotorum, seu<br />

affictalinorum dicto conventui in executione praedicti legati designandorum, possint, et valeant,<br />

3<br />

Fuit Ordinis Praedicatorum suppressa anno 1778, die 19 iunii ab episcopo Petro Vigilio, indulgente<br />

Pio VI, uti dictum; sed ut puto falso.<br />

4<br />

In originali: quamcumque.<br />

5


quandocumque, et quotiescumque eis placuerit, se redimere, et franchitare ab eorum affictibus<br />

solvendis in duobus solutionibus fiendis, dando, et solvendo dimidium pretii praefatis dominis<br />

Fratribus in qualibet solutione fienda, et quod eisdem redimentibus, et se ita franchitantibus<br />

diminuatur affictus iuxta ratam pretii per eos exbursandi (sic): et nihilominus veniente casu<br />

alicuis franchitationis, seu libeartionis a dictis affictibus designandis, seu tunc designatis, vel ab<br />

eorum parte, quod dictus dominus Prior, qui nunc est, vel pro tempore erit, una cum aliis<br />

dominis Fratribus ipsius conventus teneantur, et debeant iterum investire ipsius pecunias ex<br />

dictis farnchitationibus, et liberationibus receptas in alios affictus bonos, et sufficientes, et<br />

tamen perpetuis temporibus omni, et singulo anno, in qualibet festivitate beatae Virginis Mariae<br />

domini Fratres praedicti conventus Sancti Laurentii teneantur celebrare praedictas duas Missas<br />

legatas ut supra pro anima ipsius testatoris, et defunctorum eiusdem. Constituens ipse testator<br />

dictum legatum dictarum Missarum perpetuo celebrandarum, ut supra, in ipsis proprietatibus,<br />

unde solvuntur dicti affictus, et in illis, quae contingerint (sic) emi ex pretiis praedictarum<br />

franchitationum fiendarum.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit fabricae ecclesiae Sanci Vigilii civitatis Tridenti libras<br />

quinque bonae monetae de Marano semel tantum pro anima sua.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit fabricae ecclesiae Sancate Mariae Maioris de Tridento<br />

rhenenses quinque semel tantum pro anima sua.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Fraternitati Zappatorum Sancti Petri de Tridento<br />

rhenenses duodecim semel tantum, ita tamen, quod perpetualiter omni anno celebrari faciant<br />

quatuor Missas pro anima ipsius testatoris.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit fabricae ecclesiae Santcae Mariae Magdalenae civitatis<br />

Tridenti libras quinque bonae monetae de Marano semel tantum pro anima sua.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Fraternitati portitorum in ecclesia Sanctae Mariae<br />

Maioris de Tridento existenti libras decem bonae monetae de Marano semel tantum pro anima<br />

sua.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Sancto Monte Pietatis de Tridento libras quinque bonae<br />

monetae de Marano semel tantum pro anima sua.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Barbarae nepti suae rhenenses centum semel tantum, ei<br />

dandos quando nupserit, et se maritaverit, quam Barbaram tutavit, et assecuravit pro dictis<br />

rhenensibus centum de, et super una petia terrae aratoriae plodiorum octo, vel circa, posita in<br />

pertinentiis villae Ravinae, in loco ubi dicitur a Santa Marina, infra hos confines: versus mane<br />

apud commune, versus meridiem apud viam consortalem, versus sero apud Danielem de<br />

Ravina, et partim apud commune, alias apud haeredes quondam Ferialdi de Tridento, et forte<br />

etc., et hoc donec dicti rhenenses centum fuerint soluti ipsi Barbarae.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Dominicae eius testators nepti omnes infrascriptos<br />

affictus una cum proprietate, et directo dominio ipsorum affictuum: videlicet primo unum<br />

affictum perpetualem stariorum trium frumenti, et stariorum octo siliginis, qui solvitur per<br />

Bartholomaeum quondam Guielmi de Fedrigatis de Henno vallis Annaniae prout asseruit<br />

constare manu ser Antonii Nones 5 notarii, et civis Tridenti.<br />

Item eidem legavit, et iure legati reliquit unum affictum perpetualem stariorum quinque qui<br />

sibi solvitur per Federicum filium quondam praedicti Guielmi de Fedrigatis de Henno, prout<br />

asseruit constare manu ser Ioannis Petri notarii Vallis Telinae habitatoris in villa Henni 6 .<br />

Item eidem Dominicae legavit, et iure legati reliquit unum affictum perpetualem stariorum<br />

trium frumenti, qui sibi solvitur per haeredes quondam Bonhomi de Cigayner de Henno.<br />

Item eidem legavit, et iure legati reliquit unum affictum perpetualem stariorum ser<br />

frumenti, qui sibi solvitur per Iacobum de Maderno de Montanea, prout asseruit constare manu<br />

praefati ser Antonii Nones notarii etc.<br />

5<br />

Nones, idest de Gratiadaeis teresinis.<br />

6<br />

Iste Ioannes Petrus de Stupanis de Sondello Vallis Tellinae vixit Enni anno 1506. -Stoppani<br />

Giovanni Pietro da Sondalo.<br />

6


Itel legavit, et iure legati reliquit eidem Dominicae eius nepti unum affictum perpetualem<br />

stariorum duorum frumenti, qui sibi solvitur per praedictum Iacobum de Maderno nomine<br />

quorundam nepotum, seu consobrinorum suorum de Martignano, prout etc.<br />

Item eidem Dominicae legavit, et iure legati reliquit unum affictum perpetualem stariorum<br />

quatuor frumenti, qui sibi solvitur per Dominicum quondam Longini de Tridento, prout asseruit<br />

constare manu praefati domini Antonii Nones notarii etc.<br />

Aggravando ipsam Dominicam legatariam, virtute suprascriptorum affictuum sibi<br />

legatorum, perpetuis temporibus teneri, et obligatos fore, et esse omni et singulo anno per totam<br />

quadragesimam in qualibet die ipsius quadragesimae celebrari facere in ecclesia Sancti<br />

Laurentii de Tridento unam Missam, qua finita, immediate semper dicatur Psalmus De<br />

profundis cum collecta omnium defunctorum suorum. Et si dicta Dominica legataria, aut<br />

eiusdem Dominicae haeredes ab observatione huiusmodi dispositionis suae cessaverint, et se<br />

abstinuerint, aut praedicta observare neglexerint, ex nunc pro tunc, et e contra idem testator<br />

legat, et iure legati reliquit omnes et singulos affictus suprascriptos tam frumenti, quam siliginis,<br />

cum eorum proprietatibus, et directo dominio ipsorum affictuum monasterio ecclesiae Sancti<br />

Laurentii de Tridento propria (sic), et mandans, quod domini Fratres ipsius conventus ecclesiae<br />

Sancti Laurentii de Tridento propria eorum auctoritate, absque iuris seu facti solemnitate<br />

servata, et absque alicuius personae contradictione libere, et expedite possint, et valeant intrare,<br />

et ingredi ad possessionem, vel quasi, praedictorum affictuum legatorum, ut supra, et eosdem<br />

affictus possint, et valeant exigere uti res proprias, ad dictum monasterium, et conventum<br />

ecclesiae Sancti Laurentii spectantes, et libere pertinentes. Aggravando tunc ipsum monasterium<br />

eccesiae Sancti Laurentii ad dictas Missas cum Psalmo De profundis, et collecta omnium<br />

defunctorum supra sepultura ipsius testatoris perpetuis temporibus omni, et singulo anno per<br />

totam quadragesimam singula die ut supra, dicendum, et celebrandum pro anima ipsius<br />

testatoris, et defunctorum suorum.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Annae nepti suae filiae Ioannis filii sui adoptivi<br />

rhenenses quinquaginta semel tantum.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Petro Antonio nepoti suo filio praefati Ioannis eius filiii<br />

adoptivi rhenenses quinquaginta semel tantum sibi dandos, et solvendos a Chemello de<br />

Romagnano debitore ipsius testatoris ibidem praesente in annis quinque proxime futuris post<br />

mortem ipsius testatoris: videlicet rhenenses decem in quolibet, et singulo anno dictorum<br />

annorum quinque. Et cum dictus testator asserebat praedictum Chemellum esse debitorem suum<br />

de rhenensibus sexaginta, pro resto cuiusdam mansus ei dati: item de rhenensibus viginti<br />

quatuor ipsi Chemello alias mutuo datis pro quodam banno redimendo; ideo ultra suprascriptos<br />

rhenenses quinquaginta dicto Petro Antonio nepoti suo legatos dictus testator legavit, et iure<br />

legati reliquit, et remisit ipsi Chemello debitori, nepoti suo, illos reliquos rhenenses<br />

trigintaquatuor, de quibus idem Chemellus restabat debitor ipisus testatoris: semel tantum pro<br />

anima sua.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit magistro Antonio parolario, dicto dell'Ambroxa, eius<br />

testatoris genero, unum affictum perpetualem stariorum quinque frumenti cum proprietate, et<br />

directo dominio ipsius affictus, qui sibi solvitur per ser Leonardum de Zelo de Montanea supra<br />

Tridentum, prout asseruit constare manu domini Antonii de Vigulo notarii.<br />

Item eidem magistro Antonio parolario eius genero legavit, et iure legati reliquit unum<br />

affictum perpetualem stariorum quatuor frumenti cum proprietate, et directo dominio ipsius<br />

affictus, qui sibi solvitur per Bethinum Fachinum habitatorem Pahi, prout asseruit constare<br />

manu domini Ioannis de Dro notarii, pro anima sua.<br />

Item confirmavit, ratificavit, et approbavit instrumentum illud, et omnia, et singula in eo<br />

contenta, factum, et celebratum cum domino Antonio de Gratiadeis notario, prout asseruit<br />

constare manu domini Antonii de Vigulo notarii.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Ioanni nepoti suo, et filio adoptivo, omnia ea bona sibi<br />

Ioanni per eum testatorem alias donata, prout asseruit constare manu praefati domini Antonii de<br />

Vigulo notarii, dictam donationem sibi factam confirmando, et ratificando.<br />

7


Item legavit, et iure legati reliquit Cristinae famulae suae rhenenses duodecim semel<br />

tantum, compuatndo illud quod ipsa habuit ab eo.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit Caterinae filiae magistri Petri a Speris, creditum unum,<br />

quod ipse habet cum Valentino Christophori Miori de Lono de rhenensibus quadraginta tribus,<br />

et libris tribus bonae monetae de Marano, semel tantum pro anima sua: cum quibus pecuniis<br />

constituatur unus affictus honestus, cuius proprietas sit ipsius Caterinae, et eidem Caterinae<br />

solvatur.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit donae Caterinae massariae suae, filiae quondam Ioannis<br />

Miori de Lono plebis Calavini, unam petiam terrae aratoriae, et vineatae unius plodii cum<br />

dimidio, vel circa, liberam, et francam, positam in pertinentiis Tridenti, in loco ubi dicitur sotto<br />

a Pissavacca, infra hos confines, ut ipse testator asseruit, versus mane apud viam consortalem,<br />

versus meridiem apud Sebastianum Banalum civem tridentinum, versus sero apud haeredes<br />

quondam Antonii Strazachapa de Supramonte, versus septentrionem apud viam consortalem, et<br />

forte etc., de qua petia terrae dicta domina Caterina eius massaria possit, et valeat quidquid ipsa<br />

voluerit facere, et libere disponere.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit sibi dominae Caterinae eius massariae, utile dominium<br />

unius horti positi ad Sanctum Franciscum iuxta moenia civitatis Tridenti, apud haeredes<br />

quondam magistri Bernardi parolarii, et partim apud haeredes quondam ser Antonii Paxoti de<br />

Tridento 7 , et forte etc., de quo solvitur affictus charentanorum decem magnificae Communitati<br />

Tridenti.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit eidem dominae Caterinae massariae suae unum affictum<br />

perpetualem stariorum quatuordecim frumenti, una cum proprietate, et directo dominio ipsius<br />

affictus, qui solvitur per Simonem Catonae de Burgo Sancti Martini de Tridento, prout asseruit<br />

constare manu quondam ser Ioannis Miranae notarii, et locationis manu domini Antonii Cariolli<br />

notarii Tridenti.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit eidem dominae Caterinae massariae unum affictum<br />

perpetualem stariorum quatuor frumenti, cum proprietate, et directo dominio ipsius affictus, qui<br />

sibi solvitur per Mengellum (sic) de Pissavacca, prout asseruit constare manu domini Ioannis<br />

Icaobi de Calavino notarii.<br />

Item legavit, et iure legati sibi dominae Caterinae eius massariae usum domus, in qua nunc<br />

habitat dona Antonia Murara, donec ipsa Caterina vixerit, ita quod si ipsa Caterina fabricaverit,<br />

aut fabricare fecerit in dicta domo, quod haeredes ipsius testatoris teneantur sibi solvere, et<br />

reficere dicta melioramenta facta in dicta domo, finito usu domus: de qua domo solvitur affictus<br />

perpetualis librarum quatuor bonae moneate de Marano venerabili Capitulo cathedralis ecclesiae<br />

tridentinae.<br />

Ite legavit, et iure legati reliquit eidem dominae Caterinae massariae suae lectum eiusdem<br />

testatoris cum suis plumatiis, linteaminibus, et culcitra sua, ad dictum lectum spectantibus, et<br />

pertinentibus.<br />

Item legavit, et iure legati reliquit dictae dominae Caterinae massariae suae duas capsas<br />

cum omnibus bonis et rebus, quae in eis sunt, et reperiuntur, penes ipsam donam Caterinam<br />

existentes: iubens et mandans dictas capsas, et bona in eis existentia in toto, vel in aliqua sui<br />

parte per aliquam personam molestari, nec inquietari debere, in vita ipsa domina Caterina. Et<br />

haec omnia feit ipse testator ob servitia, et assidua benefitia sibi domino testatori in omnibus<br />

suis necessitatibus praestita, et quae per ipsam dominam Caterinam eiusdem massariam in hac<br />

sua urgenti, et praesenti infirmitate sibi assidua praestantur, et exhibentur.<br />

Item ipse testator voluit, ordinavit, et expresse commisit, quod infrascripti eius haeredes,<br />

nec aliqua alia persona possint, valeant, nec debeant impetrare aliquam excommunicationem<br />

contra ipsam dominam Caterinam eius massariam. et si quid temptaverint contra ipsam, ex nunc<br />

pro tunc eam dominam Caterinam eius massariam ibidem praesentem absolvit, et liberavit, ac<br />

de praesenti absolvit, et liberat dictus testator ab omni et quolibet eorum actione, quam quilibet<br />

contra ipsam dominam Caterinam movere, et intentare praesumpserint praetextu, et occasione<br />

7 Vide nostrum Familiairum tridentinum, cap. 13.<br />

8


gubernationis et administrationis per ipsam gestae in bonis et circa bona ipsius domini testatoris,<br />

et quorumcumque bonorum ad eius manus perventorum.<br />

Item legavit , et iure legati reliquit praedictae dominae Caterinae eius massariae, staria<br />

decem frumenti, et plaustrum unum vini nigri, boni, et sufficientis, semel tantum ei danda<br />

incontinenti post mortem ipsius testatoris pro alimentis eiusdem dominae Caterinae illius primi<br />

anni.<br />

Item ipse ser Antonius testator iussit, et ordinavit, quod omnes suprascripti eius legatarii,<br />

nec non infrascripti eius haeredes teneantur, et debeant, ac obligati sint franchitare, absolvere, et<br />

liberare omnes, et singulos emphiteotas, et seu affictalinos eius ab affictibus, qui solvuntur per<br />

quoscumque eorum ipsi domino testatori, etiam qui essent vel per instrumenta, vel per lapsum<br />

temporis perpetuales, recipiendo pretium dictorum affictuum, et quorumlibet eorum ab ipsis se<br />

franchitare, et redimere volentibus, quod dictus dominus testator exbursavit, et solvit in<br />

emptionibus per eum factis iuxta eorum instrumenta.<br />

Item voluit dictus testator, quod quilibet emphiteota, seu et affictalinus ipsius testatoris<br />

possit se franchitare, absolvere, redimere, et liberare ab eorum affictibus in duabus vicibus, seu<br />

in duabus solutionibus per eos fiendis, solvendo dimidium pretii in qualibet solutione fienda:<br />

legando ex nunc prout ex tunc ipse testator dictis emphiteotis, et cuilibet eorum dictam<br />

franchitationem, prout supra disposuit.<br />

E quum ipse testator dixit, se alias emisse a Ioanne Mathaeo Rossato de Sardanea ibidem<br />

praesente unam petiam terrae aratoriae cum uno filario vitium in ea, positam in pertinentiis<br />

villae Sardaneae, pretio rhenensium triginta quinque, et quam petiam terrae, et vites ipse<br />

Ioannes Mathaeus Rossatus nunc tenet, et colit ad partem ab ipso testatore, unde dictus testator<br />

disposuit, et mandavit, quod infrascripti eius testatoris haeredes teneantur, et obligati sint, ac<br />

debeant retrovendere dictam petiam terrae cum filario suprascripto sibi Ioanni Mathaeo, et<br />

haeredibus suis pro eodem pretio suprascriptorum rhenensium triginta quinque quandocumque,<br />

et quotiescumque ipse Ioannes Mathaeus, aut eiusdem haeredes retroemere voluerint. Et<br />

praedictam retroemptionem facere possit dictus Ioannes Mathaeus, et eiusdem haeredes in<br />

duabus vicibus, et solutionibus fiendis, dando dimidium seu medietatem suprascriptorum<br />

rhenensium trigintaquinque pro qualibet solutione fienda. Item quod donec fecerint praedictam<br />

retroemptionem semper idem Ioannes Mathaeus, et eius haeredes sint, et esse debeant coloni<br />

ipsius petiae terrae, et vitium suprascriptarum (volentibus tamen ipsis Ioanne Mathaeo, et<br />

haeredibus eius eam colere) et quod ex dicta colonia non possint expelli, bene tamen dictam<br />

petiam terrae, et filarium gubernando, et singulis annis, loco, et tempore debitis, partem debitam<br />

haeredibus ipsius testatoris fideliter designando.<br />

In omnibus autem aliis suis bonis mobilibus, et immobilibus, ac se moventibus, iuribus, et<br />

actionibus, praesentibus, et futuris ubicumque sint, et reperiri possint, suos haeredes universales<br />

instituit, et esse voluit Ioannem filium adoptivum dicti testatoris, et Ambroxium eiusdem<br />

Ioannis fratrem, nepotes ipsius testatoris, ambos ibidem praesentes, et acceptantes aequis 8<br />

portionibus, et altero ipsorum haeredum decedente sine filiis legitimis, et naturalibus ex eo<br />

descendentibus, ipsi praemorienti alterum superstitem invicem substituit vulgariter, et per<br />

fideicommissum. Et hanc asseruit esse velle suam ultimam voluntatem, et testamentum<br />

inrevocabile, quam, et quod voluit valere iure testamenti; et si iure testamenti valere non posset,<br />

voluit, iussit, et mandavit valere iure legati; et si iure legati valere non posset, voluit, et<br />

mandavit valere iure codicillorum; et si iure codicillorum valere non posset, voluit, iussit, et<br />

mandavit valere iure donationis causa mortis, seu quocumque alio modo, via, iure, forma, et<br />

causa, quibus hoc praesens testamentum suum magis, et melius valere, vim obtinere, et suum<br />

optatum effectum sortiri possit: rogans ipse testator ore suo proprio omnes suprascriptos 9 testes,<br />

ut huic testamento testes essent, et esse deberent: ac me Simonem a Berlina notarium<br />

infrascriptum, ut de praemissis omnibus et singulis, dante causa mortis suae, publicum<br />

8 ibi: aequibus.<br />

9 ibi: infrascriptos.<br />

9


conficiam instrumentum ad consilium cuiuslibet sapientis viri, si opus fuerit, facti substantia<br />

semper salva.<br />

Ego Simon a Berlina notarius rogatus scripsi.<br />

Nota. Et hoc testamentum ego Fr. Chrysostomus descripsi ab exemplo, quod ex protocollo<br />

servato in archivo civico fecit laudatus cancellarius dominus Iosephus de Castello Trilaci.<br />

Complevi non sine taedio hac die 31 octobris in nocte anno 1795. Servit mihi pro Familiario<br />

tridentino, ubi de Trent Turcatis egi capite sexto. Conferendum est cum documento praemisso<br />

sub num. 926.<br />

928. Anno 1780, die 8 martii nobilis dominus Nicolaus Antonius Guelmus civis Tridenti.<br />

Georgius a Turri notarius Tridenti 10 .<br />

Anno 1777, die 29 octobris Tridenti Felicitas baronissa de Taxis, nata comitissa de Prato<br />

propria manu. Petrus, et Simon fratres Boschetti de Saleto Pahi.<br />

Anno 1748 die prima septembris Tridenti ego presbyter Ioannes Baptista Longhi<br />

commissarius testamentarius quondam rev.di domini Leonardi Furlani de Paho.<br />

Anno 1785, die 30 octobris Tridenti ego Ioannes Antonius Lona oeconomus excell.mi<br />

domini comitis de Wolckenstein.<br />

Anno 1741, die 2 iulii Pahi in villa Saleti ego presbyter Leonardus Antonius Furlanus de<br />

Paho.<br />

Anno 1757 Io Ferdinando baron de Tassis Bordogna Vall Negra. Sic scripsit Tidenti.<br />

Anno 1783 Helena vidua Saracena Tridenti die 27 octorbris.<br />

Anno 1763, die 22 novembris Tridenti presbyter Iosephus Romedius Saracenus de Castro<br />

Belfort etc.<br />

929. Anno 1754, die 8 martii Tridenti Helena Iuditha baronissa Tassis manu propria, sed<br />

lingua italica.<br />

Anno 1754 Iosephus Franciscus Saracenus de Belfort.<br />

Anno 1733 Io dottor Pietro Giorgio Crivelli in Mesiano.<br />

Anno 1785 nobilis domina Archangela Guelmi tridentina.<br />

Anno 1775 Tridenti presbyter Franciscus Fontana.<br />

Anno 1741 Ioannes Baptista quondam Ioannis Petri Buschetti de Saleto Pahi.<br />

Anno 1758 dominus Iosephus Thomasius mercator Tridenti. Misser Bartholomaeus<br />

quondam Ioannis Gilberti habitator Romagnani. Simon quondam Rochi Segatae sartor Tridenti.<br />

Dominus Christophorus Chemellus de Calavino, Dominicus Roncher murator Tridenti,<br />

Matthaeus Piscol murator Tridenti, omnes isti tres muratores de abbatia, habitatores Tridenti.<br />

Donna Catharina vidua quondam Ioannis Baptistae Boschetti de Saleto Pahi, filia quondam<br />

Iacobi Zorzi de Panthaeo Pahi fecit suum testamentum.<br />

Anno 1762 Andreas Celva sartor, et aegrimensor Sprehi Pahi. Etiam anno 1750.<br />

930. Anno 1728 magnificus Bartholomaeus de Nigris civis Tridenti, sartorque Pahi.<br />

Ioannes Antonius Thomasius. Margarita eius soror uxor Antonii Furlanelli dicti Baldessarini de<br />

Saleto Pahi. Ioannes Pegorettus de Paho aestimator. Presbyter Iacobus Antonius Franceschinus<br />

Tridenti. Ill.ma domina Barbara Victoria baronissa Tassis. Dominus Gulielmus Clusolus.<br />

Anno 1744 Tridenti Franciscus filius quondam Petri Nardelli de Cadino, et Ioannes<br />

Antonius quondam Ioannis de Thomasiis de Saleto Pahi testes Tridenti. Magnificus Thomas<br />

quondam Petri Furlanelli de Saleto Pahi, nunc habitator Tridenti cum sua familia.<br />

Anno 1766 nobilis, admodum rev.dus dominus Franciscus Antonius Fontana sacerdos<br />

Tridenti.<br />

10 Ex Chartofilacio Petri Buschetti pahensis textoris haec, et alia sequentia usque ad num. 938<br />

inclu<strong>sive</strong>, in quo chartae omnes scriptae sunt lingua italica. Plurima alia praeterivi.<br />

10


931. Anno 1739 indictione 2, die mercurii 10 mensis iunii Tridenti, in Contrata Macelli, in<br />

domo Bordogna de Tassis. Dominus Liberalis filius quondam domini Iacobi Bona de Tridento<br />

testis. Ill.mus, et sapientissimus dominus Laurentius Antonius baro de Tassis, consigliere<br />

meritissimo dell'eccelsa Rggenza d'Isprugg, e colonello delle Poste Longo l'Adige di Trento.<br />

Scrispsit notarius Franciscus Ioseph Sardagna.<br />

Anno 1775 dominus Dominicus Floridus Dorna tridentinus, et Matthaeus Andreata<br />

tridentinus.<br />

Anno 1738 ill.mus dominus Laurentius Antonius baro de Tassis etc. Iacobus della Bona.<br />

Dominus Ignatius Sardagna professor in loco dicto al Castel de Pietrapiana, apud dictum<br />

dominum baronem. Misser Ioannes Baptista Buschettus de Saleto Pahi.<br />

Anno 1752 Ioannes Christophorus Barchettus, et Alexius Comettus ambo magistri<br />

muratores Tridenti.<br />

Anno 1761, indictione 9, die dominico 5 aprilis, Tridenti in Contrata Rugiae Magnae, in<br />

palatio Tassis. Praesentibus admodum rev.do domino Petro Campo, et domino Antonio<br />

Michelino de Tridento testibus. Ill.mus dominus Ferdinandus baro Tassis Bordogna Val Nigra<br />

collonello alle Poste all'Adige, consigliere della chiave d'oro d'ambi le maestà imperiali,<br />

cittadino di Trento. Scripsit notarius Franciscus Sardagna civis Tridenti. Giuseppe Antonio<br />

Michelini agente del sudetto ill.mo sig. baron de Tassis 1766.<br />

932. Anno 1754, indictione 2, die veneris 13 mensis decembris, Tridenti in Contrata<br />

sanctissimae Trinitatis, in domo ill.mi domini Caroli Emanuelis Sardagna de Hochenstein.<br />

Praesentibus Dominico filio quondam Bartholomaei Osel 11 de Plazina, et Antonio quondam<br />

Iosephi Valerii de Fornasio testibus etc. Ibique ill.mus dominus Carolus Emanuel Sardagna de<br />

Hochenstein nobilis imperialis, e Maggiore della Guardia di sua altezza rev.ma, locavit<br />

Dominco filio Antonii Furlanelli colono suo Ravinae (suo masadore in Ravina) un paro bovi<br />

stimati Ongeri 16. Un paro armente stimate F. 11. Un carro con tre funi, e cadenello stimati F.<br />

12. Un caredello con piovo, cadene, e due para velude, ed un brozo F. 2, 2. Tutto F. 75 con<br />

obligo di pagare l'annuo interesse in ragione del cinque per cento. Scripsit Petrus Carolus<br />

Sardagna de Hochenstein publicus imperiali auctoritate notarius civisque Tridenti.<br />

933. Anno 1743, indictione 6, die veneris 13 decembris Tridenti in Contrata s. Mariae<br />

Maioris. Praesentibus Nicolao quondam Iacobi de Bernardis de Calavino, et Petro quondam<br />

Iosephi Braun ferrario Tridenti testibus vocatis, et rogatis. Magnificus Ioannes Baptista<br />

quondam Petri Boschetti, et donna Catherina filia quondam Iacobi Zorzi ambo de Paho,<br />

coniuges a die 13 decembris 1721. Dos Catheriane fuit rhenenses 165, carentani 51 in ratione<br />

librarum quatuor cum dimidio pro quolibet rhenense. Scrispit italice, ac subscrispsit latine<br />

Vigilius Travaionus publicus imperiali authoritate notarius collegiatus ac civis Tridenti.<br />

934. Anno 1741, indictione 4, die sabbati 8 mensis iulii Tridenti in Contrata Rugiae<br />

Magnae, inque palatio de Tassis. Praesentibus Antonio quondam Bernardi de Andrei torcholotto<br />

in Trento, et nobili, ac multum rev.do domino Iosaphato Antonio Pisetto Tridenti, testibus<br />

vocatis, et rogatis. Ibique ill.mus dominus Ferdinandus Philippus de Tassis, baro sacri romani<br />

imperii, dominus Vallis Nigrae etc., collonello, e mastro di Posta del Tratto Attesino, figlio<br />

quondam ill.mi signor baron Lorenzo etc., signore tit. etc. vendidit misser Ioanni Bptistae<br />

quondam Petri Boschetti dal Salé di Povo unam suam domum, sitam in villa Saleti Pahi, in loco<br />

dicto al Salé, apud ill.mos dominos Alexandrinos, et alios. Scripsit Antonius Ceschinus notarius<br />

collegiatus et civis Tridenti.<br />

935. Anno 1778, indictione 11, die veneris 20 februarii Tridenti, in Contrata Sancti Vigilii,<br />

in studio palatii Praetorii. Praesentibus nobilibus dominis Petro de Melioribus notario, et Ioanne<br />

11<br />

Hoc anno 1795 vivit Mesiani apud Tridentum Ioannes Baptista Osellius agricola: et Tridenti<br />

dominus Dominicus Osele apothecarius.<br />

11


de Melioribus testibus vocatis, et rogatis. Ibique nobilis, et excell.mus dominus Stephanus<br />

Bertolinus iunior, iuris utriusque doctor collegiatus Tridenti, tamquam substitutus ill.mi domini<br />

Praetoris tridentini absentis sedens pro tribunali etc. Nobilis, et excell.mus dominus Iosephus<br />

Geremia iuris utriusque doctor collegiatus Tridenti, tamquam curator etc., scripsit Ioannes<br />

Guarinonius imperiali auctoritate notarius collegiatus civisque Tridenti.<br />

936. Anno 1717, indictione 10, die mercurii 29 mensis decembris, in civitate Tridenti, in<br />

Contrata Sancti Vigilii, in domo Labetti, hodiernae habitationis infrascripti notarii. Praesentibus<br />

magnificis Ioanne Baptista quondam Ludovici Boschetti de Paho, Ioanne quondam Andreae de<br />

Bernardis, et Ioanne quondam Thomae Merleri, his duobus habitatoribus a Man extra<br />

Tridentum, testibus etc. Ibique Baltassar, Ioannes Baptista, et Iosephus fratres filii quondam<br />

Ioannis Petri Boschetti de Saleto Pahi, haeredes quondam magnifici Ludovici Boschetti de<br />

Saleto Pahi. Magnificus Ioannes Pegorettus publicus agrimensor Untracastelli Pahi. Haeredes<br />

quondam baronis Francisci Leneri possessores in pertinentiis Saleti. Scripsit Franciscus<br />

Paurenfaint notarius collegiatus Tridenti, in suo signo habens duas stellas, et lit. F.P.N.C.T.<br />

937. Anno 1717 etc., ut supra numero praecedenti. Perillustris, et clarissimus dominus<br />

Ioannes Baptista Isidorus Salvettus legum doctor collegiatus Tridenti, electus est arbiter in causa<br />

Buschetta, seu dictorum fratrum, scribente dicto notario Paurenfainto.<br />

938. Anno 1721, indictione 14, die martis 28 ianuarii, Tridenti in Contrata Sancti Petri, in<br />

domo infrascripti ill.mi domini locatoris. Paesentibus admodum rev.do domino Ioanne Baptista<br />

filio misser Marini Zaninetti sacerdote hic Tridenti, ac nobili domino Christophoro quondam<br />

Petri Campi vallis Annaniae (ibi: della val d'Annone) habitatore qui in Trento, testibus etc.<br />

Ibique Ill.mus dominus Laurentius baro de Tassis, Bordogna, et Valnegra, pro sua maiestate<br />

caesarea, et catholica magister haereditarius Postarum Tractus Athesini (ibi: del Tratto Atticino)<br />

patricius, et civis Tridenti locavit magnificis Ioanni Baptistae quondam Ludovici Boschertti,<br />

Ioanni Baptistae, ac Iosepho fratribus, et filiis quondam Ioannis Petri Boschetti, patruo, et<br />

nepotibus respective de Paho fundum situm in pertinentiis Grafiani etc. Scripsit notarius<br />

Paurenfaint praedictus, sed italice.<br />

939. Anno 1772 Iosephus Saracenus tridentinus manu propria. Sic etiam anno 1770.<br />

Anno 1749 presbyter Ioannes Antonius Furlanus de Paho, filius Petri Furlani pahensis,<br />

Ioannes Guarinonius notarius et cancellarius massarialis Tridenti.<br />

Anno 1765 Iosephus Pergher agente dell'ill.mo signor conte Lodovico Bortolazzi di Trento.<br />

Anno 1729 Paurenfaint notarius Tridenti.<br />

Anno 1761 Iosephus Franciscus Saracenus de Belfort, Molveno etc. Tridenti.<br />

Anno 1771 Domenico Dorna agente dell'ill.mo signor conte Lodovico Bertolazzi di Trento.<br />

Anno 1772 prete Aldrigetto Toazzi curato di Villazzano. Sic et aliis annis propria manu.<br />

Fuit patruus meus optime meritus.<br />

Anno 1751 Io Ferdinando Filippo baron Bordogna de Tassis, e Val nigra.<br />

Anno 1752 Io Ferdinando Filippo baron de Tassis Bordogna Vall nigra.<br />

Nota. Et haec delibavi ex variis chartis Petri Buschetti de Saleto Pahi hac die 12 novembris<br />

1795 in conventu isto Sancti Bernardini apud Tridentum.<br />

940. Anno 1691, die 8 februarii in ecclesia parochiali Pahi parochus Dominicus Prener<br />

baptizavit Ioannem Baptistam filium Petri Boschetti et Catharinae uxoris: suscipientibus<br />

admodum rev. domino Matthaeo Bait 12 de Tridento nomine perillustris domini Ioannis Baptistae<br />

Sardaneae, et Francisca uxore Petri Pederlonghi de Negrano nomine perillustris dominae<br />

Theresiae Pompeati uxoris domini Hieronymi Pompeati. Ita ex Libro baptizatorum illius<br />

ecclesiae descripsit die 24 maii anno 1730 sacerdos, ac parochus Iacobus Antonius Sartori. Tunc<br />

12 Anno 1323 vixit Wilelmus filius quondam Odorici Waiti de Montagnaga de contrata Pineti.<br />

12


igitur fuit ibi Liber antiquus batizatorum, qui hodie desideratur. Hinc etiam habetur, quod<br />

Teresia fuit secunda uxor Hieronymi Pompeati dicto anno 1691 quodque ante huiusmodi annum<br />

obiit prima sine anno recensita in meo Familiario tridentino cap. 28, num. 60. Sed vide ibi seqq.<br />

941. L.+S. Anno Domini 1267, indictione 10, die iovis 7 intrante aprili Tridenti in palacio<br />

inferiori episcopatus. In praesencia dominorum Beraldi de Wanga, Warnerii de Thablat,<br />

Bertholdi Taranti, Henrici de Marniga, Federici, Bonefacii, et Wilielmi de Chastelbarcho, Olrici<br />

de Madruzo, Ugolini de Stenego, Graciadei de Campo, et Hermanni, Schenebaldi de<br />

Chastelcornu, Uberti de Brentonicho, Alpreti et Swicherii fratrum de Mezo, Tridentini de<br />

Gando, et Manfredini eius filii, Aldrigeti Buce Iohannis Danielis Bonomi Maximiani iudicum,<br />

Nycolai de Wastenato, Gotefredi de Chirchemanno, Ryprandi de Gonselmo, magistri Rubei<br />

medici, Zacharani, Ryprandini, Pasquatini Bartholomaei, Zannini, et Uberti notariorum, et<br />

aliorum testium. Ibique in arengo Tridenti ad sonum campanae more solito convocato dominus<br />

Rupertus de Cognola, et dominus Marchus de Ruzia tanquam sindici, et procuatores hominum<br />

communitatis, et rengi (sic) tridentini ibidem ad hoc specialiter convocatorum, pro iniuriis et<br />

dampnis datis dominis Megnardo 13 , et Alpreto fratribus comitibus Tirolis et Goriciae, et<br />

advocatis ecclesiae tridentinae, de eorum domibus, et palatio quod habebant, et habent in<br />

civitate Tridenti in Contrata de Burgo novo per homines et Commune tridentinum. Et pro<br />

magnis expensis et aliis servitiis, quae ipsi domini comites fecerant, et cottidie faciebant in<br />

manutenendo et deffendendo civitatem, et episcopatum tridentinum ab inimicis civitatis et<br />

episcopatus eiusdem, et ipsam civitatem et episcopatum laedere volentibus, fecerunt datam pro<br />

recompensacione dictorum dampnorum eisdem illatorum per homines et Commune tridentinum:<br />

et venditionem atque traditionem in solutum de Dosso Malconsey scito in ipsa civitate apud<br />

murum civitatis eiusdem, cum casamentis, et domibus, et casalibus, et stabulis ad ipsum<br />

Dossum pertinentibus, dicto domino Megnardo comiti pro se, et dicto suo fratre et eorum<br />

haeredibus recipienti, ita ut ipsi domini comites, et eorum haeredes, et cui dederint ipsum<br />

Dossum cum dictis domibus, casamentis, casalibus, stabulis, et aedicifiis ad ipsum Dossum<br />

integre pertinentibus, et cum omni iure, et ratione, cum introitu et exitu, et omni utilitate, et<br />

melioramento ad illos spectantibus habeant, et teneant, et quicquid vellint faciant sine omni<br />

praedictae Communitatis, et hominum Tridenti, eorumque successorum Communitatis<br />

praedictae contradictione. Et promiserunt dicti sindici tamquam sindici, et procuratores<br />

dictorum hominum, et Communitatis praedictae, et pro dicta Communitate, et eius<br />

successoribus dictam datam, venditionem, atque traditionem, et dictum Dossum cum omnibus<br />

praedictis ab omni persona in ratione deffendere, et expedire, aut dampnum in duplum eis<br />

restituere sub obligatione bonorum dictae Communitatis, et omnia sua iura, et actiones tam<br />

reales, quam personales eis pro dicta Communitate et ut sindicis propter hoc competentes, vel<br />

competituras ipsi domino comiti Megnardo pro se, et dicto suo fratre, et eorum haeredibus<br />

recipienti dederunt, cesserunt, tradiderunt, atque mandarunt, et ipsos tamquam in rem suam<br />

propriam procuratores constituerunt, ut possint ita agere, et petere, exercere, replicare, se tueri,<br />

et omnia facere sicut ipsi sindici ante hanc datam facere poterant pro dicta Communitate, et sic<br />

pro eis, et eorum nomine se possidere, vel quasi manifestarunt. Dando eis licentiam sua<br />

auctoriatte inde intrandi tenutam, et corporalem possessionem, vel quasi. Et insuper dederunt<br />

dominum Nycolaum, et domina (sic) comitissa, qui ipsos inde ponant (sic) in dictam tenutam.<br />

Et iurarunt dicti sindici domini Ropertus, et Marchus de voluntate, consensu, et mandato<br />

universorum hominum Communitatis, et arengi praedictorum, et in eorum animas ad Sancta Dei<br />

Ewangelia (sic) dictam datam, venditionem, traditionem et omnia, et singula suprascripta firma,<br />

et rata habere, et tenere, et non contravenire, et deffendere quae superius continentur.<br />

Ego Aycardus de Amichis de Dosso notarius huic una cum suprascripto domino Uberto<br />

notario interfui rogatus et scripsi.<br />

L.+S. Ego Ubertus 14 de Placencia sacri palacii notarius huic interfui, et manu scripsi.<br />

13 Meynardo.<br />

14 Alias Obertus.<br />

13


Concordat cum originali. In fidem etc.<br />

Oeniponti 20 martii 1790.<br />

(L.+S. nigri) Franciscus Gassler etc.<br />

Archivi, et Registrat. S. A. 15 Praefectus.<br />

Nota. Hoc authenticum exemplum accepi hac die 4 decembris 1795 a munificentissimis<br />

neis benefactoribus Gaudentio Antonio barone de Gaudento, et Iosepho de Castello Trilaci<br />

saepe laudatis. Tempus non suppetit pro adnotandis sphalmatibus. Nihil prorsus omisi.<br />

942. Anno 1436 tridentini scripserunt ad ducem Austriae Comitem Tirolis contra<br />

Alexandrum ducem Mazoviae, ac Tridenti episcopum, literas tenoris huiusmodi sine data, et<br />

anni nota: Perpetrata, et commissa per dominum episcopum tridentinum, de quibus civitas<br />

Tridenti quasi destructa est. Primo, quod ipse dominus episcopus quando habuit possessionem<br />

episcopatus, et intravit civitatem Tridenti promisit civibus nobis, et aliis subditis quibuscumque<br />

reddere, et administarre iusticiam, et nobis conservare iura, consuetudines, mores nostros, et<br />

Statuta nostra. Et suae promissioni contraveniens etc. etc. etc. Capitula delictorum sunt 23<br />

praemissa semper vocula Item. Quibus absolutis sequitur: Quare ill.me princeps, ac domine<br />

noster gratiosissime vestri fidelissimi servitores, provisores, et consules, nec non totus populus<br />

Tridenti, ac sindici plebium exteriores omnes in episcopali palacio ad sonum campanae<br />

generaliter congregati ad suprascripta faciendum, una omnium voce, nemine dispcrepante, qui<br />

supradictis gravaminibus sunt oppressi, et gravati, et aliis multis, quae si opus fuerit,<br />

demonstrantur. Et quod si excelsa Dominatio vestra, aut imperatoria maiestas, aut ill.mus<br />

dominus dux Albertus miserint iudices, et auditores deducentur, et clare praedicta deducta, et<br />

alia deducenda, et proponenda probabuntur, de quibus fieret liber maximus si in unum deduci<br />

deberent, quae gracia brevitatis ad praesens dimitti statutum est. Timentesque, ac clare scientes<br />

per testes fide dignos, et bonos, ac rei conscios, civitatem tridentinam ad manus alienas debuisse<br />

tradi, et alteri dominio sumitti, ad vestram excelsam Dominationem, tamquam defensorem, et<br />

advocatum Tridenti recurrerunt, prout de iure tenentur. Supplicant, ut excelsa Dominatio vestra<br />

ipsos tamquam fidelissimos servitores, et vestri Status amatores conservare, iuvare, et<br />

manutenere, ac protegere velit, et dominum episcopum, quem alias sibi excelsa Dominatio<br />

vestra in pastorem dedit, ad civitatem Tridenti aliqua racione, vel tam iure, vel ingenio<br />

nullatenus redire permittat, cum sciant omnes, et certos se reddant quod si rediret essent omnes<br />

funditus destructi consumptique: et sint omnes, nemine discrepante unius intencionis, et animi,<br />

ac voluntatis, pocius mortem eligere, et domos sua relinquere, et per mundum pauperes vagare,<br />

quam amplius sub dominio domini episcopi vivere, atque stare, quia numquam promissa<br />

servavit, neque servaret. E ut hoc de nostra appareat processisse voluntate, in testimonium<br />

praemissorum sigillum Communitatis Tridenti imprimi iussum est.<br />

Vestrae excelsae ducalis Dominationis, et gratiae fidelissimi servitores et subditi<br />

provisores, consules, totusque populus civitatis Tridenti ad sonum campanae generaliter<br />

congregati una cum sindicis, et hominbus plebium exterioribus in episcopali palatio, ut moris est<br />

districtus Tridenti, et ad quaecumque mandata paratissimi.<br />

(L+S. impressi)<br />

Concordat cum originali 2 aprilis 1790.<br />

(L.+S. nigri cerei) Franciscus Gassler etc.<br />

Archivi, et Registrat. S. A. Praefectus.<br />

Nota. Et hoc exemplum oenipontanum accepi a laudatis meis benefactoribus. Ceterum<br />

eadem alias legeram, teneoque descripta ex Statuto Capitulari Tridenti 16 . Omnia gravamina<br />

obiecta episcopo Alexandro sunt gravissima: quaedam vero sunt horrenda, et silentio<br />

pratereunda. Omnia verissima puto, quicquid in contrarium dixerint mei Bonellus, et Hippolitus.<br />

15 S. A. = Superioris Austriae.<br />

16 To. V. Hippoliti.<br />

14


Gravam. 8. recensentur gravati Georgius de la Cruacha, Melchior ab Oleo 17 , Leo de Nigris,<br />

Petrus Aluisius pupillus de Matarello, magister Michael piliparius, Iohannes Cedra 18 . Gravam.<br />

8. quidam Toresanus domini episcopi. Gravam. 15. nundinae fieri solitae in Tridento. Gravam.<br />

7. Iustinianus civis Tridenti dives, et pecuniosus, fide tamen moribus, et vita praeclarus, et<br />

integerrimus, in carcere se percussit, et occidit. Alia omitto. Utrumque monumentum servatur in<br />

archivo civico Tridenti.<br />

943. Anno isto 1795, die quinta decembris ad hunc nostrum conventum pervenerunt duo<br />

presbyteri galli extorres; qui mihi exhibuerunt sequentes literas patentes.<br />

Ferdinandus Maria S.R.I. princeps de Lobkowitz dux de Raudnitz, comes de Stern-Stein,<br />

Dei et apostolicae Sedis gratia episcopus gandavensis dominus territorii s. Bavonis, comes<br />

Evergemiensis etc. etc. Dilecto nobis in Christo Petro Cordier presbytero dioecesis Lexoviensis<br />

qui iuramentum civicum non praestititi salutem in Domino. Ut per dioecesim nostram<br />

sacrosanctum Missae sacrificium celebrare possis, dummodo tonsuram deferas, et de caetero<br />

observes leges dioecesanas, harum serie licentiam et facultatem ad revocationem nostram<br />

duraturas tibi concedimus et impertimur. Datum Gandavi, in palatio nostro episcopali, die 1<br />

mensis iunii 1793.<br />

(L.+S. magni) Hulet Vicarius generalis<br />

De mandato celsissimi, ac rev.mi domini<br />

principis ac episcopi praefati.<br />

Extenditur hisce praesens celebrandi licentia etiam pro dioecesi paderbonensis. Signat. 18<br />

octobris 1794. I .A. Dierna Vicarius generalis manu propria.<br />

944. Nos Ioannes Adolphus Dierna, per civitatem, et dioecesin paderbonensem Vicarius in<br />

spiritualibus generalis, insignis collegiatae ecclesiae ss. Apostolorum Petri et Andreae in<br />

Bustorf decanus, et ad s. Petrum Huxariae canonicus capitularis etc. etc. Cum accesserit ad nos<br />

Reverendus dominus Petrus Ioannes Baptista Cordier dioecesis Lexoviensis presbyter e patria<br />

exul, qui obediens Deo magis quam hominibus, iuramentum quod vocant civicum, praestare<br />

noluit, visis et ponderatis istius Christi membri ac confessoris testimoniis fidem adhibemus, et<br />

quantum in nobis est, publicam facimus, praedictum presbyterum dignum esse ascribi illis qui in<br />

hac dioecesi domicilio, et bonorum hominum hospitalitate gaudent, eidemque pro habitationis<br />

loco pagum Worr (dubito) adsignantes, simul facultatem sanctissimum Missae sacrificium in<br />

hac dioecesi ad tempus commorationis suae celebarndi praesentium tenore impertimur. In fidem<br />

praesentes sigillo Vicariatus generalis munitas et manu propria subscriptas dedimus Padibornae<br />

(sic) 23 decembris 1794.<br />

(L.+S. magni) I. A. Vicarius generalis manu propria.<br />

Conceditur licentia celebrandi Missam pro tempore commorationis in hac dioecesi valitura.<br />

Constantiae 12 octorbis 1795.<br />

El D Hissingen 19 Vicarius generalis etc.<br />

Eidemque sacerdoti hisce concorditer facultas s. Missam in hacce dioecesi celebrandi,<br />

quousque in eadem commorabitur, dummodo ritibus dioecesanis sese accomodet. Fuldae die 6<br />

septembris 1795.<br />

Ex commissione rev.mi, et gr. D.<br />

Vicarii generalis L. B. de Warnsdorf<br />

I. C. Winssopp subscripsit.<br />

945. Ioannes Philippus de Horn-Goldschmidt iuris utriusque doctor rev.mi et serenissimi<br />

archiepiscopi, et principis electoris coloniensis, domini nostri clementissimi d. Maximiliani<br />

17<br />

NB. Melchior ser Dominici ab Oleo fuit consul Tridenti anno 1418, 1422, 1433, 1438, 1443,<br />

1447, 1451, 1457, 1469.<br />

18<br />

Alias Iohannes Cescha in Codice tridentino.<br />

19<br />

*Cfr.num. sequentem.<br />

15


Francisci archiducis Austriae etc. etc. 20 , in spiritualibus per civitatem et archidiocesin<br />

coloniensem Vicarius generalis et consiliarius ecclesiasticus intimus, metropolitanae electoralis<br />

ecclesiae coloniensis, et equestris collegiatae in Wimpfen canonicus capitularis etc. etc. Ut R.D.<br />

Alexander Giblain, parochus de Baquepuis dioecesis Ebroicensis per archidioecesin<br />

coloniensem ss. Missae sacrificium celebrare possit et valeat 21 , dummodo habitum et tonsuram<br />

deferat ordini suo sacerdotali congruentes, et de caetero observet leges archidioecesanas, harum<br />

serie licentiam et facultatem ad tempus commorationis suae in dioecesi coloniensi dumtaxat<br />

duraturas eidem concedimus et impertimur. Datum in Vicariatu generali Coloniae 8 iulii 1794.<br />

(L.+S. magni) I. P. Horn-Goldschmidt Vicarius generalis etc.<br />

M. F. Leinen protonotarius in spiritualibus<br />

Eidem licentia conceditur rev.do domino suprascripto in transitu suo per archidioecesin<br />

Moguntinam superiorem. Aschaffenburgi die 28° septembris 1794<br />

Nognes commissarius in spiritualibus<br />

Conceditur quoque licentia celebrandi Missam pro tempore modernae in hac dioecesi<br />

constantiensi subsistentiae. Datum Constantiae 12 augusti 1795.<br />

El D Hissingen Vicarius generalis etc. 22<br />

946. Antonius Eleonorius Leo le Clerc de Ivigne 23 miseratione divina, et sanctae Sedis<br />

apostolicae gratia parisiensis archiepiscopus, dux sancti Clodoaldi, Par Franciae etc. etc.<br />

Omnibus quorum interest aut interesse poterit testamur ex certissimis probabilissimisque<br />

testimoniis nobis constare magistrum Alexandrum Giblain presbyterum dioecesis Ebroicensis et<br />

parochum loci vulgo Bacquepuis in eadem dioecesi ab constanter denegatum impium et<br />

actholicum iuramentum e Gallia fuisse deportatum mense septembri anni millesimi<br />

septingentesimi nonagesimi secundi: illum semper se gessisse ut decet pium Christi sacerdotem,<br />

adeoque dignissimum esse, qui propter suam vitae, morum, et doctrinae integritatem,<br />

firmissimamque suo regi ac catholiace fidei adhaesionem ab omnibus locorum Praefectis<br />

protegatur, et ab omnibus bonis benigne excipiatur et adiuvetur. Datum Constantiae ad Rhenum<br />

sub signo sigilloque nostris ac secretarii nostri subscriptione, anno Domini millesimo<br />

septingentesimo nonagesimo quinto, die vero mensis novembris decima septima.<br />

(L.+S. cerei rubri) Ant. E. archiepiscopus parisiensis etc.<br />

De mandato ill.mi ac rev.mi domini domini parisiensis<br />

archiepiscopi<br />

Le Riche secretarius etc.<br />

Idem testamur. P.M.M. episcopus Nemausensis etc. 24<br />

I. epsicopus Macloviensis.<br />

Nota. Ultima haec litera tota manu scripta est. Praemissae sunt partim typis impressae,<br />

partimque manu exaratae. Ebroicae, gallice Evreux. est civitas Normanniae superioris,<br />

suffraganea Rothomagensis, 22 leucis, seu 66 P. M a Lutetia parisiorum distans. Lexovium,<br />

gallice Lisieux pariter est civitas Normanniae superioris, sub archiepiscopo Rothomagensi<br />

distans a Parisiis 37 leucis, seu P. M. 111. Gandavum, vulgo Gant, est in Flandria. Paderborna,<br />

vulgo Paderbona, est in Westphalia. Constantia est civitas haereticae Sueviae, cuius episcopus<br />

alibi residet, suffraganeus caeteroquin Moguntiae. Fulda est civitas Buchovinae, circuli Rhenani<br />

20<br />

Iste Maximilianus obiit Viennae anno isto 1801, die 27 iulii, aetatis an. 45. Fuit frater Iosephi<br />

secundi.<br />

21<br />

Vidi eius Breviarium ebroicense reformatum auctoritate episcopi ebroicensis, cum consensu<br />

Capituli sui anno 1737 editum Ebroicis.<br />

22<br />

Alibi dicitur Conte di Bissingen decano Vicario generale.<br />

23<br />

Antonio Leonorio Leone le Clerc de Luigne vescovo di Chalons in Champagna nell'an. 1780, nato<br />

in Parigi l'anno 1728, fatto vescovo li 9 aprile 1764.<br />

24<br />

Petrus Maria Magdalena Cortois de Balore episcopus Nemausensis. Gabriel Cortois de Pressigny<br />

episcopus Macloviensis 1794 Constantiae. Petrus Maria Magdalena Cortois de Balore vescovo d'Alais in<br />

Linguadoca l'anno 1780, fatto dopo il 1766. Gabriele Cortois de Quincei vescovo de Belley in Francia nel<br />

1780, nato in Dyon l'anno 1714, fatto vescovo 19 luglio del 1751.<br />

16


superioris, ac Provinciae Moguntinae. Lobkovitius fuit episcopus Gandavensis etiam anno 1780.<br />

Nemausus, Nimes, est civitas Occitaniae inferioris in Gallia. Maclovium, San Malò, est civitas<br />

Britanniae minoris in Gallia. Ducatus s. Clodoaldi, gallice di s. Cloud, sic dicitur ab oppido s.<br />

Cloud, dissito a Parisiis vix sex P. M. erectusque fuit anno 1674. Wimpfen, Cornelia Vimpina,<br />

est parva civitas Sueviae. Sed de his plusquam satis dixi.<br />

947. Anno 1205, Tridenti scripta fuit sequens charta. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus<br />

Sancti. Amen. Ad honorem Dei, et beati Vigilii Martiris, et ad utilitatem clericorum, et<br />

laycorum, et totius episcopatus Tridenti.et pro scendanda (sic) discordia, et ad recuperandum<br />

bonum statum episcopatus, tale statutum et ordinamentum facimus nos canonici tridentinae<br />

ecclesiae, et advocatus dominus comes Adelpretus tirolensis, et macinata totius episcopatus, et<br />

capitanei... vavasores, et Communitas Tridenti. Iuro ego ad Sancta Dei Ewangelia (sic) quod<br />

dabo consilium et adiutorium bona fide super facto ecclesiae, et episcopatus Tridenti, ut id fiat,<br />

et ordinetur, et adimpleatur, quod sit utillius, et mellius ecclesiae Sancti Vigilii, et toti<br />

episcopatui, et civitati Tridenti, ad racionem obtinendam, et observandam et conservandam in<br />

toto episcopatu: et si aliqua dacio facta erit, vel fiet, vel promissio de rebus immobilibus de hinc<br />

ex quo dominus Conradus episcopus intravit monasterium 25 irrita sit, nec aliquid accipiam, et si<br />

accepi restituam, nec pro aliquo episcopo eligendo aliquam promissionem, nec dacionem<br />

accipiam, et adiutorium, et consilium dabo canonicis Tridenti, ut talem episcopum eligant, qui<br />

secundum ecclesiam Tridenti, et totum epsicopatum regere possit: et si propter supradicta aliqua<br />

violentia fieret in rebus, et personis alicui, vel aliquibus adiuvabo eum cum avere et persona<br />

secundum quod decet ordinem meum: et si aliquas expensas fieri oporteret pro supradictis factis<br />

hatendendis, et faciendis, et si non possint fieri de bonis episcopatus communiter faciemus,<br />

salvo eo quod quicquid maior pars clericorum et laycorum voluerit, illud sit firmum et ratum, et<br />

hoc totum dicimus salvo omni iure et honore Romanae ecclesiae et imperii, et dominorum<br />

canonicorum. Item cum domino Conrado episcopo nullum concordium faciam sine voluntate<br />

domini comitis de Tirolo, nec ipse sine nobis nullum concordium faciet, et ita teneamur<br />

omnibus venientibus ad hanc societatem ut supradictum est supra. Cum omni consilio, et de hoc<br />

sacramento tantum tenebimur donec aut dominus Conradus episcopus concorditer communi<br />

consilio reverteretur ad episcopatum, aut alius canonice et concorditer electus fuerit, ut<br />

supradictum est. Postea domini canonici integraliter habeant suas raciones huc usque 26<br />

habuerunt. Die veneris VIIII exeunte aprilli 27 in Tridento in palatio episcopatus, in praesentia<br />

Arpolini de Cleisso filii domini Arponis, Rodegerii canonici de Prixina fratris Anselmi de<br />

Mezo, Odolrici Todesscelli, Oldorici filii domini Petri de Numio, Warimberti filii domini<br />

Manfredini de Tono, presbiteri Peregrini de Ronzono, et aliorum plurium anno Domini MCC<br />

quinto, indictione VIII. Ibique in supradictorum praesentia omnes isti, qui inferius leguntur, ad<br />

Sancta Dei Ewangelia iuraverunt ita hatendere, et observare in integrum secundum quod<br />

suprascriptum. In primis itaque<br />

Dominus Turco decanus Cori Sancti Vigilii.<br />

Dominus Adelpretus de Tirolo.<br />

Magister Wivianus canonicus eiusdem ecclesiae.<br />

Dominus Gisloldus.<br />

Dominus presbiter Martinus Niger.<br />

Dominus Perrus 28 .<br />

Dominus Girardus.<br />

Dominus presbiter Conradus capellanus.<br />

Dominus Zanebellus.<br />

Dominus Rembretus, omnes canonici Sancti Vigilii.<br />

25<br />

Conradus de Beseno episcopus tridentinus tandem monachus.<br />

26<br />

forsan: sicut huc usque.<br />

27<br />

Idest die 23 aprilis.<br />

28<br />

alias: Pero, peronis.<br />

17


Dominus Albertus de Stenego per se, et parabolam domini Otolini de Domo Can. ab eo data<br />

iuravit.<br />

Dominus Oto de Vinecco.<br />

Albertus de Seiano.<br />

Anselmus de Mezo.<br />

Gralantus, Riprandinus Otonis Richi.<br />

Wigantus de Pragena.<br />

Gandulfinus Otolinus de Leo.<br />

Bonacursus. Enricus Uberti.<br />

Gumpolinus de Madruzo.<br />

Ropretus de Albiano.<br />

Graciadeus causidicus.<br />

Enricus de Porta.<br />

Nicolaus de Zoecco.<br />

Bertoldus Gandulfini.<br />

Mugasus. Zanketa.<br />

Albrigetus de Porta.<br />

Zanellus de Villazano. Otobellus.<br />

Enrigetus de Seiano. Bontempus de Cleisso.<br />

Rambaldinus quondam Trintini de Arcu.<br />

Egenus. Montenarius. Engelmarius.<br />

Tarantus. Swikerius de Mezo.<br />

Ilteprandus de Bagognano. Lege de Formigaro.<br />

Conradinus Zuma, Procardus 29 Sourini.<br />

Federicus de Numio.<br />

Bonifacinus de Cavedeno.<br />

Daybertus. Dominus Peregrinus de Portella.<br />

Spinellus de Perzeno.<br />

Palmerus quondam Capelli.<br />

Ermannus de Livo.<br />

Peramusius de Garduno. Gumpo.<br />

Iacobinus filius domini Oluradini de Eno.<br />

Adelpretus de Madruzo.<br />

Comes Wilhelmus de Flaono.<br />

Ropretus de Salurno. Nicolaus de Egna.<br />

Arnoldus quondam Moscardi. Iacobinus de Mezo.<br />

Riprandus Spolla. Paullus Conradi Zulli.<br />

Ambrosinus frater Albertini de Brixia.<br />

Riprandus de Mercato.<br />

Iohannes Aldigerii.<br />

Zucco de Formiano.<br />

Petarinus. Muso de Dosso. Ioacobinus quondam Bundi. Falco Ermanni de Dominabus.<br />

Tardivellus Becarus.<br />

Petrus de Malusco causidicus.<br />

Odolricus de Madruzo.<br />

Adelpretus nepos Enrici Otonis Grassi.<br />

Wicomarius quondam Rambaldi.<br />

Enricus Otonis Grassi.<br />

Litoldus eius nepos.<br />

Bertoldus domini Martini.<br />

Martinellus de Marostica.<br />

29 Porcardus.<br />

18


Paullo post in suprascripto die in castro 30 Sancti Vigilii (sic) prope tellaram, in praesentia<br />

domini Adelpreti de Madruzo, Ermanni de Livo, Alberti de Stenego, Alberti de Seiano, Petri de<br />

Malusco causidici, Musonis de Doso, Petarini, Zanketae, et aliorum. Ibique in eorum praesentia<br />

dominus Litoldus canonicus, et Bertoldus de Aicardo canonicus, Ancius de Livo, et Federicus<br />

eiusdem loci, et Enricus Xoapus, et Sallatinus de Cagno, et Grimoldus, Arnoldus, Federicus,<br />

Procardus de Cagno, Simeon de Oragena, Rodegerius, Conradus, et Wicardus Iovenis, omnes<br />

isti suprascripti ad sancta Dei Ewangelia corporaliter iuraverunt hatendere, et observare, et<br />

adimplere per se totum et per totum in integrum sicut dominus decanus, et dominus comes<br />

Adelpretus, et omnes alii suprascripti per se iuraverunt, iuraverunt secundum quod<br />

suprascriptum. Item ibi incontinenti dominus Aduinus canonicus confessus, et manifestus fuit,<br />

quod iuaverat per se tale sacrum sacramentum sicut et dominus decanus, et dominus comes, et<br />

alii per se iuraverunt. Postea vero in altera die sabati VIII exeunte suprascripto mense aprilli, in<br />

Tridento in palatio episcopali, in praesentia domini Nicolai de Egna, Enrici fratrum, Peramusii<br />

de Garduno, Gumponis sui fratris, Adelpreti de Madruzo, et sui fratris Gumpolini, Ermanni de<br />

Livo, Otonis de Wineco, Ancii de Letestano, Zucconis de Formiano, Ropreti de Salurno,<br />

Peregrini de Portella, Riprandini Otonis Richi, Arpolini de Clesso, Iacobini filii domini<br />

Oluradini de Eno, Anselmi de Mezo, Procardi Salatini de Cagno, et aliorum. Ibique in plena<br />

concione hominum civitatis Tridenti ad tintinabulum pulsatum, Beiso de Mercato, Wizardus<br />

caliarius, Envererdus, Ropretus Ordulini, Odolricus de Maio, Adelpretus Pet. Artengerius,<br />

Martinus de Sogonzano, Trintinellus frater Magusi, Conradinus de Cremona, Ubertinus<br />

Taronus, Torretus Muzafadiga, Delaydus medicus, Warnerius Blancus, Rembretus, omnes<br />

suprascripti ad Sancta Dei Ewangelia iuraverunt ita habere, et tenere firmum et adtendere, et<br />

observare totum, et per totum in integrum secundum quod dominus comes Adelpretus tirolensis,<br />

et dominus decanus, et Capitulum Chori Sancti Vigilii, et capitanei et macinata, et concives<br />

Tridenti per se fecerant, et iuraverant in integrum ut suprascriptum. Item ibi incontinenti in<br />

plena concione hominum civitatis Tridenti in palatio episcopali Drucholarus executor iuravit<br />

iuravit ad Sancta Dei Ewangelia in animam Communitatis Tridenti, et militum omnium dantis ei<br />

parabolam, et viva voce bis, et ter clamantis, et dicentis, quod Drucholarus iuraret in<br />

suprascriptum modum, et formam, et sic iuravit corporaliter in animas eorum. Insuper<br />

interrogati fuere omnes canonici supradicti, qui ibi aderant, et comes tirolensis, et comes Egeno,<br />

ac capitanei, et macinata episcopatus, et vavasores, et tota universitas Tridenti, si... utile, quod<br />

dominus quondam Conradus epsicopus reverteretur ad episcopatum nec ne, qui omnes tam<br />

canonici, quam comites, et milites alii, et tota Communitas dixerunt per sacramentum quod<br />

fecerant, et quo erant interrogati, quod reversio eius non erat utilis episcopatui Tridenti; sed<br />

detrimentum, et enorme dampnum, et de cetero non erat acccipiendus. Postea vero in<br />

suprascripto anno, et indictione, die martis quinto intrante iullio, in Tridento in capella ecclesiae<br />

Sancti Blasii, in praesentia domini Turconis decani, magistri Wiviani canonici, Musonis de<br />

Dosso, Gandulfini Bertoldi sui fratris, Petri causidici de Malusco, Rambaldini Trintini de Arcu,<br />

Montenarii fratris Otobelli, Mugassi sui fratris, Trintinelli, Ribaldini notarii, et aliorum plurium.<br />

Ibique Odolricus filius domini Pencii de Caldonacio, et eius frater Markesius, et Wecillus, et<br />

eius frater Amadorus filii quondam dominae Elicae, ad Sancta Dei Ewangelia iuraverunt ita<br />

habere, et tenere firmum, et adtendere, et observare totum, et per totum in integrum secundum<br />

quod dominus comes Adelpretus tirolensis, et dominus decanus, et Capitulum Cori Sancti<br />

Vigilii, et capitanei, et macinata episcopatus Tridenti, et concives Tridenti per se fecerant, et<br />

iuraverant in integrum ut suprascriptum. Postea praedicto anno, et indictione, die mercurii VIIII<br />

exeunte augusto, in Tridento, in ponticello ante capellam ecclesiae Sancti Blasii, in praesentia<br />

domini Turconis decani, domini Gisloldi, magistri Wiviani canonicorum, Musonis de Dosso,<br />

Enrigeti Uberti... Adelpreti de... Rambaldi, Adelpreti Longi, Gandi, Mugasi, Gandulfini,<br />

Rodulfi, Zanketae, Besoni de Mercato... dini de Mercato, Alberti de Seiano, Martinelli de<br />

Marostica, et aliorum. Ibque dominus Wilhelminus... et eius filius Iohannes, ad Sancta Dei<br />

Ewangelia iuraverunt ita habere, et tenere firmum, ed adtendere, et observare totum, et per<br />

30 Costro manu secunda, sed legendum Coro, vel Choro.<br />

19


totum in integrum secundum quod dominus comes Adelpretus tirolensis, et dominus decanus, et<br />

Capitulum Chori Sancti Vigilii, et capitanei, et macinata episcopatus Tridenti, et concives<br />

Tridenti per se fecerant, et iuraverant in integrum ut suprascriptum.<br />

Ego Conradinus domini Enrici Romanorum imperators notarius his omnibus interfui, et<br />

rogatus scripsi.<br />

Quod praesens exemplum ex suo originali desumptum cum eodem plene concordet et,<br />

quodque asterisci litteras partim laceras, partim vetustate deletas supleant testatur.<br />

L.+S. Petrus Guarinoni notarius, et cancellarius capitularis Tridenti etc. In quorum etc. ad<br />

laudem Dei semper.<br />

Concordat cum exemplo authenticato manu nobilis domini Petri Guarinoni notarii, et<br />

cancellarii capitularis Tridenti, omni fide dignissimi. in fidem etc.<br />

(L.+S. notarialis impressi) Petrus Ioseph Tosetti publicus imperiali auctoritate notarius in<br />

perexcelsa imperiali Camera immatriculatus, civisque Tridenti etc.<br />

L.+S. Cerei rubri gentilitii.<br />

Nota. Huiusmodi exemplum accepi die 9 decembris 1799 a saepissime laudato domino<br />

barone Gaudentio Antonio de Gaudento. Longum est, sed valde notabile. Utinam habuissemus<br />

ispum quando edidimus Catalogum episcoporum Tridenti To. 4 Monumenta Eccl Trid. anno<br />

1765. Collatum fuit cum originali etiam ab ipso barone Gaudento. Praedictus Petrus<br />

Guarinonius obiit Tridenti in palatio Bortholatiano die 22 augusti 1792 a desuper lapso fasciculo<br />

lignorum occisus. Tosettus vivit etiam hoc anno 1795, sed non est collegiatus.<br />

948. Anno 1771, die 8 novembris Tridenti Ioannes Baptista Socrella S.J. philosophiae<br />

professor et praefectus lycei, et gymnasii testimoniales literas dedit praenobili ac perdocto<br />

domino Antonio Gaudentio de Gaudento tridentino discessuro, postquam per septennium studuit<br />

in dictis gymnasio et lyceo, ubi praemiis viginti donatus fuit, primumque semper, aut secundum<br />

locum obtinuit, ac publicas theses defendit insigni cum laude. Mores quoque ipsius, pietatem in<br />

Deum, reverentiam in superiores, ac maturitatem commendavit. Similes literas eidem praenobili<br />

domino Gaudentio Antonio de Gaudento tridentino dedit Oeniponti 21 maii 1772 Ioannes<br />

Franciscus de la Paix professor iuris naturae, historiae iuris civilis, nec non Instit. Imp. publicus<br />

et ordinarius in caesarea Leopoldina universitate. Alias idem professor die 3 septembris anno<br />

1772. Alias idem die 6 septembris 1772. Alias Oeniponti die 5 septembris 1773 Ioannes<br />

Nepomucenus Iosephus Pehem iuris universi doctor, et sacrorum canonum professor publicus<br />

ordinarius. Alias illustri domino Antonio Gaudentio de Gaudento tridentino Oeniponti die 9<br />

octobris 1773 I. L. Banniza 31 de Bazan etc. iuris utriusque doctor, S.C.R.A.M. consiliarius<br />

regiminis inferioris Austriae iuris civilis et criminalis professor publicus universitatis<br />

oenipontanae rector, et praeses. Alias eidem praenobili domino Gaudentio Antonio de Gaudento<br />

tridentino die 6 augusti 1774 Franciscus Fridericus de Payr S.C.R.A.M. reg. superioris Austriae<br />

consiliarius, et professor iuris publici, et feudalis ordinarius publicus in universitate<br />

oenipontana. Alias Oeniponti die 7 septembris 1776, illustri et doctissimo domino Gaudentio<br />

Antonio de Gaudento tridentino ad supremum doctoratus iuridici gradum per unanimia verba<br />

admisso, et approbato, director, decanus, doctores, et professores dictae universitatis<br />

subscribentibus Hieronymo B.V. Buffa excelsi superioris Austriae regim. consiliario actuali, et<br />

universitatis facultatis iuridicae directore: ac Ioanne Francisco de la Paix praedicto. Omnes<br />

utuntur superlativis quoad studium, ingenium, et mores. Vidi, ac legi cum voluptate, ac vera<br />

habui, et habeo.<br />

949. Anno 1776 prodiit Tridenti sequens diploma: Nos Petrus Vigilius Dei gratia<br />

episcopus, et S.R.I. princeps Tridenti etc., marchio Castellarii etc. ex comitibus de Thunn, et<br />

31<br />

Iste Paniza natus est Vienane patre consiliario aulico ibidem. Fuit nomine Leonardus. Obiit anno<br />

1800 die... novembris.<br />

20


Hochenstein etc. nobili et excellenti Antonio Gaudentio de Gaudento tridentino, legum<br />

doctori 32 , gratiam nostram, et singularis benevolentiae affectum.<br />

Principum amplitudinem utique decet illos, qui sanguinis nobilitate, praeclarisque<br />

celebrantur moribus, beneficentiae donis clementer afficere: sed multo magis ea liberaliter in<br />

illos conferre oportet, quos insuper perspectum obsequiorum studium, optimarumque litterarum<br />

ac legum scientia praecipue commendant. Quamvis enim virtus, sua ipsius sorte facile contenta,<br />

alienae laudis adminiculo haud indigeat, eamque sua sponte honor et gloria comitentur; accidit<br />

tamen, ut si principum iudicio extollatur, praemiisque congruis donetur, valde reddatur<br />

illustrior, aliosque ad assiduam aemulationis cupiditatem iure merito convertat. Sane cum de te<br />

sermo coram nobis fuerit habitus, non modica animi nostri oblectatione illum te intelleximus,<br />

qui iam a primordio iuventutis tuae, ut ad utilia Patriae servitia praestanda idoneum te redderes,<br />

nec labori, nec sumptibus parcendo, peculiarem impendisti curam; idque tanta adsiduitate<br />

perfeceris, ac impraesentiarum perficias, ut quae hac in urbe nostra, alibique, virtutis,<br />

prudentiae, ac legum scientiae edidisti specimina, maiori habendorum virorum iudicio, gravique<br />

firmata testimonia ad nos iam pridem pervenerint, ac propterea, sicuti nil magis in votis<br />

habemus, quam viros litteris iam excultos, ac in legum, aliarumque scientiarum studio versantes<br />

praemiis donare; ita iure optimo decrevimus, te, egregiis hisce insignitum ornamentis, praecipuo<br />

quodam, singularique honore decorare; certa spe freti, te, per viam probitatis et virtutum<br />

constanter incedendo, singularia in principem tuum obsequiorum argumenta fore praestiturum.<br />

Idcirco, animo deliberato, te consiliarii nostri aulici titulo exornandum esse duximus, prout<br />

harum serie exornamus, consiliarumque nostrum aulicum declaramus cum facultate accedendi<br />

ad Consilium nostrum: Volentes, ut iis omnibus honoribus et praeeminentiis, quibus caeteri<br />

consiliarii nostri fulgent, tu quoque fulgere, et potiri possis, et valeas; proviso tamen, ut te in<br />

dicto munere probe geras, partes fidelis consiliarii in omibus expleas, prout tactis Scripturis<br />

Evangelicis in manibus nostris solemniter iurasti. Mandamus itaque omnibus et singulis<br />

ministris, et subditis nostris, quatenus te pro consiliario nostro alulico agnoscant, nulloque modo<br />

in eo munere exercendo impediant; seriam in hoc voluntatem nostram adimpleturi. In quorum<br />

etc. Datum Tridenti ex arce nosta castri Boni Consilii, die vigesima nona octobris, anno<br />

millesimo septingentesimo septuagesimo sexto.<br />

Petrus Vigilius<br />

Ioannes Baptista Gentilotti cancellarius aulicus.<br />

Ad mandatum celsitudinis suae rev.mae proprium<br />

Philippus de Manci secretarius aulicus.<br />

(Loco + Sigilli pendentis)<br />

Nota. Honorem consiliariatus huiusmodi, etiam quoad titulum, resignavit idem ill.mus<br />

dominus baro de Gaudento anno 1780 die tertia maii.<br />

950. Anno 1677, die martis secundo febrarii Tridenti in loco solito Consilii convenerunt<br />

perillustres et clarissimi domini consules Andreas Alexandrinus, Franciscus Bennassutus,<br />

Igantius Gaudentus, Simon Ignatius Trentinus, Ferdinandus Matthiolus, Simon Guarientus,<br />

Vincentius Zellus, statuerunt exhibere supplicem libellum ill.mis ac rev.mis dominis canonicis<br />

administratoribus, et gubernatioribus sede episcopali vacante ob mortem dell'Eccellenza rev.ma<br />

di mons. vescovo e prencipe, contra alcuni ministri de medesimo assolutamente insoffribili,<br />

nominatamente questi cinque li signori Assensio Triangi, Gio. Michel Dusini, Gasparo<br />

Marinelli, Antonio Moggio, e Pietro Antonio Brentonico. Petierunt autem ne confirmarentur in<br />

officio dicti ministri, sed potius omnino amoverentur, utpote gente bassa, e però indiscreta, ed<br />

arrogante, che hanno tiranneggiato molti, e molti particolari con ingiuste condannazioni etc.<br />

Notant praesertim Triangium. Ipsum exhibuerunt decano in castro eodem die post vesperas.<br />

32<br />

Doctoralem lauream potuisset accipere, sed noluit. Hinc etsi doctus, imo doctissimus sit, doctor<br />

non est.<br />

21


951. Anno 1677, die 4 februarii fuerunt coadiuncti consulum Tridenti praenobiles domini<br />

Vigilius Scrattimperger. Iulius Tessari. Valerius Pozzi. Vincentius Particella. Ioannes Maria<br />

Consolati. Blasius Rizzi. Bernardinus Bomporti. Hieronymus Guarienti. Iseppo Guelmi.<br />

Dominicus Crivelli. Ioannes Paulus Ciurletta. Ioannes Baptista Sardagna. Ioannes Antonius<br />

Bevilaqua. Nicolaus Scudelli. Aloysius Lener.<br />

952. Anno 1569, die 4 iunii Tridenti consules et provisores civitatis Tridenti supplicem<br />

libellum dederunt sacrae romanorum caesareae ac Hungariae Bohemiaeque regiae maiestati<br />

domino suo semper clementissimo etc., contra tyrannidem Madrucciorum, commendantes<br />

urbem Tridenti Domui austriacae. Subscripti sunt Humillimi servi consules, et provisores<br />

civitatis Tridenti, et Iacobus Pompeatus cancellarius mandato etc. Est pagg. 6 in folio parvo.<br />

Incipit: Quum primum Deus Optimus Maximus. Est contra cardinalem Christophorum, et<br />

cardinalem Ludovicum; petitque, quod Ludovico impediatur possessio; et Christophoro<br />

regressus, ac pensio. Quod deinceps episcopi tridentini verbum Dei aut praedicent ipsi, aut<br />

praedicari curent. Sacra Concilii decreta obsevent; eamque vitam agant, quam sanctissimos<br />

decet episcopos. Cives paterno tractent affectu, iis honoribus, dignitatibus, et emolumentis tam<br />

ecclesiasticis, quam saecularibus, quae fert regio, gaudeant, ac fruantur: exteri omnino<br />

priventur, ac in cives conferantur. Delatus fuit huiusmodi libellus ad caesarem a consule<br />

primario una cum alio eorumdem consulum incipiente S.C.M. Praeter illas, quas per collegam<br />

nostrum supremumque consulem civitatis Tridenti doctorem dominum Ludovicum Tremenum<br />

de Perotiis conscripsimus humillimas litteras S.C.M.V. iniunximus etiam illi, ut nonnulla<br />

proponeret, ac supplicaret nostro nomine etc. etc. Est contra serenssimum cardinalem dominum<br />

Ludovicum Madruccium, patrui nepotem, et imitatorem. Hic dicitur, quod pastoris officium<br />

munusque est, oves suas pascere, diligere, amare, et omni cum charitate, paternoque affectu<br />

tractare, non autem dilaniare, velleribus expoliare, negligere, odio prosequi, iugulare, et<br />

suffocare. Utrumque libellum ex originalibus in archivo oenipontano servatis, descripsit per<br />

alium, et authenticavit Oeniponti die 2 iunii 1776 Ioannes Casimirus Milbacher iuris utriusque<br />

lector et almae universitatis notarius. Exempla sunt in archivo civico Tridenti; eaque vidi ex<br />

gratia laudatorum baronis Gaudenti, et cancellarii Castellii dei XI decembris 1795.<br />

953. Anno 1790, die 10 iulii sub datum Tridenti ex cancellaria civica consules, et<br />

provisores civitatis Tridenti etc., literis incipientibus: Constituimus, ac deputamus,<br />

constituerunt, ac deputarunt perillustres, ac generosos viros, Antonium Cribellum a Creutzberg<br />

tridentinae civitatis primarium consulem, et Petrum Antonium de Consolatis ab Heiligenbrunn,<br />

ad interveniendum, nomine dictorum consulum, generali conventui Ordinum tirolensium,<br />

Oeniponti inchoando die 22 dicti mensis, et anni. Eisdem literis subscripsit senior consul, idest<br />

Iosephus de Hyeremiis S.R.I. eques a Montfort consul et ad mandatum ill.morum dominorum<br />

consulum, et provisorum Franciscus Albanus Zambaiti de Vezzanburg cancellarius civicus.<br />

954. Anno 1790, die 10 iulii sub datum Tridenti dal Magistrato consolare, subscriptis<br />

Giuseppe Geremia cavagliere del S.R.I. a Montfort console, ac Zambaitio cancellario, praefati<br />

consules laudatis Cribello, et Consolato dederunt libellum inscriptum: Istruzioni ai signori<br />

deputati della città di Trento alla Dieta generale del Tirolo dell'anno 1790. Tributae sunt in §§<br />

17 quorum quintus est iste: I signori Deputati avranno cura di mantenersi nel costume, in cui è<br />

la città di Trento, di parlare, e di scrivere nella sua lingua propria, o almeno nella latina.<br />

955. Anno 1790, die 22 iulii sub datum Oeniponti scripserunt consulibus tridentinis<br />

praedicti Depuati. Intus quidem dixerunt: Ill.mi sig. sig. Patroni Colendissimi. Giunti domenica<br />

etc. et in fine: Delle signorie vostre ill.me divotissimi obbligatissimi servitori Antonio de<br />

Crivelli Deputato. Pietro Antonio Consolati Deputato. Extra vero: Insbruck. All'ill.mo<br />

Magistarto consolare della città di Trento. Trento.<br />

22


956. Anno 1790, die 27 iulii consules responderunt Deputatis epistola longa incipiente:<br />

Ill.mi Signori. Insieme col nostro contento , ac finiente: Delle signorie vostre Ill.me<br />

obbligatissimi affezionatissimi I consoli e proveditori della città di Trento, i signori Antonio de'<br />

Crivelli di Crezberg, e Pietro Antonio de' Consolati di Heiligenbrunn Deputati della città di<br />

Trento alla Dieta del Tirolo. Sic etiam plures aliae epistolae vicissim scriptae, quarum<br />

novissima fuit consularis data 4 septembris 17890 concedens Deputatis reditum in patriam. In<br />

iisdem literis commemorantur dominus Franciscus Iagnatius Pilatus Oeniponti agens, legum<br />

doctor, ac Deputatus anauniensium quorumdam, ac dominus Ioannes Aloysius Baronius de<br />

Berghof Vienane agens. Inter eas est catalogus antiquus vocalium dietistarum, in quo<br />

memorantur civitates sequentes, nempe Maranum, Bulsanum, Oenipontum, Halla, Leontium,<br />

Tridentum, Kuefsteinium, Sterzinga, Kütsbuckl, Rattenberga, Glurns, Roboretum. Item<br />

iurisdictiones 87, equites 214, nobiles provinciales 275, ablegati episcoporum Tridenti, et<br />

Brixinae, atque Capitulorum Tridenti et Brixinae. Commedatoris Ordinis Teutonici. Prioris in<br />

Georgenberg. Praepositi Tridentini. Abbatis in Mariaberg. Abbatissae in Sonnenburg. Abatis, et<br />

Prioris in Stambs. Prioris in Schnals. Praelati Wiltinensis. Abbatissae Maranensis. Collegiatae<br />

Inticensis. Abbatis Neocellensis. Praepositi Griesensis. Praepositi Sancti Michaelis. Et haec<br />

adnotasse, quandoque, ut puto, iuverit.<br />

Nota. Hactenus a num. 954 descripta continentur in volumine bene scripto, ac bene<br />

compacto in folio, praeferente insignia Gaudenta, mihi perhumaniter exhibito a saepe laudato<br />

barone G. A, Gaudento, auctore literarum consularium. Qui quidem baro scripsit dicto anno<br />

1790, etiam librum pariter bene exaratum, et bene compactum in folio magno pagg. 53 sub<br />

titulo: Pro-Memoria de' signori Deputati alla Dieta generale del Tirolo dell'anno 1790 e voto<br />

sopra del medesimo del console Gaudenz'Antonio Gaudenti-Roccabruna. Votum incipit pag. 19,<br />

verbis Scorgendosi dal Promemoria; bonumque finem obtinuit, quia satisfecit Deputatorum<br />

querelis contra formulas epistolarum consularium etc. Res composita fuit anno 1790 mense<br />

novembris, cooperante consule Iosepho de Hieremiis.<br />

957. Anno 1701 Tridenti in ecclesia parochali Sanctae Mariae Maioris factum est id, quod<br />

notat unus ex eius Libris baptizatorum. Ita habet: "Naque adì 17 agosto 1701 et adì 29 luglio<br />

battezata Orsola, Aurelia, Susanna figliola dell'ill.mo signor Giorgio Giovanelli capitano di<br />

S.M.Ces. cittadino patritio di Trento, e dell'ill.ma signora Orsola moglie nata Pompeati di<br />

Trento, fu battezata in casa per pericolo di morte dal molt'illustre e rev.do signor don<br />

Bernardino Bernardelli Beneficiato nella cattedrale di s. Vigilio di Trento, cittadino etc. Poi<br />

portato (sic) in chiesa furono da me Giovanni Viviani pievano supplite le ceremonie<br />

ecclesiastice (sic). Il patrino fu solo l'ill.mo sig. Vincenzo Giovanelli fratello del sudeto signor<br />

genitore, a nome dell'ill.mo sig. Ferdinando Giovanelli da Gandino di Bergamo.<br />

Nota. Sic fideliter, et ad apicem usque descripsit ex dicto Libro hac die mercurii 20 ianuarii<br />

1796 noster Pater David de Gara thearnitanus, qui censet, ortum Ursulae contigisse die 29 iulii,<br />

ac delationem eius ad ecclesiam die 17 augusti. Addit librum diu post factum fuisse fuisse<br />

scriptum, in eoque batizatos referri secundum ordinem alphabeti nominalis: id quod sane<br />

improbandum. Alius presbyter Bernardinus Vigilius Bernardellus obiit Tridenti in plateola<br />

Operarum die 22 maii 1784 aetatis suae 80 et ipse Beneficiatus in ecclesia cathedrali. Forsan<br />

fuit nepos baptizatoris praedicti. Ursula Pompaeata, Pompeii medici filia, et uxor Ioanneli, obiit<br />

Tridenti die ultimo anni 1708 ex meo Familiario tridentino cap. 28, num. 49. Vincentius fuit<br />

consul Tridenti anno 1719 ac Georgius anno 1723. Quidam Iospehus Ferdinandus Antonius<br />

Ioannellus fuiìt studiosus Tridenti anno 1680, ex citato Familiario, cap. 35, num. 59.<br />

958. Anno 1522 die veneris 7 novembris magnifici domini consules civitatis Tridenti<br />

commisserunt, ut provideatur, quod sindici faciant proclama, quod apothecarii non teneant<br />

apothecas apertas: mec molendinarii macinent diebus festivis. Ita ex Registro Communis<br />

Tridenti traxit ill.mus dominus Antonius baro de Gaudento saepissime laudatus.<br />

23


959. Anno 1537, die iovis 24 maii magnifici domini consules Tridenti decreverunt, quod in<br />

festis omnibus Nativitatis Domini Nostri Iesu Christi: similiter diebus Paschatis tam<br />

Resurrectionis, quam Pentecostis (sic), nulla prorsus apothecarii etiam aromatarii existentes a<br />

medicinis tenere ausint (sic) in toto vel parte, parum vel multum apothecas ullatenus apertas;<br />

sed omnino clausas teneant. In diebus autem reliquis certis et festivis observandis de mandato<br />

Ecclesiae, et praecipue dominicis, aromatarii tantum, qui tenent medicinas solitas<br />

aromatariorum, possint aperire tantum ostiolum ingressivum apothecae cum porticula eiusdem<br />

superiori, et non ultra. Alii vero apothecarii non medicinales aromatarii nullatenus omnino<br />

audeant diebus huiusmodi festivis aperire suas apothecas, poena librarum quinque denariorum<br />

bonae monetae etc., magnificae Communitati applicanda, et auferenda pro qualibet persona<br />

contrafaciente, et qualibet vice contrafactionis in quolibet capitulo de superioribus.<br />

960. Anno 1548, die martis tertio aprilis, in archivo magnificae Communitatis Tridenti<br />

congregatis infrascriptis dominis consulibus, videlicet excellenti doctore, domino Hieronimo<br />

Bertello, domino Girardo Mirana, domino Philippo Saraceno, domino Eustachio Calapino, et<br />

domino Nicolao de Clusolis, absentibus aliis collegis suis etc. Ex quo sanctum, et salubre esset,<br />

habere aliquem praedicatorem, qui verbum Domini administraret populo, concionando diebus<br />

festivis per totum annum, et multi ex civibus hoc exoptent: domini consules deputarunt<br />

dominum Nicolaum de Clusolis praesentem etc., ad tractandum cum conventibus Fatrum<br />

Tridenti, ut ipsi dent unum praedicatorem, qui ut supra praedicet in ecclesia cathedrali diebus<br />

festivis totius anni.<br />

961. Anno 1525, die 21 maii consules Tridenti Bernardo Clesio episcopo tridentino<br />

scripserunt hanc epistolam: Rev.me, ac ill.me princeps, domine domine gratiosissime. Cum Dei<br />

gratia tumultus ceptus cessaverit rogamus rev.mam Dominationem vestram, ut dignetur suas<br />

litteras dare ad venerabile Capitulum, <strong>sive</strong> canonicos rev.dos ecclesiae tridentinae, ut quanto<br />

citius Reliquias Sanctorum, argentum, aurum, instrumenta, et alia bona quaecumque dictae<br />

ecclesiae restituant, cum publice intersit ne aliquando irent in perdicionem, cum sit quod procul<br />

dubio dicta bona putetur magis fore salva in ecclesia tridentina, quam extra. Si tamen alia mens<br />

est R.D.V. 33 dignetur rescribere. Bene valeat R.D.V. cui nos commendamus.<br />

Datum Tridenti 21 maii 1525.<br />

Rev.mae Dominationis Vestrae<br />

Fideles subditi consules, et coadiuncti civitatis Tridenti.<br />

962. Anno 1525, die 21 maii praefati consules scripserunt canonicis hoc modo. Extra:<br />

Reverendis dominis N. Canonicis, <strong>sive</strong> Capitulo ecclesiae cathedralis Sancti Vigilii de Tridento<br />

dominis observandis. Intus autem: Reverendi Domini.<br />

Accepimus Reliquias, argentum, aurum, instrumenta, et pleraque bona ecclesiae tridentinae<br />

fuisse exportata propetr tumultus suspicionem. Cum autem Deo favente sedatus fuerit, rogamus<br />

dominationes vestras 34 , ut velint dicta bona exportata ecclesiae cathedrali Sancti Vigilii<br />

restituere. Siquidem existimamus ea fore magis tuta in ecclesia Sancti Vigilii, quam apud alias<br />

personas extraneas. Quod si fecerint, satisfacient et dominis superioribus, et Communitati<br />

Tridenti. Bene valeant dominationes vestrae. Quibus nos etc. Datum Tridenti die 21 maii 1525.<br />

Consules, et coadiuncti civitatis Tridenti.<br />

963. Anno 1525, die 26 maii Bernardus Clesius episcopus Tridenti scripsit ex Ripa Tridenti<br />

ad consules Tridenti hanc epistolam: Bernardus Dei gratia episcopus tridentinus.<br />

Egregii, honorabiles, fideles, dilecti. Li canonici che erano in Verona, sono gionti qua cum<br />

le reliquie, et beni de la giesia catedrale nostra, exponendoni, che per vostre lettere sono invitati<br />

a ritornare cum diti beni. Et perché il partir loro da Trento cum condur seco esse robe<br />

33 Reverendae Dominationis Vestrae.<br />

34 Da trudursi con signorie vostre.<br />

24


ecclesiastiche non è proceduto da sinistra opinione, ch'abiano habuta de li boni et religiosi<br />

homini; ma dubitando di non patir violentia da cativi; come spesse volte suol occorrere: però<br />

iudicano, che debeno esser excusati più tosto che acusati; essendo che il fine lauda, o condemna<br />

l'operar nostro. Per tanto ringratiano vui tuti de la richiesta vostra al ritornare, et sono deliberati<br />

di venire cum dite robe. Pur perché poteria accascare contra la mente de li boni, che ritornando<br />

tornassero in periculo de dite, et sue robe, che poi seria in dispiacere nostro, et de tuti li boni, et<br />

integre persone; par alhora cossa non aliena dal dovere ch'abiano da vui un salvo conduto per le<br />

dite, et etiam sue robe, e ciò che da maligni siano asecurati: cossa che per li boni non gli è<br />

necessaria. Cossì nui ancora vi suademo a farlo, per non cedere in detrimento de alcuno: ansi<br />

dimostrativi dil vostro bon animo, ch'aveti vui verso la giesia et loro, come firmamente credemo<br />

che habiate. Così potrete contentarli. Ex Rippa 26 maii MDXXV.<br />

Extra: Egregiis, Honorabilibus, Fidelibus, Dilectis N. et N. Consulibus civitatis tridentinae<br />

et adiunctis.<br />

964. Anno 1525, 27 maii Ripae scripserunt quidam canonici tridentini consulibus Tridenti<br />

hoc modo:<br />

Magnifici, spectabiles, et egregii amici carissimi etc. Queli di noi, che erano in Verona,<br />

siamo gionti qua con le reliquie, et beni de la giesia cathedrale tridentina; et subito havemo<br />

receputa una vostra, per la quale ne significati debiamo restituire predite reliquie, et beni,<br />

essendo seduto il tumulto. Ale quale breviter rispondemo, che il partire nostro da Trento cum<br />

condur esse reliquie non è proceduto da sinistra, o mala opinione di voler spoliar la giesia: né<br />

timevamo etiam da li boni et religiosi honini fusse spoliata. Ma dubitando di non patir violentia<br />

da cativi, come spesse volte sol occorrere, et altre volte in detta giesia è occorso, siamo più<br />

presti da esser probati, et excusati, che vituperati, et acusati; e nui tuti siamo deliberati venir<br />

cum dite reliquie, et beni. Et perché potria accader, che noi ritornando cascassemo in qualche<br />

periculo de li diti beni, et nostre robe, contra tamen la mente dele bone et integre persone, per a<br />

nui cossa conveniente che debiamo da voi un salvo condutto generale per tuti li canonici, et per<br />

diti beni ecclesiastici, et etiam nostri, azò che da pessimi et iniqui siamo asegurati. La qual cossa<br />

per li boni homini non è necessaria. Et per tanto ve pregemo voliati farlo per non ceder in<br />

damno di alcuno; ma più presto serà uno inditio, che voi aveti zelo et devotione a la giesia, et<br />

carità, et amor a nui; et nui etiam a li commodi et honori vostri, et di quela magnifica università<br />

se offerimo promptissimi, et da voi presto expectemo resposta.<br />

Ex Rippa die 27 maii M.D.XXV.<br />

Nicolaus de Neuhaus manu propria.<br />

Ludovicus de Balzanis<br />

Stephanus Arder<br />

Carolus de Hauzen canonici<br />

Albertus de Albertis<br />

Extra: Magnificis, spectabilibus, et egregiis dominis consulibus, et coadiunctis civitatis<br />

Tridenti amicis nostris carissimi etc.<br />

965. Anno 1525, die 30 maii consules Tridenti scripserunt canonicis tridentinis in hunc<br />

modum:<br />

Reverendi, et magnifici domini etc.<br />

Non dubitamus, immo pro constanti fere habemus, quod reverendeae dominationes vestrae<br />

Reliquias, ac bona nonnulla ecclesiae cathedralis asportaverint ob suspitionem tumultus, qui in<br />

certis partibus comitatus tyrolensis ceperat; et existimamus talem spoliationem templorum non<br />

fuisse timendam nisi quod oriretur ab impiis, et indevotis, quibus nil sacrum, nil sanctum.<br />

Quamvis etiam sine ulla fiducia nostra existimemus personas et res reverendarum<br />

dominationum vestrarum debere utique esse tutas et securas; in executione mandati<br />

reverendissimi, eiusque authoritatem sequentes prout decet, ad easdem D.V.R,. fiduciam et<br />

securitatem publice factam, misimus ad R.D.V. desiderio vestro iustissimo, ac honestissimo,<br />

25


quamquam non necessario, satisfacere volentes. Bene valeant D.V.R. quibus nos<br />

commendamus. Datum Tridenti die penultimo maii 1525.<br />

E.D.V consules civitatis Tridenti etc.<br />

Extra: Reverendis dominis N. et N. et venerabili Capitulo ecclesiae cathedralis Sancti<br />

Vigilii de Tridento plurimum observandis etc.<br />

Nota. Dicto anno 1525 fuerunt consules Tridenti Ioannes Andreas a Scutellis I.U.D.,<br />

Alexander Ghelphus I.U.D., Oliverius a Melis, Antonius Cariolus, Andreas Cribellus,<br />

Hieronymus a Rosa, et Udalricus Craifer. Faxit D.O.M quod exemplum supra relatum<br />

canonicorum Tridenti non sit umquam et nobis imitandum, qui nunc sumus non longe a<br />

similibus tumultibus, propter quos etiam hodie sunt milites Tridenti in Italiam descendentes, et<br />

alii expectantur.<br />

966. Anno 1618, die sabbati primo mensis septembris Tridenti in sala palatii magnificae<br />

Communitatis convenerunt infrascripti admodum nobiles, excellentes, et magnifici domini<br />

consules consilium inituri, videlicet Petrus Pilatus, Iulius Alexandrinus, Ioannes Antonius<br />

Hieremias, Simon Trentinus, Rugerius Guidotinus, et praeter alia decreverunt publicandum esse<br />

edictum, quod in futuris processionibus fiendis occasione pendentium motivorum et<br />

turbulentiarum in partibus superioribus inter principes christianos, nemo mercator, vel<br />

apothecarius in civitate Tridenti apothecam debeat tenere apertam usquequo fuerint completae<br />

dictae processiones sub poena librarum 25 magnificae Communitati etc.<br />

Nota. Conferto nostram Malographiam tridentinam ad dictum annum 1618, et subsequentes<br />

1620 etc.<br />

967. Anno 1624, die prima maii Tridenti consules publicari mandarunt sequens edictum,<br />

seu procalama: Essendosi per gli bisogni de' presenti tempi instituite le publiche processioni per<br />

quelle potere con maggiore devotione et moltitudine di popolo frequentare, per ottenere da Sua<br />

Divina Maestà quanto si desidera, gli nobili, magnifici, et eccellentitissimi signori consuli<br />

ordinano et comadano, che durante il tempo di dette processioni si habbino a tener chiuse le<br />

boteghe, conforme che in altri tempi si ha stilato, sotto pena di Lire 25 da esser levate ad ogni<br />

contrafaciente, et applicate alla magnifica comunità.<br />

Datum Tridenti die prima maii 1624.<br />

Bernardinus Bomportus cancellarius.<br />

Dicta die publicatum in locis solitis civitatis sono thubae praecedente per Dominicum<br />

Galvagnum, me cancellario dictante in omnibus.<br />

Idem Bomportus cancellarius.<br />

968. Anno 1622, die 17 mensis decembris in Consilio magnificae communitatis Tridenti<br />

congregati nobiles, et excellentes, ac magnifici domini consules civitatis Tridenti doctor Ioannes<br />

Baptista Sardanea, doctor Ioannes Baptista de Albertis, Alexander Balduinus, Philippus<br />

Consolatus, Valentinus Oliverius, Leonardus a Monte. Nobiles domini de adiuncta Baldessar<br />

Rochabruna, doctor Ioannes Franciscus Alexandrinus, Ludovicus Melchiorius, doctor<br />

Franciscus Paurinfaint, Ioannes Antonius Hieremia, Laurentius Bassus, Iob de Iob, Nicolaus<br />

Guerinonus, Gaspar Gornus, Maximilianus Matteolus, praeter alia deliberaverunt, quod<br />

insinuetur reverendis patribus divi Bernardini, quod civitas non bene sentit dictos reverendos<br />

patres non associare mortuos in exequiis, et voluntatem civitatis esse, quod servent ordinem<br />

antiquum, quotiescumque fuerint vocati, ad evitandam praesertim murmurationem, et ad<br />

maiorem cultum Dei, et satisfactionem populi. Matthaeus Bennassutus cancellarius.<br />

Nota: Hinc intelligitur, cur in nostris Constitutionibus municipalibus dicatur, quod<br />

tolleratur consuetudo associandi mortuos Tridenti, proptereaquod aliter fieri nequit. Alibi enim<br />

mortuos alienos neutiquam associamus. Consuetudo autem illa coepit Tridenti sub patribus<br />

regularis Observantiae. Legi olim, quod cives tridentini volebant sociari a fratribus nostris<br />

attenta eorum modestia in huiuscemodi functione. Vocamur etiam hodierno tempore a multis,<br />

non ab omnibus. Item a cognolensibus, pavanis, et gardulanis.<br />

26


969. Anno 1796, die 29 ianuarii ego exaravi hocce monumentum: In Christi nomine.<br />

Amen. Ego infrascriptus universis, et singulis praesentes literas inspecturis, lecturis, et legi<br />

audituris, notum facio, ac testor, quod Thomas de Valentinis tuenas, vir uxoratus, die veneris 22<br />

huius mensis ianuarii a duobus venerabilibus clericis ductus venit in hunc nostrum sacrum<br />

conventum sancti Bernardini apud Tridentum, Oridnis Minorum Reformatorum sancti Francisci,<br />

spiritualibus exercitiis vacaturus: quodque dum iis sedulo vacaret, iubente patruo eius dimissus,<br />

et ut domum suam rediret monitus, die iovis 28 eiusdem mensis post meridiem a dicto conventu<br />

discedens, in proximo loco, ubi sunt stationes Viae Crucis, tertiam inter et quartam stationem,<br />

quasi e regione Crucis trabalis, a tribus militibus, seu ministris Domus correctionis captus,<br />

vinctus, et in eamdem domum ductus fuit. Sed quum laesae immunitatis ecclesiasticae querelam<br />

noster admodum reverendus Pater Guardianus Ioachimus Besenella de Pressano statim<br />

pertulisset ad ill.mum dominum cancellarium aulicum Franciscum Vigilium Barbacovium,<br />

necnon ad ill.mum, et rev.mum dominum Vicariim in spiritualibus generalem Simonem<br />

Albanum canonicum Zambaitium, suffragante etiam ill.mo domino consilairio aulico, et<br />

assessore Officii spiritualis Aloysio Antonio Prato, decretum prodiit petitis consonum,<br />

Thomasque die veneris 29 ipsiusmet mensis, post vesperas, a duobus aliis militibus dictae<br />

Domus nostro conventui reditus fuit, ac petita venia. In quorum fidem etc. Datum in praefato<br />

conventu Sancti Bernardini hac eadem die veneris 29 ianuarii anno 1796.<br />

Fr. Ioannes Chrysostomus de Avolano Vicarius dicti conventus manu propria 35 .<br />

Nota. Iis, quae traduntur circa immunitatem ecclesiasticam ab scriptoribus, nominatim ab<br />

Stephano Puteo tridentino in Tractatu de iure asyli, et a P. Lucio Ferrario in Bibliotheca<br />

prompta, hic addo, quod factum trium militum ceu sacrilegum exhorruerunt viri, ac mulieres<br />

ipsum videntes: quod locus Viae Crucis est benedictus, et muris vallatus: quod idem locus est<br />

tamquam scala ad ecclesiam nostram, quodque non fuit exceptus a Firmiano episcopo, quamvis<br />

prope ecclesias Sanctisssimae Trinitatis, et s. Michaelis monialium Clarissarum poni iusserit<br />

lapides cum inscriptione: Quì non si gode immunità: idipsumque praestiterit in atrio Domus Dei<br />

<strong>sive</strong> Hospitalis italici. Vide infra num. 970.<br />

970. In Christi nomine. Tenore praesentium et spetiali conventione inita, ac solemni<br />

stipulatione vallata admodum rev.dus dominus Pater Christophorus Grenzin Superioris<br />

Germaniae Provincialis Societatis Iesu solemniter se obligavit, et cum effectu id facturum, et<br />

curaturum promisit apud ren.mum dominum Generalem <strong>sive</strong> quemcumque alium, seu alios<br />

Superiores quod non solum quinquennio conductionis praeceptorum durante, sed illo etiam<br />

expirato, etiam quod in civitatem hanc Societas Iesu quoquomodo introduceretur, quod Societas<br />

praedicta et praeceptores, qui pro tempore fuerint, in hac civitate, et districtu Tridenti, bona<br />

cuiusvis generis non acquiret, nec acquirent immaginabili aliquo titulo, causa, aut ratione, sed<br />

ab illorum acquisitione penitus, et omnino se abstinebit, et abstinebunt, intelligendo de bonis<br />

tantum laicalibus, non autem de ecclesiasticis: et si aliquid titulo lucrativo, vel oneroso ex<br />

alicuis devotione in vivis, aut mortis causa dictae Societati, praeceptoribus, aut eorum cuilibet<br />

fuerit iam relictum, <strong>sive</strong> relinquetur, etiam per Religionis ingressum, illud omne proximiori<br />

agnato venale iusto pretio offeratur, et vendatur, qui caeteris praeferatur, et de proximiore in<br />

proximiorem dicta oblatio, et venditio transeat; adeo ut Societas ipsa pretium tantum<br />

consequatur: et aliquo de agnatione non existente, vel emere recusante, alicui honestae, et<br />

probatae qualitatis, et conditionis, cui offeratur, et vendatur eodem pretio, ipsisqe recusantibus,<br />

aliis districtualibus: et hoc attenta angustia districtus Tridenti, et multitudine populi. Quam<br />

tamen obligationem in consequentiam ipsi occasione aliorum locorum trahi non posse<br />

voluerunt. In quorum fidem et testimonium dictus admodum rev.dus dominus Provincialis se<br />

propria manu subscripsit, et solitum sigillum Societatis Provinciae apposuit. Datum Tridenti die<br />

nona novembris 1623.<br />

35 Exemplum huius monumenti posui in Bibliotheca P. Lucii Ferrarii servata in Bibliotheca<br />

tridentina s. Bernardini verbo Immunitas ecclesiastica, pag. 57, Tomo 3.<br />

27


L.+S. Chrsitophorus Grenzins etc.<br />

Matthaeus Bennassutus cancellarius.<br />

Nota. Ex originali servato in archivo civico Tridenti desumpsit ill.mus dominus baro<br />

Gaudentius Antonius de Gaudento. Iesuitae fuerunt Tridenti usque ad annum 1773, quo<br />

Societatem eorum universam suppressit papa Clemens XIV postulantibus regibus borbonicis.<br />

Tridenti sedem fixerunt anno 1625.<br />

971. Die mercurii XI mensis aprilis 1635, in sala palatii Magistratus consularis in mane<br />

convenerunt infrascripti illustres, nobiles, et excell.mi domini consules, videlicet Andreas<br />

Pompeatus, Thomas Bennassutus, Alexander Guerinonus capitaneus, Iosephus Sardanea,<br />

Antonius Scratimpergherus, et Antonius Banalus. Li quali illustri et excell.mi signori consoli<br />

essendo stati chiamati d'ordine dell'ill.mo signor conte Alfonso di Lodrone, si sono transferiti<br />

alla casa delli molto rev.di Padri Gesuiti, dove si ritrovava, a' quali dal medemo ill.mo signor<br />

conte è stato proposto, come Sua cesarea maestà come fondator della Religione della Società de'<br />

Padri Giesuiti gli ha imposto a ricercar questa città a consentire in quello gli aspetta, che la<br />

chiesa di s. Maria Maggiore di questa città, così ricercata da Sua maestà cesarea sii conferita alli<br />

molto rev.di Padri Giesuiti, et a tal effetto consignò lettere di Sua maestà direttive alla città, le<br />

quali lettere ivi sono state lette alli infrascritti signori della Gionta, e cittadini chiamati, cioè<br />

Ottavio Tabarello, Aliprando Bassetti, Ludovico Alberti, Gio. Gaudenzo Gaudenti, Gio. Battista<br />

Sardagna, Gio. Giacomo Sizzi, Francesco de' Crucifissi, Alberto Paurenfant, Innocentio<br />

Micheletti, Ludovico Ponte, Bernardino Tabarello, Francesco Giraldo Donati, Baldassar<br />

Balduino, Stefano Pozzo, Aldrigeto Gislimberto, Francesco Monte, Francesco Rodamonte,<br />

Antonio Bernardello, Gio. Antonio Sardagna, Gio. Patritio Turchato, Gio. Pietro Gramatica,<br />

Leonardo Novello, Bartholamio Galvagno, Francesco Fava, Stefano Bonomino, Andrea<br />

dall'Aquila, Salveto Salveti, Francesco Martini, Gio. Michele Sardagna, Ferdinando Guarient,<br />

Christoforo Migazzo, Carlo Geremia, Bortholamio Sarti, Antonio Sardagna, Alesssandro<br />

Gislimberto, Francesco Trentini, Filippo Chiusole, Antonio Chiusole, Oracio Rovereti, Antonio<br />

Campi, Massimiliano Mathioli, Giacomo Sardagna, Filippo Consolato, Baldessar Ciurletta,<br />

Alessandro Colombo, Gio. Battista Baldo, Lorenzo Baldo, Leonardo Garniga, Bartholamio<br />

Benol, Marc'Antonio Scutellio, Michel Benin, Francesco Duron, Dionisio Manci, Giacomo<br />

Alberti, Ludovico Sinben, Fiorian Foglia, Nicolò Borci, Gieronimo Todeschi, Georgio Gatt,<br />

Alvise Biscalia, Pietro Bich, Vili Peroto, Gio. Antonio Chiusole, Gio. Giacomo Lisoni,<br />

Christoforo Locher, Anzel Slegel, Gandin Zanbait, Baldessar Malanotte, Giacomo Antonio<br />

Bertolazzo, Vicenzo Cazzuffo, Lorenzo Bordogna, Mathio Beltram, Claudio Labet, Simon<br />

Cresser, Iseppo Zel, Donato Covelato, Iseppo Bertolazzo, Lorenzo Bevilaqua, Antonio<br />

Linarolo, Gio. Battista Bennassuto, Pietro Busetto, Gio. Francesco Gaudenti, Gio. Andrea<br />

Alessandrino, Mathio Berti, Gio. Battista Scarpion, Andrea Bich, Giovanni Pelizari, Iseppo<br />

Bianchi, Bernardin Vasti, Iseppo Amadori, Gio. Battista Cassina, Andrea Sarti, et Antonio<br />

Malacarne 36 . Fu deliberato circa la richiesta fatta dall'ill.mo signor conte Alfonso di soprasedere<br />

per vedere la risoluzione, che farà il molto illustre a venerabile Capitolo.<br />

Die 3 maii 1635 in salono castri, ibidem existentibus, perillustribus, et rev.mo domino<br />

domino Praeposito Gentiloto, clarissimis dominis consiliariis et cancellario Alberti, Particella<br />

seniore, et Laghi, et spectabili domino Antonio Begnudellio actuario cancellariae castri etc.,<br />

Illustres nobiles, et excell.mi domini consules infrascripti, Andreas Pompeatus, Thomas<br />

Bennassutus, Iosephus Sardanea, Antonius Scratimpergherus, et Antonius Banalus, praesente<br />

etiam magnifico domino Antonio Tonieto civitatis procuratore etc. Post lectam ibidem per me<br />

cancellarium praemissum civitatis deliberationem, praefatus dominus procurator illius copiam<br />

ibi consignavit praefato spectabili domino Antonio Begnudellio, ad hoc etc.<br />

In oltre nel Consiglio della magnifica comunità è stato proposto, che di già è stato risposto<br />

dall'ill.mo et rev.mo principe all'ill.mo signor conte Alfonso de Lodrone, et così anco dal<br />

venerabile Capitolo per rispetto della chiesa di s. Maria Maggiore dimandata da Sua maestà<br />

36 Omnes 100, computatis consulibus.<br />

28


cesarea per li rev.di padri Iesuiti, e che dall'ill.mo, et rev.mo principe è stato dato l'assenso per la<br />

concessione di detta chiesa, ma all'incontrario ricusata dal venerabile Capitolo, come si ha hauto<br />

certa infotmatione delle lettere scritte. Però s'ha ricercato da' signori convocati la loro<br />

deliberatione sopra la risposta da darsi. Così è stato risposto, et deliberato, che si debba adherire<br />

al venerabile Capitolo, et che per cause addotte da quello si rescriva a Sua maestà cesarea con<br />

quella debita riverenza si conviene, che la città non può privarsi di detta chiesa, né delle ragioni,<br />

che tiene in quella etc.<br />

Malfattus de Malfattis cancellarius<br />

Nota. Ex actibus consularibus traxit laudatus baro Gaudentus.<br />

*********************************************************************<br />

Le pagine 135-145 (fra i numeri 971-972) contengono queste notizie.<br />

1399: 6 martii – Ex Statuto perantiquo civitatis Tridenti N° 2545. Archivi civici. Gulielmus<br />

notarius filius ser Pauli de Tridento.<br />

1448: 25 martii – Rogiti Leonardi dicti a Sale de Cimbria. Melchior Stazonerius filius quondam<br />

Guielmi notarii Saraceni.<br />

1609: 18 octobris – Rogt. Antonii Corrazzini: Dominus Constanzus (sic) filius quondam Alberti<br />

de Coesaris de Dimario Vallis Solis faber Tridenti.<br />

1609: 26 aprilis – Rogit. Aprovini de Aprovinis: Dominus Dominicus de Mersiis mercator<br />

Tridenti filius quondam domini Francisci de Verona.<br />

1608: 18 decembris – Rog. Bartholomaei de Nigris: Ioannes Antonius filius quondam Thomae<br />

de Creseriis de Vermilio Vallis Solis sartor Tridenti.<br />

1596: 13 octobris – Rog. Stephani Demae: Dominus Blasius filius quondam Iosephi de Ritiis<br />

sartor et civis Tridenti.<br />

1664: 15 aprilis – Rog. Bernardini de Vastis: Magnificus dominus Bartholamaeus filius<br />

quondam domini Catharini ab Armis de Cavasio Asoli territorii veneti nunc incola et<br />

mercator Tridenti.<br />

1603: 3 aprilis – Rog. Ioannis Malpheri: Dominus Iacobus filius quondam Antonii Tomazoli de<br />

Clesio.<br />

1396: 26 iulii – Ex Statuto civitatis Tridenti sub N° 2540: Ego Franciscus natus ser Tomeii de<br />

Cazzuffo civis et habitator Tridenti publicus imperiali autoritate notarius et officialis<br />

suprascriptorum sapientum etc.<br />

Nota. Hactenus nobilis et spectabilis dominus Iosephus de Castello Trilaci notarius civis et<br />

cancellarius civicus Tridenti, qui paginam hanc mihi perhumaniter tribuit die quinta<br />

ianuarii anno 1796.<br />

1772, die 10 novembris nobiles, et excell.mi domini Antonius de Augustinis, et Georgius<br />

Abbondius syndici Ripae. David Formenti. Ioannes Baptista Capolini. Antonius Fiorio.<br />

Hieronymus Bergamaschi. Ioannes Baptista Zanotti consilairii. Laurentius Formenti<br />

viceconsiliarius. Ioannes Antonius Cillà civis Ripae. Doctor Petrus Guella. Marcus<br />

Vigilius della Beccara, Ioannes Franciscus Frangioni cives Ripae. Matthaeus Fava,<br />

Marcus Vigilius Beccherottus cives Ripae.<br />

1773: Nobilis et clarisssimus dominus doctor Ioannes Franciscus Frangioni civis Ripae.<br />

1781. Carolus a Beccara cancellarius Ripae, ac notarius.<br />

1789, die 31 martii Ripae comes Caietanus Salvadori civis Ripae.<br />

1789. Nobiles domini Firmus de Moscardini et Philippus Capolini cives Ripae.<br />

1790, die 15 ianuarii Philippus Capolinus syndicus Ripae.<br />

1792 di 1 iulii Carolus Franciscus comes Formenti civis Ripae.<br />

1792 die 10 iulii Firmus comes a Moscardini civis Ripae.<br />

1791 die 15 aprilis comes Philippus de Capolini, Iosephus Fortunatus Formenti de Biacessa.<br />

Ioannes Petrus Formenti. Doctor Thomas Antonius Alimonta cives Ripae.<br />

1795, die 3 augusti Ignatius Fava ex Riva Tridenti.<br />

29


1795, Stephanus Panizza de Riva Tridenti.<br />

1795, Iacobus Antonius Sighele contr. imperialis officii telonearii Rivae.<br />

1784, die 14 iulii ill.mus dominus Nocher Praetor Ripae.<br />

1790 mense februarii doctor Augustinus Turrisanus de Clesio missus Ripam commissarius<br />

peculiaris pro tumultibus contra communitatis rectores.<br />

Haec de manu Ioannis Chrysostomi Tovazzi.<br />

**********************************************************************<br />

Ab alia manu:<br />

D'ordine et comando dell'ill.mo Magistrato consolare di Trento. Resta avisato l'onorando<br />

sindico di Povo a comparire per domenica prossima, che sarà ai 15 del corrente mese in Trento<br />

nel palazzo civico alle ore otto di mattina co' suoi soldati arrolati con loro arme, ed arnesi<br />

militari bene all'ordine conducendo seco altretanti uomini del suo Comune per rimetere le<br />

piazze morte, mutare inabili ecc. avertendolo di non usare parcialità nel comandare, e che sia<br />

gente buona, ed abile sotto pena de ragnesi 10 ai disubidienti, e particolarmente al sindico, o<br />

giurati che non farano la parte loro, od usarano parcialità. Trento 8 giugno 1749.<br />

Attestato di battesimo: Die 8 februarii 1691. Ioannes Baptista filius Petri Boscheti et<br />

Catharinae uxoris baptizatus fuit a me parocho domino Prener. Suscipientibus admodum rev.do<br />

domino Matheo Bait de Tridento, nomine perill. dom. Ioannis Baptistae Sardaneae et Francischa<br />

uxore Petri Pederlongh de Meyano, nomine perill. dominae Theresiae Pompeati uxoris domini<br />

Hieronymi Pompeati etc.<br />

Datum ex aedibus canonicalibus<br />

Dato 24 maii anno 1730<br />

Sac. ac parochus Iacobus Antonius Sartorius.<br />

**********************************************************************<br />

Di mano del Tovazzi:<br />

Anno 1751, die 8 octobris Franciscus Caldonatius restitutus fuit loco immuni. Sic legitur in<br />

fine libelli doctoris Antonii Giovanelli Vicarii Thioni cui tit. Defensae immunitatis<br />

ecclesiasticae contra capturam Francisci Caldonatii, ad celsissimum et rev.mum dominum<br />

dominum Leopoldum Ernestum... administratorem plenipotentiarium episcopatus et principatus<br />

tridentini datae, ac typis editae.<br />

Ibi dicitur quidem anno 1741 sed ut puto ex typographi errore; nam Firmianus electus fuit<br />

administrator solummodo anno 1748, et Ioannellus fuit Vicarius Thioni etiam anno 1751, quo<br />

alium libellum edidit. Is dicit pag. 2 num. 2, quod vice-cancellarius fol. 1 processus deposuit<br />

"essendo succeduto al Moro Francesco Caldonazzo, quale scalato il muro della parte interiore<br />

d'essa clausura, volendosi poscia buttare giù dalla parte esteriore, è stato in tal atto arrestato".<br />

Quod Caldonatii in processu fol. 53 deposuit: "Fui fermato, e catturato sul muro, che circonda e<br />

cinge il bosco, nel qual si entra nel convento de' RR. PP. Riformati di s. Bernardino". Dein fol.<br />

54: "ero per uscire dal muro avendo già tutto il corpo fuori di detto muro, tenendomi colle mani<br />

attaccato alla sommità di detto muro, e mentre volevo balzare in terra fui dalla sbiraglia preso<br />

per i piedi, mentre volevo risalire il muro alla sommità del quale stavo attaccato". Ioannellus<br />

dicit fuisse restitutos ante nonnullos annos hic Tridenti fratres Mantinos captos dum sederent<br />

supra sedile saxeum externe adhaerens muro horti venerabilis conventus ad s. Laurentium.<br />

Quod Alae quidam fugiens e manibus satellitum, currenque in terram cecidit, manu coemeterii<br />

cancellos apprehendit, et licet captus, tamen sine ulteriori processu eidem loco donatus fuit.<br />

Subdit, quod teste Alovisio Riccio Resol. 560, pictor pingens in muro exteriori ecclesiae,<br />

parietem amplexus, et nihilominus captus a lictoribus, decisum fuit favore ecclesiae.<br />

Haec adnotata sint pro dictis supra n. 969.<br />

Nostrum esse locum Viae Crucis nullus omnino dubitare potest. Ipsum nobis donavit pro<br />

facienda scala ducente a nostram ecclesiam s. Bernardini eques Mathias Iosephus de Ieremiis a<br />

Montfort haeres Costedius die 24 februarii 1693. Ipsum muris vallatum custodimus. Ipsum<br />

verrimus, et arboribus consitum conservamus. Verum quidem, quod pelliones, et tabacistae in<br />

eo exsiccant idemtidem pelles et tabaca; sed verum etiam quod licentiam a nobis petierunt.<br />

30


Pariter licentiam petiit ill.mus Magistratus consularis pro extrahendis lapidibus, quibus murum<br />

Fersinae fulcivit, tempore guardianatus patris Albani Zambaiti tridentini.<br />

********************************************************************<br />

Di altra mano:<br />

Attesa la deposizione summariamente presa da Nicolò quondam Sebastiano Sevegnani<br />

abitante in Povo, come pure il giuramento nelle mie mani prestato da Michele quondam<br />

Francesco Camel da Povo, che la coperta o sii valanzana levata dalli officiali col occasione dela<br />

per forza eseguita a Leone Furlan sii del predeto Camel, così il depositario di tali mobili, che è il<br />

capitano Battista Boscet 37 di Povo ora sindico farà indilatamente la restituzione di tale coperta,<br />

perché così la giustizia richiede.<br />

Dato dalla mia casa in Trento a 11 gennaro 1750.<br />

In fede Carlo Ignazio Sizzo giudice summario.<br />

**********************************************************************<br />

Di mano del Tovazzi:<br />

Anno isto 1806, die sabati 25 ianuarii accepi exemplum literarum sequentis tenoris.<br />

Noi Giuseppe Masimiliano re di Baviera.<br />

Abbiamo aggradita in singolare modo la vostra rappresenatnza delli 11 corrente, vi fa onore<br />

la vostra nobile schiettezza, colla quale encomiate, e dichiarate d'ave amato il vostro anteriore<br />

sovrano, ed appunto per questo ci stimiamo doppiamente felici, che la provvidenza divina abbia<br />

a noi affidato ora il dominio di un popolo cotanto fedele.<br />

Tostoché questa brava nazione sarà formalmente passata sotto il nostro scettro ci<br />

lusinghiamo di guadagnarci da lei eguale confidenza, fedeltà, e attaccamento, e in tale fiducia le<br />

diamo anticipatamente la consolante assicurazione di mantenerle intatta la sua Costituzione, li<br />

privilegi, le libertà, ed osservanze, e che in ogni tempo avremo singolarissima cura di procurarle<br />

il maggior possibile grado di bene, e promettiamo in appresso, che avremo sempre particolare<br />

riguardo ai desideri costituzionali della fedele Provincia.<br />

Ci stimiamo fortunati, che S. M. l'imperatore de' francesi ci abbia aperta col regalo fattoci<br />

della contribuzione la via di dare già all'introito della nostra Reggenza delle prove benefiche<br />

delle nostre paterne intenzioni, di cui sarete in avvenire l'organo presso li Stati, e presso tutti li<br />

sudditi.<br />

Vi assicuriamo della nostra Reale grazia.<br />

Monaco li 14 gennaio 1806.<br />

Masimiliano Giuseppe<br />

Barone di Montgela etc.<br />

Nota. Huiusmodi literae dicuntur directae ad tirolenses. Idem Maximilianus Iosephus, natus<br />

die 27 maii 1756 ex duce Bavariae, ac S.R.I. electore, rex Bavariae dici coepit hoc anno 1806,<br />

die prima ianuarii. Fuit autem proclamatus elector, et dux Palatinus de Sulzbach, et Bavariae die<br />

16 februarii anno 1799, post obitum ducis Caroli Theodori. Uxorem habet secundam a die 9<br />

martii 1797 Carolinam Federicam principissam de Baden-Durlach, ortam die 13 iulii 1777,<br />

filiam quondam principis haereditarii Caroli Aloysii.<br />

**********************************************************************<br />

792. A dì 23 maggio 1641 in Trento nel luogo solito del Consilio conveneron l'infrascritti<br />

illustri, et eccell.mi signori consoli, et proveditori, videlicet Paulo Lener, Simon Trentino,<br />

Baldessar Balduino, Antonio Bernardelli, avanti li quali fu portato l'instanza et domanda fatta<br />

dal rev.mo Capitulo di questa città, che sue signorie molto illustri, et eccell.me si<br />

37 Boscet, idest Boschet.<br />

31


compiacesseron aggradire in favor di esso rev.mo Capitulo di sue lettere a sua maestà cesarea 38 ,<br />

et a Sua Altezza Serenissima per li presenti bisogni et motivi per causa del rev.do signor don<br />

Giovanni Thodeschini piovano di Pergine. Sopra qual proposta hanno ordinato al signor<br />

procuratore, che per sabbato prossimo facci convocare li signori dell'Aggiunta sopra di ciò anco<br />

con essi, et deliberare quello più fia ispediente, et necessario 39 .<br />

973. A dì 25 maggio 1641 in Trento nel pallazzo dell'illustre Comunità, et luogo solito del<br />

Consilio conveneron li illustri et ecclell.mi signori consoli infrascritti, videlicet Paulo Lener,<br />

Simon Trentino, Baldessar Balduino, Antonio Bernardello. E in oltre chiamati li molto nobili, et<br />

eccell.mi signori dell'Aggionta comparveron l'infrascritti, videlicet Andrea Pompeati, Horatio<br />

Consolati, Gio. Battista Alberti, Thomaso Benassuto, Giulio Alessandrino, Francesco Trentino,<br />

Patricio Turcati, Francesco Geremia, Leonardo Novello. A quali fu proposta l'instanza fatta dalli<br />

molto illustri, et molto rev.di signori canonici, o sia rev.mo Capitolo, di scrivere, et d'inviar<br />

lettere di questo Magistrato a loro favore, et difesa non solamente alla sacra Maestà cesarea<br />

dell'imperatore, et a sua altezza serenissima per oviare a qual si voglia incontro, che potesse<br />

suscitarsi, e nascere per l'importunità, e continua molestia, che vien apportata da monsignor<br />

Giovanni Todeschini contro esso Capitolo con scandalo, e disturbo grave della città. E dopo<br />

longo discorso non fu concluso cosa alcuna, ma prorogato la detta deliberatione in altro tempo.<br />

974. A dì 4 giugno 1641 in Trento nel luogo, et hora solita del Consilio conveneron<br />

l'infrascritti molto illustri, et eccell.mi signori, videlicet Ludovico Voltolino, Paulo Lener,<br />

Simon Trentino, Antonio Bernardello, avanti li quali conveneron anco li infrascritti illustri<br />

signori Aggionti, videlicet Andrea Pompeato, Horatio Consolato, Thomaso Bennassuto,<br />

Francesco Geremia, Patricio Turcato, Girolamo Melchiori, gli altri tuttti benché personalmente<br />

avisati, sono restati fuori; eccetto che li eccell.mi signori Gio. Battista Alberti, e Gio. Gacomo<br />

Sizzi per essere absenti dalla città. Fu di nuovo ripigliata la proposta altre volte fatta, e non<br />

conclusa, se la città debbi inviare le ricercate lettere a Sua Altezza Serenissima a favore del<br />

rev.mo Capitolo per li correnti motivi et scandoli mossi da monsignor Giovanni Todeschini 40 ,<br />

per ben publico. Sopra qual proposta dopo longo discorso fu conchiuso et stabilito di scrivere, et<br />

inviare le ricercate lettere alla maestà cesarea dell'imperatore, et a S.A.S. per oviare quanto si<br />

può alli predetti scandali (sic): havendo deputato a concertare, et concepir dette lettere li<br />

eccell.mi signori capo-console, Andrea Pompeato, Horatio Consolato, et Thomaso Benassuto.<br />

975. A dì lunedì 28 settembre 1654 in Trento nel luogo solito del Consilio convennero<br />

l'infrascritti molto illustri et eccell.mi signori consoli, videlicet Gio. Battista Busetti, Pavol<br />

Lener, Francesco Trentino, Theodoro Bonifacio Sardagna.<br />

Omissis etc.<br />

Fu discorso sopra l'interesse della disunione seguita da' rev.di padri Zocolanti, et<br />

separatione dalla Provincia di Santo Antonio, per la quale scoprendo li scandali, che nascono, et<br />

danno che partorisce alla città, sue signorie hanno risolto di scrivere al rev.mo Padre loro<br />

Generale, et altri loro Superiori per vedere, et operare, che detta Provincia sii riunita alla<br />

Provincia prestina di Santo Antonio, in conformità anco della resistenza, et oppositione fatta<br />

dalla città al principio di detta separatione, decreti, et atti sopra ciò seguiti, esperimentando la<br />

città gli danni, che ne partorisce, et altri discentii.<br />

Camillo Dema cancelliere mandato etc.<br />

976. A dì giovedì 3 novembre 1667 in Trento nel luogo solito invitati intervennero<br />

Girolamo Voltolino, Leopoldo Guerinon, Bernardino Bomporto, Dominico Gallitioli, Francesco<br />

38<br />

Idest imperatori Ferdinando III et Claudiae gubernatrici Tirolis, tutrici comitis tirolensis filii sui<br />

Ferdinandi Caroli.<br />

39<br />

Hic aliquid deese videtur.<br />

40<br />

De hoc Ioanne Tudeschino vide nostrum Decanarium tridentinum cap. 38.<br />

32


Vigilio Sizzo. Avanti de' quali invitati intervenneron l'infrascritti signori Aggionti Pompeo Gelf,<br />

Francesco Bennassuti, Gio. Giacomo Thesino, Lodovico Travaion, Gio. Maria Consolato, Gio.<br />

Francesco Bernardello, Gio. Battista Manci, Thomé Benollo. A quali furono lette due lettere<br />

indirizzate a questo Publico dalle Serenissime Altezze Elettorali di Baviera, oltre li uffitii passati<br />

in voce con il clarissimo nostro Capo, con le quali passano uffitio presso questa città con ogni<br />

calore, affine si compiaci d'accettare l'ingresso della Religione Theatina; e che seguendo, sarà<br />

riceputo a sommo agradimento laonde puotesseron interponer i suoi uffitii. Sopra del che sue<br />

signorie havuto longo discorso, e considerato spetialmente il grave peso d'altre Religioni, che<br />

sostiene questa città, esser perciò impossibile in questo particolare puoter agradire l'antedette<br />

Altezze, alle quali hanno stabilito, che scriver si debbi li più efficaci motivi, che concorrino a<br />

non puoter condescendere al desiderato ingresso, affine Sue Altezze Serenissime restino paghi<br />

dell'affetto riverente, che questa città per altro gli professa; con spiegar li tratti di dispiacere a<br />

non puoter incontrare le bramate loro sodisfationi.<br />

Gio. P. Xicho cancelliere.<br />

Nota. Patres Theatini iam emerant Fralemanum Tridenti, seu domum et ecclesiam s.<br />

Elisabeth Fratrum Alamanorum, ubi nunc sunt moniales Ursulinae, quae idcirco quotannis<br />

celebrant cum aliqua solemnitate, ac celebrare debent festum s. Caietani Theatinorum<br />

Institutoris, cuius habent altare laterale.<br />

977. A dì sabbato li 2 genaro 1694 in Trento nel luogo solito del Consilio invitati<br />

conveneron li molt'illustri, e clarissimi signori consoli Giacomo Antonio Trentino, Francesco<br />

Vigilio Sizzo, Girolamo Pompeati, Valerio Pozzi, Dominico Rizzi, Gio. Francesco Gentilotti,<br />

Simon Ciurletti. A quali clarissimi signori fu da me cancelliere esposto, e rapresentato, che<br />

sin'hora non è stato fatta alcuna mentione nelli atti di questo Publico circa l'operato a causa delle<br />

Terziarie di San Domenico, che vivono in comunione nella casa esistente alla Portella; perciò<br />

stimarei bene, che ciò quanto è seguito fosse registrato in detti Atti a perpetua memoria. Perciò<br />

essi clarissimi signori m'hanno imposto, che fedelmente registri la relatione, che fu data in voce,<br />

e quanto è successo in questo particolare. In esecutione del che dico, che essendo pervenuto alle<br />

orecchie, et osservato sul principio dell'anno decorso da questo illustre Magistrato, essersi<br />

alcune donne vestite in habito di Tertiarie di San Domenico, e vivere quelle ritirate in casa<br />

appartatamente acquistate, et in comunione sotto Regola prescritta, fu dal medemo Magistrato<br />

deliberato di portare le sue doglianze e gravame a causa di tal novità a Sua Eccellenza rev.ma<br />

nostro clementissimo principe con rapresentare sì in voce, come col mezzo d'un riverente<br />

memoriale, li danni, e pregiudicii, che per tal causa ridonderebbon a tutta questa patria,<br />

deputando a tal effetto li clarissimi signori consoli Trentino Capo, e Francesco Vigilio Sizzo, sì<br />

a formare l'antedetto memoriale, come a rapresentare in voce li giusti motivi, ch'ha questo<br />

Publico di sentirsi aggravato di tal innovatione, e procurare presso la medesima eccellenza<br />

rev.ma per l'abolitione di tal Fradelanza, come essi clarissimi signori non hanno mancato a fare<br />

le sue parti in ciò, con rapresentare vivamente all'istessa eccellenza sua rev.ma sì in voce, come<br />

anche in scritto, mediante le seguenti preci qui in fine registrate, l'originale de quali doverà esser<br />

registrato nell'archivio. Quali preci, e con il rescritto emanato a quelle fu dalla prelibata<br />

eccellenza sua rev.ma consegnato alle mani dell'istessi clarissimi signori deputati sul principio<br />

del mese di luglio prossimo decorso, con dirle, che abbenché due gioveni, e putte, che all'hora<br />

non gli sovveniva il nome di quelle, non ostante il rescritto fatto a dette preci, quelle però<br />

fusseron comprese nel numero di dette Tertiarie, abenché ancora non fosseron state vestite, ma<br />

però erano state accettate avanti che fosse fatto il ricorso da questo Magistrato, e che haveva<br />

tardato a far trasmettere il memoriale con rescritto a causa che non v'era Priore nel convento di<br />

s. Lorenzo, che però in breve se ne attendeva un nuovo, come gli era riferito: come il tutto essi<br />

clarissimi signori deputati in Consiglio riferirono con presentare l'istesso originale memoriale, e<br />

rescritto. Si come essendo stato anche presentato un memoriale a quest'illustre Magistrato per<br />

parte delle antedette Tertiarie, mediante il quale suplicavano il medesimo Magistrato a volersi<br />

compiacere di concedere licenza, che potesseron vestire altre putte, che desideravano aggregarsi<br />

a loro, e vivere in comunione, esibendosi di sottomettersi a tutte quelle Capitolationi, che si<br />

33


haveriano stimate ragionevoli toccante il governo economico, gli fu fatto rescritto del tenore<br />

seguente: Le supplicanti non puonno esser esaudite per condegni riguardi; anzi fu dato ordine a<br />

me cancelliere, che subito che sarà capitato il Priore dell'antedetto convento di San Lorenzo,<br />

debbi insinuare il memoriale fatto per parte di questo Publico, assieme con rescritto, con lasciare<br />

una copia alle mani di detto Priore, come non ho mancato ciò eseguire, come dalla relatione si<br />

può vedere, registrata nel fine del qui descritto memoriale.<br />

Eccellenza ill.ma, e rev.ma vescovo e principe signor signor Padrone Clementissimo.<br />

Quanto si trovi giammai aggravata questa città di Trento dal copioso numero de conventi<br />

de Religiosi riguardo alla sterilità, e strettezza del paese, con pregiudiziali conseguenze lo<br />

proviamo giornalmente. Ciò non ostante li giorni passati habbiamo osservato essersi vestite in<br />

habito di Tertiarie di San Domenico alcune donne in buon numero, e quelle ritirate in casa<br />

appartatamente acquistata nella Contrata della Portella, vivendo in comunione, e sotto Regola<br />

prescritta, con intentione d'augmentarsi sì di numero, che di facoltà: dando saggio d'eretione di<br />

nuovo monastero, senza premettere li requisiti delle Costitutioni pontificie, e de sacri Canoni,<br />

tra quali li principali si considerano l'assenso dell'eccellenza vostra, indi quello della città. Per<br />

giusti e rilevanti motivi non potiamo noi adherire al stabilimento, e progresso di dette Tertiarie,<br />

e ci giova sperare, che nemeno l'eccellenza vostra rev.ma sarà per concorrere a questo nostro<br />

pregiudicio, onde humilmente ricorriamo alla medesima supplicandola a voler abolire detta<br />

Radunanza di Tertiarie, e provedere coll'autorità sua, perché sia fermato ogni avanzamento delle<br />

medesime, mentre le facciamo humilissima riverenza.<br />

Della medesima Eccellenza vostra ill.ma e rev.ma.<br />

Communicentur preces venerabili Patri Priori, seu Subpriori conventus Sancti Laurentii,<br />

qui deinceps ex causis animum Suae Celsitudinis rev.mae rationabiliter moventibus abstineat ab<br />

ulteriori receptione Tertiariarum ad habitum.<br />

Signatum 10 aprilis 1693.<br />

Io. Petrus Benvenuti secretarius<br />

humilissimi e fedelissimi sudditi e servi<br />

Li consoli, e proveditori della città di Trento.<br />

Die sabbathi 18 iulii 1693, ante fores conventus Sancti Laurentii fuerunt per me<br />

cancellarium, ad praesentiam etiam perillustris, et clarissimi domini Iacobi Antonii Trentini<br />

consulis primarii insinuatae antescriptae preces cum clementissimo rescripto admodum<br />

reverendo patri Priori eiusdem conventus, cui etiam copiam authenticam dictarum precum, et<br />

rescripti ad eiusdem manus consignavi, eamque acceptando, penesque se retinendo etc.<br />

Praesentibus Francisco Becchino, atque Antonio Miorino incolis Tridenti testibus rogatis etc. In<br />

fidem etc.<br />

Claudius Vigilius Bassettus cancellarius.<br />

A dì sabbato 20 novembre 1694 in Trento nel luogo solito del Consilio dell'illustre città<br />

invitati conveneron li molto illustri, e clarissimi signori consoli Francesco Sardagna, Bernardin<br />

Manci, Simon Ciurleti, Florian Foglia. Al memoriale delle sor Terciarie del Ordine di s.<br />

Domenico di questa città, con il quale dimandavano licenza di poter vestir altre del loro habito,<br />

fu fatto il presente rescritto.<br />

Per quanto concerne l'interesse di questa città, attese le cose suplicate, per pura, e mera<br />

gratia speciale senza trato veruno di conseguenza, se concede licenza alle supplicanti di poter<br />

vestire per una sol volta tre sor Tertiarie del lor Ordine, inherendo nel restante a quanto fu<br />

stabilito da questa città registrato nelli Atti consulari sotto li due genaro 1694.<br />

Francesco Trenti Turcato cancelliere.<br />

Nota. Easdem Tertiarias, quae passim dicebantur le Pizzochere, omnino suppressit Petrus<br />

Vigilius episcopus anno 1790. Monasteriolum suum penitus evacuaverunt die iovis 20 maii,<br />

festo Sancti Bernardini. Fuit prope, ac supra Portellam, e regione olim monasterii Sancti<br />

Laurentii, apud parvulam ecclesiam Sanctae Catherinae senensis. Sed potius dicendum fuisset<br />

34


arcta domus. Ante plures annos idem episcopus vetuit illis vestitionem novitiarum. Ultima<br />

earum Priorissa fuit Mater Dominica Dorna de Tridento, quae obiit die 2 octobris 1789. Ei cum<br />

titulo Superiorissae successit, perseravitque usque ad suppressionem, Mater Hyacinta de<br />

Angelinis tridentina, cum Matribus Francisca Gaudenta de Tridento, Nigra de Tridento,<br />

Vincentia Bocia de Maleto, Catharina Tenalea de Avisio, et alia. Ecclesia fuit illico profanata<br />

cum proxima domuncula.<br />

978. A dì di sabbato li 10 maggio 1698 in Trento nel luogo solito del Consiglio invitati<br />

convennero l'infrascritti clarissimi signori consoli Simon Ignatio Trentino, Gio. Pietro Zello<br />

Scarpione, Valerio Pozzi, Domenico Ricci, Gio. Battista Salvetti, Angelo Serafino Gallicioli.<br />

Omissis etc.<br />

Scoprendosi un abuso, et inconvenienza grande nel tenere ne' giorni festivi aperte le<br />

boteghe da ogni sorta de mercanti, et artisti, senza haver alcun riguardo al culto divino, perciò fu<br />

dato ordine a me cancelliere di spedir proclama, accioché cadauno in tali giorni tenghi chiuso le<br />

boteghe sino all'hora de vespero; comettendo anco alli revendigoli che s'astenghino d'esponer le<br />

loro robe nel tempo della dottrina christiana sotto pena di lire 50, toties quoties etc.<br />

979. In giorno di martedì il primo del mese d'aprile 1704, nella stuffa del palazzo<br />

dell'illustre città di Trento, luogo solito del Consiglio, invitati intervennero li molt'illustri, e<br />

clarissimi signori consoli, Simon Ignatio Trentini Capo, barone Antonio Prati, Simon Bassetti,<br />

Gio. Battista Sardagna, Giuseppe Battaglia, Gio. Francesco Alessandrino, Stefano dal Pozzo.<br />

Invitati anche tutti li signori d'Aggionta da soliti bidelli con biglietti spediti etc. de quali<br />

comparveron li infrascritti signori Pompeo Sardagna, Vincenzo Cazuffi, Gio. Bonacarne,<br />

Alfonso Geremia, Biaggio Voltolino, Floriano Foglia, Gioseppe Castelli, Francesco Lupi,<br />

Christoforo Busetti, Gio. Maria Battaglia, Giacomo Trent Turcati.<br />

Omissis etc.<br />

Avendo Sua Eccellenza rev.ma padron nostro clementissimo richiesto a questo illustre<br />

Magistrato, che per l'avenire nel giorno che verà destinato a cadaun anno a far la processione<br />

solenne in honore, e gloria della gloriosissima Vergine delli Sette Dolori 41 , nella venerabile<br />

cattedrale di questa città da rapresentanti della medesima, venghi osservato, e decretato per<br />

giorno di festa da tutto il Publico, che però fattone la dovuta consideratione, et atesa che la<br />

medema gloriosissima Vergine sii stata invocata da detta Eccellenza Sua rev.ma a soccorrere, e<br />

liberare questa Patria dall'invasione prossima passata de nemici francesi, e che non vi è mezo<br />

più proprio, che ricorrere al patrocinio della medema, e massime nelle presenti emergenze di<br />

guerra, che però fu decretato in tal giorno da ratificarsi come sopra d'anno in anno<br />

perpetualmente da tutto questo Publico solennizata per giorno di festa in maggior gloria, e<br />

venerazione della prelibata Vergine delli Sette Dolori, e ciò per pura, e semplice devotione.<br />

Nota. In hanc rem vide To. 1 Inscript. 730. Probabiliter a laudato episcopo Ioanne Michaele<br />

comite Spaurensi posita fuit allegata inscriptio infimi clientis N. N. Processio nunc fit, fuitque<br />

meis diebus semper facta, in dominica secunda post Pascha, et quidem post vesperas solemnes.<br />

Mane autem cantatur Missa solemnis, et habetur sermo panegyricus.<br />

980. A dì sabbatho li 7 del mese di decembre l'anno 1709 in Trento nel palazzo civico, e<br />

luogo solito del Consiglio invitati conveneron l'infrascritti molt'illustri, e clarissimi signori<br />

consoli etc. Francesco Bevilaqua capo, Giuseppe Battaglia, Giuseppe Iob Ciurletti, Giulio<br />

Alessandrino, Giuseppe Andrea Bomporto, Steffano dal Pozzo. Invitati per viglietti<br />

comparveron anco li signori Aggionti, come attestano li bidelli presenti, come dalla sua<br />

relatione affermanti. Dottor Gio. Gaspare Baldo, Antonio Grammatica, Giuseppe Andrea Ponte,<br />

Francesco Luppi, Giuseppe Consolati, Alberto Sizzo.<br />

Omissis etc.<br />

41<br />

Confraternitas septem Dolorum Beatae Mariae Virginis in ecclesia cathedrali tridientina erecta<br />

fuit anno 1695.<br />

35


Di più il medesimo clarissimo signor capo ha esposto, si come avendo fatto riverente<br />

ricorso mediante memoriale qualche signor sacerdote a fine di puoter radunarsi in questa città<br />

sotto la Regola del padre Santo Filippo Neri per professione di maggiore religiosa perfettione, et<br />

anco per fine d'impiegarsi con tutto il spirito all'aumento del honor di Dio, e salute dell'anime.<br />

Quindi a fine d'essere anco tal radunanza da questo Publico applaudita, come operatrice nella<br />

vigna del Signore, fu ricercato d'essere con special decreto gratiata di puoter stabilire in questa<br />

città la Congregazione in casa appartata, dichiarandosi in questo di voler vivere a fine di portar<br />

edificatione al prossimo, e non già pregiuditio alcuno a che se sii, per non essere questa in niun<br />

modo Religione, ma pura e libera Congregatione quandocumque dissolubile. Qual espositione<br />

udita da signori Aggionti, e fattone sopra la medesima longo, e maturo riflesso, considerando,<br />

che tal Congregatione de sacerdoti non possi essere se non che di profitto alle anime, non già<br />

d'aggravio, mantenendosi ogn'uno de' congregati con le entrate de propri patrimonii, et<br />

osservando le Regole del santo Institutore Filippo, lontane da qualunque vantaggio della<br />

Congregatione, particolarmente quando puotesse essere di qualche danno a chi si sii. E però il<br />

tutto ben ponderato, fu unanimemente conchiuso, e deliberato d'ammettere tal Congregatione di<br />

sacerdoti secolari sotto le Regole di detto Santo Filippo, con obligarli però all'osservanza de'<br />

Capitoli in ordine al concertato vocalmente in questo consesso da estendersi, e da essere<br />

sottoscritti dalli clarissimi signori Giuseppe Battaglia, Giuseppe Alessandrino, e Giuseppe<br />

Andrea Bomporto consoli per parte di questo illustre Magistrato consolare deputati, e per parte<br />

de signori d'Aggionta dalli signori Alberto Sizzo, Gio. Gasparo Baldo, e Gio. Andrea de Ponte,<br />

da essere anche sotto quest'atto in copia registrati.<br />

Segue il tenore dell'enonciati Capitoli.<br />

Capitoli per l'introduttione dell'Oratorio di Santo Filippo Neri.<br />

Essendo quest'illustre città persuasa, che la Congregatione di San Filippo Neri non ha<br />

spetie di Religione, come composta di sacerdoti sempre liberi a conviver insieme, et a separarsi,<br />

perciò si come è sempre ferma nella costante, et inalterabile massima di non introdurre alcuna<br />

nova Religione, così non si oppone alla buona intentione di quelli sacerdoti, che pensano unirsi<br />

insieme anco in questa nostra Patria per servitio di Dio, e profitto de concittadini, con le<br />

condittioni però seguenti.<br />

Primo, che la sodetta Congregatione non possa havere in questa città alcuno stabile, fuori<br />

che una sola casa condecente, e capace per il numero de dodeci sacerdoti, oltre il bisogno de'<br />

laici, che sarano da Dio chiamati alla medesima per affaticarsi nella vigna del Signore in ordine<br />

all'Instituto dell'istesso Santo Filippo.<br />

Secondo, che parimenti in villa non posa havere sotto la podestaria di Trento alcuno stabile,<br />

fuori che uno, che fra fondi, e casa non ecceda il valore de ragnesi sei milla circa; e questo gli<br />

s'intenda concesso per il necessario, et honesto respiro di chi in ordine al sodetto Instituto deve<br />

affaticarsi in tutto il corso dell'anno per la gloria di Dio, e per il bene del prossimo.<br />

Terzo, che tanto per la sodetta casa in città, quanto per lo stabile in villa debba la<br />

Congregatione pagare di tempo in tempo le colte tanto ordinarie, che straordinarie, come<br />

dispone lo Statuto al capo 127, lib. primo.<br />

Quarto, che venendo la Congregatione liberamente beneficata de beni stabili sicome la<br />

medesima si suppone totalmente aliena da procacciarsi vantaggi temporali in ordine alle ottime<br />

massime del medesimo Santo Institutore Filippo, così sia sempre tenuta a farne vendita nel<br />

termine d'un anno: e caso in questo tempo non ritrovasse compratore, sia obligata di mettere il<br />

fondo al publico incanto per valersene del prezzo di quelli, altrimente possa questa città farne<br />

l'incanto in nome della medesima Congregatione per consegnargli il prezzo, che si fosse per<br />

ricavare.<br />

Quinto, che mancando la suddetta Congregatione nell'osservanza de' sodetti Capitoli, o<br />

alcuno di quelli, possa in tal caso quest'illustre città revocare l'assenso prestato, et obligare<br />

l'istessa Congregatione a separarsi.<br />

Giuseppe Battaglia Consule Deputato.<br />

Giulio Alessandrino Console Deputato.<br />

Giuseppe Andrea Bomporto Console Deputato.<br />

36


Alberto Sizzo Aggionta Deputato.<br />

Giovanni Gasparo Baldo Aggionta Deputato.<br />

Gio. Andrea de Ponte Aggionta Deputato.<br />

Ciò fu a dì 11 decembre 1709 nel palazzo civico. di Trento.<br />

Nota: Sacerdos, qui simplicem libellum exhibuit, fuit Ioannes Iacobus Sitius tridentinus<br />

civis, teste P. Dominico de Paulis in Vita P. Iosephi Musochii pag... Philippini habitarunt in<br />

domo Gratiadaea prope ecclesiam s. Iospeh monialium Ursulinarum, ubi habebant parvam, sed<br />

elegantem ecclesiam sub titulo Sancti Philippi Nerii. Inde iubente episcopo Petro Vigilio<br />

transierunt in monasterium Sanctissimae Trinitatis anno 178.., iam translatis anno 1784,<br />

monialibus Clarissis in monasterium aliarum Clarissarum s. Michaelis.<br />

981. In giorno di mercordì li 23 maggio 1714 in Trento, nella stuffa del palazzo civico,<br />

luogo solito del Consiglio etc., invitati conveneron l'infrascritti clarissimi signori consoli<br />

Ludovico conte Bortolazzi capo, Carlo Fabiano Martini, Giulio Alessandrino, Floriano Foglia,<br />

Antonio Crivelli, Gioseffo Andrea Bomporti, Steffano dal Pozzo. Invitati pur anco con biglietti<br />

dalli soliti bidelli Baffano, e Lendemer, tutti li signori d'Aggionta, come tanto essi bidelli quivi<br />

presenti hanno riferito, di questi comparveron li seguenti, Gerolamo Pompeati, Francesco<br />

Bevilaqua, Fortunato Particella, Francesco Vigilio Busetti, Lodovico Fabiani nato Gratiadei,<br />

Gio. Giacomo Corradino, Antonio Tomasino, Gio. Battista Poli, Gio. Pietro Rosa, Francesco<br />

Gallicioli, Lorenzo Borzi, Gottardo Aquila, Antonio Gosetti, Gioseffo Antonio Sarti 42 . A quali<br />

così congregati fu letto l'umilissimo memoriale presentato dalle molto rev.de Madri monache<br />

suor Maria del Rio, e suor Maria Doria dell'Ordine dell'Immacolata Concezione commoranti in<br />

questa città, mediante il quale supplicano quest'illustre Magistrato per il gracioso Placet, e<br />

benigna licenza di poter erregere, e fondare nella medesima città un convento di monache di<br />

detto Ordine, e sotto le Regole di san Benedetto quivi in scritto parimente esibite, e lette etc.,<br />

stante che ancora siino state già graciate dall'Altezza sua rev.ma di tal richiesta licenza, come<br />

tanto fu osservato dal gracioso rescritto annesso al loro memoriale sotto li dieci del corrente<br />

mese, intervenendo però il consenso di questo Magistrato. Sopra del che essendo stati da<br />

quest'illustre Magistrato concepiti diversi Capitoli al numero di dodici, quali tutti istessamente<br />

quivi furono letti, fu proposto dall'ill.mo signor conte capo, se sotto de medesimi Capitoli si<br />

possi, e sii espediente, et utile a questo Publico la concessione per la ricercata fondatione, et<br />

erretione del detto monastero, e sentire di cadauno sopra di ciò in voce le menti, e voti, ridote<br />

anche da me cancelliere in scritto, come qui sotto sta registrato d'uno in uno etc.<br />

Omissis etc.<br />

Attesa la pluralità de' voti per l'affermativa dell'erretione, e fondatione del monastero fu la<br />

medema da questo Magistrato accettata etc. e rispetto alli signori Aggionti, che ricercarono la<br />

copia delli detti Capitoli, fu quella ad essi decretata, comandando anche, che siino registrati in<br />

questi Atti non tanto li sodetti Capitoli, quanto anche il predetto memoriale con rescritto.<br />

Nota. Ita ex Actis consularibus Tridenti. Sed cur nescio, monasterium Conceptionistarum<br />

Tridenti erectum numquam fuit.<br />

De monialibus Conceptionistis agitur in Chronologia Seraphica To. 1 ad an. 1484, quo<br />

exordium sumpserunt. Instituit eas Beata Beatrix de Silva virgo lusitana nobilisima, quae obiit<br />

Toleti in Hispania die 16 augusti an. 1490 aetatis suae 66. Fuit devotissima Fratrum Minorum,<br />

inque ipsorum manibus an. 1490 solemnem professionem emisit suae Religionis. Sodales eius<br />

franciscanorum regimini se commiserunt, et anno 1494 indulgente Alexandro sexto papa, in<br />

Sanctae Clarae Regulam sed sub habitu Conceptionistarum transierunt.<br />

982. Al nome di Dio etc. L'anno 1720 di mercordì li 19 giugno, Trento nella sala del<br />

palazzo consolare alle nove di mattina fu invitato l'ill.mo Magistrato consolare pro his etc., da<br />

42 Ioannes Andreas Romagnanus de Monticulo parmensis dioecesis, praeceptor ludi litterarii Tridenti<br />

anno 1497. Dictus anno 1528 quondam magister Andreas a Scola de Romagnano: ac etiam quondam<br />

magister Ioannes Andreas Romagnanus olim scholarium praeceptor.<br />

37


soliti bidelli, così a me cancelliere referito e perciò comparvero l'infrascritti ill.mi, e clarissimi<br />

signori consoli dottor Francesco Bevilaqua Capo console, dottor Francesco Alfonso Particella,<br />

Francesco Sizzo, dottor Carlo Georgio Vincenzo Mayr, dottor Francesco Bonaventura Alberti,<br />

dottor Girolamo Battaglia. Furono pure per l'istesso giorno, ora, e luogo da medesimi bidelli<br />

anche per trei giorni avanti il presente con soliti biglietti del signor dottor Gioseppe Lisoni<br />

procuratore di questo Publico invitati tutti li signori Aggionti assieme con signor dottor<br />

Gioseppe Andrea Bomporti per il suo voto consultivo, de quali però comparvero l'infrascritti<br />

signori dottor Lodovico Malfatti, dottor Gio. Bernardino Gentilotti, dottor Gio. Bernardino<br />

Tabarelli, dottor Antonio Tomasini, dottor Vincenzo Consolati, dottor Antonio Pompeati<br />

Luchini, Carlo Antonio Alessandrini, Balderssar Alessandrini, Bernardin Turcat,<br />

Giacom'Antonio Voltolini, Lodovico Travaion, Marcel Staidel. A quali così come sopra<br />

congregati, il clarissimo signor Capo espose, si come con replicate sessioni fatte con signori<br />

Deputati, restarono ideate le condicioni, e patti fatti per l'admissione et errecione in questa città<br />

del monastero delle Reverende Madri Orsoline, quali condicioni, e patti furono distintamente, et<br />

a chiara inteligenza di tutti dal stesso clarissimo signor Capo lette, e spiegate, affine cadauno de<br />

signori comparsi suggerischino ciò, che dalla sua prudenza verrà stimato più proprio, e<br />

profittevole a questo Publico. Quali capi, e condicioni incorporati in undeci Capitolacioni<br />

essendo stati ben intesi da tutti, e singoli essi signori congregati, dopo il maturo riflesso fattovi<br />

sopra ciascheduna cosa furono concordemente applauditi, et approvati, applaudite, et approvate<br />

da tutti in tutto, e da per tutto, e deliberato di transmetterne una copia de medesimi alle soddette<br />

Revernede Madri Orsoline per attenderne la loro mente, commettendo a me cancelliere di dover<br />

registrare alli Atti dette Capitolacioni. In fede Io Francesco Antonio Betti cancelliere d'ordine<br />

etc.<br />

Ill.mi signori signori patroni colendissimi<br />

L'esperimentata bontà delle signorie loro ill.me ci promette benigno compatimento alla<br />

lunga dimora, quasi manchanti a nostri doveri; speriamo però nell'inarrivabile loro prudenza non<br />

saremo incolpate per tali, a caggione delli strani accidenti subintrorono fra questo tempo, che in<br />

modo alcuno diedero logo a maggior brevità et spedizione. Le graziosissime Capitolacioni<br />

prescritteci da noi mandate a sua Altezza rev.ma monsignor vescovo di Bressanone 43 con<br />

supplica di concedere licenza di potter accettarle arrivarono con suo consenso, dandoci piena<br />

libertà. Rendiamo pertanto grande favore unitamente mille grazie; alla nostra venuta colla<br />

divina assistenza ci renderemo degne di così singolare grazia etc., con tutto l'animo impiegando<br />

le forze per dare bramata sodisfazione in dimostrare la nostra servitù massime nell'allievo, et<br />

instruzione della cara gioventù con raccomandarci ad ulteriori grazie immutabilmente ci<br />

dichiariamo<br />

Delle signorie loro ill.me<br />

Innsprugg li 28 luglio 1720.<br />

Humilissima Maria Orsola di s. Francesco Serafico della Compania di s. Orsola Superiora,<br />

e convento.<br />

983. Carlo sesto per la Dio grazia eletto imperatore de' Romani sempre augusto etc. 44 .<br />

Onorevoli, sapienti, diletti, fedeli. Essendo Sua Santità (idest Benedictus XIII) per diversi<br />

importanti motivi stata poco fa mossa, oltre all'avere concesso il Pallio al vescovado di<br />

Passavia, di esentarlo anche dalla metropolitana di Salisburgo; si è perciò questa doluta d'essere<br />

da ciò aggravata, ed ha implorato la nostra suprema imperiale protezione, ed assistenza per<br />

essere mantenuta nelle sue pretese ragioni, che suppone pregiudicate. Ora abbiamo noi fatto che<br />

clementissimamente riflesso, che per levare qualunque presentaneo gravame di essa<br />

metropolitana salisburghese, sarebbe il più proprio, che sua divozione il principe, e vescovo di<br />

Trento, con il Capitolo, e diocesi venissero annessi all'arcivescovo di Salisburgo, che di tempo<br />

in tempo sarà, come metropolitana, godendo egli altresì le prerogative di Legato nato, e di<br />

43 Gasparus Ignatius comes Kinigl.<br />

44 Versio ex ermanico, quod prae manibus teneo.<br />

38


Primate della Germania: giacché questa annessione è assai più propria per un principe<br />

dell'impero, che il dover dipendere dall'intruso Patriarca d'Aquileia forastiero. E siccome non vi<br />

è ignoto, che noi né sino al presente abbiamo riconosciuto, né in avvenire riconosceremo questo<br />

preteso Patriarca 45 ; e ciò a causa del ius patronatus, et advocatia, che a noi incontrastabilmente<br />

s'aspeta, tanto come imperadore de' Romani, che come arciduca d'Austria sopra della chiesa<br />

patriarcale d'Aquileia: né giammai tollereremo in avvenire le appellazioni introdotte, e che<br />

introdurransi dalli nostri sudditi tirolesi avanti un estraneo foro incompetente, dal che ne<br />

nascono diverse confusioni. Perciò su questo giustissimo, e ragionevolissimo riflesso, per<br />

rimediare a questi disordini, e nell'istesso tempo a tali gravami di Salisburgo, vi scopriamo<br />

cordialmente questa nostra proposizione, affinché anche voi da canto vostro contribuiate quel<br />

tanto più coadiuvare a questo affare. Il che noi non tralasceremo di clementissimamente<br />

riconoscere nelle occasioni colli nostri cesarei favori, e grazie: colle quali altresì vi restiamo ben<br />

propensi. Dato in Gratz li 12 agosto nell'anno 1728, de' nostri regni del germanico nel 17,<br />

dell'ispanico nel 15 e dell'ungarico, e boemo nel 18.<br />

Carlo<br />

Gio. Francesco conte Seilern<br />

(L.+S. caerei) Per comando espresso di Sua sacra cesarea e cattolica maestà<br />

Gio. Cristoforo Bartenstein manu propria.<br />

Foris. Agli onorabili, sapienti, nostri, e dell'impero diletti fedeli N. Capo-console, e<br />

Consiglio della città di Trento.<br />

984. Al nome d'Iddio etc. Correndo l'anno 1728 in giorno di giovedì li sette ottobre, Trento,<br />

e salone civico all'ore dieci di mattina invitati pro his etc., da soliti bidelli così riferenti,<br />

comparvero gl'infrascritti ill.mi signori consoli Giuseppe Andrea Bomporti, Girolamo<br />

Galvagno, Girolamo de Malfatti, Tomaso Cazuffi. Il clarissimo sig. Capo Console Bomporti<br />

rapresentò come esso assieme con il clarissimo signor console Girolamo de Malfatti<br />

specialmente deputati sotto li 11 del prossimo passato mese di settembre ad effetto di conferire<br />

(in assenza di Sua A. rev.ma, e della maggior parte de' rev.mi signori canonici) con il clarissimo<br />

signor cancelliere di Corte Gio. Battista de Alberti, e con l'ill.mo signor conte Carlo Trapp<br />

decano della cattedrale, e concertare quale risposta debba darsi a Sua maestà cesarea catolica<br />

sopra la proposta annessione di questa Chiesa a quella di Salisburgo habbia in più conferenze<br />

con ciascheduno d'essi seguite riportato, che tanto per parte di S.A. rev.ma, quanto per parte del<br />

rev.mo Capitolo si pensava di rispondere alla lettera della maestà sua in termini generali con<br />

offerirsi al ritorno dalla villegiatura di S.A. rev.ma, e de' signori canonici assenti di umiliare alla<br />

medesima una più precisa risposta, giaché questa non poteva concepirsi adeguatamente senza<br />

premettere una conferenza tra le parti interessate, cioè di S.A. rev.ma vescovo, e principe, del<br />

rev.mo Capitolo, e di tutto il Corpo del Magistrato di questa città. Sopra tale esposizione per<br />

procedere in un affare di tanta importanza con la dovuta circonspezione fu stabilito di<br />

rispondere fra tanto alla maestà sua etc., che con quel sentimento di somma veneracione, il<br />

quale è dovuto a tanto onore haveva questo Magistrato ricevuto il clementissimo foglio di S.M.<br />

C.C a . che ne umiliava per tale onore alla maestà sua il più vivo, e profondo rendimento di<br />

grazie. Che se l'arcivescovato di Salisburgo godeva la fortuna di annidarsi sotto la suprema<br />

protecione di S.M.C.C. godeva altresì un simil onore il vescovato di Trento, e del medesimo si<br />

gloriava questa reverentissima città, la quale però così in questa, come in ogni altra occasione<br />

non poteva con fondamento maggiore appoggiare le speranze della propria prosperità, che al<br />

zelo della sacra cesarea, e regia sua maestà non solo come il più glorioso, e potente monarca<br />

della terra; ma ancora come al più clemente, al più retto, al più pio. Che l'assenza del celsissimo<br />

nostro vescovo, e principe, come pure della maggior parte de signori canonici, commoranti in<br />

diversi luoghi a godere nella corrente staggione la solita villeggiatura, non permetteva di essere<br />

in conferenza sopra la clementissima proposizione, che la maestà sua si era degnata di fare per<br />

l'annessione di questa Chiesa a quella di Salisburgo. Che però al loro ritorno non sarebbe stata<br />

45 Tridentum nec Salisburgum, nec Aquileiam agnoscit, sed Romam directe petit.<br />

39


ponto differita; e che fratanto la maestà sua poteva ben assicurarsi della prontissima<br />

sommissione di questo Publico, il quale haverebbe procurato di superare al possibile quelle<br />

difficili, che si preveggono in tal affare, con unità ferma fiducia, che dovendo seguire tale<br />

annessione, tutti i svantaggi, che si potessero incontrare per la medesima, sarano con altre<br />

cesaree grazie abondantemente ricompensati.<br />

985. Al nome di Dio etc. Correndo l'anno 1728, in giorno di martedì li 16 novembre,<br />

Trento e stuva civica, alle ore tre doppo pranzo, invitati pro his etc., da soliti bidelli così<br />

riferenti, comparvero gl'infrascritti ill.mi signori consoli Giuseppe Andrea Bomporto Capo,<br />

Girolamo Galvagno, Francesco Antonio Sizzo, Girolamo de Malfatti, Tomaso Cazuffi. Il<br />

clarissimo signor Capo console ha rapresentato, come che ieri matina il sig. Pietro Negri<br />

attuario dell'eccelsa cancellaria habbia insinuato ad esso clarissimo signor Capo console per<br />

nome di S.A. rev.ma, e dell'ill.mo rev.mo Capitolo, come sia stato stabilito di tenere una<br />

conferenza dimani alle ore quatro tedesche dopo il pranzo in castello sopra la proposizione fatta<br />

dalla sacra cesarea catolica maestà per l'annessione della Chiesa di Trento a quella di<br />

Salisburgo, e però che era stato incaricato d'invitare ancora alla medesima conferenza questo<br />

Magistrato consolare. E perché s'ha penetrato, che a tale conferenza l'ill.mo, e rev.mo Capitolo<br />

sia per intervenire in Corpo, e non per via di deputazione, anzi che a tall'effetto habbia spedito le<br />

lettere circolari per commessi appostati a ciascheduno de' signori canonici absenti, perciò questo<br />

Magistrato sì per corrispondere all'onore dell'invito sopra espresso, come pure per secondare<br />

l'esempio di detto ill.mo, e rev.mo Capitolo, ha similmente determinato di comparire in Corpo a<br />

detta sessione.<br />

986. Al nome d'Iddio etc. Correndo l'anno 1728, in giorno di sabbato li 20 novembre,<br />

Trento, in stuva civica, all'ore tre doppo pranzo invitati pro his etc., da soliti bidelli cos'<br />

riferenti, comparvero l'infrascritti ill.mi signori consoli Giuseppe Andrea Bomporto Capo,<br />

Girolamo Galvagni, Girolamo de Malfatti, Tomaso Cazuffi.<br />

Omissis etc.<br />

Essendo stato questo magnifico Magistrato in ordine all'invito al medesimo fatto nella<br />

conferenza tenutasi non solo coll'intervento di S.A. rev.ma e del suo eccelso Consiglio; ma<br />

ancora dell'ill.mo, e rev.mo Capitolo in Corpo, in cui essendosi osservato, che se bene sono stati<br />

proposti diversi motivi, che potevano consigliare di aderire all'annessione della Chiesa di Trento<br />

a quella di Salisburgo, proposta da sua maestà cesarea catolica, ad ogni modo ne sono pure stati<br />

portati non pochi altri riflessi, che potevano dissuaderla, così che per procedere in un affare di<br />

tanta importanza con tutta la considerazione era stato proposto, e poi ancora determinato, che<br />

fosse fatta una deputazione tanto per parte di S. A. rev.ma e dell'ill.mo e rev.mo Capitolo,<br />

quanto per parte di questa città ad effetto di stender in carta tutti quelli motivi, che possono<br />

consigliare, o disuadere una tale annessione. Onde questo Magistrato volendo in ordine a tale<br />

intendimento fare la sua deputazione ha eletto il clarissimo signor Capo console Bomporti, e li<br />

clarissimi signori consoli Galvagni, e de Malfatti, dando incombemza a medesimi d'intervenire<br />

a tutte le sessioni, che erano indicate, per poi riferire al Magistrato suddetto, e successivamente<br />

occorrendo partecipare ancora il medesimo affare a signori dell'Aggionta, per potere con il loro<br />

consiglio, e voto sopra di esso deliberare.<br />

987: Al nome d'Iddio etc. Correndo l'anno 1728 in giorno di sabbato li 27 novembre<br />

Trento, e stuva civica, all'ore tre doppo pranzo invitati pro his etc. da soliti bidelli così riferenti,<br />

comparvero gl'infrascritti ill.mi signori consoli Giuseppe Andrea Bomporti Capo, Giulio<br />

Giuseppe Siciliani, Girolamo Galvagno, Girolamo de Malfatti, Giuseppe Tomasini.<br />

Omissis etc.<br />

Il clarissimo signor Capo console Bomporti raprensentò, come essendo esso assieme con li<br />

clarissimi signori consoli Galvagni, e de Malfatti specialmente deputati ad intervenire in una<br />

sessione tenuta in castello avanti sua Altezza rev.ma, de' signori suoi consiglieri, e del signor<br />

conte Carlo Costanzo Trapp decano della cattedrale interveniente per nome del rev.mo Capitolo,<br />

40


per concertare la respettiva ulteriore risposta, che dovea darsi a sua maestà cesarea catolica<br />

sopra la lettera della proposta annessione di questa Chiesa a quella di Salisburgo, era stato<br />

unanimemente concluso, che essa risposta dovesse essere concepita tanto da S.A. rev.ma,<br />

quanto dal rev.mo Capitolo, e da questa città in termini tali, che nel tempo stesso di contestare<br />

una somma venerazione alla clementissime intenzioni di S.M.C.C a . esprimssero i gravami, che<br />

da tale annessione verrebbero ad inferisi a questo vescovato, acciò la maestà sua sul<br />

benignissimo riflesso de medesimi da se stessa si disponesse a non volere detta annessione, o<br />

pure volendola, si movesse a compensarne i pregiudici con la munificenza dei suoi cesarei<br />

favori. In oltre rapresentò, come per evitare la prolissità, e la confusione, erasi stabilito in detta<br />

sessione, che S.A. rev.ma esprimesse nella lettera responsiva i gravami, che ne risulterebbero al<br />

suo vescovato. Il rev.mo signor conte decano quelli del rev.mo Capitolo, ed il Magistrato<br />

consolare quelli di questa città. Perciò, udito quanto che fu concertato nella sopra accennata<br />

sessione, questo Magistrato concepì la seguente lettera da spedirsi dimani alla sacra cesarea<br />

maestà sua col solito ordinario.<br />

Segue l'enonciata lettera.<br />

Sacra cesarea, e catolica regia maestà.<br />

In riverente contestazione di quel sommo ossequio, che noi professiamo, ed<br />

inalterabilmente professeremo sino al ultimo spirito alla sua cesarea catolica maestà vostra, non<br />

habbiamo mancato di partecipare al celsissimo nostro principe, e vescovo, ed a questo rev.mo<br />

Capitolo l'onore con il quale si è degnata la sacra cesarea catolica vostra maestà di sublimare la<br />

nostra bassezza con le sue clementissime rige sopra la proposta annessione di questa Chiesa a<br />

quella di Salisburgo. Pari all'umilissima nostra sarebbe stata nel uno, e nell'altro la disposizione<br />

di secondare senza tardanza la clementissima mente di vostra cesarea catolica maestà, se diversi<br />

pregiudizi, che si prevedono da tale annessione, non havessero sospresa la deliberazione a puro<br />

oggetto di metterli sotto il clementissimo sguardo della medesima. Quelli, che riguardano il<br />

clementissimo nostro principe, e vescovo, e questo rev.mo Capitolo, noi crediamo sarano<br />

dall'uno, e dall'altro esposti alla sacra cesarea catolica maestà vostra. Quelli poi, che concernono<br />

questo umilissimo Publico, osiamo con il più profondo rispetto accennarli alla stessa con una<br />

ferma fiducia, che possano incontrare la grazia di qualche benignissimo riflesso. Questi<br />

consistono principalmente nella moltiplicità degl'incomodi, e delle spese, a quali<br />

soggiacerebbero i sudditi del vescovato di Trento (parte de' quali è immediatamente soggetta<br />

alla S.C.C. M. vostra) nel portare le appellazioni a Salisburgo. La lontananza di essa città,<br />

distante da questo vescovato circa otto giornate: la necessità di trasportare nell'idioma alemano,<br />

o latino quelli atti, che qui si formano in lingua italiana: la notoria scarsezza d'avvocati idonei<br />

nella città di Salisburgo: la diversità del linguaggio, che obligherebbe i litiganti, ignari in gran<br />

parte della favella latina, e tedesca, a valersi d'interpreti, quando volessero personalmente<br />

assistere alla spedizione delle loro cause.. Il costume di quel paese di premiare più<br />

generosamente quelli che s'impiegano a promuovere gli altrui interessi: il vitto assai più caro di<br />

quello, che è nella vicina Itaglia (sic): la corrispondenza dovuta all'Officio di posta per lettere,<br />

plichi, e processi etc., che supera di gran longa la spesa, che per la causa si richiede in Venezia,<br />

sono tutti impegni, che obligarebbero questi sudditi a moltiplicati incomodi, ed a dupplicare,<br />

anzi ancora tripplicare le spese. A tutto ciò si aggiunga la difficoltà (a causa della lontananza) di<br />

impetrare con la necessaria celerità le inibitoriali, e i soliti suffraggi per prevenire gli attentati;<br />

potendosi aprendere di vedere l'esecuzione della sentenza prima di provare alcun beneficio, che<br />

porta seco il legale rimedio dell'appellazione. Pertanto noi umiliamo alla S.C.C. a maestà vostra<br />

con i premessi motivi le nostre più vive, ed ossequiose preghiere, affinché si compiacia onorarle<br />

di quella considerazione, che sarà per suggerirle la tenerezza della sua sovrana clemenza a<br />

nostro solevamento; pronti per altro ad abbracciare come una nostra singolare fortuna qualonque<br />

occasione di significare, come non habbiamo tralasciato di fare per l'additero, con la sostanza il<br />

sangue stesso sino all'ultima stilla nella gloriosa ubbidienza de suoi clementissimi comandi.<br />

Della Sacra Cesarea Catolica Vostra Maestà<br />

Trento li 28 novembre 1728.<br />

Umilissimi fidelissimi ed obidientissimi servi, e sudditi<br />

41


Li consoli e proveditori della città di Trento.<br />

Girolamo Antonio Frigieri cancelliere.<br />

988. In giorno di martedì li 3 del mese di decembre 1737, in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico, ad ore 3 dopo il pranzo, invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.,<br />

intervennero l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Bortolo<br />

Saracini, Francesco Alberti, Ignazio Colleva.<br />

Omissis etc.<br />

Essendo pervenuto a questo Magistrato la notizia qualmente alcune done siino state vestite<br />

Terciarie dell'Ordine di Santo Francesco, e queste essersi unite convivendo insieme nella casa<br />

Ecchera strada di Santa Trinità 46 , anzi vien asserito aver esse comprata la medema casa, e però<br />

invigilando questo Magistrato alli pregiudicii, che in avenire puotrebbero nascere a questo<br />

Publico nell'ecconomia, e perciò fu risolto di puortarsi all'Altezza sua rev.ma, supplicandola sì<br />

in voce, come in scritto, acciò si degni communicare la forma, e su che ordine dette Terziarie<br />

siino state vestite in quell'abito, con la facoltà d'unirsi assieme, e tutto questo ottenuto dalla<br />

benignità dell'Altezza sua rev.ma d'ulteriormente risolvere in questo affare, ed occorrendo di<br />

darne anco parte a questa cittadinanza, mediante la convocazione delli respettivi Quartieri.<br />

Perciò furon deputati all'effetto sodetto l'ill.mi signori dottor Sigismondo Antonio Manci Capo,<br />

Francesco Alberti, e baron Gaetano de Pratto consoli.<br />

Francesco Andrea de Sartis cancelliere.<br />

989. In giorno, ed anno antedetti, sette decembre 1737, ad ora terza dopo il pranzo, invitati<br />

pro his etc., da soliti Bidelli così refferenti etc., intervenero l'inrascritti ill.mi signori consoli<br />

dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Bortolo Saracini, Francesco Alberti, Ignacio Colleva,<br />

barone Gaetano de Pratto.<br />

Omissis etc,<br />

Essendosi portati l'ill.mi signori deputati dottor Sigismondo Manci Capo, Francesco<br />

Alberti, e barone Gaetano de Pratto consoli da sua Altezza rev.ma nell'affare della nova<br />

introduzione in questa città delle Terciarie dette del Terzo Ordine di San Francesco, con averli<br />

anco presentato riverente memoriale, acciò si degnasse di far communicare a questo Magistrato<br />

con quell'authorità sii stata fatta questa introduzione, come anche il di loro Instituto, ed avendosi<br />

sua Altezza rev.ma degnata oggidì di far communicare al signor procuratore Lodovico Travaion<br />

dal rev.do signor don Giuseppe Bertinali una semplice copia del memoriale di dette Terziarie<br />

(sic) sottoscritte cioè Catterina Sardagna 47 , Teresa Ecchera, Teresa Sardagna, Prasede Ecchera,<br />

ed Orsola Colombata, con il rescritto anche a quello emmanato, che sarà registrato a suo tempo<br />

in questi Atti, qunado sarà ricevuto in authentica forma. E però importando questo affare<br />

considerabili mottivi per deliberarvi sopra, così fu ordinato al signor procuratore Lodovico<br />

Travaion, che per sabbato prossimo faci invitar li signori Aggionti, ed a me canzelliere di far<br />

alestire tre, o quatro copie del sudetto memoriale, e rescritto, acciò siano in pronto per<br />

consignarle a quelli signori d'Aggionta, che ne ricercasse.<br />

Francesco Andrea de Sartis cancelliere.<br />

990. In giorno di sabbato li 14 del mese di decembre 1737 in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico ad ore 3 dopo il pranzo invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.,<br />

intervenero l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Bortolo<br />

Saracini, Francesco Alberti, Ignacio Colleva, barone Gaetano de Pratto.<br />

Omissis etc.<br />

Invitati li signori d'Aggionta da soliti bidelli così refferenti, de' quali comparvero<br />

l'infrascritti Andrea de Mersi, Lodovico Voltolini, Gio. Battista Polli, Francesco Turcati, Gio.<br />

46<br />

Vedi num. 999.<br />

47<br />

Catterina, e Teresa Sardagna sorelle, Teresa e Prassede sorelle ecchere, tutte quattro da me<br />

conosciute.<br />

42


Battista Balduini, dottor Gio. Giacomo Travaia, dottor Albano Giovanelli, dottor Geronimo<br />

Battalia, Christoforo Voltolini, Gio. Piterapiana. A quali signori d'Aggionta fu rapresentato<br />

qualmente saputa la novità d'essersi unite convivendo alcune donne, dette Terziarie di San<br />

Francesco, questo Magistrato non aver mancato mediante deputacione di puortarsi da sua<br />

Altezza rev.ma riverentemente in voce, ed in scritto supplicandolo di degnarsi di communicare a<br />

questo Magistrato l'authorità con la quale dette Terziarie siino state vestite, ed abensì unite<br />

convivendo, come anche il loro Instituto di talmente vestire, e convivere unitamente, ed a queste<br />

rapresentare la mentovata Altezza sua rev.ma con l'innata sua pietà significò che altra mira non<br />

aver avuto, che di dare occasione e modo di far bene, e servir Iddio, esprimendosi, che averebbe<br />

fata fare la communicatione del ricorso d'esse Terziarie, e rescritto al medemo da se uscito,<br />

come realmente anche fu communicato, e qui anco letto alli prenotati signori d'Aggionta, che<br />

occorendo qui si registrerà. Ma quanto all'Instituto d'esse Terziarie ha fatto insinuare sua<br />

Altezza rev.ma, che possi questo Magistrato ricercarlo dalli RR. PP. Capucini non avendolo<br />

esso alle mani. Al memoriale poi presentato da questo Magistrato fin qui non è uscito altro<br />

rescritto. E però si ricerca in questo affare quello che s'abbi ulteriormente da promovere. Fu<br />

deliberato, e conchiuso, che considerando non convenire a quest'interesse publico l'introducione<br />

di tali Terziarie, e si debba perciò far ulterior ricorso ala più volte mentovata Altezza sua, perché<br />

si degni circonscrivere il rescritto uscito al memoriale d'esse Terziarie, come si disse quivi letto,<br />

e per promovere questo furono deputati l'ill.mi signori dotto Sigismondo Antonio Manci Capo,<br />

Bortolo Saracini, e Francesco Alberti consoli, e de signori d'Aggionta Andrea de Mersi, e Gio.<br />

Battista Balduini, e poi secondo la risolucione, che riporterà dalla mente di sua Altezza rev.ma<br />

si debbi poi ulteriormente pensare per scansare quelli pregiudicii, che si puono prevedere, e<br />

temere per il stabilimento, che pretendono esse Terziarie al tenore della loro supplica sopra<br />

accenata.<br />

991. In giorno di martedì li 17 del mese di decembre 1737, in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico, ad ore 3 dopo il pranzo invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.<br />

intervenero l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Bortolo<br />

Saracini, Francesco Alberti, Ignacio Colleva, barone Gaettano da Pratto, in ordine alla<br />

deputacione seguita toccante le nuove Terziarie dette di San Francesco li sigori deputati<br />

unitamente questa mattina si sono puortati da sua Altezza rev.ma, e ale sue proprie mani hanno<br />

presentato riverente memoriale, e dalla medema ricevuto, e si è degnato rispondere, che lo farà<br />

considerare, ed anche communicare alle medesime Terziarie, e in oltre hanno supplicato per<br />

favorevole rescritto, che si registrerà la copia tanto del memoriale, quanto rescritto a questi Atti,<br />

non avendo mancato anche li signori deputati in voce di promovere le loro rapresentanze<br />

all'effetto premesso.<br />

992. In giorno di giovedì li 26 del mese di decembre 1737 in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico ad ore 3 dopo il pranzo invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.,<br />

intervenero l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Bortolo<br />

Saracini, Francesco Alberti, Ignacio Colleva, barone Gaettano de Prato. Fu rappresentato<br />

qualmente al reverente memoriale presentato alle mani di sua Altezza rev.ma proprie dalli<br />

signori deputati nell'affare delle nove Trerziarie dette di San Francesco, esser uscito il seguente<br />

rescritto: Officium spirituale ita provideat, ne reipublicae aliquod detrimentum causa, de qua in<br />

precibus, inferatur. Signatum 20 decembris 1737, Thomas Spruner secretarius. E così il detto<br />

memoriale, e rescritto si registrerà in questi Atti consolari. E perciò in ordine al citato rescritto<br />

pare esser necessario doversi far altra deputazione, acciò in una, o più sessioni da tenersi col<br />

rev.mo Provicario spirituale si vedi il modo, e che partiti possi esser cautato questo Publico, che<br />

pure sin qui non si conosce altro, che la circonscrittione del rescritto della medema sua Altezza<br />

rev.ma uscito al memoriale delle mentovate Terziarie, e tanto più, che li esempi, che si tengono<br />

con altre Terziarie, che furono introdotte in questa città, cioè Pizochere, par debbi tenere questo<br />

Publico molto più vigilante, acciocché non si ponghi piede a tali introducioni, che puono<br />

nascere in tempo giganti. Perciò novamente furono deputati l'ill.mi signori dottor Sigismondo<br />

43


Antonio Manci Capo, Bortolo Saracini, e Francesco Bonaventura Alberti consoli, Andrea de<br />

Mersi, e Gio. Battista Baldovini d'Aggionta. Perciò fu dato ordine al signor procuratore, che<br />

debbi puortarsi dal rev.mo signor Provicario per avere dal medemo sopra tall'affare una<br />

sessione, e poi rifferischi.<br />

Francesco Andrea de Sartis cancelliere.<br />

993. In giorno di lunedì li 30 del mese di decembre 1737 in Trento nella stuffa del palazzo<br />

civico ad ore 3 dopo il pranzo invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.,<br />

intervenero l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Bortolo<br />

Saracini, Francesco Alberti, Ignacio Colleva, Gerolamo Sardagna, barone Gaettano de Prato.<br />

Omissis etc.<br />

Invitati anco pro his etc. li signori d'Aggionta da soliti bidelli così refferenti, de' quali<br />

comparvero l'infrascritti Gio. Battista Balduini, dottor Albano Giovanelli, Lodovico Voltolini,<br />

Gio. Battista Polli, Francesco Turcati, Filippo Consolati, Andrea de Mersi.<br />

Omissis etc.<br />

A quali anche signori d'Aggionta fu riferito l'operato delli signori deputati toccante le nove<br />

Terziarie di s. Francesco, cioè il memoriale, ed il rescritto a quello emanato, mediante il quale<br />

quest'affare fu rimesso al rev.mo suo Officio spirituale, e perciò questa mattina detti signori<br />

deputati essersi colà portati, e tenuta longa sessione, con esporli li forti motivi, perché questa<br />

città non può acconsentire all'unione delle mentovate Terziarie. Non esser però seguita in questa<br />

sessione ancora alcuna positiva resoluzione con aversi l'Officio spirituale preso tempo di puoter<br />

ritrovar modo, acciò le premure di questo Publico restino sotisfatte, e così questo Magistrato<br />

non mancherà solecitare la positiva resoluzione; e se da questa si riconoscesse un minimo<br />

pregiudicio all'intencione, che si promove per parte di questo Publico, saranno prontamente coi<br />

signori d'Aggionta invitati in questo Magistrato per concordare li rimedi più proprii in<br />

risparmiare il pregiudicio anche minimo, che non si crede sarà per riuscire attese le<br />

dichiarazioni del più volte mentovato Officio spirituale fate, di voler pienamente provedere,<br />

perché questo Publico resti contento.<br />

Francesco Andrea de Sartis cancelliere.<br />

994. In giorno di giovedì li due del mese di genaro 1738, in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico ad ore tre dopo il pranzo invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.,<br />

intervenero l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Bortolo<br />

Saracini, Francesco Alberti, Ignacio Colleva, barone Gaetano de Pratto. Avendo penetrato<br />

questo Magistrato qualmente le nove Terziarie di San Francesco, che si sono unite come più<br />

appare da quest'Atti antecedenti abbino fatto ricavare in copia authentica, e legalizata per<br />

autorizare la loro esposizione con favorevole rescritto ottenuto da sua Altezza rev.ma, del quale<br />

si fa mencione nell'Atti antecedenti, e però entra questo Magistrato in sospetto, che le medeme<br />

Terziarie di questa copia talmente ordinata per far prova anch'in altri tribunali superiori a questi<br />

del vescovo trentino non siino per valersi per fermare il loro intento, che da questo Magistrato<br />

con ragione si impunga con tutta l'attencione; e però in tal stato di cose fu anch'ordinato d'invitar<br />

li signori due d'Aggionta altresì deputati in tall'affare per consultare, e deliberare in questo<br />

sistema rapresentato, cosa si possi intraprendere per prevenire ad ogni sinistro, che puotesse indi<br />

nascere, ed essendo anche li medemi comparsi, cioè signori Andrea de Mersi, Gio. Battista<br />

Balduini, perciò fu deliberato doversi anche per parte di questo Magistrato provedere in Roma<br />

di soggetto, acciò invigili, e s'opponi ad ogni mossa, che in quella Curia puotesseron le<br />

mentovate Terziarie procurare la loro stabilità di star così unite, e proseguire con ampliare anche<br />

in tempi avenire questa loro ragunanza, non soffribile però per questi motivi da questo Pubblico.<br />

In oltre fu ordinato al signor procuratore Lodovico Travaion, che debbi di ben novo puortarsi da<br />

monsignor Provicario per intendere la resolucione toccante il memoriale di questo Pubblico in<br />

ordine al rescritto uscito da sua Altezza rev.ma con esporre, che questo Magistrato sta con tutta<br />

premura attendendo l'effetti della giusticia in ordine alle dotrine appoggiate alle Bolle pontificie<br />

esibite nella sessione di lunedì scorso tenuta.<br />

44


Francesco Andrea de Sartis cancelliere.<br />

995. In giorno di sabbato li 11 del mese di gennaro 1738, in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico ad ore 3 dopo il pranzo invitati pro his etc. da soliti bidelli così refferenti etc. intervenero<br />

l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Ignacio Colleva,<br />

Gerolamo Sardagna, barone Gaettano de Pratto.<br />

Omissis etc.<br />

Essendo stata fatta proposicione all'ill.mo signor Sigismondo Antonio Manci Capo console<br />

toccante l'affare delle nove Terziarie di S. Francesco con premura, che questa medema venghi<br />

communicata a questo Magistrato, ed anche alli signori deputati dell'Aggionta, così il medemo<br />

signor Capo console qui la espone. Ed è, che esse Terziarie farebberon un memoriale a questo<br />

Magistrato con pregare il medemo perché si lascino vivere così unite lor vita durante con<br />

obligarsi in tutte le forme più soleni in non admettere altre, e così estinte lor tutte estinguer anco<br />

si debbi, ed abbi d'estinguere, e finirsi tal loro unione. E però aver fato anco invitare li signori<br />

deputati d'Aggionta Andrea de Mersi, e Gio. Battista Balduibni, acciò unitamente con questo<br />

Magistrato si possi deliberare, se tale proposicione sii conveniente all'interesse di questo<br />

Pubblico, o no. Fu dunque presa risolucione di dover far anche invito delli signori tutti<br />

d'Aggionta, acciò resolvendo ora sopra affare di tall'importanza, che pretende tutto lo Pubblico<br />

non s'abbi alcuna taccia, e che la resolucione seguì col Corpo intiero, e che rapresenta questa<br />

città, di doversi invitare tutti detti signori d'Aggionta per martedì prossimo.<br />

996. In giorno di martedì li 14 del mese di gennaro 1738, in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico ad ore 3 dopo il pranzo invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.,<br />

intervenero l'infascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Francesco<br />

Alberti, Ignacio Colleva, Simon dall'Avo, Gerolamo Sardagna, barone Gaettano de Pratto.<br />

Omissis etc.<br />

Invitati pro his etc. da soliti bidelli con viglietti li signori d'Aggionta così refferenti etc., de<br />

quali comparveron l'infrascritti signori barone Gerolamo Battalea, Gioseppe dall'Avo, Francesco<br />

Turcati, dottor Antonio Coradini, Giovanni Piterapiana, Gio. Battista Polli, dottor Gio. Giacomo<br />

Travaia, Gio. Battista Balduini, Andrea de Mersi, dottor Albano Giovanelli. A quali signori<br />

d'Aggionta fu letta la proposizione toccante le nove Terziarie di S. Francesco esposta, e<br />

registrata in quest'Atti sotto li 11 mese, ed anno corrente, sopra quali a tutti voti fu deliberato la<br />

proposicione non puotersi admettere, come non conveniente all'interesse di questo Pubblico per<br />

le conseguenze, che indi si puotrebberon dare all'intencione del medemo Pubblico, e non<br />

puotersi cautare cola sodetta fata proposicione. Inoltre fu letto a tutti il memoriale delle<br />

mentovate Terziarie di S. Francesco, e però anche da questo Magistrato si desidera si concordi il<br />

rescritto ad esso memoriale col voto, e consiglio d'essi signori d'Aggionta. Per parte delli signori<br />

d'Aggionta fu risolto non doversi far alcun rescritto al memoriale di dette Terziarie, così anche<br />

fu innerito dal detto Magistrarto, e però fu novamente risolto, che dalli signori deputati in<br />

quest'affare si promovi la resoluzione finale appresso questo rev.mo Officio spirituale in ordine<br />

all'intencione esposta nella supplica a sua Altezza rev.ma presentata, sopra quale fu ordinato con<br />

rescritto ad esso rev.mo Officio spirituale di provedere.<br />

Francesco Andrea de Sartis cancelliere.<br />

997. In giorno di sabbato li 18 del mese di gennaro 1738 in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico ad ore 3 dopo il pranzo. Invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.,<br />

intervennero l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Ignacio<br />

Colleva, Gerolamo Sardagna, barone Gaettano de Pratto. Il clarissimo signor Sigismondo<br />

Antonio Manci Capo ha rapresentato d'aver partecipato al signor abbate Provicario Borzi la<br />

resolucione presa da questo Magistrato, e signori d'Aggionta toccante il progietto delle Terziarie<br />

come appare dalli Atti qui pocco avanti di non intender admetter tal progetto, ma bensì aver tutti<br />

aderito al prima intencione esposta nel memoriale di questo Pubblico presentato a sua Altezza<br />

rev.ma in quest'affare. Il che udito esso signor abbate Provicario avendogli anco communicato il<br />

45


memoriale fatto dalle medeme Terziarie a questo Magistrato, aver ricercato una copia d'esso,<br />

com'anche subito per il bidello Berlanda gli fu trasmessa. Sogiongendo esso più volte detto<br />

signor abbate Provicario, che il tutto averebbe partecipato a sua Altezza rev.ma per riportarne<br />

ulteriore resolucione, e però si deve ulteriormente provedere, perché venghi promossa<br />

l'intencione datta della resolucione, che si attende da questo Pubblico con tutta la premura in<br />

ordine al rescritto anche uscito da quest'eccelso Consiglio sopra il sodetto memoriale di questo<br />

Magistrato. Fu risolto, che il signor procuratore Lodovico Travaion si puorti dal più volte<br />

memorato signor abbate Provicario Borzi, per intendere cosa abbi riportato da S.A. rev.ma, e<br />

caso ancora l'affare restasse arrenato di doversi fare novo memoriale, e presentarlo all'eccelso<br />

Consiglio di sua Altezza rev.ma pe riportarne una volta la finale risolucione.<br />

998. In giorno di martedì li 21 del mese di gennaro 1738 in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico ad ore 3 dopo il pranzo invitati pro his etc. da soliti bidelli così refferenti etc. intervenero<br />

l'infracsritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo, Francesco Alberti,<br />

Ignacio Colleva, Simon dall'Avo, Geronimo Sardagna, barone Gaetano de Pratto. Il signor<br />

procuratore Lodovico Travaion in ordine alla deputacione avuta da questo Magistrato di<br />

puortarsi dal signor abbate Provicario Borzi per intendere la risolucione toccane l'affare delle<br />

nove Terziarie dette di San Francesco à qui riferito non aver mancato d'adempire ala sodetta sua<br />

deputacione, d'aver riportato dal puocco fu nominato signor abbate Provicario d'aver esso pure a<br />

sua Altezza rev.ma esposto quanto sii premuto a questo Magistrato per detta risolucione, al che<br />

essersi espresso di voler anco sentire li signori assessori del rev.mo Officio spirituale, come<br />

anche li udì, ma ciò non ostante la medema Altezza rev.ma essersi ulteriormente espressa di<br />

voler anco intendere il sentimento in questo affare delli suoi signori consiglieri. Perciò fu<br />

deliberato da questo Magistato con l'infrascritti signori d'Aggionta di far novo memoriale a S.<br />

A. rev.ma con farlo presentare nel suo eccelso Consiglio di dimani: Conte Gaspare Migazzi,<br />

Gio. Battista Balduini, dottor Antonio Corradini, Gio. Battista Polli, Francesco Turcati.<br />

999. In giorno di mercordì li 19 del mese di febraro 1738 in Trento, e stuffa del palazzo<br />

civico ad ore 3 dopo il pranzo. Invitati pro his etc., da soliti bidelli così refferenti etc.,<br />

intervenero l'infrascritti ill.mi signori consoli dottor Sigismondo Antonio Manci Capo,<br />

Francesco Alberti, Ignacio Colleva, Gerolamo Sardagna, barone Gaetano de Pratto. Invitati anco<br />

li signori d'Aggionta da soliti bidelli così refferenti etc., de quali comparvero l'infrascritti dottor<br />

Albano Gioannelli, Gio. Battista Balduini, Andrea de Mersi, Francesco Turcati, Gio. Battista<br />

Polli, Giacomo Antonio Collini, dottor Gio. Giacomo Travaia, Filippo Consolati, Giovanni<br />

Pietrapiana, Lodovico Voltolini, dottor Antonio Corradini.<br />

Omissis etc.<br />

Fu dal medemo ill.mo signor Capo console Manci rifferito qualmente ieridì d'ordine del<br />

signor abbate Borzi provicario essersi portato il rev.do signor don Giuseppe Bertinali coadiutore<br />

del signor cancelliere Foglia del rev.o Officio spirituale con communicare ad esso signor Capo<br />

console d'avere la benignità di sua Alezza rev.ma fato intendere positivo ordine, che le nove<br />

Terziarie dette di san Francesco si debbino separare, e puortarsi ale loro case per tutta questa<br />

settimana, e tanto anche il più volte nominato signor Capo console Manci ha quivi il tutto<br />

participato. E però seguita che sarà la separatione delle mentovate Terziarie fu stabilito, che li<br />

signori altresì deputati in quest'affare debbino puortarsi a sua Altezza rev.ma per rendergli<br />

profonde grazie per l'ordine (all'intento di questo Pubblico) fatto fare a dette Terziarie.<br />

Francesco Andrea de Sartis Cancelliere.<br />

Nota. Quae hactenus retuli a num. 958 usque ad praesentem 999 solo excepto num. 969,<br />

mecum humanissime communicavit persaepe laudatus dominus baro G. A. de Gaudento,<br />

quondam archivo civico praefectus. Omnia descripsi ad literam, sed ob temporis caritatem<br />

eadem non relegi, neque notulis illustravi. Complevi autem hac die 22 februarii 1796 in<br />

conventu s. Bernardini. Et ego vidi quatuor illas Tertiarias Echeras, et Sardaneas, habitum<br />

Tertiariarum gestantes. Echeris autem fui aliquando etiam a sacris cofessionibus, quae<br />

facultatem habebant huiusmodi confessiones emittendi in propriis aedibus tam urbanis, quam<br />

46


suburbanis. Obierunt, me a Tridento absente, post aprilem anni 1769, ac ante maium anni 1773.<br />

Fuerunt filiae coelibes nobilis domini Dominici Eggeri, seu Echeri ab Echo incolae Tridenti et<br />

scriptoris, defuncti Tridenti die 20 novembris 1736 septuagenario maioris, et in sancto Vigilio<br />

sepulti cum epitaphio ante aram Beatae Mariae Virginis Dolorosae. Tres habuerunt fratres<br />

Alexium, et Carolum Eustachium presbyteros, et Ioannem Baptistam. Una dicta fuit soror<br />

Magdalena, olim Praxedes, alia soror Teresia, olim Euphrosina. Aliae duae Sardaneae fuerunt<br />

filiae nobilis domini Antonii Emmanuelis de Sardanea de Hochenstein civis Tridenti, qui obiit<br />

die 17 ianuarii 1789 aetatis 89. Una dicta fuit soror Iosepha, olim Catharina, quae obiit Tridenti<br />

in palatio paterno die 14 ianuarii 1766, aetatis 67 et ritu pauperis religiosae sepulta fuit in nostra<br />

crypta sancti Bernardini die 15 ianuarii, me praesente. Alia obiit ibidem die undecima ianuarii<br />

1795 aetatis 86 sepulta die 12 in coemeterio communi S.P.N. Francisci, iam dimisso a pluribus<br />

annis habitu Tertiariae. De Columbata nihil scio. Reperi tantum, quod nullus hactenus<br />

Columbatus fuit civis Tridenti quodque vixit Stephanus Columbatus de Fornasio Pineti anno<br />

1587 ac Baltassar Columbatus de Civezano anno 1631. Ignoscat Deus optimus Maximus iis, qui<br />

earumdem Tertiariarum studiis obstiterunt adeo ferventer, et obstinate; quum nullum prorsus<br />

praeiudicium Reipublicae obventurum ex earum admissione unquam expresserint nominatim,<br />

nec exprimere potuerint.<br />

1000. Die martis 23 martii 1557 in stubba magnificae Communitatis convenerunt ex<br />

magnificis dominis consulibus excellens dominus Gervasius, dominus Ioseph Cazzufus, et<br />

ambo Theutonici pro etc.<br />

Omissis etc.<br />

Item commiserunt mihi Nicodemo, ut scriberem ad stampatorem, videlicet dominum<br />

Franciscum Moschenium, ut huc de conferret, et cum eo tractaretur de exercendo hic artem<br />

stampariae: quas scripsi.<br />

Nota. Anno 1557 fuit consul primarius doctor Gervasius de Albertis. Ambo autem<br />

Theutonici consules fuerunt Paulus Rothler, et Gabriel Pellizarius. Cancellarius Communitatis<br />

fuit Nicodemus de Vicariis notarius publicus. Et hoc monumentum ex archivo civico desumpsit,<br />

mihique obtulit ill.mus dominus baro Gaudentus hac die 23 februarii 1796. Vide infra.<br />

1001. Die martis 27 aprilis 1557. In stubba edium magnificae Communitatis Tridenti<br />

convenerunt ibidem magnifici domini consules pro his etc. Coram quibus comparuit, et<br />

requisitus per litteras se praesentavit dominus Franciscus Moschenius, litterarum impressor,<br />

civis et habitator Mediolani, et producendo praesentavit suis dominationibus petitionem suam in<br />

scriptis tenoris infrascripti. Qui magnifici domini consules dimisso aliquantulum dicto domino<br />

Francisco, habuerunt inter se colloquium, et visa ipsa scriptura, ac bene, mature, diligenter<br />

considerata, eoque domino Francisco vocato, dixerunt sibi concedere, et ita sibi concesserunt<br />

immunitates, exemptionesque ut in sua scriptura; exceptis tamen capitulum strazzariae, et<br />

ultimum de conductione rerum; in quo, et super quo ultimo capitulo, seu petitione habebitur<br />

aliqua honesta recognitio: mandantesque mihi ut super praemissis eidem domino Francisco<br />

publicum in ampla forma conficiam instrumentum, seu privilegium etc. Dictus dominus<br />

Franciscus gratias egit suis dominationibus, et acceptavit et acquievit huiusmodi concessioni<br />

prout supra: et quamprimum habuerit eius privilegium huc se conferet; attamen dixit non posse<br />

venire usque ad sanctum Michaelem; et quod interim suae dominationes provideant de domo<br />

cum apotheca; qui promiserunt interim omnino providere. Tenor dictus sequitur, et est talis.<br />

Magnifici signori consoli padroni miei osservantissimi.<br />

L'immunità, le concessioni, che mi sono state promesse da questa honorata Republica,<br />

hanno fatto sì, che son venuto in persona per aver ampia chiarezza di quanti (sic) mi è stato<br />

scritto dal vostro Canzelieri (sic); affermandomi, che essendo le mie dimande giuste et honorate<br />

non solo mi sariano concesse, ma cortesemente da questo magnifico Consiglio accresciute et<br />

autenticate con molta più mia soddisfattione che io non pensavo. Onde confidato nelli avvisi, mi<br />

son lasciato vedere a fin che le cose proferte a bocca, siano per più mia sodisfattione poste in<br />

carta sotto forma di privilegio: promettendo dal canto mio tutto quello, che si può sperare da<br />

47


l'arte della stampa; l'utile della qualle non vi si aricorda, poiché voi stessi ne potete haver<br />

larghissima consideratione. E acciò habbiate raguaglio d'ogni cosa di quanto ho richiesto, ho lo<br />

sottoscritto che sono queste.<br />

Esser accettato per vostro cittadino, essento d'ogni sorte pagamento et gravezza così<br />

ordinaria, come straordinaria, reale et personale per urgentissima che fusse, intendendo tutta la<br />

mia Casa, et miei lavoranti a l'arte della stampa tanto che durerà la mia vita.<br />

Casa, e bottega per tal arte comoda, senza pagar fitto, né altra cosa.<br />

Che niuno in questa cità, o altri lochi a lei soggetti possa stampare, o altrove stampate<br />

vendere opere simile (sic) a quelle, che io stamperò, dandole io per quel pretio, che sino qui si<br />

sono date da altri.<br />

Che la strazzaria non sia data fora delle man mie, pagandole io per quello che sin hora si è<br />

pagato da altri.<br />

Che mi sia dato aiuto senza alcuna mia spesa a favore di condure le robbe mie della<br />

stampa, e della casa senza alcuna mia spesa, et danno.<br />

1002. Die XIII februarii 1582 in loco suprascripto. Convenerunt magnifici domini<br />

consules, exceptis dominis de Segunzano, et castro Petrae Planae, necnon Mothes Melwer. Qui<br />

commiserunt mihi notario ex decreto, ut instrumentum, ordinationem, et capitula describam, et<br />

sigillo magnificae Communitatis corroborat. praesentand. domino Luisio Portelli, et ut infra etc.<br />

Nui N.N. consuli della magnifica Comunità de Trento, essendo avanti a nui comparso<br />

misser Luigi Portelli paduano, qual desidera in questa città de Trento metter una stamparia per<br />

stampar de ogni sorte de libri, et havendo proposto il modo et ordine de quella, et quando<br />

desiderarebbe per poter meglio effettuarla: Nui dunque desiderosi del utile et honor publico,<br />

abbracciata essa proposta, et acciò esso messer Luigi cum suo proprio utile, et honor, et maggior<br />

animo possi seguitarla, havemo ordinato, et fatto gli capitoli infrascritti, da esser sopra ciò per<br />

l'una e l'altra parte osservati.<br />

Et primo se offerimo accettar, e così accetamo detto messer Luigi, et suoi heredi nel<br />

gremio, et matricula de citadini, et come cittadini (sic), et citadini de questa cità de Trento possi<br />

goder ogni privilegio, et immunità de quello, quanto gli citadini antiqui, et nati in quella.<br />

2. Che ogni volta, ch'esso messer Luigi, et soi heredi daranno fori un libro de qual si voglia<br />

sorte, stampato in questa città de Trento, non se possi de stampati altrove in essa città de Trento,<br />

et suo destretto vendere in pena de perdita de detti libri, da esser applicati a esso misser Luigi et<br />

soi heredi, e de Lire cinque per cadaun libro da esser applicata per il terzo al phisco, l'altro terzo<br />

alla magnifica Comunità, l'altro terzo all'accusatore, quale sarà tenuto secreto.<br />

3. Che il cartaro, che fa la carta quivi a Trent sia obligato darla al sudetto messer Luigi, et<br />

soi heredi per bisogno de essa stampara per il pretio già cum esso cartaro convenuto, come<br />

consta in gli capituli fatti cum questa magnifica Comunità.<br />

4. Si provederà per bisogno d'essa stamparia de tempo in tempo, segundo serà necessario,<br />

et opportuno a beneficio de quella.<br />

Per la parte d'essa magnifica Comunità.<br />

Primo, ch'esso messer Luigi, et soi heredi siano obligati stampar, et mantener detta<br />

stamparia quivi in Trento per anni 25 continui cum quello ordine, et modo a detta stamparia gli<br />

conviene et appartiene.<br />

2. Che non possi stampar libri, né opera veruna nova senza licentia delli sopra ciò deputati,<br />

acciò il nome, et fama de questa città cum honor possi stare, et esser nominata per tutto; et<br />

parimente ogni sorte de libri stampati altrove, quivi porrtandone esso misser Luigi, et soi heredi,<br />

siano presentati alli sudetti deputati, et da essi veduti, et approbati.<br />

3. Se gli concede libera stanza senza pensione veruna in la casa della magnifica Comunità.<br />

4, Che mancando esso misser Luigi, et soi heredi de detta sua promissione, et non<br />

seguitando tal impresa et promessa per detto tempo, tal privilegio et immunità, et cittadinanza se<br />

intendi parimente nulla, et non concessa.<br />

Et in fede io Donato Beretta canzeliero.<br />

48


Nota. Et haec accepi a laudato domino barone Gaudento. Pro intelligentia verborum pag.<br />

220, exceptis dominis de Segunzano etc. sciendum, quod dicto anno 1582 fuit protoconsul<br />

Innocentius de Prato dominus Segunzani; consules autem Simon de Gerardis de Petra Plana<br />

capitaneus, et Mathias, dictus etiam Matthaeus Melber. Ceterum tam Moschenii, quam Portelli<br />

nullam aliam memoriam hactenus reperi <strong>sive</strong> in matricula civium Tridenti, <strong>sive</strong> alibi. Immo<br />

neque in meo locupletissimo typographorum catalogo, nisi prior sit ille, qui ad ann. 1550 et<br />

1551 dictus Franciscus Marchesinus typographus Mediolani. Sane nullum reperi librum ab iis<br />

Tridenti excusum; bene vero plures Tridenti editos a Ioanne Baptista, et Iacobo fratribus de<br />

Gelminis de Sabio anno 1586 et sequentibus usque ad annum 1615. Ego igitur puto, quod neuter<br />

Tridenti typographicam officinam posuerit: maxime quum annis 1562 et 1563 quidam libri<br />

tridentini fuerint impressi sub datum Ripae ad instantiam Bozolae brixiensis, Riccii veronensis,<br />

et Alciati mediolanensis. Ex relatis monumentis, novum eruitur argumentum auctoritatis, ac<br />

providentiae consularis, quae inficiatur. Habetur etiam, quod dictis annis 1557 ac 1582 Tridenti<br />

nulla fuit typographia. Fuisse tamen annis 1467, 1476, 1482, et 1528 constat ex citato meo<br />

typographorum catalogo, seu typographismo.<br />

1003. Anno 1482 die 26 februarii Tridenti Melchior quondam ser Leonardi del Toaz de<br />

Volano se obligavit solvere ser Armano de Gaudento quondam ser Beltrami civi, et habitatori<br />

Tridenti, libras quindecim bonae monetae. Antonius a Berlina civis et habitator Tridenti<br />

publicus imperiali auctoritate notarius scripsit. Mihi autem, utpote Toatio communicare<br />

dignatus est ill.mus dominus baro Gaudentus qui hoc accepit a domino cancellario civico<br />

Iosepho de Castello saepe laudato. Confer To. 2 epist. 389.<br />

1004. Anno 1545 die 14 octobris Tridenti in castro suo Boni Consilii, Christophorus<br />

miseratione divina tituli sancti Caesarii in Palatio S.R.E. presbyter cardinalis, episcopus<br />

Tridenti, et administrator Brixinae etc., petente sindico villae Sardaneae Iosepho de Gasparis,<br />

nomine dictae villae, renovavit antiquam locationem Montis Vasoni, quia incendium dictae<br />

villae assumpsit praefatam locationem, pro quo solvebat omni anno in festo, vel infra octavam s.<br />

Michaelis Officio massariali Tridenti vigintiduos grossos carentanos, addito pacto, quod etiam<br />

deinceps idem solvant. Subscripsit ad mandatum rev.mi et ill.mi cardinalis etc. proprium<br />

Ioannes Franciscus Alexandrinus. Descripsit ex actibus excelsae cancellariae Iosephus Antonius<br />

a Musna imperiali auctoritate notarius, et actuarius excelsae cancellariae Tridenti etc.<br />

Concordare cum authentico producto a parte Sardanea ad acta excelsae aulicae cancellariae<br />

Tridenti die 14 martii 1708 in causa tunc vertente inter civitatem Tridenti et Communitatem<br />

Sardaneae, testatur Philippus de Manci secretarius. Monumantum est totum lingua italica<br />

exaratum, sed non authenticum. Dicit, quod praefatus syndicus exposuit, qualiter gli uomini<br />

della villa di Sardagna hanno ne' tempi passati tenuto, e riconosciuto il Monte Vasone dalla<br />

Chiesa di Trento, e di quello hanno avuta locazione con pagare l'affitto di vendidue Grossi<br />

carentani, e possederono il detto Monte, e di quello si sono serviti assieme colla Comunità di<br />

Trento, siccome fanno anche presentemente. Ma poiché per cagione dell'incendio, da cui rimase<br />

abbruciata quasi tutta la predetta villa, assieme con molte altre loro ragioni, hanno anche perduta<br />

la detta locazione, perciò desiderosi di avere la rinnovazione di quella supplicarono<br />

umilisssimamente etc., dopo aver avuta una diligente informazione, che da tempo<br />

immemorabile sino al presente si sono essi mai sempre serviti del detto Monte, e lo riconobbero<br />

come sopra dalla Chiesa di Trento, e fedelmente hanno pagato l'affitto etc. Cuius quidem<br />

Montis di Vason termini sunt alla Pietra del Zolpo 48 positam in pertinentiis Tridenti ubi dicitur<br />

alla Lovara. Item alla Grola nel Dosso de Gasper. Item alla Cima del Campo Cesarino. Item alla<br />

Cima del prato da Lariado etc. Nominatur Margon, e castel Pissavacca, La Caurara, altrimenti<br />

detta la Casara verso Trento.<br />

Ita ego hac die 7 martii 1796.<br />

48 Alii Oppio.<br />

49


1005. Anno 1575 indictione 3, die iovis 23 iunii, hora, et in pulsu Vesperarum, in salla<br />

prima inferiori palatii episcopalis Tridenti. Praesentibus ibidem excellenti domino Alberto<br />

quondam nobilis domini Nicolai Zibechini, excellentibus dominis Nicolao Clusolo, Gottardo de<br />

Franceschinis, et Melchiore de Ricis notariis, nobili domino Hieronymo a Sale, et nobili domino<br />

Hieronymo quondam domini Ioannis Aloysii de Baldissaris, et domino Stephano filio quondam<br />

Ioannis Turris mercatoris, omnibus civibus, et habitatoribus Tridenti testibus etc. Rev.mus, et<br />

magnifici, excellentes, et doctores domini Gabriel Bassus canonicus Tridenti, et Franciscus<br />

Particella, et Franciscus Betta consiliarii etc. iuris utriusque doctores, arbitri, arbitratores,<br />

communes amici, et compositores electi, et assumpti per, et inter sindicos et homines<br />

universitatis villae Sardaneae ex parte una, et sindicos, et homines universitatis villae<br />

Supramontis parte ex altera, super controversia, quae per longissimum tempus inter eos cursa<br />

fuit occasione confinium ab una, et altera parte existentium, tulerunt suum Laudum, rogatum<br />

per egregium dominum Iob de Iob notarium, et civem tridentinum. Praesente Ioanino de<br />

Bortolis de Supramonte sindico villae Supramontis, cum excellenti iuris utriusque doctore<br />

domino Odorico Paurenfeint cive Tridenti advocato, et procuratore, cum nonnullis hominibus<br />

dictae villae Supramontis, dictum Laudum acceptante, et emologante, et gratias agente suis rev.<br />

magnificis dominationibus. Praesentibus (sic) Dominico Fogna de Sardanea sindico Sardaneae<br />

cum ecellenti iuris utriusque doctore domino Ioanne Baptista Calavino advocato, et procuratore,<br />

una cum nonnullis hominibus Sardaneae, pariter acceptante, et gratias agente etc. Thomas<br />

Bennassutus notarius publicus, et civis Tridenti praemissis interfuit, et ea rogatus scripsit, et suo<br />

exemplo se subscripsit ad instantiam Antonii Nardelli de Supramonte.<br />

Ioannes Baptista Castellius publicus imperiali auctoritate notarius collegiatus, ac civis<br />

Tridenti exemplavit.<br />

Iosephus Maria Sardanea de Hochenstain notarius collegiatus, ac civis Tridenti concordare<br />

cum suo originali testatus est, suumque signum apposuit, in quo sunt lit. I.M.I.S.D.H.N.C.T.<br />

Nota. Exemplum hoc plurimis, certis, ac intollerabilibus scatet solaecismis. Dictus<br />

Sardanea notarius vixit etiam anno 1786 et forsan vivit hodiedum. Castellius notariis adscriptus<br />

fuit post annum 1785.<br />

1006. Anno 1777, die 15 septembris in Supramonte, ac Sardanea, <strong>sive</strong> in finibus inter duas<br />

Communitates, in loco dicto la Montagna di Vason. Convenerunt magnificus Dominicus<br />

quondam Rochi Cainelli sindicus Communitatis Supramontis, Ioannes Dominicus de<br />

Augustinis, Ioannes quondam Dominici Belli scriba, et iurati, cum aliis hominibus Supramontis,<br />

idest Valentino Segata, et Francisco Vecletto senibus. Item Franciscus quondam Iosephi de<br />

Gasparis sindicus, et Antonius quondam Antonii Gardumi, et Iosephus quondam Petri de<br />

Gasparis, et Franciscus quondam Antonii de Gasparis iurati Communitatis Sardaneae. Omnes<br />

ratificaverunt terminos positos anno 1575 aliosque novos posuerunt: qui omnes termini sunt<br />

octodecim. Huiusmodi transactioni subscripserunt praedicti sindici et iurati, ac Ioannes<br />

Tabarellus agrimensor iuratus illustris civitatis Tridenti, et Trilaci, a quo scripta etiam ipsa<br />

transactio, rudi sane modo, et charactere. Nunc iterum litigant inter se dictae Comunitates.<br />

1007. Anno 1794, die 6 octobris Tridenti presbyter Iacobus Antonius a Saxo plebanus<br />

ecclesiae cathedralis scripsit foliolum sequentis tenoris.<br />

Die 26 ianuarii 1767.<br />

Magdalena Catharina hac nocte nata hora secunda, filia Leonardi Banaletti sub cura<br />

Villazzani, et Margarithae ortae Mariotti iugalium fuit baptizata ab admodum rev.do domino<br />

Iacobi Angelo Rizzi V. sacrista. Patrini fuerunt Philippus Pegoretti, et Catharina Trener. Quibus<br />

etc.<br />

Ita ex libris Baptizatorum huius insignis ecclesiae cathedralis sancti Vigilii datum ex<br />

aedibus parochi dictae ecclesiae die 6 octobris 1794.<br />

(L.S. magni rotundi) In quorum etc. Iacobus Antonius a Saxo parochus.<br />

Huiusmodi folium petiit dicta puella, ut posset nubere in loco Medulae dioecesis<br />

mantuanae. Sed dissolutis sponsalibus iam contractis anno 1794 alia hoc anno 1796 iniit ibidem.<br />

50


Parochus tamen Medulanus hodiernus folium Baptismi admittere abnuit, quia non exprimit<br />

nomen dioecesis: qui quidem recte sentit, maxime quum etiam testimonium episcopalis Officii<br />

desideretur.<br />

1008. Anno 1462 in Actibus consularibus Tridenti relata sunt sequentia: 1462. Questi sono<br />

infra schriti pati choncesi per i signori chonsoli e per i proveditori de la cità de Trento a maistro<br />

Polo da Mantoa che vegna a tegnir schola in Trento per 2 ani chon bona diliencia.<br />

Item, che la dita chomunitade li dia la chaxa da tegnir la schola.<br />

Item, che ceschadun scholaro da tavola per sina al primo latino pagia fiorini 5 de bona<br />

moneda, e dal primo latino insina a lo inpersonale fiorini 7 e li mazori si pagia fiorini X de bona<br />

moneda.<br />

Item, che ceschadun scholaro pagia ogni tre mexi la parte dre lano.<br />

Item, se un scholaro schomencase ad andar a la schola, e non perseverase per tuto lano<br />

pagia la rata per il suo tempo chel serà andado a schola.<br />

Item che nesun olsia (= osi) né presuma tegnir schuola se non el maistro da la schola<br />

todescha, el maistro da labacho, e maistri schritori, se non el dito masitro Polo.<br />

Item, chel dito maistro Polo posia patezar chon scholari foresteri a sua voluntade.<br />

Item, chel dito maistro Polo sia solicito ai suoi schoalri, e non se inpatta in altri ofici se non<br />

in quelo de la schola.<br />

Item, chel dito maistro Polo a tempo de pestilencia sia in sua libertade.<br />

1009. Anno 1521 ibidem est: Spectabilis et egregie amice etc. Quum sit quod nomine<br />

nostro vobis fuerit significatum de schola tridentina, ad quam regendam, si qua condictione<br />

possemus convenire esset operae pretium. Verum quia haec facilius et commodius ad<br />

praesentiam poterunt componi, et melius intelligi; ideo hortamur vos, ut velitis conferre iter huc<br />

ad civitatem Tridenti; et nos offerimus expensas itineris paestare; et super propositis nomine<br />

nostro tractabimus, et de doctrina vestra etiam ex praesentia vestra melius erimus instructi: et<br />

speramus aliquan conclusionem laudabiliter inter nos fore, qua et vos, et haec magnifica<br />

Communitas possit contentari. Bene valete. Datum Tridenti XXIII octobris 1521.<br />

Consules civitatis Tridenti<br />

domino Hieronimo de Vigiliis<br />

Mantuam.<br />

1010. Anno 1521 pariter scriptum ibidem: Nos Ioannes Andreas a Scutellis legum doctor,<br />

Guielmus Gallus, Simon Mirana iuris periti, Antonius Cariolus, Laurentius Sicius consules et<br />

provisores magnificae Communitatis Tridenti per nos, et successores nostros nomine magnificae<br />

Communitatis praedictae elegimus, acceptavimus, eligimus, et acceptamus in praeceptorem<br />

grammatices, litterariique ludi rectorem dominum Ioannem Franciscum Bellonem de Tusculano<br />

Ripae 49 lacus Benacii praesentem, et onus acceptantem cum pactis, et condictionibus, modisque<br />

infrascriptis, cum quibus alium concurrentem destinavimus, et acceptavimus.<br />

Primo quod teneatur et debeat pati unum concurrentem a nobis, vel a successoribus nostris<br />

deputandum, cum iisdem pactis et conventionibus.<br />

Item quod teneatur habere et tenere unum idoneum ac dilgentem repetitorem salario<br />

magnificae Communitatis, et arbitrio nostro, vel etiam successorum nostrorum eligendum ac<br />

deputandum, si nobis, vel successoribus nostris videbitur opportunum.<br />

Item quod ipse dominus rector, et eius repetitor, si ipsi dandus videbitur, teneantur et<br />

obligati sint singulo die examinare pueros de discordantiis, et repetere pueros diebus solitis de<br />

septimana.<br />

Item singula septimana semel iuxta idoneitatem scholarium facere eos disputare.<br />

Item quod scholasticis de secundo, tertio, et quarto latino dominus praeceptor teneatur dare<br />

unum thema singulo die, et eos desuper examinare.<br />

49 Potius Riperiae.<br />

51


Item quod dominus rector teneatur singulo die legere et declarare regulas Guarini, et<br />

Alexandrum nuncupatum Doctrinalem 50 .<br />

Item scholasticis quarti latini singulo die teneatur dare unam epistolam in vulgari per eos in<br />

latinum vertendam, et desuper eos prout videbitur opportunum examinare, revidere, et tale<br />

latinum uniuscuisque eorum corrigere, et emendare, et cogere discipulos ad sibi ostendendum<br />

tales epistolas revidendas, examinandas, corrigendas, ac informandas.<br />

Item quod ipse dominus praeceptor singulo die partem in mane, et partem in sero teneatur<br />

legere Virgilii opus, Ciceronis epistolas, et alios duos idoneos autores, et approbabiles in lingua<br />

latina.<br />

Item quod debeat facere quod scholastici auditores lectionum, eas lectiones lectas recitent<br />

iuxta sortem, et morem in similibus consuetum.<br />

Item volumus, et decernimus a magnifica Communitate teneri, ac deputari, et ita<br />

deputamus pro exactore scholarium Antonium de Valle Annaniae dictum de Gratiadeis<br />

causidicum, et notarium.<br />

Item volumus ac decernimus, quod scholares, qui ceperint militare sub disciplina dicti<br />

praeceptoris, si voluerint recedere ab eo, teneantur petere licentiam per se, vel eorum parentes,<br />

vel gubernatores, et de praeterito solvere, et satisfacere, alias teneantur solvere per totum illum<br />

mensem, quo scholas visitare ceperint.<br />

Item quod nullus alius, excepto concurrente a nobis destinato, vel destinando, possit, vel<br />

valeat publice, vel privatim docere, vel instruere in dicta pofessione grammaticali, exceptis<br />

magistris arithmeticae, <strong>sive</strong> abaci, qui possint in primis elementis, vulgariter de tabula<br />

nuncupatis, et non ultra docere, ac instruere; exceptis mulieribus, quae puellas docere possint<br />

absque ulla limitatione, vel restrictione masculos vero usque ad tabulam, et psalterium inclu<strong>sive</strong>,<br />

et non ultra, possint docere, ac instruere.<br />

Item volumus, ac decernimus salaria ac stipendia scholarium debere solvi via executiva,<br />

absque ullo ordine iuris exigi poena pignorationis, si intra sex dies a monitione facta ab exactore<br />

domini praeceptoris, vel ipso domino praeceptore, vel eius nomine cessaverint solvere.<br />

Item limitamus scholasticorum salaria modo ac forma infrascriptis, videlicet, quod pueros<br />

tabulae usque ad psalterium, et Donatum legendum in Libris quinque maranensibius in ratione<br />

anni pro singulo puero.<br />

Item in examine usque ad interrogativa volumus esse salarium annuum in ratione Librarum<br />

septem pro singulo anno pro singulo puero.<br />

Item ultra dictum ordinem volumus, quod scholares excedentes dictum ordinem debeant<br />

solvere pro singulo Libras decem maranensses in ratione anni pro singulo eorum, <strong>sive</strong> scholares<br />

sint cives, <strong>sive</strong> non: et plus non exigatur a forensibus, quam a civibus, exceptis forensibus, qui<br />

erunt ultra interrogativa, a quibus possit exigere pro singulo eorum rhenenses tres, et non ultra<br />

pro singulo in ratione anni.<br />

Item concedimus, ac permittimus ipsi domino praeceptori locum non solum scholae, sed<br />

etiam habitationis in domo magnificae Communitatis, ita, et taliter, quod in eadem domo, in<br />

locis tamen superius, teneatur pati, et habere concurrentem legentem, ac docentem, in loco<br />

tamen separato, ne mutuo strepitu se confundant, iuxta arbitrium nostrum, ac successorum<br />

nostrorum circa divisionem habitationum, et favendam aequalitatem commoditatis. Et quod<br />

dictus dominus praeceptor sit, et esse debeat immunis ab onere custodiarum, et collectarum<br />

ordinariarum, et extraordinariarum, et in eis nullo modo possit, vel valeat molestari quovis<br />

quaesito colore.<br />

Item volumus ac decernimus, quod dictus dominus praeceptor teneatur quoad personas<br />

honoratas, et alicuius condictionis, vel nominis civium tridentinorum, et habitatorum in civitate<br />

Tridenti facere, agere, et habere orationes nuptiales, ac etiam orationes funebres, et si aderit<br />

concurrens, teneantur alternis mensibus ad id, ut onera sint aequalia.<br />

50 Alexandrum de Villa Dei Ordinis Minorum in Doctrinali puerorum.<br />

52


Item volumus dictum praeceptorem non tantum litterarum humanarum, sed etiam in primis<br />

morum erga pueros esse admonitorem; quum non tantum linguas sed animas in primis oporteat<br />

esse eruditos.<br />

Item volumus, vel decernimus talia pacta, et conventiones, et concessiones solemni<br />

stipulartione inter nos nomine magnificae Communitatis, et successorum nostrorum parte ex<br />

una, et dictum dominum praeceptorem parte ex altera vallatas, ac decreta nostra durare per<br />

triennium continuum a die dati praesentis concessionis, ac privilegii. In quorum fidem<br />

praesentes fieri iussimus, sigilloque magnificae Communitatis Tridenti muniri. Datum Tridenti<br />

die XXI novembris anno millesimo DXXI.<br />

1011. Die mercurii 3 augusti 1530. Domini consules vocatis pluribus civibus tridentinis, et<br />

ex ipsis tantum comparentibus praeclarissimis iuris utriusque doctoribus domino Petro<br />

Alexandrino, domino Hieronymo de Thono, domino Andrea de Bonis, domino Manphredo<br />

Alexandrino, et eximiis artium et medicinae doctoribus domino Tremeno de Perotiis, domino<br />

Andrea Gallo, dominoque Antonio de Vigulo, eisdem proposuerunt, quatenus respublica<br />

tridentina multum indiget praeceptore, et quod coram eis comparuit quidam dominus<br />

Hieronymus, qui huiusmodi provinciam legendi, et erudiendi pueros libener assumeret, et<br />

faceret periculum doctrinae suae. Qui omnes pluribus prius dictis et expositis et consideratis,<br />

dixerunt, quod ponatur certa dies, qua lectiones coram eis publice ipse dominus praeceptor<br />

legat, et de eiusdem sufficientia possit cognosci, et quod ipse dominus praeceptor debeat legere<br />

per mensem, et isto interim videbitur, quomodo se circa artem praedictam geret: et pro isto<br />

mense, quod magnifica Communitas det in subsidium ipsi domino praeceptori renenses sex; et<br />

postea si ipse dominus praeceptor fuerit confirmatus, et electus in praeceptorem per magnificam<br />

Communitatem, quod tunc in provisione sibi danda per magnificam Communitatem compenset,<br />

vel eos restituat. Qui domini consules ita etiam ut supra concluserunt; et paedictis praefatus<br />

dominus Hieronymus praesens consensit.<br />

1012. A dì marti 8 de marzo 1547. Nel logo solito della magnifica Comunità di Trento<br />

congregati li infrascritti signori consoli, videlicet messer Gervaso, messer Hieronimo Gallo,<br />

messer Andrea Crivello, messer Francesco Lintoler, et messer Baldessar Rhener, absenti li altri<br />

consuli.<br />

omissis etc.<br />

Poiché li signori consuli hanno provisto de maistro publico della magnifica Comunità, che<br />

insegni gramatica, hanno ordinato si faci far le cride solite, che niun altro tegni scola sotto pena<br />

de ragnesi 50, per chadauno, per la metà al fisco e l'altra metà alla magnifica Comunità, et sotto<br />

la medema pena niuno mandi ad altra scola li suoi putti.<br />

1013. Anno 1557, die martis 16 novembris. In stubba aedium magnificae Communitatis<br />

comvenerunt magnifici domini consules pro etc. Omissis etc. Item praefati magnifci domini<br />

consules univoce concluserunt ad honorem, commodum, et utilitatem publicam, et convenerunt<br />

cum domino Vincentio Bozzio (sic) 51 senensi praesenti et contentanti, ut per quatuor menses<br />

proxime futuros, incipiendo die crastino, legat singulo die etiam diebus festivis unam lectionem<br />

logicalem publice cum salario scutatorum trium pro singulo mense.<br />

1014. Anno 1560 die 16 iulii, in sala domus magnificae Communitatis suprascripae, ex<br />

praefatis magnificis dominis consulibus convenerunt magnifici domini Franciscus Quetta,<br />

Franciscus Guielphus, Marcus Cazuffus, Bolfus a Rosa, et Mauricius pro etc. Et circa alias<br />

proposita per dominum Marcum Antonium, et magistrum Simonem magistros ludi litterarum,<br />

decreverunt univoce, quod scolla civitatis Tridenti publica detur ambobus per trennium, qui<br />

magistri teneantur legere lectiones, quas declarabunt suae dominationes legendas in ipsa scola<br />

51<br />

Vide supra To. 4, n. 913. Censeo legendum Bezzio. Confer. To. 2 Parochial. trid. cap. 125, p.<br />

1290.<br />

53


per eos: et quod dominus Simon remaneat in domo scollae magnificae Communitatis, et domino<br />

Marco Antonio detur alia domus, vel sibi solvatur per magnificam Communitatem affictus<br />

alterius domus iuxta liquidationem dominorum consulum: et quod fiat inhibitio, ne quis audeat<br />

scollam in civitate tenere, nisi de salterio 52 , seu tabula: quo vero ad precium puerorum, fiant<br />

capitula preciorum. Et haec locatio incipiat post sanctum Michaelem proxime futurum; cum hac<br />

tamen conditione, quod si suae dominationes invenient alium magistrum magis idoneum, ambo<br />

teneantur cedere, et sint exclusi, seu scolla privati; certiorando tamen ipsum dominum Marcum<br />

Antonium per trimestre ante tantum.<br />

1015. Anno 1587 consules Tridenti evulgarunt sequens edictum, seu proclama.<br />

De ordine, et commissione dei nobili et magnifici signori consoli della magnifica città di<br />

Trento etc., per il suo officio etc. Considerando sue signorie non esser cosa alla republica più<br />

giovevole, che la buona educatione dei figlioli, et institutione de quelli nelle buone littere,<br />

havendo condotto a questo effetto per publico maestro da scuola messer Alessandro Cerrati da<br />

Padova, del quale già fatta esperienza, et conosciuta la suffcientia, bontà, et diligenzia sua, et<br />

attesa la difficultà di havere simili precettori, desiderando perciò sue signorie per beneficio<br />

publico favorire la virtù, et dar animo a detto messer Alessandro di far l'offitio suo di bene in<br />

meglio a beneficio universale, et per attendere a quanto se gli è promesso, per il presente<br />

proclama si nottifica,et commette a qualunche (sic) persona di qual grado et conditione esser si<br />

voglia, che per l'avenire non debba in modo alcuno mandar figlioli, o altri ad altra scuola di<br />

gramatica, che da esso messer Alessandro precettor publico (eccettuando il Seminario) né meno<br />

tener in casa giovine alcuno sì terriero come forestiero, che vadi ad altra scuola di gramattica,<br />

che alla publica di questa città, sotto pena i ragnesi 25 d'applicarsi alla magnifica Comunità, et<br />

levarsi irremissibilmente a qualunche contrafarà tante volte quante etc.<br />

Iordanus Iordanius notarius, civis, magnificaeque Communitatis Tridenti cancellarius<br />

scripsit die sabbati 6 iunii 1587 de mandato etc. et subscripsit.<br />

Publicatum die lunae 8 iunii 1587 per Camillum Vinotum officialem magnificae<br />

Communitatis, me cancellario dictante, in tribus locis solitis civitatis praemissa tubae<br />

clamatione.<br />

Idem Iordanus cancellarius.<br />

1016. Anno 1618, die lunae 25 iunii, Tridenti in stuba consilii magnificae Communitatis<br />

convenerunt infrascripti admodum nobiles, excellentes et admodum magnifici domini consules<br />

Consilium inituri, videlicet Petrus Pilatus, Iulius Alexandrinus, Ioannes Gaspar Migatius,<br />

Ioannes Antonius Hieremias, Simon Trentinus, Rugerius Guidotinus. Quibus sic congregatis<br />

convenerunt vocati nobiles domini de Adiuncta infrascripti. Franciscus Callavinus, Ioannes<br />

Baptista Sardanea, Franciscus Queta, Paulus Cischus Sanctae Crucis, Nicolaus Guarinonus,<br />

Ioannes Franciscus Alexandrinus, Andreas Sardanea, Horatius Consolatus, doctores. Capitaneus<br />

Albertus Balduinus, Ludovicus Melchiorius, Alfonsus a Costeda, Ioannes Michael Particella,<br />

Ioannes Maria Consolatus, Dominicus Galliciolus. Quibus sic congregatis expositum fuit ut<br />

infra etc. Cum ill.mus, et rev.mus dominus Carolus cardinalis Madrucius princeps<br />

gratiosissimus significaverit, ad commodum et utilitatem huiusce civitatis pro erigendis publicis<br />

scolis, ut iuventus bonis literis, ac moribus instruatur, deliberasse Collegium reverendorum<br />

Patrum Somascorum in civitate instituere; et ita pro removendis difficultatibus, cum intenderent<br />

ecclesiam propriam, et redditus certos habere, ecclesiam sanctae Mariae Magdalenae eisdem<br />

assignare: petivitque sua ill.ma et rev.ma dominatio, ut etiam civitas ad effectum praedictum pro<br />

sua portione concurrat, ut omnibus praedictis simul iunctis dicti rev.di Patres commode<br />

sustentari possint; propositum fuit praedictis nobilibus, excellentibus, et magnificis dominis de<br />

Adiuncta, totam civitatem repraesentantibus, ut in hoc negotio dicant quid sentiant, et quomodo<br />

requisita contributio ad effectum praedictum fieri possit. Qui nobiles, et excellentes domini de<br />

Adiuncta existimantes hanc institutionem, et scolarum erectionem esse civitati, et toto (sic)<br />

52 *Salterium=tabula, cioè abaco (pallottoliere) per insegnare l'aritmetica.<br />

54


episcopatui valde utilem, et necessariam, responderunt, contributionem requisitam pro honesta<br />

portione ad minus damnum civitatis faciendam esse. Et cum per nobiles dominos consules fuerit<br />

pro minori damno civitatis eis propositum haereditatem relictam per quondam illustrem<br />

dominum Innocentium Pratum dominum Segunzani, seu illius usufructum assignari posse,<br />

existimante hoc modo civitatem vexationibus litium liberari, et mentem, ac voluntatem dicti<br />

quondam illustris domini Innocentii testatoris sic executionem fore habituram, hanc<br />

propositionem praefati nobiles domini de Adiuncta, nemine eorum contradicente, laudarunt, et<br />

approbarunt, et sic unanimi voto conclusum, sub capitulis tamen desuper opportune, et<br />

condecenter formandis, quorum tenor sequitur ut infra.<br />

Poiché l'ill.mo et rev.mo signore il sig. Carlo Cardinal Madruzzo principe di Trento<br />

clementissimo s'è compiaciuto di voler con paterno zelo promover l'eretione delle schole in<br />

questa città a beneficio universale de' suoi sudditi col mezo dell'introdutione de' reverendi Padri<br />

Somaschi, la città di Trento richiesta alla contributione per maggiormente facilitare la reuscita di<br />

così importante negotio, è condiscesa all'assegnatione dell'usufrutto dell'heredità del quondam<br />

illustre signor Innocenzo Prato a lei pervenuta, con tutti quei emolumenti e carichi, che sopra<br />

essa heredità si truovano, sotto le conditioni infrascritte.<br />

Primo. La detta città farà l'assegnatione dell'usufrutto de' beni indistintamente d'essa<br />

heredità deductis oneribus, sì che venendo occasione di far distratto di detti beni a maggior<br />

utilità et beneficio delle schole, sii in libertà di detta città farne il retratto, reinvestendo il<br />

capitale a detto fine.<br />

Secondo. Che li detti rev.di Padri Somaschi debbano mantenere quattro schole, cioè per li<br />

1. Rudimenti, o principii per la prima.<br />

2. Grammatica per la seconda.<br />

3. Humanità per la terza.<br />

4. Retorica per la quarta.<br />

Et che per ciascheduna scola debbano provedere d'idoneo et sufficiente soggetto per<br />

instituir, et disciplinar li figliuoli.<br />

Terzo. Che sia lecito alla città per rispetto di tale sua contributione, di poter aderentememte<br />

a' suoi tempi mandar visitatore insieme con quelli, che manderà l'ill.ma superiorità, per vedere e<br />

conoscere se bene s'incaminano dette scole, e discipline.<br />

Quarto. Che essi rev.di Padri Somaschi debbano a ciaschun figliuolo, tanto terrero, quanto<br />

forestiero indistintamente dar adito alle scole, et insegnare gratis.<br />

Quinto. Che sii lecito alla città per sua particolar prerogativa di poter perpetuamente,<br />

durante detto instituto, presentar due alunni cittadini, quali siano trattati nel modo, che saranno<br />

trattati gli altri, in maniera che uscendone uno possi presentarne un altro, così di mano in mano,<br />

et questi oltre quel numero, che all'ill.mo, et rev.mo principe, et sua superiorità parerà di<br />

promover de' suoi cittadini come confida.<br />

Sesto. Che se mai in alcun tempo o per mancamento di soggetti abili, e idonei, o per<br />

qualsivoglia altro accidente cessasse l'effetto sufficiente, e compiuto d'esse scole, o discipline,<br />

né fossero adempiute le capitolationi per parte d'essi reverendi Padri Somaschi, in tale caso la<br />

città non sii obligata alla contributione, o usufrutto predetto, né si possi astringer a concorrere a<br />

quello.<br />

Settimo. Che per tale assignatione non s'intende derogar al legato, fatto dal predetto<br />

quondam signor Innocenzo circa il dire la Messa ogni venerdì nella chiesa di Santa Maria<br />

Maggiore, conforme la disposition di lui; riservandosi anco la città ragione di far la<br />

presentatione a' suoi debiti tempi di mano in mano per l'esecutione di esse Messe.<br />

Ottavo. Che quando sarà fornito l'usufrutto della molto illustre signora Isabella, venendo ad<br />

accrescersi il frutto dell'heredtà, si resti insieme in obligo d'accrescere le scole, in quanto<br />

comporta l'entrata per la rata della città.<br />

Nono. Che svanendo col tempo la presente provisione, e che l'ill.ma superiorità volesse<br />

accingersi ad altra provigione per l'institutione de' figli, questa non possi farsi senza il voto, e<br />

intervento anco della città per la contingente sua portione.<br />

55


Decimo. Che l'administratione dell'entrate, e usufrutto assegnato debba esser di gusto, e<br />

confidente della città, et eletto col voto di quella.<br />

Ex post fuit facta deputatio nobilis, et excellentissimi domini Petri Pilati protoconsulis, ac<br />

nobilium et magnificorum dominorum Ioannis Gasparis Migatii, et Ioannis Antonii Hieremiae<br />

consolum, ad faciendum accessum ad ill.mum, et rev.mum dominum dominum cardinalem etc.<br />

1017. Anno 1618, die mercurii 27 mensis iunii Tridenti in sala palatii magnificae<br />

Communitatis, in mane convenerunt infrascripti admodum nobiles, excellentes, et magnifici<br />

domini consules Consilium inituri. Petrus Pilatus, Iulius Alexandrinus, Ioannes Gasper<br />

Migatius, Ioannes Antonius Hieremias, Simon Trentinus, Bartholomaeus de Albertis, Rugerius<br />

Guidotinus. Convenerunt insuper sic vocati domini de Adiuncta, nonnullique alii domini cives,<br />

Franciscus Callavinus, Ioannes Roboretus, Ioannes Andreas Guarinonus, Horatius Consolatus,<br />

Ioannes Libera, Nicolaus Guarinonus, Thomas Columbus, Iob de Iob, Ludovicus a Turri,<br />

Bomportus Crosina, Andreas Sardanea, Ioannes Franciscus Alexandrinus, doctores. Ludovicus<br />

Melchiorius, Ioannes Maria Consolatus, Ioannes Michael Particella, Alphonsus a Costeda,<br />

Iacobus Antonius Sardanea, Dominicus Galliciolus. Quibus sic congregatis fuit proposita relatio<br />

per suprascriptos nobiles dominos Pilatum, Migatium, et Hieremiam uti alias deputatos ad<br />

faciendum accessum ad ill.mum, et rev.mum dominum cardinalem, ad eidem praesentandum<br />

capitula antescripta, et deliberationem factam, de qua ante, tenoris ut infra.<br />

Circa li capitoli presentati all'ill.ma superiorità in materia delle scuole, furono lodati, et<br />

approbati dai signori del Conseglio dell'ill.mo, et rev.mo signor cardinale, salvo il particoalare<br />

del presentare li due alunni, che non fu admesso: però che il signor cardinale haverà quel<br />

condegno risguardo di promuover li cittadini, come ha fatto per il passato, e di ben in meglio.<br />

Agiontovi, che nel far provigione di persona, che habbi ad amministrare l'usufrutto consignato<br />

dell'heredità Prata alle schole, debbasi far eletione di persona confidente, grata, et approbata<br />

dalla città.<br />

1018. Anno 1620 die veneris XI mensis decembris Tridenti in stuba Consilii magnificae<br />

Communitatis convenerunt infrascripti admodum nobiles, excellentissimi, et magnifici domini<br />

consules Consilium inituri, videlicet Franciscus Trentinus doctor, Ioannes Gaudentius<br />

Gaudentus doctor, Ioannes Antonius Clusolus, Aldrigetus Hieremias, Iosephus Zellus.<br />

Omissis etc.<br />

Quo facto domini decreverunt consulariter accedere ad scolas reverendorum Patrum<br />

Somaschorum ad effectum eas videndi, et visitandi, prout illico unanimiter accesserunt. Et<br />

ulterius etiam visitare praeceptorem solitum magnificae Communitatis dicta de causa. Quo<br />

accessu facto redierunt in Consilium, retuleruntque in scolis reverndorum Patrum Somaschorum<br />

reperiisse solum scolares sexaginta circiter, et in anditu scolarum reperiisse quandam tabulam,<br />

in qua prohibebatur accessus scolaribus ignorantibus inferiorem grammaticam, utpote principia<br />

rudimentae. Qua de causa deliberarunt notificare praedictis reverendis Patribus Somaschis,<br />

prout per dominum procuratorem notificari mandarunt, quatenus praedictam tabulam, uti contra<br />

tenorem capitulorum erectam, illinc ammovere habeant, alias domini deliberarunt ulterius<br />

providere. Ulterius visa scola magnificae Communitatis reperierunt et in ea adesse scolares ultra<br />

sexaginta, fereque omnes adiscentes legere. Quare super hoc decreverunt habere maturiorem<br />

considerationem.<br />

1019. Anno 1622 scriptum fuit. In Christi nomine. Amen. Avendo li nobili, eccellenti<br />

signori consoli provisori della città di Trento per autorità loro a provedere de precettore publico,<br />

che insegni, et amaestri li figlioli di questa città, e podestaria nelle lettere humane, et nei buoni<br />

et honesti costumi, fatta ricerca di persona idonea a detto carico, e ritrovato il molto rev.do et<br />

eccellente signor dottor Giovanni Nicolò Toresani de Clesio de Val de Non diocesi di Trento,<br />

qual per compiacer alle dimande de' detti signori consoli, e sottisfare al desiderio, che ha de<br />

servir questa città, ha insieme con li nobili, eccellenti signori dottor Giovanni Antonio Curletta,<br />

56


Philippo Consolato consuli, Francesco Trentino a ciò deputati contratato, concluso come qui<br />

segue.<br />

Primo è stato concluso, e contrattato, che detto molto rev.do, et eccellente signor dottor<br />

Giovanni Nicolao presente promette, e si obliga insegnar li figlioli di questa città, e podestaria<br />

di lettere humane come qui seguirà nella casa della scola publica della magnifica Comunità in<br />

tre classe, ciovè principia, overo rudimenta. Nella seconda gramatica. Nella terza humanità,<br />

overo sintaxis, seguendo il stile delli reverendi Padri Gesuiti, insegnando due ore la mattina, et<br />

due la sera. Nelle quali scole si legierano li libri, che sarano concertati con il detto molto rev.do<br />

signor Toresani, et nobili signori consuli.<br />

Sarà obligo, almeno un giorno alla settimana, legier il cathechismo, et farà nella domenica<br />

accompagnar dal suo repetitore li figlioli alla dottrina christiana.<br />

Item si obliga tenir un repetitore per le scole inferiori a sue spese, quale assista alle scole al<br />

debito tempo, oltre la intelligenza, che doverà haver detto signor Toresano.<br />

Alli cittadini insegnerà gratis. Dalli distrittuali riceverà il pagamento come segue.<br />

Nella prima classe troni doi.<br />

Nella seconda classe troni trei.<br />

Nella terza classe troni quattro.<br />

E sarà pagato delle legne da tutti conforme al solito.<br />

All'incontro la magnifica Comunità darà al detto signor dotttor don Gioani (sic) Nicolò<br />

Toresani l'habitatione solita della magnifica Comunità di Trento con la comodità de banchi,<br />

scani, taole, et littere, et due botte, con accomodarli un loco per la terza classe.<br />

2. Se gli pagarà al anno anticipatamente ogni tre mesi stante la qualità de' presenti tempi in<br />

tutto ragnesi trecento da troni quattro e mezzo l'uno, havendo risguardo d'in anno in anno al<br />

accrescimento delle monete, e calo che potesse occorrere.<br />

E per la buona entrata se gli darà ragnesi cinquanta tedeschi.<br />

Item se gli assegna per emolumento il celebrar la Messa della heredità Prata nel venerdì<br />

nella chiesa di santa Maria Maggiore, per quale haverà ragnesi 25 ogni anno.<br />

E detto accordo, et locatione durerà per anni trei prossimi futuri, quali haverano hauto<br />

principio dal primo aprile presente mese, et durerà per anni trei prossimi al detto tempo, che sarà<br />

de 1625.<br />

Qual accordo l'uno et l'altri hanno promesso attender, osservar, et adempire, et non<br />

contrafar sotto l'obligo di refar danni, spese, obligando li detti nobili eccellenti signori consuli li<br />

beni della magnifica Communità di Trento presenti et futuri; et detto molto rev.do, et eccellente<br />

signor Gioanni (sic) Nicolò li beni suoi presenti et futuri etc.<br />

E ciò fu in Trento nella sala del palazzo della magnifica Comunità di Trento adì 11 aprile<br />

1622, indictione 5, presenti il nobile sig. Agustino Gentilotti cittadin di Trento, et messer<br />

Lorenzo Venturello habitante in Trento testimoni.<br />

Et io Matteo Bennassuto notaro cancelliero della magnifica Comunità di Trento rogato ho<br />

scritto.<br />

1020. Anno 1635, die martis 24 mensis aprilis, in sala palatii magistratus consularis<br />

convenerunt infrascripti illustres nobiles, ac excellentissimi domini consules, videlicet Andreas<br />

Pompeatus, Thomas Bennassutus, Alexander Guerinonus capitaneus, Iosephus Sardanea, et<br />

Antonius Banalus. Decreverunt facere visitationem scolarum reverendorum patrum Societatis<br />

Iesu, ad effectum videndi quomodo se habeant.<br />

1021. L'anno 1643, adì 10 novembre in Trento nel luogo solito del Consilio conveneron gli<br />

infrascritti signori Giovanni Andrea Alessandrino D. N. (de Neustein), Giovanni Gasper<br />

Migazzi, Antonio Sottimperger, Leonardo Monte, Nicola Bevilacqua, Steffano Pozzo, Omissis.<br />

Più sue signorie han stabilito di visitare le scuole de' reverendi Padri Giesuiti per sabbato<br />

mattina.<br />

57


1022. L'anno 1643, adì 14 novembre nel solito luogo del Consilio conveneron gli<br />

infrascritti signori consoli, videlicet Gio. Andrea Alessandrino de Neustein, Gio. Gasper<br />

Migazzi, Antonio Sottimperger, Gio. Battista Ciurleta, Leonardo Monte, Nicola Bevilacqua,<br />

Steffano Pozzo, li quali così radunati, in conformità del decreto precedente sono andati a visitare<br />

tutte le scole, eccetto quella de' Casi per esser già fornita, in mantenimento delle ragioni della<br />

città, e per provedere al bisogno. Et havendo visitata la principia, e visto il numero de scolari,<br />

stimando non poter un solo insegnare a tal numero di scolari per la partenza del signor Giovanni<br />

Antonio Gislimberti, già prima precettore in compagnia del rev.do signor don Antonio<br />

Gislimberti, hanno decretato, che in l'avenire debbino esser eletti due in compagnia per insegnar<br />

detta principia, come in effeto hanno deputato il rev.do signor don Francesco Menestrina, atteso<br />

l'humil ricorso fatto in compagnia del già graziato, et sopra nominato signor don Antonio per<br />

tutto l'anno venturo 1644, stimando, che questo magistrato li gratiarà conforme li loro<br />

portamenti.<br />

1023. L'anno 1722 in giorno di lunedì li 23 febraro nella stuva del palazzo civico a l'ora<br />

solita di Consiglio invitati comparvero l'infrascritti ill.mi signori consoli Vincenzo Consolati,<br />

Antonio Giuliano Tessari, Gaudentio Antonio Gaudenti, Gio. Antonio Gieremia. Omissis.<br />

Invitati pro his etc. li signori d'Aggionta da soliti bidelli comparvero l'infrascritti Francesco<br />

Ignatio Sizzo, Gio. Bernardino Gentiloti, Gioseppe Andrea de Mersi, Emanuel Antonio<br />

Gallicioli, Francesco de Alberti, Giulio Giuseppe Sciliani, Adamo Terlago, Antonio Tomasini,<br />

Francesco Antonio Pino, Bernardino Turcati. Omissis. A quali signori d'Aggionta furono anche<br />

lette le doglianze portate da studiosi della logica contro de PP. Giesuiti, com'anco il loro ricorso.<br />

Sopra del che dopo havuto longo discorso fu deliberaro, che fra tanto per modo di provisione sin<br />

ad altra deliberatione questo magistrato provedi di soggietto, che insegni detta logica, con dare<br />

al maestro una recognitione, affine non restino ociosi senza poter proseguir li loro studii. E tanto<br />

fu risolto, perché questo magistrato haveva interposto li suoi uffitii appresso il rev.do Padre<br />

rettore perché fosseron accettati essi logici con una previa umiliatione di chieder perdono, ma<br />

non fu da detto padre rettore accettata: ad affetto poi di provedere di maestro furono deputati li<br />

signori Gio. Antonio Gieremia consule, e Francesco Alberti, et Antonio Emanuel Gallicioli<br />

aggionti etc.<br />

Nota. Tunc logicae studiosi, duobus tantum exceptis, fuerunt non tridentini, sed extranei.<br />

Rem habuerunt contra Patrem praefectum iuvenem, quia eos acriter redarguit, quod die quodam<br />

aristotelico, et a Missa solemni impedito, non adierunt scholam, et poenitentiam impositam<br />

adimplere omnes recusarunt. Porro quae hactenus scripsi de scholis tridentinis a num. 1008 ex<br />

Actibus consularibus Tridenti sumpsit, mecumque perhumaniter communicavit multoties<br />

laudatus, et numquam satis laudandus ill.mus dominus baro Gaudentius Antonius de Gaudento<br />

hoc anno 1796 mense martio.<br />

1024. In Christi nomine. Amen. Anno Domini millesimo quadringentesimo octuagesimo<br />

primo, indictione quartadecima, die octavo mensis maii, in civitate Tridenti, in domo hospicii<br />

del Capello. Praesentibus venerabili viro domino presbytero Francisco de Guielmis filio ser<br />

Iohannis Anthonii Guielmi civis Feltri, reverendissimi domini domini episcopi cappellano, et<br />

ser Gabriele filio quondam Andreae habitatore Perzini, testibus ad haec habitis, vocatis, rogatis,<br />

et aliis. Ibique coram rev.mo in Christo Patre et paeclarissimo decretorum doctore domino<br />

domino Angelo 53 Dei et apostolicae sedis gratia dignissimo episcopo feltrensi, et comite,<br />

comparuerunt ser Leonardus quondam Anthonii cognominatus Poper, et Bolfardus de Valcanaia<br />

de Castegnedo plebatus Perzini feltrensis diocesis suis nominibus propriis, ac vice et nomine<br />

Communitatis, et hominum Castegnedi, et tamquam sindici, et ibidem coram praefacto rev.mo<br />

domino domino episcopo praesentaverunt, et exhibuerunt quoddam instrumentum in publicam<br />

formam relevatum sub signo, et nomine eiusdem Rizardi de Vigulo notarii publici in suis<br />

millesimo, indictione, ac die. Quo sic praesentato, et exhibito humiliter supplicarunt, quod<br />

53 Fasolo.<br />

58


attenta vetustate dicti instrumenti renovaretur de novo, et in quantum opus esset, easdem gratias<br />

dictis hominibus, et Communitati Castegnedi concedere de speciali dono, et gratia (sic). Qua<br />

supplicatione audita tamquam iusta, et honestati et rationi consona, eandem supplicationem<br />

benigne acceptavit pariter, et admisit, atque mandavit michi Donato notario, et cancellario<br />

infrascripto, quod praedictum instrumentum in praesenti instrumento renovare deberem sub<br />

signo, et nomine eiusdem Rizardi notarii publici. Cuius quidem instrumenti tenor sequitur, et est<br />

talis.<br />

Anno Domini millesimo tricentesimo trigensimo, indictione tertiadecima, die quintodecimo<br />

iunii, in civitate Bellunensi, in epsicopali palatio. Praesentibus domino Daniele presbytero, et<br />

capellano infrascripti domini episcopi, ser Redusio filio domini Abriani de Perzino, ser<br />

Andeleto filio quondam domini Hodorici dicti Beli de Tridento, ser Bonafide notario dicto<br />

Zorzino de Tridento, Oliverio notario de Roncegno Vallis Suganae diocesis feltrensis, et aliis<br />

testibus rogatis. Ibidem rev.dus in Christo pater et dominus dominus Gorzia Dei, et apostolicae<br />

sedis gratia feltrensis, et bellunensis episcopus, auctoritate propria, et ad instantiam Conzii dicti<br />

Pochidiverti et Concii dicti Algerder de Castegnedo pro se et tamquam sindici Communitatis<br />

Castegnedi, et sindicario nomine hominum villae Castegnedi plebatus Perzeni (sic) feltrensis<br />

diocesis, conquerentes, quod dictis infrascriptis beneficiis, quamlibet pluries, et saepius carere<br />

videbitur, in periculo animarum hominum Communitatis praedictae 54 , praecepit districte sub<br />

excommunicationis poena presbytero Bonifacio plebano ecclesiae Sanctae Mariae de Perzino,<br />

ipsi domino episcopo, et ecclesiae suae feltrensi cum capellis suis subiecto, ibidem praesenti,<br />

quod ipse per se, vel alium sacerdotem, et successores eius, debeat secundum mores antiquos in<br />

capellis sancti Viti, et sanctae Margaritae de Castegnedo praedicto plebi Sanctae Mariae<br />

praedictae subiectis, omni tertia die dominica, et omni festo principali solemniter celebrare<br />

cantando Missas, et alia debita circha hoc faciendo: et in Resurrectione Domini ova benedicere,<br />

et omni quadragesima ante dictam Resurrectionem Domini ter ire, vel mittere sacerdotem<br />

saecularem illuc pro confessionibus hominum dicarum Communitatum audiensis, et<br />

absolutionem faciandam cum corpore Christi dando quibuscumque fuerit opportunum,<br />

indulgentias dando, et alia ad hoc necessaria faciendo, exnunc determinamus, quod si per (sic)<br />

dictum plebanum (sic) 55 et successores eius, omnia, et singula suprascripta non fecerit, quod<br />

homines praedictae Communitatis Castegnedi, seu aliqui, vel aliquis eorum, de affictibus, et<br />

redditibus, proventibus, et obventionibus aliquibus eidem plebano in nullo respondere teneantur<br />

debito sibi nomine suae ecclesiae praedictae, vel ipsi ecclesiae.<br />

Ego Rizardus de Vigulo publicus imperiali auctoritate notarius interfui rogatus scripsi.<br />

Insuper praefatus rev.mus dominus episcopus, et comes, volens ampliorem eisdem<br />

hominibus, et Communitati Castegnedi facere gratiam in quantum opus esset, et expediret,<br />

similem gratiam per suum praedecessorem factam, omnibus melioribus modo, via, iure, et<br />

forma, quibus potuit de iure, confirmavit, approbavit in omnibus, et per omnia, ut in eo<br />

instrumento legitur, et in quantum opus esset, de novo concessit, mandando plebano Perzini<br />

praesenti, et futuris, quod praefactam concessionem in omnibus, et per omnia observet, seu<br />

observent, sub poena apposita in praedicto instrumento. Et quoniam in praefacto instrumento fit<br />

mentio de ecclesia sanctae Margaritae, quae nunc vocatur ecclesia sanctae Catharinae, voluit<br />

praefactus rev.mus dominus dominus episcopus in praesenti instrumento declarari debere, et ita<br />

declaravit, suprascriptam concessionem debere extendi ad praedictam ecclesiam sanctae<br />

Catharinae ac si in praeterito tempore ita fuisset nominatam (sic) prout tunc nominabatur<br />

ecclesia sanctae Margaritae. De quibus omnibus et singulis iussit, et mandavit fieri publicum<br />

instrumentum per me notarium, et cancellarium infrascriptum.<br />

L.+S. Ego Donatus filius quondam nobilis ser Stephani de la Porta civis feltrensis, publicus<br />

imperiali auctoritate notarius, et episcopalis Curiae feltrensis cancellarius, praedictis omnibus et<br />

singulis dum sic ut praemittitur fierent, interfui et rogatus, ac de mandato praefacti rev.mi<br />

domini episcopi fideliter scripsi. Et me aliis negotiis occupato, suprascriptum instrumentum<br />

54 Ibi. Communitat. praedictarum.<br />

55 Legendum: praedictus plebanus.<br />

59


concessionis manu alterius notarii scriptum in hanc publicam formam redigi feci, meisque<br />

signo, et nomine solitis roboravi in fidem omnium, et singulorum praemissorum, et me<br />

subscripsi.<br />

Nota. Hac die sabbati nona mensis aprilis 1796 hic in conventu tridentino sancti Bernardini<br />

descripsi hoc instrumentum ex membrana authentica servata ceteroquin in Tabulario<br />

Communitatis castanetanae, rogatus a domino Rosa cantiolinate, atque a Valcanovero<br />

castanetano, qui tamquam deputati Tridentum venerunt pro obtinendo subsidio propriis curatis,<br />

detrahendo a reditibus parochi perginensis, non quidem moderni 56 , utpote infirmi, et parum<br />

duraturi, sed futuri pro tempore.<br />

1025. Anno 1497 spectabilis dominus Ioannes Andreas Romagnanus de Monticulo<br />

parmensis dioecesis, fuit praeceptor ludi litterarii Tridenti. Obiit ante annum 1512. Fuit pater<br />

Hieronymi Romagnani Praetoris Tridenti et Ripae, atque consiliarii episcopi Tridenti necnon<br />

civis Tridenti. Dictus fuit etiam magister Andreas a scola de Romagnano.<br />

1026. Anno 1509 ac sequentibus. Egregius vir dominus Ianus Pyrrhus Pincius mantuanus<br />

fuit rector scholarium civitatis Tridenti, clarus etiam ad annum 1546 quo edidit suos libros<br />

Historiae tridentinae.<br />

1027. Anno 1600 et 1604. Nicolaus Inamius de Fundo Vallis Annaniae fuit rector gymnasii<br />

Communitatis Tridenti. Plures edidit versus, et orationes. Haec addenda relatis supra<br />

gymasiarchis tridentinis.<br />

1028. Anno 1529 die 8 ianuarii Bernardus Clesius dedit Tridenti has literas: Bernardus Dei<br />

gratia episcopus tridentinus fideli nobili dilecto Augustino Corrado, locumtenenti Stenici<br />

gratiam nostram. Saepius versati fuimus circa reformationem Statutorum civitatis nostrae<br />

tridentinae, tamquam non minus necessariam, quam utilem, etiam sub praedecessore nostro<br />

inchoatam. Quum autem Deo Optimo, Maximoque permittente, omnia fuerint in praesentiarum<br />

absoluta, et quaedam inter ipsa Statuta quamquam fuerint, quae potius debuissemus non<br />

admittere, voluimus tamen ex gratia, et clementia nostra eadem simul cum reliquis omnibus<br />

confirmare, et approbare, prout omnia approbavimus, et confirmavimus, et eadem Statuta<br />

imprimenda curavimus, ut in publicum prodirent, et venalia omnibus essent. Propter quod,<br />

quum antiqua Statuta per haec nova, et noviter edita, sint penitus abrogata, et sublata, et deceat<br />

eadem ubique per iurisdictiones nostras inviolabiliter obsevari, tibi ideo committendum<br />

duximus, et tenore praesentioum stricte praecipiendo committimus, et mandamus, quatenus de<br />

cetero eadem Statuta noviter edita, reliquis hactenus observatis penitus abrogatis, quae in hoc<br />

volumine novorum Statutorum non sint inserta, sollicite, et diligenter observes, manuteneas, et<br />

inviolabiliter custodias, coeterisque quibuscumque observari, manuteneri, et inviolabiliter<br />

custodiri facais, sub poenis, de quibus in eis plenius continetur: in hoc satisfacturus seriose<br />

voluntati nostrae. Datum Tridenti in arce nostra Boni Consilii die 8 mensis ianuarii 1529.<br />

Nota. Ita descripsi hac die 8 martii 1797 in conventu nostro Tridenti s. Bernardini, ex<br />

libello archivi Communitatis lomasiensi a me signato num. 75. Novum mihi quod reformatio<br />

praedicta fuerit inchoata sub Bernardi praedecessore Georgio Neydechio.<br />

1029. Anno 1758, die 30 decembris, ex Spauro Maiori Anauniae meridionalis pago Iulius<br />

Nicolaus a Lochner, seu Lachnerus parochus spaurensis hanc epistolam scripsit: Rev.mo<br />

signore signore padrone colendissimo. Per il presente messo invio a V. S. rev.ma la coletta<br />

pontificia consistente in fiorini 12,37½ quali serviranno per il tangente dell'anno 1758. La<br />

moneta spero gli sarà d'aggradimento, non vedendosi in questi contorni altro danaro se non<br />

bavarese, ed italiano. Gli prego dal Signore un felicissimo capo d'anno, che 'l Redentore nostro<br />

56 Mersii.<br />

60


gli concedi con tutte le prosperità, e celesti benedizioni, che può desiderare, e con distinzione<br />

riverendola rimango. Spor Maggiore a 30 dicembre 1758.<br />

Di V. S. rev.ma Obl.mo divotissimo servitore<br />

Giulio Nic. A. Lochner parroco.<br />

Nota. De parocho Lochnero, qui obiit anno 1788 dixi in Parochiali tridentino To. 2, cap.<br />

77. De collecta vero pontificia To. 3 epist. 1026. Forsan Lochnerus scripsit ad tunc Provicarium<br />

generalem, simulque directorem cameralem Tridenti Leonardum Fadanellum. Certe inter ipsius<br />

chartas reperta fuit descripta epistola authographa.<br />

1030. Anno 1797, die 2 martii Cavalesii in Flemmis nostro P. F. Vito Antonio Kellero de<br />

Clesio datae fuerunt hae literae patentes: L'istruzione per il Padre Vito Antonio del convento dei<br />

rev. Padri Francescani di Cavalese fatto cappellano per l'ospidale dei bersaglieri in Cavalese. 1.<br />

Lei dovrà visitare ogni giorno due volte l'ospidale, chi sarà distribuita nelle case della Regola,<br />

Unterberger e Bonora. 2. Lei avrà da soministrare li santi Sacramenti agli amalati bersaglieri del<br />

ospidale, cioè confessarli, comunicarli, darli il santo Oglio, ed anche sepelirli. 3. Tutti difetti<br />

rimarcabili, che egli troverà nell'ospidale indicherà al signor comissario provinciale de Teiss,<br />

accioché ne vengha rimediato. 4. Viene egli con la presente instituito come capellano militare<br />

sopra l'ospidale dei bersaglieri in Cavalese, ed ha anche di ricevere la pagha come tale dal<br />

signor conmmissario Teiss, ciò è 28 fiorini al mese. Cavalese li 2 marzo 1797.<br />

Dalla commissione provinciale<br />

(L.+S. cerei) Giovanni de Mörl<br />

Commissario deputato.<br />

Nota. Praefatus P. Vitus Antonius anno isto 1797, die 30 ianuarii, qua Tridentum redierunt<br />

franci, fugit paullo antequam venirent, e conventu isto tridentino, ed ad cavalesiensem sese<br />

contulit. Inibi creatus fuit capellanus hospitalis militaris; sed contracto morbo peticulari vix non<br />

extinctus est. Cooperatores et successores eius fuerunt alii fratres nostri, qui pariter morbum<br />

contraxerunt, ex eoque obierunt die 31 martii Pater Fulgentius Sighellius de Cavalesio, et die 12<br />

aprilis P. Ioannes Francisacus de Andreis a Mechlo Guardianus. Hinc superstites fratres,<br />

quorum plures infirmi, resignarunt capellaniam hospitalarem die 28 martii, quae data fuit<br />

cuidam presbytero saeculari capellano xenodochii tesidani, qui pariter mortuus est. Pater Vitus<br />

recusavit capellaniam militarem ballistariorum 57 Cimbriae, ac ineunte maio factus est<br />

Guardianus Cavalesii.<br />

1031. Anno 1797, die 2 martii magistratus consularis Tridenti scripsit ad Napoleonem<br />

Bonapartem generalem in capite militae francicae in Italia epistolam sequentis tenoris.<br />

Eccellenza.<br />

Se dal giorno, in cui una parte dell'armata, che milita sotto i felicissimi auspici de V.E.<br />

occupò per la seconda volta la nostra patria, abbiamo differito fino al presente di rinnovare a V.<br />

E. le attestazioni della nostra gratitudine, non fu sicuramente né per dimenticanza, né per<br />

negligenza. Vedevamo V. E. in procinto di una nuova importante impresa: il venirla dunque a<br />

molestare in tale circostanza co' nostri caratteri, sarebbe stato indiscretezza, e dall'altro canto<br />

prevedendo noi, che si sarebbe terminata, come tutte le altre sue, ardevamo di desiderio di<br />

unirvi, come facciamo, le nostre vive, e sincere congratulazioni. Dovendo naturalmente questo<br />

avvenimento avvicinare più a noi V. E. ciò è per noi un motivo di più di esultazione. Si<br />

concepisce da noi una forte speranza di rivedere un eroe, che forma l'ammirazione, non diremo<br />

dell'Europa, ma di tutte le parti dell'universo, dove può penetrare la fama, e che il suo cuore<br />

grande, e benefico sia per commiserare, e sollevare le nostre angustie, che sono pressoché<br />

estreme, come lo è la penuria delle provisioni di ogni genere. Non vogliamo contaminare il<br />

festevole oggetto di questo foglio con una minuta descrizione delle nostre miserie, e sarà il<br />

nostro silenzio una nuova prova della costante nostra sommissione, ed un nuovo stimolo all'E.<br />

V. di continuarci la grazia sua, ed il patrocinio.<br />

57 *Bersaglieri, Schützen.<br />

61


Trento 2 marzo 1797.<br />

Ab extra.<br />

Au General en chef Bonaparte.<br />

1032. Anno 1797 die 17 martii gallici Bonapartius respondit consulibus tridentinis in hunc<br />

modum:<br />

Repubblica Francese<br />

Libertà Eguaglianza<br />

Dal Quartier generale di Mantova li 17 ventoso anno 5 della Repubblica una, ed<br />

indivisibile.<br />

Bonaparte Generale in capite dell'armata d'Italia<br />

Alla Municipalità di Trento<br />

Ho ricevuto, o signori, la lettera, che vi siete dato l'incomodo di scrivermi. Io vi rendo<br />

grazie delle espressioni lusinghiere, che voi mi avete fatte. Il Generale Joubert mi ha reso conto<br />

della buona condotta, che tengono tutti gli abitanti del vescovato di Trento, e del paese di<br />

Roveredo. Io so ancora, che le circostanze hanno obbligato a farvi delle requisizioni di biada,<br />

della quale voi medesimi ne avete presantissimo bisogno. Ho dato già gli ordini, perché vi sia<br />

restituita tutta quella, che voi avete, nel momento, che le provisioni dell'armata lo<br />

permetteranno. Io coglierò tutte le circostanze di farvi tutto quello, che potrà esservi utile, e di<br />

darvi delle prove della stima, che ho per voi, e del vostro buon Popolo.<br />

Bonaparte.<br />

1033. Anno 1790. Cardinalibus Sacrae Congregationis Concilii exhibitus fuit sequens<br />

libellus pro nostro P. Seraphico a Medio Sancti Petri, vulgo da Mezzo Lombardo 58 .<br />

Eminentissimi e rev.mi signori<br />

Fra Serafino (sic) di Mezzolombardo sacerdote Minore Riformato della Provincia di Trento<br />

attesa la debolezza della vista non puote leggere le Messe correnti. Supplichevole ricorre<br />

all'Eminenze Vostre perché voglino degnarsi graziarlo con concederle (sic) la facoltà di poter<br />

celebrare ne' giorni festivi, e doppi la Messa votiva della Beata Vergine Maria, e ne' giorni<br />

feriali la Messa de' defonti con facoltà all'Ordinario locale di poter prorogare, e rinovare detta<br />

facoltà ogni qual volta sia di bisogno e durante detto difetto. Che etc.<br />

Die 27 mensis novembris 1790 Sacra Congregatio eminentissimorum Sanctae Romanae<br />

Ecclesiae Cardinalium Concilii tridentini interpretum benigne commisit Ordinario loci, ut veris<br />

existentibus narratis, et dummodo orator non sit omnino coecus, memoriter non recitet, et<br />

celebret in oratorio privato, ac etiam in publica ecclesia, hora tamen a populo minus frequentata,<br />

et cum alio sacerdote assistente, quatenus eo indigere videatur, petitam licentiam celebrandi<br />

diebus festivis et duplicibus Missam votivam B.M.V. Diebus vero ferialibus Missam<br />

defunctorum per triennium proximum tantum, si tandiu enunciatus defectus perduraverit pro suo<br />

arbitrio, et conscientia oratori gratis impartiatur, cum facultate huiusmodi licentiam prorogandi,<br />

ac renovandi toties quoties opus fuerit, si facto experimento cognoverit oratorem in eadem<br />

visivae potentiae debilitate perdurare, viceque versa praefatam licentiam denegandi, si orator in<br />

Sacro peragendo defecerit, aut omnino coecus evaserit: super quibus ipsius Ordinarii, et oratoris<br />

conscientia onerata remaneat.<br />

L.+S. E. Card. Pallota praefectus<br />

P. A. Alberici subsecretarius.<br />

Gratis etiam quoad scripturam.<br />

Nota. P. Seraphicus obiit hic Tridenti in valetudinario die 6 augusti 1797 aetatis 72 a<br />

pluribus annis non celebrans, utpote stare non valens, et paralyticus. Vide nostrum Epistol. To.<br />

1034. Anno 1544 scriptum fuit folium sequentis tenoris.<br />

Questa sia la in trada de hotober 1544.<br />

58 Vide To. 3, n. 497.<br />

62


Riceui a dì primo per 3 Mese Sancto Piero Grossi 3<br />

Riceui a dì 2 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 3 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 4 el zorno de la festa de santo Francescho<br />

de hoferta, e de Mese presente el Padre Fra Simon,<br />

el Padre Vichario, e Fra Luca Lire 2 grossi 2 quattrini 2<br />

Riceui a dì dito dal buxolo dal pan gr. 3, quat. 3<br />

Riceui a dì 5 per una Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 6 per 3 Mese Santo Pietro gr. 3<br />

Riceui a dì 7 pr 3 Mese Santo Piero gr. 3<br />

Riceui a dì 8 per 4 Mese Santo Piero gr. 4<br />

Riceui a dì 9 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 10 per 3 Mese anto Piero gr. 3<br />

Riceui a dì 11 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 12 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì dito per 1 Mesa a Romagnan gr. 2<br />

Riceui a dì dito dal buxollo dal pan gr. 3 quatr. 3<br />

Riceui a dì dito per 1 Mesa a Po (vo) gr. 2<br />

Riceui a dì 13 per 3 Mese Santo Piero gr. 3<br />

Summa huius lateris capit Libras quinque, grossos unum, Quatrinos tres. Videlicet L. 5 Gr.<br />

1. Q. 3<br />

Questa sie la in trada de setember 1544.<br />

Riceui a d' 17 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 19 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 20 dal buxollo dal pan gr. 4 quatr. 2<br />

Riceui a dì 21 per 2 Mese Santa Maria Mazor gr. 2<br />

Riceui a dì dito per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 22 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì dito per 1 Mesa Santa Maria Mazor gr. 1<br />

Riceui a dì 23 per 2 Mese Santo marcho gr. 2<br />

Riceui a dì 24 per 1 Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 25 per 4 Mese Santo Pietro gr. 4<br />

Riceui a dì 27 dal buxollo dal pan gr. 3 quatr. 2<br />

Riceui a dì dito per 1 Mesa Santo Pietro gr. 1<br />

Riceui a dì 28 per 3 Mese Santo Pietro gr. 3<br />

Riceui a dì 29 per 3 Mese Santo Michel gr. 3<br />

Riceui a dì dito per 1 Mesa anto Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 30 per 2 Mese Santo Piero gr. 2<br />

Summa huius lateris capit Libras duas, Grossos septem, Quatrinos quatuor, videlicet L. 2 Gr. 7<br />

Qu. 4.<br />

Huiusmodi folium signatum est num. 36 in margine superiori: et quidem ab una tantum parte.<br />

Hinc apparet ex libro extractum. Nomine autem lateris venit facies, seu pagina illa: et<br />

nomine Grossi moneta nunc dicta Cruciger, italice Carentano, ac germanice Creutzer, idest<br />

moneta carintana, seu Carinthiae.<br />

1035. Anno 1545 aliud simile folium exaratum fuit ab eadem manu signatum num. 63.<br />

Dicit autem: Questa sie la in trada de zugno 1545.<br />

Riceui a dì primo per una Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 2 per una Mesa Santo Marcho gr. 1<br />

Riceui a dì 3 per una mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 4 per una Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 5 per una Mesa santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 6 dal buxollo dal pan gr. 3 quatr. 3<br />

63


Riceui a dì 7 per una Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 8 per doi Mese Santo Piero gr. 2<br />

Riceui a dì 9 per una Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 10 per una Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 11 per una Mesa Santo marcho gr. 1<br />

Riceui a dì 12 per una Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 13 dal buxolo dal pan gr. 3, quatr. 2<br />

Riceui a dì 14 per una Mesa Santo Piero gr. 1<br />

Riceui a dì 20 dal buxolo dal Pan gr. 4<br />

Riceui a dì 21 per uan Mesa a Po gr. 2<br />

Riceui a dì 27 dal buxolo dal pan gr. 3 quatr. 1<br />

Summa huius lateris capit Libras duas, Grossos quinque, Quatrinos unum, videlicet L. 2 Gr. 5<br />

Quatr. 1. Eadem folia scripta fuerunt ab anonyno fratre Ordinis Minorum Conventualium;<br />

nam laudatus Frater Lucas fuit eiusdem Ordinis, uti constat ex meo Chronico Michelino,<br />

ubi ad annum 1543 num. 24 nominatur ceu vivens Tridenti Fra Luca da Cividal de Friol<br />

Minor Conventuale. Quoad vero Patrem Fratrem Simonem, de quo anonymus idem, in<br />

citato meo Chronico ad annum 1527 num. 8 occurrit Frater Simon de Vicentia Ordinis<br />

Min. Conventualium capellanus monasterii s. Clarae: ad annum autem 1553 num. 33 il<br />

Padre Fra Simone da Verona capellano del detto monastero.<br />

1036. Anno 1798 Pius Papa sextus omnibus, et singulis utriusque sexis Christifidelibus<br />

vere poenitentibus, et confessis, ac sacra Communione refectis, qui ecclesiam Fratrum Minorum<br />

s. Francisci de Observantia Reformatorum nuncupatam loci di Cles tridentinae dioecesis, in qua<br />

solemnia beatificationis B. Leonardi a Portu Mauritio in tribus diebus continuis per Ordinarium<br />

designandis celebrabuntur, devote visitaverint, et ibi pro christianorum principum concordia,<br />

haeresum extirpatione, ac sanctae Matris Ecclesiae exaltatione pias ad Deum preces effuderint,<br />

plenariam spatio praedictorum trium dierum per unumquemque Christifidelem semel tantum ad<br />

sui libitum eligendo lucrifaciendam omnium peccatorum suorum indulgentiam, et remissionem<br />

misericorditer in Domino concessit, literis pro unica vice tantum valituris, ita tamen, quod si pro<br />

earum impetratione, praesentatione, admissione, seu publicatione aliquid vel minimum detur,<br />

aut sponte oblatum recipiatur, eae nullae sint. Datum Senis sub anulo Piscatoris die XX martii<br />

MDCCXCVIII Pontificatus eius anno vigesimo quarto.<br />

Gratis pro Deo etiam scriptura.<br />

Pro card. Braschio de Honestis<br />

B. Mariscottus 59 .<br />

Nota. Pater Iosephus Antonius Dusinus de Clesio Guardianus conventus clesiensis<br />

procuravit huiusmodi literas, proposuitque rev.mo Ordinario dies 25-27 novembris: Dominica,<br />

feria secunda, feria tertia quorum ultimus est alioquin dicatus festo praedicti Beati. Obtinuit<br />

insuper authenticas reliquias de ossibus, ac de praecordiis B. Leonardi a Portu Mauritio,<br />

recognitas a F. Xaverio Cristiani Ordinis Eremitarum s. Augustini episcopo porphyriensi,<br />

sacrarii apostolici praefecto, praelato domestico, et pontificio solio assistente, sub datum Romae<br />

15 nov. 1797. Quas recognovit etiam Vicarius generalis Tridenti.<br />

1037. Anno 1798 die 23 iunii ab ill.mo, et rev.mo domino Carolo Francisco comite<br />

Pompeato canonico tridentino accepi describendum pro eius usu sequens Breve, directum ad<br />

extra Venerabili Fratri Episcopo Tridentino. Pius Papa VI venerabilis Frater salutem, et<br />

apostolicam benedictionem. Regis pacifici, qui gloriosus regnat in coelis, vices licet immerito<br />

gerentes in terris, ad ea libenter pastoralis nostrae sollicitudinis studium, per quae inter fideles<br />

differentiis, et contentionibus quomodolibet exortis, penitus eliminatis, solida pax et unio, prout<br />

fraterna charitas exigit, procurari valeat, impendere non desistimus, et quae propterea inter eos<br />

optima ratione conventa esse noscuntur, ut firma semper et inconcussa persistant, praesertim<br />

59 Iste Mariscottus bononiensis substitutus Brevium obiit anno 1800 mense maio Romae.<br />

64


cum a nobis petitur, apostolicae confirmationis mandamus adiici firmitatem. Alias siquidem de<br />

anno Domini proximo praeterito millesimo septingentesimo nonagesimo septimo, perpetuo,<br />

simplici, et personalem residentiam non requirente Beneficio ecclesiastico ad altare, vel sub<br />

invocatione B.M.V. seu alterius Sancti, vel Sanctae in parochiali, seu alia ecclesia sancti Petri<br />

apostoli tridentina a parte imperii, quod sicut accepimus, de iure patronatus laicorum, videlicet<br />

pro tempore existentium descendentium de familia illorum de Chonte (Monte) nuncupata, ex<br />

fundatione, vel dotatione existit, certo tunc expresso modo extra Romanam Curiam tunc<br />

vacante, de illo sic vacante dilecto filio Hieronymo Pompeati scholari tridentino a parte imperii<br />

praedicti, tunc ut accepimus, in septimo suae aetatis anno constituto, ad praesentationem dilecti<br />

etiam filii moderni unici tunc esistentis, seu dilectorum quoque filiorum modernorum tunc<br />

existentium dicti Beneficii patroni, seu patronorum, aut maioris partis eorum, vel saltem<br />

medietatis, de dicti Hieronymi persona ad dictum Beneficium tunc, ut praefertur vacans, sub spe<br />

obtinendae infrascriptae dispensationis apostolicae, seu de facto infra legitima tempora factam<br />

apostolica auctoritate ex tunc prout ex ea die, et e contra: postquam tamen dictus Hieronymus<br />

clericali charactere rite insignitus fuisset cum opportuna dispensatione super defectu aetatis<br />

huiusmodi, ac derogatione, quatenus opus esset, pro altera medietate dictorum patronorum<br />

eumdem Hieronymum non praesentantium, seu in eum non consentientium, provideri<br />

mandatum fuit litteris apostolicis sub datum apud Sanctum Petrum quarto idus aprilis<br />

pontificatus nostri anno vigesimo quarto (tertio) desuper expeditis, ac possessione bonorum, et<br />

iurium, redituum, et proventuum dicti Beneficii per dilectum pariter filium Ioannem Baptistam<br />

etiam Pompeati praedicti Hieronymi, ut asseritur genitorem uti illius administratorem nomine<br />

ipsius Hieronymi adepta: subinde vero sicut praedictus Ioannes Baptista exponi nobis nuper<br />

fecit cum exemplo dilectus quoque filius Ioannes Baptista Crivelli clericus, seu presbyter ad<br />

dictum Beneficium ius habere praetendens in contradictorem insurexisset, lis, et causa in<br />

partibus coram certo illarum partium iudice competente inter dictum Hieronymum, seu et<br />

primodictum Ioannem Baptistam nomine suprascripto ex una, et secundodictum Ioannem<br />

Baptistam ex altera partibus introducta existit: qui iudex vigore eius decreti desuper editi<br />

possessionem bonorum dicti Beneficii ad se avocavit, deputato interim ad eo dictoruum<br />

bonorum administratore, a quo tamen decreto appellatio in Romanam Curiam coram certo<br />

Curiae huiusmodi iudice competente a primodicto Ioanne Baptista infra legitima tempora<br />

interposita fuit. Iudicio vero appellationis huiusmodi adhuc suspenso remanente, Ioannes<br />

Baptista primodictus nomine praedicti Hieronymi, et secundodictus Ioannes Baptista ad incertos<br />

litium eventus evitandos, ac pacem inter se fovendam, amicabilem inter se inierunt bonae fidei<br />

concordiam. Cum autem sicut eadem petitio subiungebat, primodictus Ioannes Baptista, et<br />

Ioannes Baptista secundodictus, ut concordia huiusmodi, ut praefertur, inita, suum valide sortiri<br />

possit effectum: neve de illius validitate dubitari unquam contingat, plurimum cupiunt,<br />

concordiam praedictam nostra, et Sedis apostolicae auctoritate consolidari. Quare pro arte<br />

primodicti Ioannis Baptistae, et Ioannis Baptistae secundodicti nobis fuit humiliter supplicatum,<br />

quatenus eis in praemissis opportune providere de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur<br />

iustis, et honestis petentium votis libenter annuimus, eidem Ioanni Baptistae primodicto, et<br />

secundodicto Ioanni Baptistae specialem gratiam facere volentes, eosque a quibusvis<br />

excommunicationis, suspensionis, et interdicti, aliisqe ecclesiasticis sententiis, censuris, et<br />

poenis a iure, vel ab homine quavis occasione, vel causa latis, si quibus quomodolibet innodati<br />

existerent, ad effectum praesentium tantum consequendum harum serie absolventes, et<br />

absolutos fore censentes, huiusmodi supplicationibus inclinati, fraternitati tuae per praesentes<br />

committimus, et mandamus, et respective tibi, ut concordiam praedictam, ut praefertur initam, et<br />

prout illam concernit desuper confectum instrumentum seu desuper confectam scripturam, et in<br />

eo, vel ea contenta quaecumque, licita tamen et honesta, apostolica tibi ad id specialiter delegata<br />

auctoritate, pro tuis arbitrio, et prudentia approbandi, et confirmandi, illisque inviolabilis, et<br />

irrefragabilis apostolicae firmitatis robur, vim, et efficaciam adiicendi, omnesque et singulos<br />

tam iuris, quam facti, aliosque quantumvis substantiales defectus, si qui desuper quomodolibet<br />

intervenerint in eisdem supplendi: ac Hieronymum, et primodictum Ioannem Baptistam, ac<br />

Ioannem Baptistam secundodictum ad illius observantiam teneri, et obligatos existere, neque a<br />

65


concordia praedicta nullo unquam tempore recedere posse simili apostolica auctoritate delegata<br />

decernendi, libere, et licite possis, et valeas, licentiam et facultatem concedimus, et impartimur.<br />

Non obstantibus constitutionibus, et ordinationibus apostolicis, ceterisque contrariis<br />

quibuscumque. Per praesentes autem non intendimus dictum iuspatronatus in aliquo approbabre.<br />

Datum Senis sub annulo Piscatoris die XXVI maii MDCCXCVIII Pontificatus nostri anno<br />

vigesimo quarto.<br />

Pro Magistro Brevium<br />

I. Bruner officialis deputatus.<br />

Dominicus Sala etc. Ex delegatione apostolica s. Can. Honorati<br />

Extra.<br />

A. de Rubeis.<br />

Nota. Complevi hac die 25 iunii 1798. Hoc autem Breve conferendum cum alio ibidem a<br />

me descripto ac memorato To. 4 epist. 1088 ad laudatum canonicum Pompeatum. Exemplum<br />

eidem canonico datum est pagg. 7 in 4°, absolutum die 27 iunii celeri calamo, quo ipsum<br />

praefato canonico dedi. Breve stetit Pompeatis 60 florenis. Mihi autem multum, immo<br />

plurimum laboris. Cribello nllum clericatus signum praeferenti ex conventione dabitur aliqua<br />

pensio. Deus misereatur nobis.<br />

1038. Anno 1594 indictione 7, die 24 octobris in burgo Perzini in stuba domus egregii<br />

domini Octavii quondam domini Ioannis Iacobi Pompeati. Praesentibus ibidem magistro Petro a<br />

Rottis sarctore (sic) Perzini, et magistro Ioanne quondam alterius Ioannis de Germania fabro<br />

ferrario, et habitatore Perzini, ambobus testibus ad infrascripta omnia vocatis, adhibitis, et<br />

rogatis. Ibique coram spectabili, et magnifico domino Andrea Rusca Vicario Perzini constituta<br />

nobilis domina Cornelia filia quondam nobilis domini Iosephi Ghebel de Burgo Perzini, et uxor<br />

egregii domini Ocatvii Pompeati, exposuit habere unam domum sibi dotis nomine datam a<br />

nobili domino Angelo Gebel (sic) eius fratre, positam in villa Zivizani districtus Tridenti, a qua<br />

ob distantiam loci, parum utilitatis percipit, et minatur ruinam. Ideo decrevit ipsam alienare<br />

velle cum consensu tamen, et licentia praefati eius mariti, eo maxime, quia dictus eius maritus<br />

intendit, illius valorem investire in locis ipsis utilioribus in hac iurisdictione, et pro dicta summa<br />

eamdem cautam facere. Idcirco ut haec omnia iuridice agantur, convocare fecit coram sua<br />

spectabilitate dominum Georgium Mazuchellum notarium, magistrum Petrum Garollum, ac<br />

dominum Danielem Bollingher, et magistrum Martinum Colosium muratorem et habitatorem<br />

Perzini, vicinos in defectu attinentium assumptos, cum quibus instetit per eius spectabilitatem<br />

super praemissis habere informationem et consilium an praesens venditio fieri possit uti sibi<br />

potius utilis, quam damnosa. Qui spectabilis dominus Vicarius audita dicta instantia etc.<br />

Nota. Cetera desunt, quia resecta. Foris tamen habetur: Emptio nobilis domini Christophori<br />

quondam domini Iacobi de Voltolinis de civitate Tridenti a magnifica domina Cornelia uxore<br />

egregii domini Octavii Pompeati habitatoris Perzini. Pro notario librae 9. Dein alia manu:<br />

Aquisto della casa di Civezano l'anno 1594. Membranulam teneo, quam mihi obtulit domina<br />

Lunella uxor domini Ioannis Baptistae Monauni typographi die 16 augusti 1798. Servit mihi pro<br />

familiario praesertim tridentino capit. 12 et 28.<br />

1039. Anno 1545. Folium aliud simile relato supra num. 1035, manus eadem scripsit<br />

signum num. 52.<br />

Dicit autem: Questa sie la spesa de zugno 1545.<br />

Item a dì primo per un star de pan e mezo L. 0 g. 1 q. 3<br />

Item a dì 3 per un star de segala cha mandato L. 0, g. 0 q. 0<br />

Francesco molinar presente el P. Fra Simon L. 2 g. 10 q. 0<br />

Item a dì 4 per far segar el cimiterio e lì al Poz L. o g. 4 q. 0<br />

Item a dì dito per meza galeda de hoio presente fra Zaccaria L. 2 g. 4 q. 0<br />

Item a dì dito per al Croce del Corpus Domini in tuto L. 2 g. 0 q. 0<br />

Item a dì 6 per un par de portadore e per cioldi per la chamera dela porta<br />

presente el P. maestro Sigismondo L. 1 g. 0 q. 0<br />

66


Item a dì 8 per un caro de legna presente fra Galeazzo L. 1 g. 4 q. 0<br />

Item a dì 9 per far coverzer la chamera de la porta presente (sic) li Frati L. 0 g. 8 q. 0<br />

Item a dì 11 per emzo star de formento L. 1 g. 6 q. 0<br />

Item a dì 12 per un star de pan e mezo L. o g. 1 q. 3<br />

Item a dì 20 per un star de pan L. 0 g. 1 q. 3<br />

Item a dì 28 per un star de pan e mezo L. 0 g. 1 q. 3<br />

Item tuto el mese in pitanza L. 2 g. 8 q. 3<br />

Summa huius lateris capit libras quindecim, grossos duo (sic) quatrinos duo (sic) videlicet L 15<br />

g. 2 q. 2<br />

A dì 3 de decembrio 1545 a carte 66.<br />

Avertiti per una investitura fata a misser francescho (sic) Toner che lui paga al convento d'una<br />

possesione, che lui paga omni anno de fito L. 1 g. 4 q. 0 e lo in strumento la fato misser<br />

rocho gasparot<br />

Ita prorsus folium praedictum. Sed computatio non currit; nam reddit L. 15 et grossos tres<br />

tantum. De Patre magistro Sigismundo dixi in Chronico Michelino num. 24-26 ac 118, in<br />

Pulpito tridentino ad annum 1547 et in Episcopario quadruplici inter suffraganeos Tridenti ad<br />

an. 1547. Pater frater Simon de Vicentia capellanus monialium s. Michaelis ad annum 1527.<br />

Frater Galeacius fuit tridentinus. De Francisco Tonero dixi in Thonologia num. 16 et seqq. in<br />

Chronico Michelino, et in Collectione inscriptionum variarum.<br />

1040. Anno isto 1799, die 12 februarii Tridenti ill.mus ac rev.mus dominus Simon Albanus<br />

Zambaitius canonicus et Vicarius in spiritualibus generalis Tridenti respondit admodum rev.do<br />

domino Dominico Antonio de Philippis curato Garduli die XI februarii 1799 in hunc modum: È<br />

questione fra i teologi, se la restrizione ad una sola comestione solita inserirsi nelle dispense<br />

delle carni, obblighi que' soli, che tenuti sono al digiuno, o pure in genere tutti. Io non intendo<br />

diffinire questa questione, che Roma fin qui lasciò indecisa; ma dico solamente, che non avrei<br />

difficoltà, se fossi in cura d'anime, di accordare specialmente in tempi di tanta penuria il<br />

permesso di cibarsi di grasso a quelli, che dispensati sono dall'obbligo del digiuno, e<br />

particolarmene se sono in istato non molto comodo di fortuna. Quest'è il mio sentimento, che se<br />

piace potrà pur servire di regola a vostra signoria molto reverenda.<br />

1041. Anno 1645 fuerunt censuales conventus tridentini novi misser Marchior dai Muri a<br />

nome del signor dottor Andrea Sardagna. Misser Gironimo Morelli. Il sig. Ioseph Bianchi. Il<br />

magnifico sig. Giovan Batista Baldo. Misser Zorz Fioreto detto Schiavon. Misser Salveto<br />

Salveti 60 . Bortoloto filius quondam Valentin quondam Lianardo Bortoloto da Vigho di Mean.<br />

L'egregio sig. Giovanne Crivel da Gardol del Pian. L'egregio sig. Matthé Bessola dalla Nave. Il<br />

magnifico misser Isepo Girolla da Mez Lombardo. La Comunità di Mez Lombardo. Furono<br />

giuradi misser Mathé fq. Isep Gilli, et misssr Isepo fq. Michel Girola. Misser Giovan fq. Antoni<br />

di Villi consol, misser Simon Adam fq. Piero di Adami, et misser Mathé fq. Piero Pol, misser<br />

Salvador fq. Menech Avanzini tutti di Mezo Lombardo, sigurtà tutti in solidum per la Comunità<br />

sopra scritta. Instrumenta censuum scripserunt il signor Cecilian. Il sig. Sebastian Cecilian. Il<br />

sig. Francesco Zel. Si nomina eziandio il convento Vegio. Ex folio signato n. 19.<br />

1042. Anno 1725, die 29 mensis decembris Romae in conventu s. Marcelli Fr. Petrus Maria<br />

Pieri senensis sacrae theologiae humilis professor, Sacrarum Congregationum Indicis, et Rituum<br />

consultor, Sanctae Romanae universalis inquisitionis qualificator, episcoporum examinator<br />

coram Sanctissimo, ac totius Ordinis Servorum B.M.V. Prior generalis, omnibus, et singulis<br />

praesentes litteras inspecturis salutem in Domino sempiternam. Nullum aliud orandi genus Deo<br />

60 Misser Salveto Salveti paga de fitto di pradi all'anno ragnesi 60 del terreno formento stari 20 e di<br />

segala stari 12. Alla Pasqua agnelli 2, hovi num. 40. La decima al convento di tutta la chiusura tanto di<br />

grani, quanto del barschado. Il braschado poi alla parte (cioè metà ciascuno). Ita ibidem.<br />

67


magis acceptum esse, pie sancteque putamus, quam illud, quo dominicae Passionis mysteria<br />

vocis, ac mentis obsequio meditando recolimus etc. etc. etc.<br />

Quae cum ita sint, et dilectissimi nobis in Christo piissimi viri domini rectores, et<br />

Guardiani venerabilis Confratenitatis sanctorum Rochi et Sebastiani de magna gloria deque<br />

eiusdem Doloris Matris Virginis compassione sollicite petierint a nobis facultatem, et licentiam<br />

erigendi Confraternitatem sub titulo septem Dolorum eiusdem Beatae Virginis cum gratiis, et<br />

favoribus opportunis, cumque Ordo noster Servorum Beatae semper Virginis Mariae inter alia<br />

privilegia, quibus a Sancta sede decoratus est, facultatem habeat, saecularium Confraternitates<br />

sub invocatione Beatae Dei Genitricis Mariae Dolorosae erigendi eisque spirituales gratias, et<br />

indulgentias in huiusmodi Confraternitatibus instituendis communicandi. Nos, qui Generalem<br />

eiusdem Ordinis curam gerimus, sperantes fore, ut ex hac spirituali gratiarum, et indulgentiarum<br />

participatione Christifideles ad devotionem, ac pietatem magis magisque excitentur, auctoritate<br />

nobis a summis Pontificibus concessa, praesentium tenore licentiam, et facultatem (accedente<br />

tamen consensu Ordinarii) erigendi dictam Confraternitatem in civitate Roboreti Tridenti<br />

dioecesis, in ecclesia venerabilis Confraternitatis sanctorum Rochi, et Sebastiani, in Domino<br />

impertimur, dummodo tamen alia similis in ipso, vel alio ad tria milliaria propinquo loco,<br />

hactenus erecta non fuerit, illisque pro tempore existentibus, atque extituris utriusque sexus<br />

confratribus et consororibus elargimur, et commuicamus indulgentias omnes, et singulaas<br />

gratias spirituales, ac privilegia omnia per summos Pontifices concessa, neque revocata, et<br />

specialiter, quae in litteris apostolicis Sanctissimo Iesu Christi Vicario Innocentio XI sub forma<br />

Brevis die 1 septembris 1681, et 24 octobris 1682 expeditis, quarum tenorem distincte damus,<br />

iubemusque cum nostris his conservari, luculenter continentur, et conservantur, quibus omnibus<br />

privilegiis, indulgentiis, et gratiis sic expositis, declaratis, et confirmatis, Confraternitatem<br />

ipsam iuxta Clementis VIII constitutionem canonice instituendam semel (sic) ac erecta fuerit,<br />

una cum confratribus et consororibus eiusdem potiri, et gaudere posse concedimus, decernimus,<br />

et declaramus, dummodo tamen in primis erigatur altare sub titulo VII Dolorum Beatae Virginis<br />

deinde qualibet VI feria et si fieri non potest incommode, quolibet die festo, ac praesertim<br />

dominico recitetur coram eodem altarì Corona eorum septem Dolorum patientissimae nostrae<br />

Deiparae et quolibet anniversario vel dominica tertia septembris, vel dominica die Passionis<br />

celebretur festum eiusdem septem Dolorum. Volentes insuper et declarantes, quod si contigerit<br />

religiosos nostros ecclesiam isthic obtinere, ipso iure, ipsoque facto ex nunc pro tunc absque<br />

alia declaratione, seu praesentium tenore Confraternitas memorata, omnesque indulgentiae,<br />

privilegia eidem concessa sint, et intelligantur ab eo sublata penitusque ac totaliter ad ecclesiam<br />

nostram devoluta cum omnibus bonis temporalibus dictae Confraternitatis quomodolibet post<br />

erectionem eius acquisitis, quam conditionem superiores, et officiales tam ecclesiae praedictae<br />

quam Confraternitatis admittere subscribere teneantur, et omnia in publico instrumento nunc<br />

notarii faciendo poni debeant, et explicari, non obstantibus quibuscumque in contrarium. In<br />

quorum fidem praesentes istas, et sigillo auctoritatis nostrae munivimus, et manu propria gratis<br />

subscripsimus, dedimusque in omnibus gratis.<br />

Datum Romae etc.<br />

Fr. Petrus Maria Generalis.<br />

Completa functione erectionis societatis VII Dolorum in ecclesia venerabilis<br />

Confraternitatis sanctorum Rochi et Sebastiani, quam commisimus R. P. magistro Petro Maria<br />

Artelli Ordinis nostri, damus facultatem rev.do domino Iosepho Rinaldi cappellano dictae<br />

venerabilis Confraternitatis, et societatis erigendae, et cappellanis pro tempore existentibus<br />

benedicendi parvum habitum Septem Dolorum B. M. V. ipsumque imponendi Christifidelibus<br />

utriusque sexus, nec non impertiendi indulgentiam plenariam confratribus, et consororibus<br />

dictae Confraternitatis in articulo mortis constitutis.<br />

Fr. Sebastianus Tognini secretarius Ordinis. Reg. lib. XV. Fol. 2921.<br />

Visum et approbatum. Signatum 14 februarii 1726.<br />

V. Lupis provicarius generalis Capitul.<br />

Nota. Vetus exemplum huiusmodi literarum misit All'illmo e Rev.mo Ufficio Spirituale di<br />

Trento sub datum Roboreti 12 martii 1799, parochus Baronius cum sequenti supplici libello:<br />

68


Fino dall'anno 1725 venne eretto in questa figlial chiesa di Loreto l'altare della B. V. de' 7<br />

Dolori, e quella Confraternita detta de' santi Sebastiano e Rocco ottenne dall'Ordine de' Servi di<br />

M.V. l'annesso Breve. La solennità di tal giorno si è sempre fin qua accostumato di farla non già<br />

al tempo del Breve prescritto, ma nella domenica terza dopo la Pasqua di Risurrezione, senza<br />

mai saperne il perché. Ora adunque il sottoscritto parroco per secondare le brame de' divoti<br />

confratelli de' 7 Dolori, umilmente ricorre per ottenere di poter nella terza domenica di<br />

settembre annualmente celebrare tal festa colla Messa propria de' Dolori cantata al predetto<br />

altare. Gratia pro qua etc. Vide nostrum Epistolarium To. V, epist. 1558.<br />

1043. Anno isto 1799, die 28 maii Tridenti vivit Leonardus Banalettus, de quo in Libris<br />

baptizatorum Cognolae dicitur: Die prima novembris 1704 Leonardus filius Francisci Banaletti<br />

de Supramonte, et Birgittae eius uxoris, baptizatus fuit a me curato Simone Zattello. Quem de<br />

sacro fonte suscepere Dominicus de Augustinis de Supramonte, et Catharina Caldonatia, nata<br />

Pasotta. Sic teste mihi ill.mo domino barone Gaudentio Antonio de Gaudento in literis ad me<br />

humaniter datis, in quibus etiam dicit, quod idem Leonardus textor in toto vitae suae cursu<br />

numquam fuit infirmus 61 ; quodque una caduta lo ridusse alla mendicità; ed una seconda fatta li<br />

21 maggio 1799 lo condannò a letto. Ipsum a nostro infirmario F. Abundantio saccensi visitari<br />

hac ipsa die 28 maii 1799 curavit. Eumdem cum ipso infirmario visitavi et ego hac die 31 maii<br />

anno 1799 iacentem, sed ceteroquin mente, ac spiritu pollentem, a quo seriem eius vitae accepi.<br />

Binas uxores habuit, ex quarum prima pessima quatuor filios, ex posteriori adhuc superstite tres<br />

alios filios suscepit, qui omnes iam obierunt. Pater eius fuit colonus comitis Wolchensteineri a<br />

Morte nuncupati, quia in Contrata ecclesiae Mortis habitationem suam habuit.<br />

1044. In Christi nomine, Amen. Anno Domini millesimo quatricentesimo nonagesimo<br />

primo, indicione nona, die martis sexto mensis decembris, in monasterio, <strong>sive</strong> conventu<br />

ecclesiae sancti Francisci extra muros Tridenti, in inclaustro 62 dicti monasterii praedicti (sic).<br />

Praesentibus Iohane quondam Petri Bochini de Pantheo Pahi, et Pozino filio Gasparini de... (sic)<br />

de Bresana famulo olim heredum quondam ser Georgii de Ultra Castello testibus vocatis, et<br />

rogatis. Ibidem Iohanes dictus Daiboi de Mezio Sancti Petri habitator impraesentiarum in domo<br />

Antonii Pasoti in Tridento 63 , pro precio et nomine precii, et finiti mercati librarum quadraginta<br />

bonae monetae, quod precium, <strong>sive</strong> quas quadragina libras fuit ipse Iohanes solempniter<br />

confessus, et contentus habuisse, et recepisse, et sibi datas, et non sub aliqua spe futurae<br />

numerationis datas, solutas, numeratas, et traditas, a Gulielmo quondam Iohanini Tusatae de<br />

Lasino habitatore Pahi, in loco ubi dicitur a Bus, ibidem praesente et instante, asserens ipse<br />

Iohanes venditor, et reffutator, sibi de dicto precio plenarie fore solutum, et integre satisfactum,<br />

et tempore huius contractus dictum precium in se habere dixit, et renuntiavit expresse exceptioni<br />

sibi 64 non dati, non soluti, et non habiti, et in se non recepti precii praedicti, et exceptioni doli<br />

mali pacti conventi, actioni in factum, condicioni indebiti, et sine causa, et omni alii suo iuri, et<br />

legum auxilio, per se, et suos heredes reffutavit, et resignavit in manibus religiosorum et<br />

dominorum Fratrum Ordinis Minorum sancti Francisci, videlicet Reverendi domini Fratris Zeni<br />

de Verona rectoris, seu Guardiani dicti monasterii, et conventus ecclesiae Sancti Francisci extra<br />

muros Tridenti, Fratris Constantini de Verona, Fratris Martini de Novo castro, <strong>sive</strong> de Novo<br />

Stet, Fratris Stephani de Piamonte, Fratris Floriani de Vi..., et Rufini de Alexandria ibidem ad<br />

Capitulum, et in Capitulo ad sonum campanae ter pulsatae more solito congregatis (sic), et<br />

nullis pluribus ad praesens in dicto monasterio residentibus, sed totum Capitulum<br />

repraesentantibus, pro eiusdem comodo, et utilitate dicti monasaterii ibidem praesentibus, et<br />

acceptantibus omnem (sic) suum ipsius Iohanis ius utilis dominii, et melioramenti, quod ipse<br />

61 Leonardus vivit hoc anno 1801.<br />

62 Inclaustrum, Claustrum, vel ambitus monasterii. Sic Carolus Cangius in suo Glossario.<br />

63 Antonius de Pasoto de Salvotis de Setaurto factus civis Tridenti anno 1591. Haeredes quondam<br />

ser Antonii Pasoti de Tridento anno 1527. Pasori de Smarano cives Tridenti anno 1507.<br />

64 Ibi: soli.<br />

69


Iohannes habebat, et quomodolibet habere videbatur, seu habere poterat in una pecia terrae<br />

clausurivae posita impertinenciis Pahi, in loco ubi dicitur a la Villa Accastagnedi, versus mane<br />

apud Florianum, versus meridiem apud Castagnedum, versus sero apud Thomaeum Pizoletum,<br />

versus septentrionem apud viam consortalem, et forte apud alios veriores confines: de qua pecia<br />

terrae solvitur et solvi debet et consuetum est solvi perpetualiter omni anno in festo Sancti<br />

Michaelis, vel infra eius octavam affictus perpetualis brentarum trium vini dulcis boni de vino<br />

nascituro in dicta pecia terrae, si extat, et si non extat de aequaliter bono, et unum starium<br />

sliginis, ut ipsae partes ibidem asseruerunt. Et hanc reffutationem fecit ipse Iohannes de dicta<br />

pecia terrae pro precio praedicto in manibus praefatorum Religiosorum Fratrum Minorum, ut<br />

ipsi Fratres investire debeant dictum Gulielmum de dicta pecia terrae superius confinata pro<br />

dicto affictu perpetualiter solvendo omni anno. Dans, cedens, et transferens ipse Iohanes pro<br />

precio praedicto sibi soluto eidem Gulielmo praesenti, et acceptanti omnia iura, et actiones<br />

reales, et personales, quae, et quas ipse Iohanes habebat, et quomodolibet habere poterat, seu<br />

habere videbatur in dicta pecia terrae, et contra quamcumque personam, et rem, et quacumque<br />

ratione, vel causa, et constituit ipsum Gulielmum procuatorem suum, ut in rem suam, et posuit<br />

eum in locum suum, ita quod amodo ipse Gulielmus dicta pecia terrae uti valeat, et eam tenere,<br />

et pacifice possidere sine contradictione dicti Iohanis, et eius heredum, omniumque aliarum<br />

personarum. Qua reffutatione sic facta, et per ipsos dominos Fratres acceptata, ipsi domini<br />

Frates congregati ut supra, nomine locationis, et conditionis (=conductionis) imperpetuum<br />

secundum usum, et consuetudinem locationum impepetuum domorum mercati Tridenti et dicti<br />

monasterii, et conventus, et semper renovandae omni capite decimi noni anni in hac, et eadem<br />

serie, per se, et successores suos, et vice et nomine dicti monasterii sancti Francisci, nominatim<br />

pro una libra piperis, quam solemniter fuerunt confessi, et steterunt contenti habuisse, et<br />

recepisse ab infrascripto conductore praesente ibidem dante, et solvente pro intratica, et nomine<br />

intraticae infrascriptae rei locatae, per tactum manus investiverunt dictum Gulielmum quondam<br />

Iohanini de Lasino habitatorem Pahi pro se, et suis haeredibus praesentem, et stipulantem, et<br />

hanc locationem sibi fieri petentem, nominatim de dicta pecia terrae superius confinata, ad<br />

habendum, tenendum, et possidendum, meliorandum, et non deteriorandum, sed pocius de bono<br />

in melius promovendum, et quicquid ipsi conductori, et suis haeredibus deinceps placuerit<br />

perpetuo faciendum, cum omnibus, et singulis iuribus, et actionibus, usibus, <strong>sive</strong> requisitionibus<br />

ad ipsam rem locatam spectantibus, et pertinentibus quoquo modo: salvo iure directi dominii, et<br />

proprietatis dicti monasterii sancti Francisci, et salvis pactis, et condicionibus infrascriptis.<br />

Promittens ipse dominus Guardianus per se, et successores suos solempni stipulatione, et sine<br />

aliqua exceptione iuris, vel facti, sub obligatione omnium bonorum dicti conventus, et<br />

monasterii sancti Francisci praesentium et futurorum, et reffectione omnium dampnorum,<br />

expensarum, et interesse litis et extra, dicto Gulielmo condcutori praesenti pro se, et suis<br />

haeredibus stipulanti dictam rem locatam quantum ad ipsum dominum locatorem, et eius<br />

monasterium, et conventum tanget, ab omni homine, et universitate legitime deffendere,<br />

auctorizare, et disbrigare, et de ipsis rebus locatis eidem conductori, nec eius heredibus littem,<br />

quaestionem, vel controversiam ullo tempore non infere (sic), nec inferenti consentire. Sed<br />

ipsam rem locatam, et investituram, et omnia in hoc praesenti contractu contenta fuerunt, rata<br />

habere, tenere, observare, et adimplere, et non contrafacere, vel venire per se, vel alium aliqua<br />

ratione, causa, vel ingenio, de iure, vel de facto, sub poena iuris, et secundum eius formam.<br />

Quam rem locatam ipse dominus Guardianus se pro eo conductore, et eius vice, et nomine<br />

constituit possidere donec ipsius rei ipse conductor possessionem acceperit corportalem: quam<br />

accipiendi, et sua propria auctoritate, et retinendi deinceps, eidem conductori licentiam dedit, et<br />

contulit. Quapropter dictus Gulielmus conductor solemni stipulatione, et sine aliqua exceptione<br />

iuris, vel facti se et suos heredes, et bona sua obligando promissit et convenit dicto domino<br />

Guardiano praesenti pro se, et suis successoribus stipulanti vice, et nomine dictae ecclesiae<br />

sancti Francisci dictam peciam terrae locatam bene laborare, et cultivare, et suis debitis<br />

temporibus bene laborare et cultivare, et de bono in melius tenere, ipsam rem locatam<br />

promovere, et eidem domino Guardiano, et suis successoribus nomine affictus, et census<br />

perpetui dictae rei locatae eius conductoris sumptibus, et periculis brentas tres vini albi dulcis de<br />

70


prima vasa de vino nasituro in dicta pecia terrae, vel de aeque bono, et unum starium siliginis<br />

boni, mundi, et bene sasonati, cum hiis pactis, et condicionibus infrascriptis ibidem expessis, et<br />

solempni stipulatione vallatis, videlicet, quod si ipse Gulielmus conductor in primo anno, et<br />

termino non solverit, et praesentaverit dictum affictum integraliter, tunc duplum ipsius affictus<br />

dare, et solvere teneatur, et si cessaverit per biennium in non solvendo, et praesentando<br />

inrtegraliter dictum affictum infra terminum praedictum, tunc dictus affictus redupletur, et<br />

nichilominus cadet, et cadere debeat ab omni suo iure, et melioramento dictae rei locatae. Quod<br />

ius, et melioramentum deveniat, et devenire debeat in ipsum dominum Guardianum, et eius<br />

successores vice et nomine ecclesiae dicti sancti Francisci ipso facto, et nihilominus affictus<br />

retentos, et non solutos cum duplis, et reduplis nomine poenae solemni stipulatione promissae<br />

solvere teneatur semper omnibus aliis suis bonis praesentibus et futuris solempni stipulatione<br />

obligatis, de pacto speciali inter eos habito, et solempni stipulatione formato (sic): et quod ipse<br />

conductor vendere, vel aliqualiter alienare non possit ius suum, et melioramentum dictae rei<br />

locatae sine speciali licentia praefati domini Guardiani praefati monasterii, vel eius sindici, qui<br />

nunc est, vel pro tempore fuerit: et ipsi domino Guardiano dicti monasterii, vel eius sindico<br />

emere volenti minori precio viginti solidorum denariorum tridentinorum quam alteri personae<br />

de eo, quod revera habere potuit (sic) ab aliis dare, et vendere teneatur, et debeat, ipsis emere<br />

nolentibus, vel recusantibus infra quindecim dies a denuntiatione, et requisitione facto deinde<br />

ipse conductor quibus voluerit, exceptis servis, iudaeis, militibus, viris potentibus laicis, aut<br />

personis ecclesiasticis, ac Religiosis, seu aliis inhabilibus personis facultate conveniendi, seu<br />

unde possit ipsi monasterio aliquod praedictorum conveniendum modo habeat dictus dominus<br />

Guardianus, vel eius successores unam libram piperis pro qualibet nova locatione in alium<br />

conductorem fienda, et nulla alia superimposita fieri debeat inter eos. Renunctiantes ipsae partes<br />

exceptioni doli mali pacti conventi actioni in factum condicioni indebiti, et sine causa, et non<br />

vera, vel iusta causa, et omni alii suo iuri, et legum auxilio.<br />

L.+S. Ego Andreas filius quondam egregii viri ser Iohanis Galli civis Tridenti publicus<br />

imperiali auctoritate notarius praedictis omnibus praesens fui et rogatus publice scripsi.<br />

Nota. Chartam hanc membranam, signatam extra N.ro 2 describendam accepi die 31 maii<br />

1799 ab ill.mo domino barone Gaudento Antonio de Gaudento, qui a me petiit compendium<br />

eius, et duarum sequentium. Vide nostrum Epistolarium To. V, num. 1598.<br />

1045. Anno Domini millesimo quingentesimo decimo quinto, indictione (sic), die dominico<br />

septimo mensis ianuarii, in monasterio conventus sancti Francisci extra moenia civitatis<br />

Tridenti, in stuba dicti monasterii. Praesentibus Antonio filio Salvatoris de Ultra Castello,<br />

Francisco filio quondam Marhaei Martinelli de Vezano testibus ad infrascripta specialiter<br />

vocatis, et rogatis. Ibique Petrus filius quondam Ioannis Bel 65 de Voltolina habitator Pahi, per<br />

se, et suos heredes refutavit, et reasignavit (sic) in manibus infrascriptorum venerabilium<br />

Fratrum dicti conventus sancti Francisci ibidem praesentium, et acceptantium, omne suum ius,<br />

utile dominium, et melioramentum ipsius Petri, quod ipse habebat, et quomodolibet habere<br />

poteart, seu habere videbatur in una petia terrae arativae, et vineatae, positae impertinentiis<br />

Pahi, in loco ubi dicitur al Castegne supra villam Villae, versus mane apud heredes Floriani de<br />

Spredo pro utili, pro directo apud Frataliam Domus Dei Batutorum Laicorum Tridenti, versus<br />

meridiem apud olim Michaelem de Villa pro utili, pro directo apud heredes Baptistae de<br />

Pantheo, et nunc apud ipsos heredes Baptistae pro utili, versus sero apud Thomaeum Pizoletum,<br />

versus septentrionem apud viam consortalem, et forte apud alios veriores confines. De qua petia<br />

terrae solvitur, et consuetum est solvi affictus perpetuus brentarum trium vini albi buliti. Item<br />

unius starii seliginis (sic) omni anno in festo sancti Michaelis, vel infra eius octavam ipsi<br />

conventui sancti Francisci; et hoc pretio, et nomine pretii, et finiti merchati renensium quinque,<br />

et carentanorum decem, quod pretium dictus Petrus confessus fuit habuisse, et recepisse,<br />

exceptioni non numerati, non habiti, et non recepti pretii praedicti, et omni iuri, et legum auxilio<br />

renuntians. Et hanc refutationem fecit ipse Petrus in manibus infrascriptorum venerabilium<br />

65 De cognomine Bel certus non sum.<br />

71


Fratrum ad hoc ut ipsi venerabiles Fratres nomine dicti conventus sancti Francisci investire<br />

habeant, et debeant antescriptum (lege infrascriptum) Antonium de antescripta petia terrae<br />

superius confinata ad imperpetuum. Qua refutatione sic facta, et per infrascriptos venerabiles<br />

Fratres acceptata, ipsi venerabiles Fratres, videlicet dominus Frater Paulus de Portu Naonis<br />

theologiae magister, commissarius Provinciae sancti Antonii de Padua, dominus Frater<br />

Ambrosius de Argentina Guardianus ipsius conventus, dominus Frater Iacobus de Basano<br />

Vicarius, dominus Frater Marcus Antonius de Laude, omnes suprascripti Fratres religiosi dicti<br />

conventus ibidem ad sonum campanellae ter pulsatae ut eorum moris est, capitulariter<br />

congregati, nullis pluribus in dicto conventu residentibus ad praesens, qui interesse comode<br />

potuerint, sed totum dicti conventus sancti Francisci extra moenia civitatis Tridenti Capitulum<br />

repraesentantes, ibidem praesentes per se, et successores suos, et vice, et nomine dicti<br />

conventus, nominatim pro una libra piperis integri, quam ipsi domini Fratres nomine dicti<br />

conventus confessi fuerunt habuisse, et recepisse ab infrascripto Antonio conductore dante et<br />

solvente pro intratica, et nomine intraticae praesentis locationis, et investiturae, renuntiantes<br />

exceptioni sibi non soluti etc. etc., per tactum manus investiverunt antedictum Antonium filium<br />

quondam Odorici de Ciago habitatore in villa Ridi plebis Pahi ibidem praesentem et hanc<br />

locationem perpetualem pro se, et heredibus suis sibi fieri petentem, et recipientem de dicta<br />

petia terrae superius confinata. Ad habendunm, tenendum etc. etc. Vice versa dictus Antonius<br />

etc. promisit dare conventui s. Francisci omni anno etc. brentas tres vini albi buliti de vino<br />

nascituro in dicta peta terrae, vel de aeque bono. Item starium unum siliginis ad communem<br />

mensuram Tridenti nomine affictus, et census etc.<br />

Guielmus Gallus filius quondam egregii viri domini Andreae Galli notarii, publicus<br />

imperiali auctoritate notarius praedictis omnibus et singulis praesens fuit, et rogatus publice<br />

scribere scripsit.<br />

Nota. Et hanc chartam accepi a laudato barone. Signata est recenti n. 1. In ea desideratur<br />

annus indictionis, qui certe fuit tertius. Omisi formularia priori similia.<br />

1046. Anno 1498 scripta fuit sequens charta. Refutatio facta per Guielmum quondam<br />

Ioannini Tusatae de Lasino habitatorem Pahi in manibus rev.di, et devoti domini magistri Iacobi<br />

de Patua (sic) sacrae inteologiae (sic) ministrio (sic) Guardiani conventus monasterii sancti<br />

Francisci de Tridento, ut investiret magistrum Paulum Stephanum sartorem ementem pro se, et<br />

nomine magistri Pauli murarii eius fratris filiorum (sic) quondam magistri Iacobi sutoris de<br />

Villa Columberae Vallis Tellinae habitatorem in villa Pahi super Tridentum de infrascripta<br />

possessione pro affictu trium brentarum vini, et unum (sic) starium seliginis.<br />

In Christi nomine. Amen. Anno Domini millesimo quatricentesimo nonagesimo octavo,<br />

indictione prima, die lunae secundo mensis aprilis, in monasterio sancti Francisci, in stuba dicti<br />

conventus. Praesentibus Floriano quondam Valentini de Spredo de Paho, Pecino quondam<br />

magistri Simeonis de Carara habitatore Tridenti, Thomaeo quondam Blasii Carpellae de Vezano<br />

habitatore Ronchogni, Bertezolo habitatore Tridenti, testibus vocatis, et rogatis. Ibidem ter<br />

pulsata campana ut moris est, coram dicto domino Fratre Iacobo, domino Fratre Antonio de<br />

Padua, et domino Fratre Vicentino de Vecellis, nullis aliis ad praesens residentibus etc., dictus<br />

Guielmus precio rainensium quatuor, et brentarum trium vini, quae omnia confessus fuit<br />

habuisse, et recepisse etc. Renuntians etc. refutavit, et resignavit in manibus praefatorum<br />

Fratrum unam petiam terrae clausurivam, positam in pertinentiis Pahi, in loco ubi dicitur al<br />

Castegné supra Villam... (sic) versus mane apud dictum Florianum pro utili, et pro directo apud<br />

Domum Dei Batutorum Tridenti, versus meridiem apud Michaelem de Villa pro utili dominio,<br />

et pro directo apud heredes Baptistae de Pantheo, versus sero apud Thomaeum Pizoleti, versus<br />

septentrionem apud viam consortalem etc. et forte etc. Ad habendum, tenendum, et<br />

possidendum etc. ut ipsi investirent dictum magistrum Stephanum. Qua refutatione sic facta<br />

praefatus dominus Guardianus investivit dictum magistrum Stephanum pro se, et suis heredibus,<br />

ac vice, et nomine praefati magistri Pauli muratoris, et eius heredum stipulantem, et recipientem<br />

etc. Et promisit solvere omni anno in festo sancti Michaelis, vel infra eius octavam medium<br />

72


plaustrum vini dulcis albi de prima vasa, et unum starium seliginis. Et fiat secundum formam<br />

locationum dmorum merchati Tridenti etc.<br />

L.+S. Ego Guielmus Gallus filius quondam egregii viri domini Andreae Galli notarii, civis<br />

et habitator Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius, ex licentia, et auctoritate mihi datis,<br />

et concessis per magnificum, et praeclarissimum iuris utriusque doctorem dominum Herculem<br />

Tassonum honorabilem Potestatem Tridenti pro rev.mo in Christo Patre, et domino domino<br />

Udalrico Dei, et apostolicae Sedis gratia episcopo, et domino Tridenti dignissimo, relevandi,<br />

conscribendi, exemplandi, et in publicam formam redigendi scripturas, abreviaturas, rogationes,<br />

et instrumenta, ac continuas dicti quondam patris mei notarii publici, et autentici, ut de dictis<br />

auctoritate, et licentia constat publico instrumento rogato per dominum Bonaventuram notarium<br />

de Paho, hoc suprascriptum instrumentum refutationis, et investiturae noviter factae ex<br />

abreviaturis dicti quondam patris mei exemplavi, nil addens, vel minuens, quod sensum variet,<br />

vel sententiam mutet, nisi forte punctum, literam, vel silabam. In quorum fidem, et testimonium<br />

omnium et singulorum praemissorum ante hanc meam subscriptionem signum mei tabellionatus<br />

officii apposui consuetum.<br />

Nota. Et hanc accepi a laudato domino barone Gaudento. Eam integram, et ad literam<br />

descripsi. De notariis Gallis videsis nostrum Notariale tridentinum. De Tassonio, qui fuit<br />

Potestas Tridenti ab anno 1501 usque ad annum 1503 nostra Collectanea de Praetoribus<br />

tridentinis ad an. 1501. Episcopus fuit Udalricus quartus de Liechtenstein. Plura notandi tempus<br />

non habeo.<br />

1047. Anno 1739 vixir R.D. Romedius Marcola de Vico Vallis Annaniae. Simon Nicoletus<br />

de Vervodo Vallis Annaniae. Christophorus Gasparetus de Spauro Maiori eiusdem Vallis. Anno<br />

autem 1724 perillustris, et rev.dus dominus Ioannes Alexius Zambaitus: ac perillustris dominus<br />

Bartholomaeus Scarpeonus. Illustris dominus comes Bonaventura Calvus. Iosephus Malzer.<br />

Ropertus Pacher.<br />

1048. Anno isto 1800, die 29 martii Venetiis ex monasterio benedictino s. Georgii Maioris<br />

in Insula Pius septimus Papa respondit consulibus tridentinis in hunc modum. Extra. Dilectis in<br />

Christo filiis consulibus et senatoribus civitatis tridentinae. Pius PP. VII.<br />

Dilecti filii salutem, et apostolicam benedictionem. Noi riconosciamo nella lettera di<br />

felicitazione, che cortesemente c'è stata scritta da loro per la nostra assunzione al Sommo<br />

Pontificato, un effetto di quella pietà, e religione, della quale codesto consolare senato è fornito<br />

con tanta sua gloria, e che gli è stata trasmessa incontaminata dai suoi Padri. Desideriamo, che<br />

siano persuasi del nostro gradimento. e della nostra benevolenza, di cui siamo risoluti di dar loro<br />

le più convincenti riprove in tutte le circostanze, che ci si presenteranno. Con questa sicurezza<br />

tocca a loro a fornircene le occasioni, che noi abbracceremo con vero piacere dell'animo nostro;<br />

ed intanto con dar loro di tutto cuore la paterna apostolica benedizione. Datum Venetiis, apud s.<br />

Georgium Maiorem die 29 martii anni 1800, Pontificatus nostri anno primo.<br />

Pius PP. VII.<br />

1049. Anno isto 1800 die... mensis aprilis Tridenti, in palatio thunniano ill.mi consules 66 ,<br />

ac provisores civitatis tridentinae simul congregati, loquente ipsorum primario, idest comite<br />

Hieronymo Gratiadeo de Trilaco, dixerunt neo-electo episcopo, ac principi tridentino<br />

Emmanueli Mariae comiti de Thunn. Il faustissimo avvenimento dell'Altezza Vostra rev.ma al<br />

Governo di questa chiesa e principato destò nel pubblico l'universale allegrezza. Noi quai<br />

rappresentanti del popolo veniamo ad esternare il comune giubilo per questa sì degna, e gradita<br />

esaltazione. Noi speriamo, che al comparire di questa luce novella si diraderanno le tenebre<br />

della discordia, e del disordine, e ritornerà a quest'afflitta Patria la primiera pace, e concordia.<br />

Ella ci regga con amore di padre: distingua il merito, e la fedeltà de' suoi sudditi: scelga ministri<br />

degni, e retti: sia sotenitore, e vindice dei diritti civici, e delle patrie leggi, e poi non dubiti che<br />

66 Vide To. 6 epist. 2792.<br />

73


questo pubblico sarà pronto a sparger il sangue, e sagrificare la vita stessa per la difesa della sua<br />

sagra persona, e de' suoi diritti. Con queste assicurazioni, che ci promette il di lei cuore<br />

benefico, imploriamo da questo punto sopra l'Altezza Vostra rev.ma le più copiose celesti<br />

benedizioni, e raccomandiamo noi, e tutto il pubblico alla di lei grazia e protezione.<br />

1050. Anno 1777, die 23 decembris Iacoba Magdalena Felicitas filia nobilis domini Iacobi<br />

Antonii filii quondam alterius nobilis domini Iacobi Zendri Thiarni Inferioris, et nobilis<br />

dominae Iacobae filiae quondam nobilis et spectabilis domini Ioannis Iacobi de Gara legitimae<br />

eius uxoris, nata heri sub primas noctis vigilias, hisce vesperis baptizata fuit a me presbytero<br />

Felice Finadri Thiarni curato. Patrini fuerunt nobilis et clarissimus dominus Ioannes Baptista<br />

Sartori Thiarni Inferioris, ac Felicitas soror mei curati. Sic ad litteram ex Libro Baptizatorum<br />

Thiarni Inferioris vallis Leudri desumpsit die 17 maii anno 1800 presbyter Bartholomaeus Santi<br />

curatus eiusdem villae Thiarni Inferioris. Porro Iacoba Zendria praedicta die 8 maii 1800<br />

ingressa est monasterium Clarissarum Sancti Michaelis Tridenti animo assumendi suo tempore<br />

habitum choristicum dictarum sanctimonialium, una cum duabus aliis puellis. Induit autem<br />

habitum die 19 octobris 1800 ac professionem emisit anno 1801 die mercurii 21 octobris 1801<br />

cum dictis sociabus. Noverca eiusdem Zendriae nunc 1801 est Maria Ferraria laudrensis.<br />

1051. Anno isto 1800, die 19 aprilis Pius septimus Papa, ortu Cesenas, cognomine<br />

Claramontius, respondit sub datum Venetiis in monasterio sui Ordinis Benedictini s. Georgii<br />

Maioris in Insula Emmanueli Mariae comiti de Thunn episcopo Iassensi, et electo tridentino in<br />

hunc modum.<br />

Extra. Venerabili Fratri Emmanueli episcopo Iassensi electo tridentino Tridentum.<br />

Intra. Pius PP. VII.<br />

Venerabilis Frater salutem, et apostolicam benedictionem. Cognovimus ex illis litteris,<br />

quas post electionem tuam ad regendam tridentinam ecclesiam ad nos dedisti, quae sit mens tua,<br />

et quo animo erga apostolicam hanc Sedem sis comparatus. Tales enim sunt devotionis, studii,<br />

observantiae in eam tuae significationes, quas praebes, ut non mediocrem nobis de suscepta<br />

nuper amplissima dignitate trepidis, attulerint voluptatem. Etsi enim dubitandum minime fuerat,<br />

eum virum a spectatissimo tridentino Capitulo fuisse eligendum, qui ecclesiae isti regendae<br />

esset maxime idoneus, laetamur tamen vehementer, quod videamus non modo nostram spem<br />

frustratam minime fuisse, sed eum virum nobis, et ecclesiae donatum, a quo omnia bona<br />

impenditissimis hisce temporibus sint espectanda. Dum igitur collatam tibi dignitatem non tam<br />

tibi, quam ecclesiae catholicae gratulamur, nihil optamus aliud, quam ut administrationis tuae<br />

ratio, quod minime dubitamus, expositis animi tui sensibus consiliisque respondeat. Nos<br />

vicissim tibi omnem operam nostram in tuis, ecclesiaeque tuae necessitatibus pollicemur,<br />

illudque praestabimus semper, ut studium, officiumque in te nostrum numquam desideretur.<br />

Quod spectat ad canonicatum istius ecclesiae, cui conferendo post electionem tuam factus est<br />

locus, commendationum tuarum, quas plurimi facimus, rationem habuimus, et de ea re ad<br />

datariam nostram sumus loquuti. Interea grati officii, devinctique animi tui significationibus,<br />

pari benevolentia respondemus, atque in paterni nostri amoris signum, apostolicam<br />

benedictionem tibi peramanter impertimur. Datum Venetiis in monasterio s. Georgii Maioris die<br />

decimanona aprilis 1800, Pontificatus nostri anno primo.<br />

Pius PP. VII.<br />

Nota. Emmanuel pro suo canonicatu tridentino dicitur commendasse non Endelium<br />

maranensem nepotem suum ex sorore, Tridenti commorantem, sed comitem Wolckensteinium<br />

oenipontanum Endelio seniorem 67 . Emmanuel in cosistorio habito Romae die 11 augusti 1800 a<br />

Pio VII promotus fuit ad ecclesiam tridentinam 68 .<br />

67 Successt in canonicatu Maria Aloysius comes de Wolchenstein natus Bulsani die 30 ianuarii 1777.<br />

Possessionem accepit die 21 novembris 1800. Residet Tridenti.<br />

68 Vide infra num. 1092.<br />

74


1052. Anno 1564 die martis 15 februarii Strigni in Ausugio Inferiori notarius Ioannes<br />

Maria Durigatus de Strigno scripsit in suo protocollo eiusdem anni sequentia, charactere<br />

pessimo 69 .<br />

Emptio heredum nobilis domini Baptistae a Castro Rupto habta a Communitate Strigni.<br />

Ibique cum homines, et Communitas Strigni indigeant pecuniis causa sustinendi, et faciendi<br />

litigia, quae vertuntur inter ipsam Communitatem Strigni ex una, et homines Sperae, ac<br />

homines, et Communitatem Bleni ex altera, et alium meliorem modum inveniendi dictas<br />

pecunias non habeant, nisi per modum infrascripotae venditionis, et alienationis. Ideo constituti<br />

coram testibus, et me notario infrascriptis, ser Iacobus Ruopelis novus syndicus, et Simeon<br />

Tomasellus, ac Sebastianus Thomasellus (sic), ser Iacobus Serigatus, ac Gasparinus quondam<br />

ser Trenti Lamoni, homines a iuramento, facientes syndicario, ac vice et nomine hominum, et<br />

universitatis villae Strigni, et de licentia, et consensu totius Regulae factae, et congregatae more<br />

solito ad hunc finem, et effectum, titulo venditionis ad proprium, iure perpetuo, et imperpetuum,<br />

pro libero, et expedito allodio dederunt, vendiderunt, et tradiderunt domino Alberto quondam<br />

nobilis domini Baptistae a Castro Rupto de Strigno, ibi praesenti, pro se, et haeredibus suis, ac<br />

vice et nomine domini Hieronymi fratris sui, et nepotum suorum ex quondam domino Antonio<br />

olim fratre suo, Montem, et Pascuum Ravetae hominum Strigni. Cui montanea cohaeret a mane<br />

Mons Ravae hominum Bleni, et a meridie, et sero Mons Primaelunae hominum Strigni, a<br />

septemtrione Mons dictus Candenaus hominum Scurellarum, salvis etc. Ad habendum etc. cum<br />

omnibus etc. Et hoc fecit (sic) nominatim pretio rhenensium viginti unius in ratione etc. 70 Quos,<br />

<strong>sive</strong> quod pretium dicti venditores ut supra nomine contenti, et confessi fuerunt habuisse, et<br />

recepisse a dicto domino emptore in promptis pecuniis ibidem exbursatis in tot auro, et moneta.<br />

Renunciantes etc. Constituentes etc. promittentes de evictione etc. Obligantes etc. sine causa<br />

etc. Et speciatim idem Iacobus obligavit bona sua proprias tam respectu capitalis, quam<br />

affictuum. Actum Strigni in stuba domus dicti domini emptoris. Praesentibus ser Ioanne<br />

Antonio Bosio, Ioanne Maria quondam Stephani Albertini de Scurellis, et Mathaeo filio Nicolai<br />

de Telvo de Samono testibus etc. Die martis 15 mensis februarii 1564, indictione septima.<br />

Eisdem millsimo, indictione, die, loco, et testibus. Ibique praenominatus dominus emptor<br />

habens ius etc. faciens pro se, et ut supra nominibus etc. iure, et nomine locationis perpetualis<br />

duraturae imperpetuum absque renovatione, sed intelligatur, et habeatur singulo 29 anno pro<br />

renovata, dedit, locavit, et affictavit suprascriptis syndico, et aliis hominibus a iuramento<br />

vicinis, praesentibus, pro se, et ut supra nominibus stipulantibus, recipientibus, et conducentibus<br />

suprascriptam Montaneam ut supra venditam, et confinatam. Ad habendum etc. cum omnibus<br />

etc. Et hanc locationem fecit, quia dicti conductores ut supra nomine, et speciatim idem Iacobus<br />

Ruopelis... etc. promiserunt dictam Montaneam tenere, meliorare, et non deteriorare. Insuper<br />

nomine affictus singulo anno, durante praesenti locatione, tempore sancti Michaelis, vel infra<br />

eius octavam, dare, solvere, et mesurare staria tria tritici boni, sici, et nitidi ad mensuram Castri<br />

Ivani. Pacto tamen perpetuo quod quandocumque imperpetuum dicti conductores ut supra<br />

nomine dederint, et exbursaverint dictos rhenenses viginti unum pro capitali, una cum affictibus<br />

retentis, ac mercede instrumentorum, quod teneatur, et sic promisit, idem dominus locator eos<br />

acceptare, et dictam rem locatam revendere, et restituere, ipsamque ab affictus praestatione<br />

liberare, dummodo exbursatio fiat tempore congruo, e non impediente affictum. Quam<br />

locationem, et pacta promiserunt etc. Obligantes etc. Renunciantes etc.<br />

Ego Ioannes Maria Durigatus notarius rogatus scripsi.<br />

Et ego Frater Ioannes Chrysostomus de Auolano haec descripsi ex memorato protocollo,<br />

rogatus die 19 octobris 1800, a nobili domino Iosepho Antonio de Castro Rupto presbytero<br />

strignate, quem ad me pro huiusmodi negotio direxit primum P. Iosephus Pastorinus de Primerio<br />

noster Reformatus Burgi Ausugii, ac deinde celsissimus, ac rev.mus dominus dominus<br />

69<br />

In indice sui protocolli scripsit Notarius Misser Alberto Castel roto Compreda dalla Comunità de<br />

Strigno car. 22.<br />

70<br />

In ratione Librarum quinque denariorum monetae maranensis pro quolibet rhenense. Sic alibi<br />

Durigatus in eodem protocollo.<br />

75


Emmanuel Maria comes de Thun episcopus Iassensis, electusque tridentinus. Ita scripsi die 21<br />

octobris 1800. Exemplum dedi, et protocollum restitui dicto presbytero die 14 novembris 1800.<br />

Idem protocollum servatur in archivo vicariali Strigni cum similibus aliis. Nullus ausuganus<br />

ipsum legere valuit, teste laudato presbytero.<br />

1053. Anno 1564, die 25 novembris in villa Hospitalis. Praesentibus Salvatore Pasqualino,<br />

Baldasare dell'Ongaro, Gaspare eius fratre, ac aliis, ser Ioannes Maria filius quondam Egidii de<br />

Insomo, assignavit dotem librarum 311 dominae Mariae filiae suae, et uxori ser Salvatoris<br />

quondam Ioannis Pasqualini de villa Hospitalis, in tot rebus mobilibus, cum pacto, quod iuxta<br />

consuetudines moriente sponso ante sponsam dos restituatur sponsae: et decedente sponsa sine<br />

filiis legitimis dos restituatur patri sponsae. Notarius Ioannes Maria Durigatus scripsit. Dotis<br />

autem res fuerut:<br />

Lire<br />

Una cassa stimata 7,00<br />

Brazi 20 intimae 22,00<br />

Libbre 40 plumae 40,00<br />

Linzoli due 34,10<br />

Una cultra 18,00<br />

Due fodrette 4,10<br />

Due linzoli da strisse 15,50<br />

Cinque camise 12,10<br />

Una vesta nuptiale 27,10<br />

Quindici braza de mezalana 14,00<br />

Una vesta biaveta 22,30<br />

Una bambasina 15,10<br />

Bottoni e cordelle 9,10<br />

Una camisotta de fazolo bianca 8,00<br />

Una peliza 13,00<br />

Un gremial lavorado 1,00<br />

Due collari negri de pano 6,00<br />

Un paro de manege 2,60<br />

Cinque collari de tela 4,00<br />

Un fazolo 5,00<br />

Binde 5,00<br />

Sei bindei 1,00<br />

Sei scufie 4,10<br />

Due gremiali 1,15<br />

Una binda picola 1,80<br />

Due tovaglioli da strisse 2,15<br />

Tre fazoli 4,10<br />

Una fodretta 2,00<br />

Un gremial negro 0,10<br />

Un fazolo 3,00<br />

Per la fattura de due mezalane a cordelle 3,00<br />

Somma 311,20<br />

1054. Anno 1564 vixit Petrus Benedicti de Strigno, et Sanctus eius frater. Una petia terrae<br />

zapatoriae <strong>tabularum</strong> mille in circa iacens in Regula Strigni, in loco dicto al Roncho. Gasparinus<br />

de Trentis. Petrus Pasqualinus. Christophorus quondam Victoris Victorelli de Strigno. Altare<br />

sanctorum Simonis, et Iudae Telvi anno 1556 et 1564. Mastellum unum vini nitidi, boni, et puri<br />

ad mensuram Telvi. Ser Iacobus de Sandris de Agnedo. Isepus Tollodus de Agnedo. Gasparus<br />

Spata. Ioannes Maria Boxius. Bartholomaeus murator de Castro novo praeco Curiae Ivani.<br />

Haeredes Nicolai Gisloti. Isepus Paternus de Strigno. Magnificus dominus Georgius Artze<br />

76


capitaneus Ivani. Una petia terrae arativae medii campi in circa iacens in Regula Agnedi. Iura<br />

ecclesiae s. Mariae de Telvo. Ioannes Maria Boxius testis Telvi Inferioris. Paulus Pezinus testis<br />

ibidem. Petrus, et Antonius fratres filii quondam ser Ioannis Donati Blasiolio de Scurellis.<br />

Domina Antonia filia quondam Simonis a Plathea de Plebe Thesini habitatrix Scurellarum uxor<br />

Ioannis Mariae Boxii. Petrus filius adoptivus et haeres quondam Lucae M... de Scurellis. Tezza<br />

s. Catherinae, seu plebis Strigni in villa Strigni. Iacobus quondam Petri a Molino de Asiago<br />

districtus Vincentini habitator Telvi Inferioris vendidit egregio domino Gasparino Buffae de<br />

plebe Thesini commoranti Telvi unam petiam terrae prativae mediae operae in circa iacentem in<br />

Regula Telvi Inferioris, in loco dicto alli Pradi da Maso sora la Stradella. Cui cohaeret a mane<br />

aqua Mansus. Ioannes Antonius Bosius de Thesino habitator Strigni. Ioannes Antonius Bosius<br />

de Castello Thesini habitator Strigni. Ioannes Maria Boxius quondam Baptistae Bosii. Ser<br />

Antonius Zangelinus de Samono, filius quondam Laurentii. Ser Nicolaus Zangelinus.<br />

Dominicus filius ser Antonii Voltolini testes Strigni. Magister Iustus textor Telvi Inferioris.<br />

Baptista filius quondam ser Francisci de Zanetis de Carzano habitator Telvi. Ser Dominicus<br />

quondam ser Martini Durigati de Castello Thesini testes Telvi. Georgius quondam rev.di domini<br />

presbyteri Ioannis Vallis Annaniae alias altaristae sancti Ioannis de Telvo Superiori, Baptista, et<br />

Egidius eius fratres, vendiderunt nobili, et spectabili domino Georgio a Castro Rupto de Strigno<br />

Vicario Castri Alti petiam terrae arativae a stariis duobus seminis, iacentem in Regula Telvi<br />

Superioris, in loco dicto a Fontana Salgaro. Cui cohaeret a mane Rochus Trentinagia, a meridie<br />

Simon del Colmo etc. Et hoc fecit nominatim pretio rainensium triginta octo in ratione librarum<br />

quinque pro singulo rhenense (sic) denariorum monetae meronensis (sic). Iacobus quondam<br />

Simonis Cibini de Telvo Superiori fideiussit. Egregius dominus Ioannes Michael Passinger<br />

notarius, et Octavius castri et iurisdictionis Ivani. Illustris, et generosus dominus Christophortus<br />

baro de Wolchenstain dominus dicti castri. Haeredes domini Baptistae a Castro Rupto. Nemus<br />

sanctae Catherinae. Magnificus dominus Georgius Artzt capitaneus praefati illustris domini.<br />

Livellum mastellorum trium vini. Starium tritici. Starium surgi. Rev.dus dominus presbyter<br />

Thomas Boxius plebanus plebis Strigni anno 1564, die lunae 21 februarii. Magister Baptista<br />

Victorellus de Strigno. Nobilis dominus Blasius a Castro Rupto confinis. Ser Iacobus Ruopelis,<br />

ser Iacobus Victorellus macellator. Paulus Pezinus. Rev.dus dominus presbyter Thomas Boxius<br />

plebanus Strigni. Dominus presbyter Iacobus de Bellis altarista sancti Simonis de Strigno.<br />

Ioannes Antonius Boxius frater dicti domini plebani. Ser Antonius Voltolinus. Massarius sancti<br />

Viti de Strigno. Stuba domus Bartholomaei Durigati habitata per rev.dum dominum<br />

presbyterum Thomam Boxium plebanum. Ioannes Antonius frater eiusdem domini plebani.<br />

Dominus presbyter Iacobus de Bellis veronensis altarista altaris s. Simonis de Strigno. Ser<br />

Antonius Serigatus de Strigno. Fabrica ecclesiae s. Viti de Strigno. Haeredes Trenti Lamoni.<br />

Cimiterium Sancti Viti. Heredes dicti ser Trenti. Rev.dus dominus Angelus Perutius Vicarius in<br />

spiritualibus Feltri. Antonius filius quondam magistri Iacobi Calzolarii. Romedius filius ser<br />

Nicolai Barbanigae districtus Tridenti factor ser Hieronymi Castellani.<br />

Haeredes spectabilis domini Antonii de Rippa olim Vicarii iurisdictionis Ivani. Magnificus<br />

dominus Gaspar Genetus anno 1560 capitaneus Ivani. Nobilis, et spectabilis dominus Georgius<br />

a Castro Rupto de Strigno Vicarius Castri Alti. Domina Catherina eius uxor filia quondam<br />

domini Ioannis Etinger de Tridento. Ser Andreas de Sandris vallis Flemarum habitator Telvi.<br />

Dominus Albertus a Castro Rupto de Strigno, et Ioannes Antonius Bosius testes Strigni.<br />

Vendraminus, et Georgius fratres quondam ser Petri Busarelli de Bleno. Iacobus Ruopelis de<br />

Strigno arbiter etc. Ser Morandus Morandini de Castello Thesini, et Ioannes Antonius Boxius<br />

dicti loci ambo testes Strigni. Paulus de Romano de plebe Thesini. Ecclesia sancti Egidii<br />

Hospitalis. Paulus Insomi. Ioannes Maria Insomi. Rector ecclesiae s. Egidii. Melchior Insomi<br />

quondam Baldassaris de Hospitali. Quondam domina Magdalena filia quondam ser Michaelis<br />

Orsinger de Canali Sambuco. Ioannes Maria quondam magistri Iacobi Calzolarii de Strigno.<br />

Nobilis, et spectabilis dominus Georgius a Castro Rupto de Strigno Vicarius Castri Alti.<br />

Rev.dus dominus presbiter Thomas Boxius de Castello Thesini plebanus plebis Strigni.<br />

Spectabilis dominus Ioannes Baptista de Rippa Vicarius iurisdictionis Ivani. Ser Gasparinus<br />

Spata de Castello Thesini habitator Scurellarum. Bartholomaeus filius quondam Dominici<br />

77


quondam providi viri ser Bernardini Durigati de Castello Thesini habitator Scurellarum.<br />

Ecclesia parochialis s. Mariae et Zenonis de Strigno. Ser Antonius quondam Laurentii Claudi.<br />

Rector s. Egidii de Hospitali. Zenon quondam Iorii Stropae de Telvo Superiori. Librae 61 et<br />

carantani sex denariorum monetae meronansis (sic). Tofolus Tofolinus de Telvo Superiori.<br />

Dominus Ioannes Dominicus ab Oleo notarius de Asiago anno 1562. Ser Iacobus Ruopelis<br />

syndicus, et alii omnes incolae et Vicini Strigni. Magister Ioachinus de Rotis pictor veronensis<br />

habitator Roboreti testis Strigni. In villa Villae. Melchior Castellanus de villa Villae. Burgum<br />

Ausugii. Quondam nobilis dominus Baptista a Castro Rupto de Strigno. Dominus Albertus et<br />

Hieronymus fratres filii quondam dicti quondam domini Baptistae. Dominus Georgius a Catro<br />

Rupto notarius anno 1560 et 1564. Ser Sebastianus Lupus testis Strigni. Iulianus Sartorellus de<br />

Thesino, et magister Ioachinus pictor veronensis habitator Roboreti testes Strigni. Iulianus<br />

Sartorellus filius quondam ser Simonis Surdi de Castello Thesini agens Strigni. Ser Antonius<br />

Victorellus, et Iacobus eius filius de Strigno. Bernardus Iorius de Spera in suo testamento iussit<br />

sepeliri cum exequiis funeralibus, videlicet obitu, septimo, trigesimo, et anniversario, et pro<br />

quolibet officio celebrentur tres Missae, et quolibet anno una Missa. Petrus filius magistri<br />

Castelini Barezae de Strigno. Rev.dus pater Frater Ioannes Maria feltrensis cappellanus Bleni.<br />

In villa Scurellarum, in plathea sub ulmo, ubi solitae sunt fieri ordinationes, et Regulae, in<br />

plena, et generali Regula, ordinata per magistrum Dominicum Fabrum massarium hominum, et<br />

Communitatis Scurellarum, et convocata de domo in domum iuxta solitum per Franciscum ab<br />

Aqua, et Laurentium Bosium saltuarios. Magnificus dominus Georgius Artze capitaneus Castri<br />

Ivani pro illustri et generioso barone domino Christophoro de Wolchenstain domino dicti castri,<br />

et caesareo consiliario. Spectabilis et excellens doctor dominus Gratiadeus de Gratiadeis Burgi<br />

Ausugii. Bastianus a Palude, Baldassar Valandri, Georgius Boxius, et alii omnes Vicini, et<br />

incolae Scurellarum. Ego Ioannes Maria Durigatus notarius, syndicus, et procurator hominum,<br />

et universitatis Strigni, cum praesentia ser Iacobi Ruopelis syndici praeteriti. Magister Antonius<br />

a Mulabus. Iura nobilium a Castro Rupto de Strigno. Nobilis dominus Georgius a Castro Rupto<br />

Vicarius Castri Alti. Magnificus et generosus dominus Dietrich de Trautmanstorffer filius<br />

quondam illustris, et generosi domini Nicolai de Trautmastorffer equitis, et consiliarii caesarei,<br />

domini a Turri Francha, et Castri Alti, vendidit nobili, et magnifico domino Iacobo a Castro<br />

Rupto de Strigno capitaneo Primerii ementi nomine nobilis dominae Ellenae filiae quondam<br />

nobilis, et magnifici domini Ambrosii Rochabrunae de Tridento, uxoris suae, plura loca, et<br />

bona. Plures mastelli vini mundi, boni, et puri ad mensuram Castri Alti. Ioannes filius Baptistae<br />

Barezae de Strigno, Simon de Franceschinis Vallis Camonicae murator Strigni, et Ioannes<br />

Antonius filius mei notarii Ioannis Mariae Durigati. Egregius dominus Ioannes Michael<br />

Passinger notarius Strigni. Iacobus Ruopelis. Benedictus de Trentis. Dominus Gasparinus Buffa.<br />

Dominus Fabianus Buffa. Baltassar Buffa. Melchior Blasionus. Ioannes Bareza. Egregius<br />

dominus Gasparinus Buffa de plebe Thesini habitator Telvi Inferioris. Ser Antonius<br />

Franceschinus quondam ser Ioannis Francisci Franceschini de Castello Thesini testis Telvi.<br />

Ioannes Zotele de Roncegno. Andreas filius ser Petri de Vina de Telvo Inferiori matrimonium<br />

celebravit anno 1558. Rev.dus dominus presbiter Gaspar filius quondam Fait 71 Pinteri alemani<br />

habitatoris Telvi anno 1558. Rev.dus dominus presbiter Gerardus de Carlis de Asiago habitator<br />

Telvi, anno 1558. Rev.dus presbiter Thomas Boxius plebanus Strigni anno 1564 die 2 octobris.<br />

Petrus filius ser Pasqualini de Pasqualinis de Hospitali. Domina Catherina filia quondam domini<br />

Hieronymi cognominati Stigelmayr tridentini, et uxor domini Ioannis quondam domini Ioannis<br />

Dominici hospitis de Hospitali iurisdictionis Castri Ivani feltrensis diocesis. Spectabilis, ac<br />

nobilis dominus Georgius a Castro Rupto Vicarius Castri Alti consanguineus et affinis dictae<br />

dominae Catherinae. Baldassar quondam Donati Buffae de plebe Thesini. Ser Gasparinus Buffa<br />

de Cintho. Magnificus et nobilis dominus Iacobus a Castro Rupto, spectabilis dominus Georgius<br />

Carolus, et Ferdinandus, et Firmianus fratres et filii quondam nobilis, et magnifici domini Basii<br />

a Castro Rupto, viventis annpo 1563. Gaspar Cibinus de Telvo Inferiori. Gaspar Pauli Caprae de<br />

Telvo. Iacobo Vicentino vendidit Balthassar della Rosa eius cugnatus, et infra eius sororius. Ser<br />

71 Fait, idest Viti.<br />

78


Antonius quondam Laurentii Claudi supple de Strigno emit. Nobilis et spectabilis dominus<br />

Georgius a Castro Rupto de Strigno Vicarius Castri Alti emit die 23 octobris 1564. Ser Michael<br />

Ursinger 72 de Canali Sambuco. Providus vir ser Michael quondam Ioannis Ursinger Canalis<br />

Sambuci emit a Bernardino quondam Baldi de Baldis de Hospitali petiam unam terrae arativae<br />

unius campi cum duabus plantatis vitium intus, et media opera prativae clausurivae cum altanis<br />

intus, in Regula Hospitalis. Georgio Artz capitaneus Ivani manu propria. Magnificus dominus<br />

Gaspar Genettus capitaneus generalis. Ser Antonius quondam Melchioris de Rippa de plebe<br />

Thesini dedit magnifico domino Gaspari Genett in praesentiarum capitaneo generali. Rev.dus<br />

rector sanctae Margarethae de Castro novo. Albertus Albertini testis Scurellis. Nobilis dominus<br />

Albertus a Castro Rupto. Dominus Hieronymus eius frater. Nepotes eius 73 et ex quondam<br />

Antonio olim eius fratre die XI novembris 1564. Nobilis dominus Fermianus a Castro Rupto de<br />

Strigno habitator Levigi. Magnificus dominus Georgius Artz capitaneus Castri et iurisdicionis<br />

Ivani faciens nomine illustris, et generosi baronis domini domini Cristophori de Bolchenstain<br />

domnini dicti Castri et caesarei consiliarii. Michael filius ser Andrigi quondam Andrigeti de<br />

Brolo de Roncegno 74 . Nobiles, et magnificus et spectabiles domini Iacobus, Georgius, et<br />

Ferdinandus fratres filii quondam magnifici, et nobilis domini Blasii a Castro Rupto de Strigno.<br />

Dominus Carolus eorum frater. Domini Albertus, et Hieronymus fratres filii quondam nobilis<br />

domini Baptistae a Castro Rupto patrueles, et consortes eorum. Cimiterium ecclesiae s. Mariae,<br />

et Zenonis de Strigno in tumulo magistri Vincentii Furlani de Villa obitus, septimum,<br />

trigesimum, et caput anni. Mastellos tres vini braschati. Magnificus dominus Genetus alias<br />

capitaneus Ivani. Magnificus dominus Georgius Arzt capitaneus castri Ivani. Gasparinus<br />

quondam Antonii Trenti Lamoni de Strigno. Haeredes quondam nobilis domini Baptistae a<br />

castro Rupto confines in Regula Strigni. Hactenus raptim ex citato Prothocollo Ioannis Mariae<br />

Durigati de anno 1564.<br />

1055. Anno 1564, die sabati 12 februarii, indictione 7 Telvi. Praesentibus ser Sebastiano<br />

Sartorello habitatore Telvi, et ser Ioanne Antonio Bosio habitatore Strigni, magister Iacobus<br />

quondam Petri a Molino de Asiago districtus Vincentini habitator Telvi Inferioris, dictus etiam<br />

magister Iacobus Vincentinus quondam Petri a Molino de Asiago habitator Telvi, vendidit<br />

egregio domino Gasparino Buffae de plebe Thesini commoranti Telvi petiam unam terrae<br />

prativae mediae operae in circa, iacentem in Regula Telvi Inferioris, in loco dicto alli Pradi da<br />

Maso sora la Stradella. Cui cohaeret a mane aqua Mansus, a meridie Paulus Victoris, a sero<br />

Nicolaus de Victoribus, a septentrione haeredes Iacobi Victoris, salvis etc. Ad habendum etc. Et<br />

hoc fecit nominatim pro pretio rhenensium duodecim in ratione librarum quinque pro singulo<br />

rhenense monetae meronensis (sic). Ioannes Maria Durigatus notarius scripsit.<br />

1056. Anno 1564 indictione 7, die sabati 15 mensis ianuarii, in villa Strigni, in stuba domus<br />

egregii domini Ioannis Michaelis Passinger notarii. Praesentibus ipso domino Ioanne Michaele,<br />

et Georgio quondam magistri Francisci cerdonis, ac Bartholomaeo muratore de Castro novo<br />

praecone Curiae Ivani omnibus ad infrascripta testibus adhibitis, vocatis, et rogatis. Ibique<br />

Ioannes Maria quondam Michaelis Gisloti de Scurellis habitator villae Villae faciens per se, et<br />

haeredes suos, ad proprium iure perpetuo, et imperpetuum, pro libero, et expedito allodio dedit,<br />

vendidit, et tradidit Andreae eius fratri ibi praesenti, pro se et haeredibus suis stipulanti,<br />

recipienti, et ementi petiam unam terrae prativae <strong>tabularum</strong> trecentarum et sexaginta unius in<br />

circa, quam habet pro indiviso cum dicto emptore fratre suo, positam, et iacentem in Regula<br />

Scurellarum, in loco dicto a Tezo. Cui petiae terrae cohaeret a mane via communis, a meridie<br />

haeredes Nicolai Gisloti, a sero Melchior etc. salvis verioribus confinibus. Ad habendum,<br />

tenendum, et possidendum, et quicquid etc. Cum omnibus etc. Et hoc fecit nominatim pretio<br />

72<br />

Orsinger.<br />

73<br />

Catherina et Ioannes Maria.<br />

74<br />

Nicolaus Ruopelis de Strigno. Donatus Episcopi confinis Strigni. Antonius Episcopi confinis.<br />

Iacobus Tosolinus confinis.<br />

79


inter eos convento rhenensium quatuordecim, et librae unius denariorum monetae meronansis<br />

(sic) computatis libri tribus cum dimidia pro mercede instrumenti acquisitionis ser Antonio<br />

Barezoto de dicto prato. Quos, <strong>sive</strong> quod pretium dictus Ioannes Maria venditor contentus, et<br />

confessus fuit, habuisse, et recepisse a dicto emptore modo infrascripto, videlicet. Et primo<br />

libras triginta tres, et carantanos novem datos, seu promissos eius nomine ser Antonio Barezoto<br />

pro recuperationi dicti prati computata mercede instrumenti suprascripti, et residuum in<br />

promptis pecuniis ibidem ad praesentiam testium suprascriptorum meique notarii infrascripti<br />

datis, et manualiter exbursatis pro integrali solutione dicti pretii. Renuntians etc. Constituens se<br />

dictus venditor precario nomine, vel quasi ipsius emptoris tenere, et possidere dictam rem<br />

venditam donec, et quousque illius idem emptor tenutam intaverit, et possessionem acceperit<br />

corporalem. Quam accipiendi et sua propria auctoritate, et retinendi deinceps si licentiam<br />

omnimodam tribuit atque dedit. Promittensque dictus venditor per se, et haeredes suos eidem<br />

emptori praesenti, pro se, et haeredibus suis stipulanti, et recipienti, de evictione, et legitima, ac<br />

perpetua ipsius rei a quocumque deffensione, et omnium suprascriptorum firmitate, et<br />

ratihabitione, et numquam contrafacere, opponere, vel venire per se, vel alios aliqua ratione, vel<br />

causa, de iure, vel de facto, in et sub poena dupli dicti pretii stipulatione praemissa, et<br />

refectionis omnium damnorum, expensarum, et interesse litis, et extra, ac obligationis omnium<br />

bonorum suorum mobilium, et immobilium praesentium et futurorum.<br />

Ego Ioannes Maria Durigatus notarius praedictis affui, et rogatus scripsi.<br />

Ego autem Frater Ioannes Chrysostomus Thovatius de Avolano servus Iesu Christi, et<br />

chronologus Provinciae Vigilianae Ordinis Minorum descripsi ex pessimo protocollo dicti<br />

Durigati die 13 novembris 1800 in conventu tridentino s. Bernardini, pro servanda formula<br />

eiusdem notarii; et quia olim Tridenti, nempe ad annum 1398, et 1545 fuit Contrata Gislotae,<br />

dicta etiam Portella, ut notavi in regionario tridentino.<br />

1057. Anno 1640, die 24 aprilis scriptum: Divisiones inter dominos Michaelem<br />

Christelum, Vigilium, et Lazarum filios quondam domini Antonii Contii de Nogaredo.<br />

Quoniam saepe unio parit discordiam, ideo ibidem constituti praedicti domini fratres de<br />

Conziis, nolentes amplius in communione bonorum eisdem relictorum per praedictum quondam<br />

dominum Antonium patrem, et quondam dominam Luciam matrem communem, decreverunt de<br />

dictis bonis ad divisionem devenire, et ea in quatuor partes dividere, mediantibus Stephano<br />

Andreata, et Christophoro Fontanario ambobus Costae Savinae, tamquam attinentibus, et amicis<br />

ibidem praesentibus.<br />

In prima enim parte obventa supradicto domino Lazaro posita fuerunt bona infrascripta. Et<br />

primo la mità della cosina verso la scala con questo, che debbi stropar l'uscio usitato verso la<br />

scaleta, et farlo alla scala con la sua servitù di detta scala. Item a camera no... dentro di detta<br />

cosina. Item li doi volti sotto la detta camera. Item la stalla sotto l'ara con l'ara sino alla via<br />

comune secondo li termini piantati comenzando alle confini tra misser Michel fratello, et esso<br />

misser Lazaro sino alla via comune. Con questo però che non possi impedire il transito con<br />

carri, o di scaricar feni etc. etc.<br />

Omissi etc.<br />

Item un bosco dentro in sommo al bosco del Mintel con la quarta parte del bosco del Pian<br />

de Metrem, et la sua parte del prato, et bosco del Fodesché, tutto in un circuito conforme alli<br />

termini piantati, et croce fatte, confina a mattina con misser Michele et misser Vilio fratelli,<br />

mediante il Pian da Metrem, et sentier de Metrem, che va in dentro per drittura insino al<br />

Comune, iusto li termini piantati, a mezodì misser Michel fratello, a sera misser Vilio fratello e<br />

misser Michel fratello, e la via comune usitada, a mezzanotte la Cadrate parte et parte il<br />

comune.<br />

Item un bosco detto di Prasech dalla parte verso la Rozola, a mattina il possessor, a mezodì<br />

heredi de Antonio dalla Rosa de Canzolin, mediante la Rozola, a sera la via comune, a<br />

mezzanotte misser Michel fratello. Quam partem antedictus dominus Lazarus acceptavit pro<br />

iusta, et aequali parte omnium bonorum stabilium, et de ea se tacitum, et contentum vocavit.<br />

80


Item un bosco della quantità, che si ritrova in logo detto al Mintel, a mattina la via<br />

consortale tra li domini fratelli predetti Consi, mezodì misser Cristel frartello, sera via comune,<br />

mezanotte misser Michel fratello, secondo li termini piantati.<br />

Item un bosco sopra il Pian de Metrem della quantità conforme li termini piantati, a mattina<br />

il Comune de Nogaré. et la via conforme li termini piantati, mezodì misser Christel fratello, sera<br />

la via consortale tra detti domini fratelli Conzi, meza notte misser Michel fratello.<br />

Item il bosco a monte aquistado da Odorico dalla Casa granda conforme alle confini<br />

vechie, a mattina heredi de Nicolò Sartor, mezodì Rocho della Casa granda, sera heredi de<br />

Antonio della Casa granda, meza notte heredi de Nicolò della Casa granda.<br />

Item un bosco sopra li campi dentro in cavo li pradi del Fodesché, la parte de sotto iuxta li<br />

termini, et croce fatte, a mattina misser Lazaro fratello, mezodì misser Michel fratello, sera<br />

misser Christel fratello, meza notte il Comune de Cadrata, qual bosco habbi la strada usitada per<br />

li pradi delle altre parti. Quam partem antedictus dominus Vigilius acceptavit etc.<br />

Item una parte della laita dellà dentro con bosco, et grezo della quantità, che si ritrova, a<br />

mattina misser Vilio, et misser Michel fratelli con loro boschi, mezodì missr Vilio fratello, sera<br />

misser Vilio, et misser Michel fratello, meza notte il Comune de Fornas, iusto li termini piantati,<br />

e croce fatte, et la sua strada sia parte per la laita di qua fuori toccata a misser Vilio, et parte di<br />

sotto per il grezo del Campo de' Signori toccato a misser Michele dellà dentro del Campo de'<br />

Signori etc. etc.<br />

Omissis etc.<br />

Actum et publicatum fuit in villa Nogaredi, in stuba domus domini Vigilii supradicti die<br />

vigesima quarta mensis aprilis anno Domini millesimo sexcentesimo quadragesimo, indictione<br />

octava, praesentibus ibidem domino Michaele filio quondam alterius domini Michaelis Conzii,<br />

Iacobo filio quondam Ioannis Facini, et Ioanne filio quondam Antonii a Domo magna, omnibus<br />

de Nogaredo testibus ad infrascripta adhibitis, vocatis, et rogatis.<br />

Ego Ioannes Abundius Crottus notarius Pergini rogatus scripsi, publicavi, et in fidem me<br />

subscripsi.<br />

L.+S. Ego Ioannes Baptista filius quondam nobilis, et spectabilis domini Ioannis Abundii<br />

Crotti, publcius imperiali auctoritate notarius, relevator scripturarum suprascripti domini mei<br />

patris suprascriptum instrumentum propria manu fideliter descripsi, et facta cum eo collatione<br />

ex suo originali, concordare inveni. In quorum fidem me hic authentice subscripsi, apposito<br />

solito meo notariali signo etc. Ad laudem Dei, Deiparaeque Virginis Mariae.<br />

Et ego Frater Ioannes Chrysostomus de Auolano Minorita Reformatus ex authentica<br />

membrana olim notarii Ioannis Baptistae Crotti descripsi hac die 7 novembris 1800 petente<br />

Concio nogaretano, qui anxie querit terminos cuiusdam nemoris, in sacro conventu s. Bernardini<br />

apud Tridentum. Exemplum autem, quod Concio datum fuit, praefert hunc titulum: Estratto<br />

d'una carta pergamena contenente le divisioni tra i fratelli Conzi di Nogaredo.<br />

1058. Anno 1765 presbyter Leonardus Fadanellus de Cadino director cameralis, idest<br />

oeconomus castri tridentini, dedit propria manu sequentes literas patentes: Per il mutuo<br />

compasso, che vigge coll'augustissima Casa d'Austria, e con tutti li principi dell'impero con<br />

questo principato, e vescovado di Trento, favoriranno li signori daziari lasciar passare libero di<br />

dazio un botticello vino del Toccai segnato... provisto da questa rev.ma Camera di Trento per le<br />

sue occorrenze, assicurandoli della mutua corrispondenza. In fede etc. Dato in Trento li 6<br />

genaro 1765.<br />

(L.+S. episcopalis) P. Leonardo Francesco Fadanelli direttore camerale etc.<br />

Nota. Vinum utique Tridentum venit; sed non omnes telonearii admiserunt descriptas<br />

literas, nominatim brixinenses, prout ex ipso Fadanello monui in libro, cui tit. Prezzologia<br />

trentina pag. 136, num. 667. Porro Tokai, latine Tokeum, civitas parva, sed fortis Hungariae<br />

superioris, dicitur celebris per li suoi vini eccellenti, giudicati li migliori d'Europa, teste<br />

Vosgenio in Dictionario geographico portatili verbo Tokai, edit. Remond. 1757.<br />

81


1059. Anno 1778 in libro parochiali Baptizatorum Pergini scriptum fuit: Die 22 augusti<br />

1778, Frassilongi. Stephanus filius Christiani filius Ioannis Pruner et Dominicae filiae Viti<br />

Rodler de Fierotio natus ex legitimo matrimonio hora nona noctis elapsae. Baptzatus a me P.<br />

Ioanne Dominico de Paulis de licentia. Patrini fuere Dominicus Roat Vignolae nomine Ioannis<br />

Baptistae Gruober, et Dominica uxor Ioannis Toller Frassilongi.<br />

Nota. Addo ego, quod Stephanus coepit grammaticae studere, sed ob defectum ingenii,<br />

monente magistro, huiusmodi studium valedixit, et petiit admitti inter nostros fratres laicos.<br />

Igitur habitum nostrum induit in conventu nostro burgensi die 3 octobris 1800 sub nomine<br />

fratris Cosmae, sed die primo decembris eiusdem anni vivere desiit ex febri acuta, <strong>sive</strong><br />

pleuritide, quae ipsum tertio die infirmitatis omni sensu privavit, unde non potuit sacro Viatico<br />

muniri, nec professionem regularem causa mortis, iuxta privilegia sanctae apostolicae Sedis<br />

emittere. Fuit nepos Stephani Prunneri nunc etiam curati madranensis, et olim nostri fratris<br />

Thomae Prunneri diaconi vita functi hic Tridenti anno 1756, die 21 decembris, ex simili morbo.<br />

Stephanus venit primum ad me tunc Guardianum ut admitteretur inter nostros fratres.<br />

1060. Anno 1725 in Concilio romano titulo V, cap. 2 Benedictus Papa XIII decrevit, quod:<br />

Regulares, suorum vigore privilegiorum, tuto, absque novo indulto apostolico, extra tempora<br />

sacris initiantur. Ita titulus, et lemma capitis. Caput autem ad literam hoc est: Quo vero ad<br />

Regulares, privilegia a summis pontificibus habentes, <strong>sive</strong> expresse, <strong>sive</strong> per viam<br />

communicationis concessa, sacros videlicet Ordines extra tempora suscipiendi; cum privilegia<br />

ipsa in suo robore persistant, nec iis derogatum fuisse constet, decernimus proinde, Regulares<br />

eosdem, absque novo indulto apostolico, tuto posse extra tempora ordinari. Vide infra num.<br />

1065, 1066 et 1067, ac To. 6 epist. 2076 ac 1089. Etiam Index dicti Concilii habet: Regulares,<br />

suorum vigore privilegiorum, tuto, absque novo indulto apostolico, extra tempora sacris<br />

initiantur. To. 1, Hist. Lit. Ital. edito venetiis 1750, pag. 310, est respondum cuiusdam s.<br />

Congregat. specialiter a Benedicto XIII deputatae, datum anno 1725 mense maio huius tenoris:<br />

Privilegia a Summis Pontificibus tam ante, quam post Tridentinum sine iure communicationis<br />

concessa Regularibus, susciepiendi Ordines Sacros extra tempora persistere in suo robore, nec<br />

eis fuisse umquam derogatum ac proinde tuto posse Regulares ordinari extra tempora absque<br />

novo indulto apostolico. Hic deest ly eosdem.<br />

1061. Anno 1784 exhibitus fuit Pio sexto Papae libellus sequentis tenoris: Extra. Alla<br />

Santità di Nostro Signore PP. Pio VI. Per Fra Bernardo da Samoclevo sacerdote Minore<br />

Riformato della Provincia di Trento. Intus autem:<br />

Beatissimo padre.<br />

Fra Bernardo da Samoclevo sacerdote, e religioso professo ne' Minori Riformati della<br />

Provincia di Trento soggetto immediatamente al vescovo principe di Trento, umilissimo oratore<br />

della S. V. riverentemente espone aver sofferte delle vertigini di testa, e che uscendo dal<br />

confessionale si è rirovato cieco, e che fatti apprestare gli opportuni rimedii per vedere di<br />

riacquistare la vista, ne ha avuto il vantaggio di vedere in confuso le cose con essere dichiarato<br />

da professori il suo male gutta serena. Essendo però restato incapace a poter leggere, e<br />

desiderando il povero supplicante che è nell'età d'anni 34 circa di poter celebrare la santa Messa,<br />

supplichevole ricorre alla S. V. acciò voglia degnarsi concederle l'indulto di poter celebrare ne'<br />

giorni festivi e doppi la Messa votiva della Beata Vergine Maria, e ne' giorni feriali, e<br />

semidoppi la Messa votiva de' defonti. Che etc.<br />

Ex audientia sanctissimi die 17 augusti 1784.<br />

Sanctissimus attentis expositis remisit preces arbitrio et conscientiae Ordinarii, cum<br />

facultatibus necessariis, et opportunis ad hoc, ut facto experimento coram ceremoniarum<br />

magistro, an adsit in impedimento deformitas, quae scandalum pariat in populo, vel divinis<br />

praestet impedimentum, ac comperto oratorem in nullis deficere, eidem petitam facultatem<br />

indulgeat; ea tamen adiecta lege, celebrandi minime in aliqua cappella remota alicuius ecclesiae,<br />

seu etiam in ecclesia publica, hora tamen minus a populo frequentata, et cum assistentia alterius<br />

sacerdotis, vel diaconi, quatenus eo indigere videatur. Contrariis quibuscumque non obstantibus.<br />

82


L+S. Innocentius Mercanti substitutus<br />

Barluzzi<br />

Facto experimento coram venerabili Fr. Ioanne Chrysostomo a Volano, et comperto<br />

deformitatem, de qua etc. conceditur petita facultas ad sensum indulti pontificii et non aliter etc.<br />

Signatum die 13 septembris 1784<br />

Ioseph Antonius de Menghin Provicarius generalis.<br />

Nota. Pater Bernardus Ciolus de Samoclevo Missam celebrare omnino desiit hoc anno<br />

1800 ante maium. Vivit adhuc in valetudinario Tridenti hoc die 2 decembris 1800, caecus, et<br />

gibbus. Natus est die 24 ianuarii 1752, cucullam induit die 24 maii 1773, caecusque apparuit in<br />

ecclesia parochiali Enni Anauniae Inferioris anno 1783. Experimentum eius mihi commissum<br />

feci in capella dicti valetudinarii, vocatus ad id cum essem Tridenti apud moniales SS. Trinitatis<br />

residuas, ut assisterent moribundae Matri sorori Mariaeangeale meae poenitentis, aliis iam<br />

translatis ad s. Michaelem die undecima septembris, et aliis quinque saecularizatis. Idem<br />

Bernardus obiit Tridenti in valetudinario s. Bernardini anno 1803 die 3 martii.<br />

1062. Anno isto 1801, die 6 februarii accepi ultro exhibitos duos libellos supplices, quos<br />

tridentini, ac roboretani porrexerunt Macdonaldo 75 supremo Generali militiae rheticae, vulgo de'<br />

Grisoni, nunc in castro tridentino commoranti. Huius tenoris sunt. Prior tridentinorum baronis<br />

Sigismundi Xaverii Trentini, olim archiconsulis.<br />

Generale in Capo.<br />

L'Armata francese d'Italia, condotta dallo stesso suo Generale in Capo Bonaparte 76 , ora<br />

primo console, occupò quesa città li cinque settembre 1796 e la tenne per due mesi: vi stabilì un<br />

governo provisorio composto di eletti dai popoli, subordinato all'ottimo Generale di divisione<br />

Vaubois 77 : vi confermò le leggi, ed usi patrii: con sorprendente benignità accolse la sua<br />

municipalità, promettendole protezione. Fu di nuovo occupata al fine del gennaio 1797 per due<br />

mesi, e più dal fu Generale di divisione Joubert. Giunto egli appena in Trento attestò alla<br />

municipalità i medesimi generosi sentimenti del prelodato Generale in Capo da lui stesso<br />

insinuati in seguito con lettera firmata di proprio pugno qui unitamente in copia fedele<br />

rassegnata.<br />

Per tutto questo tempo, cioè di quattro mesi e più, la municipalità trovò sempre facile<br />

accesso a quei Generali, e benigno ascolto, ogni qual volta fu violata la patria Costituzione:<br />

furono alleggeriti gli aggravi accompagnati sempre da obbliganti maniere. Se questi paesi<br />

dovettero subire ai diritti del conquistatore, non furono oppressi però, eccettuati alcuni eccessi<br />

inevitabili in mezzo alle armi. Il privato non sofferse danno sensibile. Un tal contegno<br />

dell'Armata d'Italia impresse in questi popoli una vantaggiosa opinione verso la nazione<br />

francese, e questa opinione illustrò i di lei trofei, e non v'ha dubbio facilitò le ulteriori sue<br />

imprese, quella singolarmente del Generale Joubert di felicemente penetrare per li passi più<br />

angusti del Tirolo verso la Carintia.<br />

Per la stessa opinione non abbiamo paventato il vostro ingresso, o Generale, a questa nostra<br />

Patria, ed abbiamo il coraggio d'implorare dall'umanità vostra<br />

Che sia moderata, e diminuita la contribuzione di guerra insinuataci.<br />

Che vi si computi il già prestato in generi da questo pubblico e dai privati.<br />

Che ci sia concessa dilazione congrua al pagamento.<br />

Che cessino, o almeno si moderino le pretese del militare alloggiato nelle case de' privati,<br />

fatte spesso con scialacquo, e modi li più aspri.<br />

Vi supplichiamo, o Generale, d'uno sguardo al nostro alpestre suolo, aggravato da sei anni<br />

in qua dagli enormissimi pesi della guerra, oltre la considerabile ordinaria contribuzione detta<br />

75 Mac Hibernis est filius Mac-Petri, Mac-Pauli.<br />

76 Hoc anno 1804 creatus fuit imperator francorum.<br />

77 Hic stationem suam fixit Avisii.<br />

83


staurale, e queste spese di guerra sono ancora insolute. Sono già quattro anni ch'è sospeso il<br />

pagamento del Pro sopra i capitali di detto pubblico a gravissimo danno de' creditori.<br />

La contribuzione di cinquantamila Lire tornesi esatta dal Generale Joubert sopra tutti li<br />

paesi del Tirolo in allora conquistato, è parimenti insoluta, ed a carico dei soli prestatori trentini,<br />

che la formarono sulla garanzia di questo pubblico.<br />

Imploriamo la votrsa giustizia, o Generale, acciocché venga prontamente abbonata in<br />

questo incontro medesimo dagli altri paesi in proporzione del loro tangente.<br />

Considerate l'estrema carestia dell'anno corrente, accresciuta dall'odierno enorme consumo:<br />

l'eccessivo prezzo delle derrate di prima necessità del tutto mancanti; e l'arenamento dello<br />

smercio de' nostri prodotti: finalmente la desolazione delle nostre abitualmente sterili campagne,<br />

mentre dovranno restare incolte nella vicina primavera per al mancanza de' bovi, e de foraggi.<br />

Eccovi, o Generale, in succinto la genuina dolorosissima situazione di questo popolo, che<br />

noi rappresentiamo. Chiunque saggio, e probo ve lo attesterà egualmente, e forse maggiore. Se<br />

voi non ci esaudite, il popolo trentino, la di cui condotta fu encomiata dall'Eroe della Francia,<br />

cui egli promise singolar favore nelle occasioni, sarà ridotto alla più deplorabile e perpetua<br />

mendicità, mentre appunto quell'Eroe fa ogni sforzo in faccia del mondo tutto, onde la<br />

repubblica di Francia in mezzo alle vittorie trionfi in umanità, e moderazione.<br />

Del sg. B. T.<br />

Libellus alter Roboretanorum scriptus a doctore Alberto Turrino roboretano hic est 78 .<br />

Eccellenza.<br />

Se le nostre parole potessero assumere il tristo aspetto di quella necessità, che ci costringe a<br />

parlare, noi siamo certi, Eccellenza, che a più compassionevole orazione non sarebbe da voi mai<br />

stata udita, di quella, con cui noi deputati del popolo imploriamo ribasso, e dilazione della<br />

contribuzione sul Tirolo Meridionale.<br />

Noi sappiamo, che un conquistatore può dal vinto esigere tutto; ma v'ha però una cosa, che<br />

non può essere neppure dal vincitore esatta, ed è l'impossibile. In questo numero cadde appunto<br />

la contribuzione da voi dimandata. E come non deve essere tale in un paese fatto dalla natura<br />

stessa per esser povero!<br />

A confronto degli altri paesi il Tirolo è sempe stato uno scheletro; ma ora il Tirolo è lo<br />

scheletro de se medesimo. Dieci anni di guerra: il nostro commercio interamene distrutto:<br />

devastate le campagne: il denaro smunto dalle borse de' pubblici e de' privati colle continue<br />

imposte: spenta l'industria: la carestia universale, e l'inevitabile fame colla temuta disperazione.<br />

Terribile è il nostro stato presente; ma più spaventoso il futuro.<br />

Tutto il numerario, che circola nel nostro paese non arriva forse alla somma da voi richiesta<br />

per la contribuzione. Come si può vederlo versare nella contribuzione, se dobbiamo vedere i<br />

nostri simili in procinto di perire di fame, quando non vengan soccorsi con qualche provigione<br />

di grani?<br />

Eccellenza, le due virtù, che tanto onorano il guerriero francese sono la fortezza contro il<br />

nemico armato, e l'umanità verso il vinto, e verso le popolazioni innocenti, ed inermi. Queste<br />

due virtù amano d'essere accoppiate per rendere l'uomo immortale.<br />

Se fosse in nostra libertà di pagare, e di pregare, non vorressimo arrossire di mostrare<br />

affetto all'oro coll'importunarvi con vani lamenti per salvarlo: ma siamo in necessità di pregare,<br />

perché non siamo in grado di pagare.<br />

Una grazia necessaria è dunque quella che noi dimandiamo, e a voi non resta altro arbitrio,<br />

o Generale, che o di farvi benemerito dell'umanità con una generosa indulgenza alle nostre<br />

miserie, o d'incrudelire contro vostra natura sulle afflitte nostre persone. Scegliete, o Generale, e<br />

della vostra scelta sarà testimonio la storia e giudice la posterità.<br />

Trento li 19 gennaio 1801.<br />

78 Iste typis editus fuit in Ephemeridibus augustanis anno 1801 ante 12 februarii. Albertus est ortu de<br />

Vado Casario, incolatu roboretanus, doctor egregius, et frater duorum presbyterorum.<br />

84


Li Deputati de' distretti del Tirolo Meridionale.<br />

1063. Anno isto 1801, die veneris 13 febraurii noster P. Guardianus Iosephus Antonius a<br />

Clesio futurus concionator quadragesimalis ecclesiae cathedralis tridentinae, accepit literas<br />

sequentis tenoris: Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis<br />

canonicus et in spiritualibus Vicarius Generalis capitularis Tridenti. Attesa l'estrema penuria di<br />

quest'anno venite autorizzato a concedere a quelle famiglie della vostra parrocchia, che faranno<br />

a voi ricorso la licenza di poter nella colazione della sera della prossima quaresima nei giorni, in<br />

cui è permessa la carne, servirsi del brodo, o del semplice condimento di grasso, salva sempre<br />

per quelli, che sono obbligati la sostanza del digiuno. In quorum etc. Datum Tridenti die 8<br />

februarii 1801. Zambaiti Vicarius Generalis capitularis<br />

Petrus Ioseph Cloch cancellarius.<br />

Extra. Per il rev.do padre predicatore quaresimale. Da pubblicarsi.<br />

Nota. Ceterum uti apparet ex contextu literae istae ad parochos directae sunt. Eas ego non<br />

satis intelligo.<br />

1064. Anno isto 1801, die sabati 14 februarii noster Pater Guardianus futurus praedicator<br />

cathedralis accepit a Curia ecclesiastica literas sequentes: Foris. Per il Padre predicatore<br />

quaresimale. Intus autem typis impressa omnia prorsus sine sigillo:<br />

Attentis facultatibus a Sacra apostolica nunciatura viennensi communicatis, gravissima, ac<br />

prope extrema annonae caeterorumque comestibilium hoc anno caritate, aliisque iustis, ac<br />

urgentibus causis, conceditur incolis............. usus carnium in imminenti quadragesima, demptis<br />

feria quarta Cinerum, et Quatuor temporum, feria sexta et sabbatho cuiuslibet hebdomadae, nec<br />

non feria quinta et sexta atque sabbatho maioris Hebdomadae, salva de reliquo subsistentia<br />

ieiunii, quae, axcepta dominica, in unica comestione consistit, aliisque ab ecclesia ea de re<br />

statutis.<br />

Illi vero, qui esu carnium uti intendunt, singulis diebus, quibus hic usus permittitur,<br />

quinquies Pater, et Ave recitare tenentur 79 .<br />

Caeterum licet Ecclesia mater ob miserrimas, et omnino singulares temporum angustias<br />

tanta nobiscum utatur indulgentia; ne quis existimet, divinum poenitentiae praeceptum cessasse,<br />

aut praescriptis praecibus quadragesimalis ieiunii legem satis compensari. Si enim ullo non<br />

tempore oportet christianos homines in poenam peccatorum, et ad fomitem malorum affectuum<br />

reprimendum, poenitentiam agere; hoc profecto, quo vivimus, luctuosissimo anno, in ieiunio, et<br />

fletu, in cinere, et cilicio, in vigiliis, et precibus ad Deum toto corde convertamur, necesse est, ut<br />

iram eius, quam nobis thesaurizavimus, quamque vel inviti in tantis calamitatibus patimur,<br />

avertamus a nobis, ac veniam et misericordiam impetremus.<br />

Peccata populi ita multiplicata sunt, ut iustus Deus post tam atrox bellum, quo tot annis<br />

affligimur, post immissam animalium luem, qua sumus depauperati, atque etianum<br />

depauperamur, post epidemicos lethales morbos, aliasque aerumnas gravissimas, loco pluviae,<br />

qua agri enutrirentur nostri, coelum aeneum nobis ostenderit, quo famis etiam flagellum<br />

experiremur. Cum horrea redundarent nostra, omnisque generis commodis cumulati essemus,<br />

gula vix quidquam denegavimus, sed vel fictas causas praetexuimus, ut et poenitentiae sacrato<br />

tempore deliciis afflueremus, et corpori nostro blandiremur. Iusto itaque Dei iudicio factum est,<br />

ut qui, cum possent, praescriptum ab ecclesia ieiunium non servarunt, nunc vel nolentes<br />

ieiunare, famemque pati cogantur.<br />

Novimus famem non divitibus, et opulentibus, sed pauperibus, et indigentibus imminere.<br />

Verumtamen vobis, quotquot bonis abundatis, maius instat periculum. Scitote, et animo<br />

recogitate. praeceptum Domini esse, ut pauperes, et indigos alatis, pascatis, omni foveatis<br />

79 Ad ieiunium ecclesiasticum tria requiruntur, scilicet abstinentia ciborum certi generis, abstinentia<br />

plurium refectionum, et certa hora refectionis. Ita Communis apud Ferrarium verbo Ieiunium, art. 1, num.<br />

7.<br />

85


subsidio, et a mortis discrimine liberatis. Si qui ergo, quos vos non pavistis, aut prae fame<br />

morientur, aut corripientur morbis, hos vos, o divites, occidistis, hos infirmastis.<br />

Extrema penuria, qua populi hoc anno premuntur, illud necessario expostulat a vobis, ut<br />

non modo superflua in pauperes effundatis, verum etiam si haec non sufficiant, quae ad vestri<br />

decentiam pertinent subtrahere, et indigentibus sub gravi culpa erogare debeatis. Ast timendum<br />

valde, ne pauci inter divites huic divino praecepto satisfaciant, et scientes, fratres suos fame<br />

laborare, aerumnam pati, claudant viscera sua super eis. Ideo Christus in Evangelio aperte dixit:<br />

Dives difficile intrabit in Regnum Coelorum. Matth. 19. Vae itaque huiusmodi divitibus.<br />

Quod si Deo auxiliante hoc praeceptum impleveritis, ne existimetis divinae iustitiae vos<br />

aequam satisfactionem exhibuisse. Quotquor estis, qui christiano nomine censemini, <strong>sive</strong><br />

divites, <strong>sive</strong> pauperes, mementote, non esse discipulum Christi, qui cum Christo crucem non<br />

ferens, mortificationem eius in suo corpore non gerit, nec carnem crucifigit cum vitiis, et<br />

concupiscentiis eius. Et hoc quidem divinum mandatum nullam vitae nostrae excipti partem;<br />

verum speciali acceptabili hoc quadragesimae tempore urget. Christus innocens segregatus a<br />

peccatoribus, et excelsior coelis factus, quadraginta diebus ieiunavit, quo nobis poenitentiae pro<br />

peccatis nostris subeundae exemplum daret. Nos autem, qui in peccatis nati sumus, nos, qui tot<br />

tantisque sceleribus iram Dei lacessivimus, nos a Deo tanquam Patre temporalibus flagellis<br />

correpti, atque moniti, ut peccata nostra detestemur, moresque novos induamus, nos<br />

poenitentiae occasionem etiamnum recusabimus. aut de die in diem differemus? Quapropter in<br />

Domino hortamur vos, et obsecramus, ne in vacuum gratiam Dei recipiatis; ipse enim<br />

longanimis, et multum misericors paratus est tempore accepto exaudire nos, et in die salutis nos<br />

adiuvare. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc tempus salutis! In his ergo diebus<br />

exhibeamus nosmetipsos Deo in multa patientia, in tribulationibus, in charitate, in corde<br />

contrito, atque perfecto, per arma iustitiae illius; ne si forte concessum nobis poenitentiae<br />

tempus contemnamus, irascatur Dominus, et extremo nos furore corripiat, ut pareamus de via<br />

iusta.<br />

Animarum curatoribus ultimo mandamus, ut litteras has nostras vulgari indiomati redditas<br />

commisso sibi populo enuncient e suggestu vel altari, nihilque intentatum relinquant, ut<br />

poenitentiae humilitatis, mansuetudinis et fraternae charitatis necessitatem in christianorum<br />

cordibus excitent. In quorum etc.<br />

Datum Tridenti die 9 februarii 1801.<br />

Zambaiti Vicarius Generalis capitularis.<br />

Petrus Iospeh Cloch cancellarius.<br />

1065. Anno isto 1801 die veneris 6 martii accepi alium libellum doctoris Alberti Turrini<br />

iuvenis roboretani ad Macdonaldum, sed male descriptum. Hic est.<br />

Eccellenza.<br />

L'estrema miseria, o Generale, ha diritto ai lamenti. Metter uno a perire di stento, e non<br />

voler, ch'egli gema, sarebbe l'dea d'una crudeltà nuova senza esempio. Bisogna o non render<br />

alcun infelice, o lasciargli almeno esalar il dolore a declamarlo. Voi, o Generale, ci rendete<br />

infelici oltre ciò, che comporta la fatalità della guerra, e la necessità di vostra sussistenza.<br />

Permettete a noi, che formiamo la centrale deputazione, e rappresentiamo il popolo, e siamo<br />

destinati ad esser l'organo espressivo delle di lui intenzioni, degli affetti, e bisogni, permettete,<br />

io dissi, che di ciò vi persuadiamo, e vogliamo sperare, che resovi di ciò persuaso, moi non<br />

avremo a consumar parola in esortarvi ad alleviarci da quel male, che con peso insopportabile ci<br />

opprime, ed estenua. Non è già la natura vostra, che noi dobbiamo riputare umanissima, ma ella<br />

è forse la falsa opinione di nostre dovizie o qualche altro errore di massima, che tanto vi<br />

conduce ad affliggerci senza forse avvedervene.<br />

Noi premettiamo come massima inconcussibile, che la guerra fatta da una nazione saggia,<br />

moderata, civile, e degna delle vittorie, dee tener conto dei vinti popoli, non come una fiera<br />

delle prede, che gode d'averla sotto le zanne, e gli artigli solo per isbranarla; ma come un buon<br />

padre di famiglia, d'un podere di nuovo acquisito, che più lo impingua, perché più gli possa<br />

fruttificare.<br />

86


Sono sbanditi dalla mente, e sono detestati dalla risentita natura quei barbari principi del<br />

diritto della guerra, che al vincitore permettono tutto sopra del vinto. E se tai principi in generale<br />

ancora reggessero, non potranno mai reggere per una generosa nazione, che al vibrar della spada<br />

proclama insieme la sicurezza delle proprietà, e delle persone: che anche allorquando si mostra<br />

adirata, e cruciosa contro i ministeri, sorride d'un sorriso d'umanità verso i popoli e pretende,<br />

che accarezzino quelle armi, a cui si sottomettono: per una nazione, io replico, ch'è ambiziosa di<br />

poter credere, che i motivi della sua guerra siano stimati così giusti, e l'armi sue tanto clementi,<br />

che gli stranieri medesimi abbiano ad affrettar coi voti loro le sue conquiste, e vittorie, e<br />

gl'inimici a baciar per tenerezza quelle insegne, ch'hanno la sorte di vedere sventolare nelle loro<br />

contade. Questa generosa nazione, quando ella non voglia mentire, non dee trattare i vinti popoli<br />

come sua preda, e cagionar loro lo sterminio ancorché ogni altro vincitore fosse per farlo.<br />

S'aggiunge in confirmazione di questa massima, come la Francia ha già conosciuto il savio<br />

documento della recente politica umanizzata da lunghi studi, e dalla barbarie ripugnata, la quale<br />

insegna, che il popolo è il giumento dei principi, e dei condottieri degli eserciti, che l'estenuarlo<br />

fino agli estremi, egli è lo stesso, che il volerlo vedere a mezzo il viaggio gittare per istanchezza<br />

la soma a terra, e convertirsi in aggravio quello che avrebbe dovuto essere un sussidio: che molti<br />

barbari colle concussioni, e devastazioni si ridussero a segno di dover da se stessi abbandonar la<br />

vittoria, che a traverso di molti pericoli si erano con istento procurata.<br />

Secondo le cose fin qui premesse, egli dee essere, e non v'è dubbio, interesse della Francia,<br />

interesse vostro, o Generale, che noi non veniamo trattati come preda, ma veniamo saviamente<br />

governati in modo che non resti attaccata la nostra totale esistenza, e che noi non come vittima<br />

col sacrificio, cioè della vita, ma come giumento col frutto cioè dei nostri travagli vi siamo utili,<br />

e possiamo continuare ad esserlo in avvenire.<br />

Io taccio, o Generale, che sia cosa ingiuriosa, e che voi ci trattiate in aria di conquista,<br />

perché l'armi vostre, reggendo i patti di Moreau, aveano dovere di tenergli dietro la linea<br />

dell'armistizio, e non poteano aiutare l'imprese dell'armata d'Italia. La combinazione, ossia la<br />

nostra sventura vi fece entrare fra noi, e benché abbiate avute l'armi alla mano, pure riflettendo<br />

al luogo, ove siete, ed a quello che vi consideraste piuttosto come ospite, che come nemico. Non<br />

parliamo però di ragioni, che di ciò far non si conviene ad un popolo, che altro giudice non vuol<br />

avere, che la vostra clemenza: e veniamo piuttosto alla considerazione delle nostre miserie.<br />

Voi ci levaste colla vostra esorbitante contribuzione quasi tutto il denaro, che circolava: ci<br />

levaste li viveri colle giornaliere requisizioni. Ci annunziaste di poi, che il soldato cesserebbe di<br />

esigere dalla comunità, e dai privati, e che l'officiale vivrebbe del suo. E in tanto quasi tutta la<br />

truppa escute il paese ove dimora, per trarne la sussistenza. E ad onta di ciò esigete per li<br />

magazzini mille trecento e trenta quintali di carne, e dieci nove milla di fieno ogni quindeci<br />

giorni. Non vi dobbiamo dire il numero delle truppe, che voi avete; ma voi vedete bene, che si<br />

fatta reqiuisizione sarebbe bastevole per il mantenimento di tre delle vostre armate, quando esse<br />

vivessero tutte sui magazzini. Che dirassi di questa, che vive quasi tutta a carico dei Comuni, e<br />

dei privati? O il magazzino, o le requisizioni particolari devon esser tolte, o Generale. Voi<br />

diceste: Cessino le requisizioni particolari. Il vostro soldato non vi obbedisce. Che bel comando!<br />

Domandate, che se l'accusi: noi l'accusiamo; ma l'abuso è generale, e ciò dee al vostro zelo<br />

bastare per movervi a reprimerlo. Voi non attendete accuse particolari, perché ogni nuovo<br />

governo non ispira giammai la confidenza dell'accusa.<br />

Ma ditemi frattanto, o Generale, è questa una fatalità della guerra, aver un'armata alle<br />

spalle, che non cessa mai dal mettere particolari, e universali requisizioni: un'armata, ch'esige<br />

più di quello, che potrebbe per tre armate bastare? o non è egli anche per la voracità, che egli<br />

diviene insolente, indisciplinato, poltrone.<br />

Pure noi vogliamo, che s'interessi il veder, che si esiga poco, o molto, purché non sorpassi<br />

le nostre forze, e non involga l'intiera nostra rovina: ma ciò, che si esige, ci termina, e ci uccide.<br />

Sapete voi, o Generale, in qual paese vivete? Vel dirò io: in un paese, che vivendo sotto di voi<br />

più allongo, si dee morire di fame. L'Italia unico a natural granaio del Tirolo meridionale chiusa<br />

al commercio dei grani sotto pena di morte: la Germania esausta: l'Ungaria intercetta: il natural<br />

nostro prodotto già consumato da voi senza riguardo: raddoppiato il consumo pel raddoppiato il<br />

87


concorso delle armate nemiche, preso da voi l'istrumento delle campagne, da voi preso il<br />

danaro.<br />

Da tutte le estremità del territorio dalle votre armi occupato, si moltiplicano i gridi<br />

dell'afflitta umanità, che feriscono le nostre orecchie, e ci fanno inorridire. Nelle valli d'Annone<br />

e Sole si è già incominciato da alcuni ad invidiar il fieno ai giumenti. Egli pesto si cuoce nel<br />

latte, e se ne forma alle smunte persone il loro alimento. Al di Lungo dell'Adige paesi intieri<br />

deserte le case passarono la linea dalle vostre armate custodita, e corsero a respirare sotto l'arme<br />

benefiche del meritissimo Generale in Capo Moreau. Al fondo della Val Sugana si ha veduto<br />

più d'uno (inorridisco a rammentarlo) pascere con ingorde voglie le carogne, e non di meno il<br />

giorno dopo restar vittima della fame. Già la seguace sua sorella epidemia comincia a divulgare<br />

le malattie, e le morti. Noi deputati delle centrali, sbigottiti dall'immensa onda dei mali, che<br />

solevatasi all'estremità di questo territorio cammina a piè veloce a percuotere nel centro,<br />

abbiamo alzate le nostre voci al Consiglio superiore, onde giungessero a voi, e voi in vece di<br />

soccorrerci nei nostri mali ci domandate fredamente danaio, bovi, grano, foraggi. Quattro, e più<br />

millioni di franchi ci costa un poco più d'un mese la vostra armata numerosa di dodeci milla<br />

circa soldati: due milla bovi si sono già dati a mangiare alla vostra truppa.<br />

Questa città di Trento, che conta pur essa dodici milla abitanti all'incirca, ne consuma<br />

ottocento in un anno. Che enorme esorbitanza non è questa ella mai? e se tutto ciò è troppo, non<br />

è più la fatalità della guerra; ma sibbene l'indole dell'armata: l'indole vostra, o Generale, che ci<br />

flagella.<br />

Già mancano gli animali all'agricoltura: già la popolazione si volge ad emigrare: già il<br />

Tirolo diverrà in breve una solitudine. Egli è uno di quei paesi, che appena l'opera d'un secolo<br />

intiero di pace l'erge, e gli dà splendore, ed una guerra sola lo deprime, e lo distrugge. La colpa<br />

è della posizion sua disastrosa: del terreno intrattabile, ed ingrato; del mancamento dal<br />

conquistare, altrimenti scompaiono, e restano cancellati dalle ragioni (sic). Generale, un<br />

conquistatore passa sempre alla memoria dei posteri, e non si vede, che ei vi passi con fama<br />

mediocre. È stato presso tutte le nazioni beneficate divinizzata la memoria di coloro, i quali<br />

invece di affliggerle, le fecero prosperare: si rammentano come mostri d'ingratitudine, e di<br />

crudeltà tutti coloro, i quali colle loro conquiste trassero seco la desolazzione (sic). Se voi si<br />

struggerete, noi vi rammentemeremo ai nostri posteri con qual raccapriccio, ed orrore, con cui il<br />

villano mostra il luogo, ove la sua capanna restò dal fulmine inceneria.<br />

Nota. Hactenus libellus turrrinianus, qui scriptus fuit mediante februario proxime<br />

praeterito, uti constat ex § Da tutte, atque Tridenti ex § Questa città di Trento. Eum<br />

Macdonaldus, ut accepi, in frusta discerpsit. Certius ab aliis accepi, quod alius libellus<br />

Macdonaldo exhibitus a Consilio superiori Tridenti, fuit ab eodem Macdonaldo discerptus, et<br />

ideo nullus ausus est turrinianum eidem exhibere. Qui quidem Macdonaldus die Domenica<br />

Palmarum 29 martii resignavit dominium Tridenti canonicis tridentinis, et die lunae Sancto 30<br />

martii 1801 abiit versus Veronam, Maediolanum, et Helvetiam, amplius non rediturus<br />

Tridentum: die autem veneris 17 aprilis abiit cum reliquis omnibus francis per viam vellanam, et<br />

Iudicarias eiusdem Macdonaldi locumtenens, exultantibus, et Deo Optimo maximo gratias<br />

agentibus tridentinis bonis 80 .<br />

1066. Anno isto 1801, die dominica 3 maii describenda censui literas sequentis tenoris:<br />

Alexander episcopus praenestinus S.R.E. cardinalis Matthaeius, et ex dispensatione apostolica<br />

sanctae ferrariensis ecclesiae administrator. Universis, et singulis praesentes nostras litteras<br />

visuris, atque inspecturis, fidem indubiam facimus, atque testamur, qualiter Nos dominica VII<br />

post festum Pentecostes, die vero vigesima mensis iulii instanti anni 1800 peculiarem sacram<br />

ordinationem in capella palatii archiepiscopalis Ferrariae pontificaliter induti, inter Missarum<br />

solemnia, celebravimus, et dilectum nobis in Christo Fratrem Franciscum Seraphicum de<br />

Patavio diaconum Ordinis Minorum de Observantia s. Francisci cum litteris sui superioris,<br />

80 Macdonaldus hoc eodem anno 1801 missus fuit in Daniam legatus reipublicae francorum.<br />

Haphniam, Coppemhagen metropolim Daniae, della Danimarca, pervenit die 25 iulii 1801 sabbato.<br />

88


estra tempora a iure statuta, vigore privilegiorum a s. Sede apostolica dicto Ordini<br />

concessorum, a ill.mo domino nostro Pio Papa VII super aetatis defectu dispensatum, et a nobis<br />

super interstitiis quoque dispensatum, praevio examine approbatum, praemissisque spiritualibus<br />

exercitiis, ad praescriptum epistolae encyclicae sanctae memoriae Innocentii Papae XI ad<br />

Ordinem sacrum presbyteratus titulo paupertatis religiosae iuxta ritum S.R.E. ac formam<br />

sacrosancti Concilii tridentini, promovimus, atque in Domino ordinavimus. In quorum fidem<br />

has praesentes manu nostra subscriptas, nostroque sigillo munitas, per infrascriptum<br />

cancellarium nostrum archiepiscopalem ad ecclesiastica expediri mandavimus. Datum Ferrariae<br />

ex palatio nostro archiepiscopali hac die 20 iulii 1800 81 .<br />

L.+. A. Card. Mattaeius episcopus praenestinus, et administrator ferrariensis etc.<br />

Testimonium pro Ordinibus sacris.<br />

Ludovicus Seravalli cancellarius.<br />

Idem Alexander Mattei, natus Romae 20 februarii 1744 erectus fuit presbyter cardinalis die<br />

12 iulii 1779 ac publicatus die 22 maii 1782. Olim titulum habuit card. s. Mariae de Aracoeli.<br />

Ordinatus nunc est hic Tridenti, membrum huius nostrae Provinciae, in qua professionem emisit<br />

die 2 februarii 1799.<br />

1067. Anno isto 1801 die dominica ss. Trinitatis 31 maii, hic Tridenti a Posta imperiali<br />

accepi sequens Breve.<br />

Foris. Dilecto filio Bernardino da (sic) Carano Fratrum Ordinis s. Francisci de Observantia<br />

Reformatorum professori.<br />

Intus. Pius Papa VII.<br />

Dilecte fili salutem, et apostolicam benedictionem. Religionis zelus, vitae, ac morum<br />

honestas, aliaque laudilbilia probitatis, et virtutum merita, super quibus apud nos fide digno<br />

commendaris testimonio, nos inducunt, ut te specialibus favoribus, et gratiis prosequamur. Cum<br />

itaque, sicut nobis nuper exponi fecisti, tu, qui ut asseris, in sacro diaconatus Ordine constitutus<br />

existis, fervore devotionis accensus ad reliquum sacrum presbyteratus Ordinem quantocitius<br />

promoveri summopere desideras. Nos te praemissorum meritorum tuorum intuitu specialibus<br />

favoribus, et gratiis prosequi volentes, et a quibusvis excommunicationis, suspensionis, et<br />

interdicti, aliisque ecclesiasticis sententiis, censuris, et poenis, a iure, vel ab homine, quavis<br />

occasione, vel causa latis, si quibus quomodolibet innodatus existis, ad effectum praesentium<br />

dumtaxat consequendum, harum serie absolventes, et absolutum fore censentes,<br />

supplicationibus tuo nomine nobis super hoc humiliter porrectis inclinati, tecum, ut si, et quando<br />

tredecim menses tantum tibi de aetate ad id a sacro Concilio tridentino requisita defecerint,<br />

defectu huiusmodi non obstante, si nullum aliud canonicum tibi obstet impedimentum, et<br />

dummodo tu ad id idoneus reperiaris, servatisque alias servandis, ad dictum Sacrum<br />

presbyteratus Ordinem, de superiorum tuorum licentia promoveri, et promotus in illo etiam in<br />

altaris ministerio ministrare libere, ac licite possis, et valeas, auctoritate apostolica tenore<br />

praesentium dispensamus. Non obstantibus Constitutionibus, et ordinationibus apostolicis,<br />

caeterisque contrariis quibuscumque. Dtaum Romae apud s. Mariam Maiorem, sub annulo<br />

piscatoris die XVI mai MDCCCI, pontificatus nostri anno secundo.<br />

L.+S. Romualdus card. Braschius de Honestis<br />

Nota. Pro huiusmodi gratia obtinenda exhibuit summo Pontifici nostrum libellum<br />

supplicem, descriptum To. V. epist. 2042. Pater Carolus de Urbe Veteri, vulgo d'Orvieto, viceprocurator<br />

generalis Reformatorum Romae. Gratis data fuit a Papa; sed i minutanti della<br />

segreteria de' Brevi, i quali gratis non lavorano, voluerunt duo scuta romana. Vide To. 5 epist.<br />

2064.<br />

81 Confer Institutionem ecclesiast. 23 cardinal. Lambertini tandem Benedicti XIV praesertim § Haec<br />

diximus, ubi ait: Regularibus in posterum Ordines extra Tempora conferre non desinamus, si caetera quae<br />

necessario requiruntur efficiant; ac praesertim spiritualibus exercitiis de more operam dedisse scriptum<br />

deferant testimonium.<br />

89


1068. Anno 1801, hac dier 10 iunii humiliter petii, et obtinui a domino Vicario Generali<br />

Zambaitio sequentes literas, ostendendas episcopo extraneo pro F. Bernardino Caranensi,<br />

videlicet: Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canonicus,<br />

et in spiritualibus Vicarius generalis capitularis Tridenti etc. Universis, et singulis, quibus<br />

expedit, fidem facimus, atque testamur, in hac tridentina dioecesi, cum electus celsissimus, ac<br />

rev.mus dominus dominus epicopus, et S.R.I. princeps noster nondum possessionem adeptus sit,<br />

nullas hoc anno habitas esse, nec haberi sacras Ordinationes. Dtaum Tridenti hac die 10 iunii<br />

1801.<br />

Iosephus Antonius de Menghin Provicarius generals capitularis<br />

L.+S. (oblungi, <strong>sive</strong> ovati) Petrus Ioseph Cloch cancellarius<br />

Nota. Hic placet adnotare, quod ad presbyteratus Ordinem promoti fuerunt extra tempora 82<br />

ex nostris<br />

F. Benedictus Bonellus a Cavalesio die 27 decembris 1728<br />

F. Marianus de Avolano 10 octobris 1734<br />

F. Ambrosius Rosminus a Roboreto 27 septembris 1739<br />

F. Ioannes Evangelista a Stenico 15 augusti 1753<br />

F. Franciscus a Roboreto... novembris 1754<br />

F. Antonius Maria de Tueno 4 ianuarii 1756<br />

F. Camillus a Tridento 27 decembris 1763<br />

F. Amedeus a Roboreto 8 ianuarii 1764<br />

F. Ioannes Vincentius a Roboreto 16 iulii 1769<br />

F. Cyrillus a Revodio 16 iulii 1769<br />

F. Hyacintus a Torculo 16 iulii 1769<br />

F. Hilarius a Bampis 16 iulii 1769<br />

F. Ambrosius Frisinghellus a Roboreto 7 iulii 1771, Belluni<br />

F. Ioannes Antonius a Mohena 22 iunii 1800, Tridenti<br />

F. Franciscus Seraphicus a Patavio 20 iulii 1800, Ferrariae<br />

F. Leonardus a Saverio 22 iulii 1800, Tridenti<br />

F. Bernardinus de Carano 21 iunii 1801, Brixinae cum 14 aliis extraneis<br />

F. Ioannes Pius a Mohena 7 novembris 1802, Brixinae.<br />

1069. Anno isto 1801 a nostro P. L. Davide Thearnitano Campi in Iudicaria lomasina<br />

commorante accepi exemplum sequentis testamenti.<br />

In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate eiusdem millesimo quingentesimo<br />

septuagesimo secundo, indictione 15 die vero lunae 10 mensis novembris, in villa Cilai, ac in<br />

coquina domus habitationis infrascripti nobilis, et magnifici domini testatoris, sedentis super<br />

scamno apud ignem, sani per Dei Omnipotentis gratiam, sensu, mente, intellectu, ac corpore.<br />

Praesentibus domino Donato quondam Thomasii Carmellini de Archo, habitatore in dicta villa<br />

Cilai, Antonio eius filio, Alberto quondam Bartholomaei de Blez de Sesto, Ioanne quondam<br />

Girardi Rocha de Tignarono, magistro Ioanne quondam Parisii de Parisiis de villa Boni, his<br />

quinque de plebe Blezii, nec non Marchetto quondam Ioannis Marchetti de Borzagho plebis, ac<br />

Vallis Randenae, et Iosepho quondam Bartholomaei de Boni de Masono comitatus Archi,<br />

omnibus tamen dioecesis tridentinae, testibus ad infrascripta, et per ipsum magnificum<br />

dominum testatorem, et per me notarium specialiter rogatis, et convocatis.<br />

Ibique nobilis, et magnificus dominus Baptista quondam egregii notarii domini<br />

Bartholomaei, olim quondam domini Ioannis Antonii de Hendriciis de Cilao sanus per Dei<br />

Omnipotentis, et Beatae Mariae Virginis gratiam, mente, sensu, corpore, et intellectu,<br />

considerans mortem in mente cuiuslibet semper esse debere, cum ea nil certius existat, et nihil<br />

eius hora incertius, nolensque intestatus decedere, suum in hunc, qui sequitur (modum) duxit<br />

condere, ac condidit nuncupativum testamentum.<br />

82 Vide supra num. 1059.<br />

90


Et in primis cum anima a suo corpore emigraverit, eam Deo Omnipotenti humiliter<br />

commendavit, et cadaveri suo sepulturam elegit in ecclesia parochali Blezii, in sepulcro, in quo<br />

sui antecessores humati fuerunt, si hic mori contigerit, sin minus in parochiali, ubi eum decedere<br />

contigerit, cum officiis etc.<br />

Item idem magnificus dominus testator disposuit, voluit, iussit, et mandavit, quod tempore<br />

sepulturae suae, septesimi (sic), trigesimi, et anniversarii eiusdem detur prandium omnibus, et<br />

quibuscumque pauperibus, qui reperientur praesentes dictis officiis in pane, vino, et ferculo 83 , ac<br />

carne.<br />

Item salvis praemissis idem magnificus dominus testator voluit, et mandavit, disposuit, et<br />

ordinavit, quod in supranominatis officiis, et eis finitis, convocentur sacerdotes, et aliis<br />

proximiores, et principales attinentes, ad numerum octo, vel decem, quibus paretur convivium,<br />

et prandium.<br />

Item iure legati reliquit fabricae catedralis ecclesiae sancti Vigilii patroni tridentini grosos<br />

octo semel.<br />

Item iure legati reliquit ecclesiis, videlicet sancti Eleutherii plebis Blezii, et sancti Georgii<br />

de Tignarono galletam unam olei olivae pro earum singula semel tantum. Caeteris autem<br />

capellis existentibus in dicta plebe subter praedictam plebem Blezii, mediam galletam olei<br />

olivae pro earum singula semel tantum.<br />

Item iure legati idem magnificus dominus testator ordinavit, et seriose mandavit, quod<br />

infrascripti domini eius haeredes universales singulis diebus, scilicet quotidie per annum<br />

integrum secuta morte eiusdem domini testatoris, celebrare faciant unam Missam in ecclesia<br />

sancti Eleutherii, vel sancti Georgii de Tignarono, casu quo ipse dominus testator per se non<br />

satisfaciat eo vivo.<br />

Item iure legati reliquit, et legavit Beatrici, ac Nicanori nepotibus suis, susceptis ex domina<br />

Anna sorore, et quondam Antonio de Bonhon de Tignarono iugalibus, raynenses triginta sex,<br />

eisdem dandos per Dominicum, Thomasium, Bartholomaeum, et Angelum fratres conciunctos<br />

praedictarum Beatricis, et Nicanoris nepotis (sic) antedicti domini testatoris legantis, quos<br />

praedicti fratres praedicto domino testatori ex saldo cum eis facto, ut apparet ex libris rationis<br />

conscriptis manu quondam domini Valentini Todesch de Padergnono iure conductionis mansus<br />

de Rallo vallis Annaniae illustrissimi domini domini Nicolai baronis Madrutii etc., nec non<br />

eodem iure legati reliquit alios raynenses quatuordecim dandos eisdem iuvenculis per<br />

infrascriptos eius haeredes aequaliter inter ipsas dividendos tempore, quo ipsae nubent, vel<br />

Religionem intrabunt, semel tantum.<br />

Item eodem iure legati reliquit, et legavit N. filiae dominae Margaretae, et Francisci<br />

Pederzoli iugalium, et dicti domini testatoris, sororis, et cugnati, quae anno praeterito ex ipsis<br />

nata fuit, raynenses quatuordecim ei dandos per infascriptos eius haeredes tempore, quo ipsa<br />

nubet, aut Religionem intrabit, semel tantum.<br />

Item eodem iure legati reliquit, et legavit dominae Margaretae filiae Iacobi de Cilao<br />

raynenses decem sibi dandos per ipsos eius haeredes tempore quo ipsa nubet, vel Religionem<br />

intrabit, semel tantum.<br />

Item idem dominus testator mandat, et seriose committit, quod tempore obitus, septesimi,<br />

trigesimi, et anniversarii eiusdem erogentur, et distribuantur raynenses septem pro suffragio<br />

animae suae, et remissione peccatorum suorum tot personis, et magis pauperibus, qui ibi eo<br />

tempore reperirentur arbitrio magnificorum dominorum commissariorum huius suae ultimae,<br />

quos nominavit, et esse voluit magnificos dominos Ioannem Festum nuncupatum Floravantum<br />

capitaneum Brentonici, et Aleprandum Hendricum de Cilao, ambos ambsentes (sic), tamquam<br />

praesentes, ad praedicta omnia et singula legata adimplenda, et exequenda, quibus dedit plenam<br />

libertatem, potestatem, et authoritatem omnem, qua possint, et valeant propria authoritate sine<br />

alio iudicis decreto, et licentia vendere, alienare, obligare, de bonis ipsius domini testatoris, de<br />

quibus voluerint, et de praetio convenire, et illud recipere, ac si ipsemet testator facere posset, ac<br />

potuit etc., pro praedictis omnibus, et singulis legatis modo praedicto exequendo.<br />

83 Pietanza.<br />

91


Item iure institutionis legavit dominae Nostrae eius filiae legitimae, et naturali ibi praesenti,<br />

et consentienti nuptae domino Francisco filio egregii domini Veronesii de Abundis de Rippa<br />

notarii raynenses mille bonae monetae de Marano, et hoc pro bonis paternis, iubens eam filiam<br />

fore tacitam, et contentam pro omni eo, et toto eo, quod ipsa petere posset in bonis paternis tam<br />

ratione successionis, ac legitimae, vel eius supplementi, vel congruae dotis, quam alia<br />

quacumque ratione, vel causa, quos dixit habuisse etc., ut apparet publica scriptura rogata per<br />

egregium notarium dominum Georgium Lazarum de Ripa sub anno, indictione, loco et testibus,<br />

de quibus in ea.<br />

Item reliquit, et esse voluit dominam Chatarinam eius uxorem curatricem una cum<br />

suprascripto magnifico domino Ioanne Festo Floravanto, et quod ipsa sit gubernatrix filiorum<br />

suorum, et quod habeat propria authoritate administrationem bonorum ipsius domini testatoris<br />

absque alia reditione rationis usquequo infrascripti eius haeredes pervenerint ad aetatem<br />

annorum triginta, hoc addito, quod ipse magnificus dominus capitaneus Brentonici, si vivet, sit<br />

praepositus, et ut dicitur vulgari sermone il sopraintendente, hoc tamen quod omnes redditus, et<br />

introitus bonorum ipsius domini testatoris convertantur in utilitatem, et beneficium<br />

infrascriptorum haeredum, iubens, et mandans praeterea idem dominus testator, quod si aliquis<br />

infrascriptorum filiorum, et haeredum suorum molestus foret praedictae dominae Chatarinae<br />

eorum matri, et uxori ipsius domini testatoris circa regimen, et gubernium, et administationem<br />

suam, quatenus ipsa fideliter, et probe se gerat, per antedictum casum ille, qui talem molestiam<br />

intulerit, et contradixerit eorum dominae matri se probe gubernanti in dicta administratione per<br />

supradictum tempus, sit, et esse intelligatur privatus tota eius parte haereditatis, et nomine<br />

poenae applicetur alteri praedicta non committenti, et non contadicenti. Et ulterius idem<br />

dominus testator voluit, et mandavit quod dicta domina Chaterina eius uxor sit usufructuaria<br />

simul cum infrascriptis [Continua dopo il num. 1074] eius filiis omnium bonorum suorum,<br />

vivendo vidualiter, et honeste, et casu quo ipsa domina Chaterina per antedictum tempus vellet<br />

sibi aliam vitam eligere vel nubendo, vel non honeste ac caste vivendo, idem dominus testator<br />

mandat, et seriose committit, quod ipsa domina Chaterina eius uxor sit, et esse intelligatur illico,<br />

et ipso iure privata ipso usufructu, nec non administratione eius bonorum, et quod omnino<br />

teneatur, et sit obligata reddere rationem de administratis per eam in bonis praedictis per omne<br />

tempus, quo ipsa administrabit bona eius domini testatoris et eius redditus, et proventus<br />

quomodocumque, et qualitercumque.<br />

Ulterius idem dominus testator mandat, et disponit, quod in casu, quo ipsa domina<br />

Chatarina eius uxor infra praedictum tempus vellet renunciare administrationi praedictae,<br />

scilicet bonorum praedictorum, et filiorum suorum, vivendo tamen ut supra honeste, caste, et<br />

vidualiter, tunc idem dominus testator iure legati, et pro alimentis eidem dominae Chatarinae<br />

uxori legavit et ordinavit, vivendo tamen ut supra, quod possit stare, et habitare in domo<br />

habitationis in Cilao ipsius domini testatoris, et sibi eligere stubam inferiorem cum revolto<br />

secum tenente, et duas stantias supra dictam stubam, et revoltum versus haeredes domini<br />

Eleutherii de Hendricis de Cilao. Item alium revoltum in fundo domus pro canipa cum suis<br />

servitutibus ad utendum, et fruendum modo quo supra, scilicet dum honeste, et vidualiter<br />

vixerit, et pro eius victu, et ancilla habeat, et habere possit omni anno ab infrascriptis suis<br />

haeredibus in festo sancti Michaelis in vita sua, vivendo vidualiter et honeste ut supra, salmas<br />

tres frumenti, et salmam unam siliginis, brentas octo vini de meliori, quod nascitur in suis<br />

possessionibus in campanea, et pertinentiis Ripae, et Archi, et alias brentas octo puro de vino,<br />

quod colligitur in valle Iudicariarum in eius domini testatoris possessionibus pro ancilla:<br />

pondera tria butiri, pondera tria casei, galletas duas olei olivae, et omni biennio suem pinguem.<br />

Item dominus testator reliquit, et legavit eidem dominae Chaterinae eius uxori pro suo<br />

vestitu raynenses vigintiquinque omni anno, et quod habeat unum lectum fulcitum, et<br />

massaricias, et supelectilia necessaria, vivendo dumtaxat ut supra honeste etc., hac tamen lege,<br />

et conditione, quod ipsa domina Chaterina uxor conferat in domum filiorum suorum totum<br />

usufructum suae haereditatis, quam possidet Archi.<br />

In omnibus autem aliis eius domini testatoris bonis haeredes suos universales instituit, et<br />

esse voluit dominos Bartholomaeum, et Nicolaum eius filios legitimos, et naturales, quos ad<br />

92


invicem substituit vulgariter et pupillariter, et per fideicommissum. Quandocumque alter eorum<br />

decesserit sine filiis masculis legitimis, et naturalibus, ultimo sic morienti substituit vulgariter,<br />

pupillariter, et per fideicommissum antedictam dominam Nostram eius filiam legitimam, et<br />

naturalem, aut eius descendentes. Si vero ipsa domina Chaterina pareret unum, vel plures filios<br />

masculos ex ipso domino testatore, tunc eos, et quemlibet eorum instituit una cum praedictis<br />

natis aequis portionibus haeredes universales, et sub dicta conditione, et substitutione substituit.<br />

Si autem pareret unam, vel plures foeminas ex praedicto domino testatore, tunc idem dominus<br />

testator eas, et quamlibet earum instituit in raynensibus mille pro earum qualibet monetae<br />

praedictae, sibi dandis per dominos eius filios tempore, quo ipsae nubent, iubens, et mandans<br />

eas, et quamlibet earum fore tacitas, et contentas pro omni eo, et toto eo, quod ipsae petere<br />

possent in bonis paternis, tam ratione successionis, ac legitimae, vel eius supplementi, vel<br />

congruae dotis, quam alia quacumque ratione, vel causa: et quod interim habeant victum, et<br />

vestitum in domo, et super bonis ipsius testatoris penes fratres suos, cum substitutione<br />

antenominata. Insuper idem dominus testator disponit, ordinat, et seriose committit, quod nullus<br />

dictorum filiorum, et haeredum suorum audeat, aut praesumat quovis modo, et causa legitima, et<br />

non legitima vendere, donare, alienare alicuivis personae, quovis gradu reperiantur, mansum<br />

suum positum in loco ubid idictur a Bihe pertinentiarum, et regularum plebis Blezii prope suos<br />

confines, nec non domum eius domini testatoris habitationis in Cilla, cum possessione et loco<br />

positis, et iacentibus circa dictam domum; sed ea omnia intendit deveniri omnino ad omnes<br />

masculos descendentes ex praedictis suis filiis maribus in stirpem. Et casu quo masculi non<br />

superessent ex praedictis suis filiis, aut eorum descendentibus, tunc voluit, et disposuit, quod<br />

tota eius haereditas deveniret ad ipsam dominam Nostram, et alias filias, si quae nascerentur<br />

legitimae, et naturales, aut earum descentibubs similiter in stirpem, et non in capita,<br />

substituendo mares de familia sua, vel fratris sui, excepta domo sua in Cillao, cum possessione,<br />

et locis circa dictam domum.quae idem dominus testator in dictum casum voluit, et disposuit<br />

debere deveniri in magnificum dominum Aleprandum eius fratrem, aut eius filios, et<br />

descendentes mares ad hoc, ut parentella, familiae, et agnatio inter eos conservetur ratione<br />

masculorum: et casu quo supradicti eius filii masculi, aut foeminae tam nati, et natae, quam<br />

nascituri, et nasciturae, omnes decederent sine filiis legitimis, et descendentibus, tunc idem<br />

dominus testator disposuit, quod tot eius haereditas deveniat ad praefatum magnificum<br />

dominum Aleprandum, <strong>sive</strong> eius filios et descendentes.<br />

Praeterea idem dominus testator iubet, et mandat quod praedicti eius filii, et haeredes<br />

debeant pingere in domo suae habitationis in Cilao quatuor Arma, <strong>sive</strong> insignia ill.mae familiae<br />

Madruciorum, quos idem dominus testator plene exorat, ut habeant in tutella praedictos eius<br />

filios, et si aliqui praedictorum suorum filiorum habiles cognoscantur ad servitia suarum<br />

dominationum ill.morum, eo casu idem dominus testator ordinat, quod unus eorum inserviat<br />

praedictis ill.mis dominis Madruciis, si tamen ab eis ad eorum servitia convocentur, eo quod<br />

idem testator nunc cognoscit quantum fructus consecutus sit ex eius servitio, et servitute<br />

praestitis ill.mo domino Nicolao baroni Madrutio, ac aliis ex praedicta familia in diem (sic)<br />

vidit.<br />

Et hanc asserit esse suam ultimam voluntatem, et testamentum, quam,et quod valere voluit<br />

iure testamenti: et si iure testamenti valere non posset, voluit valere iure codicillorum, vel iure<br />

donationis causa mortis, vel alio meliori modo, via, iure, forma quibus melius de iure valere<br />

posset. Revocando idem dominus testator omnia, et quaecumque alia testamenta per eum<br />

condita, et rogata per quemcumque alium notarium, et praesertim testamentum alias per ipsum<br />

dominum testatorem conditum in civitate Tridenti, et rogatum per egregium notarium dominum<br />

Aldrigetum de Gaudento sub anno etc. Ad laudem Dei.<br />

Ego Aleprandus Lutherinus filius spectabilis, et egregii domini Bartholomaei<br />

Lutherini notarii de Stenico, imperiali authoritate notarius, suprascriptis omnibus, et singulis<br />

dum sic per ipsum dominum testatorem disponerentur, et fierent, interfui, et ea rogatus scripsi,<br />

et fideliter publicavi.<br />

Ad Laudem Dei.<br />

93


Nota. De hac familia Cilladia dissert in quadam adnotatione P. Cyprianus Gnesottus<br />

setaurensis Capuccinus nelle Memorie delle Giudicarie pag. 122, edit. Tridenti 1786. Ibi in<br />

corpore dicit, quod Ioannes Maria Cillà capitaneus, et miles strenuus ex Bohemia in Iudicarias<br />

venit anno 1304, aedificavitque palatium in optimo loco nunc dicto Cillà: quodque is, ut ipse<br />

quidem putat, fuit ex familia Henriciorum Boni bletiensis. Subdit quod Ludovicus Honophrius<br />

Henrici de Cillà colonello fu decorato con diploma di nobiltà, ed altri privilegi da Massimiliano<br />

imperatore a dì 17 aprile 1571. Creati li di lui filgi cittadini di Riva sub auspiciis cardinalis<br />

Madrucii. Che Niccolò Cillà da Cillà nel 1599 fu governatore di Staubinga. Che Cristoforo Cillà<br />

nel 1612 fu tenente colonello esaltato da Rodolfo II cum onorifico diploma nel 1640. Che Carlo<br />

Cillà Generale morì nella battaglia di Praga l'anno 1660. Che un altro Carlo Cillà tenente<br />

Generale, e capitano del castello di Arco morì li 21 gennaio 1695. Che Giovanni Antonio Cillà<br />

nel 1701 fu capitano nel castel d'Arco e presidio di Riva, e Torbole. Che Giovanni Battista Cillà<br />

fu capitano del castello di Tenno, e delegato dell'arciduca Leopoldo ai 5 di marzo 1627. Niccolò<br />

Cillà cavalier, luogotenente del castello Stenico nel 1612. Aliprando Cillà luogotenente di<br />

Stenico, Gaudenzio Cillà nel 1627 sostituito nel castello di Tenno all'assente Giovanni Battista<br />

Cillà.<br />

His ego addo, quod eques Ciladius fuit locumtenens Stenici etiam annis 1593 ac 1595.<br />

Ioannes Antonius de Cilao plebis Blezii vixit anno 1517 et 1525. Ser Bartholomaeus filius<br />

domini Ioannis Antonii de Cilao fuit Vicarius Stenici anno 1521, die 16 martii. Aliprandus<br />

Cilaus vice capitaneus castri Stenici 1563. Baptista Cillaus civis Ripae anno 1579. Magnificus,<br />

et excellens dominus Ludovicus Cilai locumtenens in castro Stenici an. 1593, ac 1594. Nicolaus<br />

Cillà de Cillao anno 1599. Nobilis et clarissimus dominus Ioannes Baptista Cilladius Iuris<br />

utriusque doctor et locumtenens Theni anno 1613. Nicolaus Cillà legum doctor, eques,<br />

locumtenens iurisdictionis castri Stenici, et commissarius militiae novae pro cardinali tridentino<br />

anno 1616. Excellens Ioannes Antonius Cillà de Cillà civis Ripae anno 1776. Ioannes Baptista<br />

Ciladius de Ripa obiit 17 ianuarii 1649 et sepultus fuit in ecclesia nostra s. Mariae Gratiarum<br />

inter Ripam et Arcum. A laudato P. Davide accepi etiam sequentem Arborem familiae de<br />

Hendricis de Cilao.<br />

Ioannes Antonius 1<br />

Bartholomaeus 2 84<br />

↓<br />

Aleprandus 3. Ioannes Baptista 4.<br />

↓<br />

Bartholomaeus 5. Nicolaus 6. Nostra 7.<br />

↓<br />

Ioannes Baptista 8.<br />

↓<br />

Ioannes Antonius 9.<br />

↓<br />

Carolus 10 Ioannes Baptista 11. Franciscus 12. Nicolaus 13. Felix 14.<br />

↓<br />

Carolus 17<br />

↓<br />

Felix 19. Franciscus 20. Ioannes Bpt. 21. Ioan. 22<br />

↓ ↓ ↓<br />

Carolus 25<br />

Carolus 23. Dominicus 24<br />

Carolus 15. Ioannes Baptista 16.<br />

↓<br />

84 Ser Bartholomaeus filius domini Ioannis Antonii de Cilao Vicarius Stenici.<br />

94


Franciscus Antonius 18<br />

1. In ecclesia parochiali Blezii est: Ioannis Antonii notarii de Hendriciis Stenici assessoris<br />

monumentum. In pariete autem supra ipsum monumentum habetur: Ioannes Antonius notarius<br />

de Cillao hanc capellam pingi et ornari iussit.<br />

2. Ex testamento supra descripto in exordio.<br />

3. Assessor, et locumtenens castri Stenici barone Madrucii capitaneo 1556.<br />

4. Ex diplomate aggregationis ad civilitatem Ripae, in quo tum Aliprandi, tum Ioannis<br />

Baptistae fratrum sub auspiciis rev.mi domini cardinalis Madrucii ultima ianuarii 1563 et ex<br />

testamento praedicto.<br />

6. Hic Nicolaus fuit Vicarius et locumtenens castri Stenici; et pater sequentis Baptistae;<br />

nam in instrumento venditionis census tronorum 600 rogato Rivae per Laurentium Guellam 16<br />

septembris 1647 dicitur Dominus Ioannes Baptista quondam illustris domini Nicolai de<br />

Cilladis.<br />

7. Nostra nupta domino Veronesio notario Ripae, ex citato testamento.<br />

9. Ex pluribus instrumentis, et ex documento tutelae, et curatelae in dominam Elisabetham<br />

uxorem domini Ioannis Antonii, et nurum domini Ioannis Baptistae, rogato per ecellentem<br />

Ioannem Antonium fuit locumtensns castri Theni, et Vicarius Stenici.<br />

11. Effectus monachus s. Hieronymi de Pisis vocabatur Pater Ioannes Antonius de Cilladis.<br />

13. Fuit deportatus.<br />

15. et 16. Hi probantur filii Francisci ex fide baptismali Rivae 1663, et ex quadam<br />

conventione inita anno 1684.<br />

18. Ex fide baptismali Rivae 1690.<br />

23. e 24. Fratres isti vivunt hoc anno 1801 in mansu Bihé.<br />

25. Vivit, et degit in villa Cillà.<br />

Nel 1805 Carlo de Cillà d'Arco chiamò li suoi creditori per mezzo del cesareo e cesareo<br />

regio Giudizio provinciale. Così pure Lodovica vedova de Cillà di Arco.<br />

1070. Anno 1491, indictione 9, die martis 6 mensis decembris, in monesterio (sic), <strong>sive</strong><br />

conventu ecclesiae sancti Francisci extra muros Tridenti 85 , in inclaustro dicti monesterii,<br />

Iohannes dictus Dai Boi de Mezio Sancti Petri habitator impraesentiarum in domo Antonii<br />

Pasoti in Tridento, pro libris quadraginta bonae monetae, quas recepit a Gulielmo quondam<br />

Iohannini Tusatae de Lasino habitatore Pahi, in loco ubi dicitur a Bus, resignavit in manibus<br />

religiosorum, et dominorum Fratrum Ordinis Minorum sancti Francisci, videlicet reverendi<br />

domini Fratris Zeni de Verona rectoris, seu Guardiani dicti monesterii, et conventus ecclesiae<br />

sancti Francisci extra muros Tridenti, Fratris Constantini de Verona, Fratris Martini de Novo<br />

Castro, seu Novo Stet, Fratis Stephani de Piamonte (sic), Fratris Floriani de Vi... et Rufini de<br />

Alexandria, ibidem in Capitulo ad sonum campanae ter more solito congregatorum, omne ius<br />

utilis dominii, et melioramenti, quod habebat in una pecia terrae clausurivae posita in<br />

pertinentiis Pahi, in loco ubi dicitur a la Villa Castegnedi, versus mane apud Florianum, versus<br />

meridiem apud Castegnedum, versus sero apud Thomaeum Pizoletum, versus septentrionem<br />

apud viam consortalem: de qua pecia terrae solvitur omni anno in festo sancti Michaelis, vel<br />

infra eius octavam affictus perpetualis brentarum trium vini dulcis, boni de vino nascituro in<br />

dicta pecia terrae et si non extat, de aequaliter bono, et unum starium siliginis. Et hanc<br />

refutationem fecit, ut ipsi Fratres investire debeant dictum Gulielmum de dicta pecia terrae pro<br />

dicto affictu perpetualiter solvendo omni anno. Qua refutatione sic facta, ipsi domini Fratres<br />

nomine locationis imperpetuum secundum usum, et consuetudinem locationum imperpetuum<br />

domorum mercati Tridenti, et dicti monesterii, semper renovandae omni capite decimi noni<br />

anni, nominatim pro una libra piperis nomine intraticae, per tactum manus investiverunt dictum<br />

Gulielmum de dicta pecia terrae etc.<br />

85 Vide supra n. 1044, et nostrum Epistolarium To. 5, n. 1598.<br />

95


Andreas filius quondam egregii viri ser Iohannis Galli civis Tridenti publicus imperiali<br />

auctoritate notarius scripsit.<br />

1071. Anno 1498, indictione prima, die lunae 2 mensis aprilis, in monasterio sancti<br />

Francisci, in stuba dicti conventus. Praesentibus Floriano quondam Valentini de Spredo de<br />

Paho, et aliis, Guielmus quondam Iohannini Tusatae de Lasino habitator Pahi, precio rainensium<br />

quatuor, et brentarum trium vini, resignavit in manibus reverendi, et devoti domini magistri<br />

Iacobi de Patua (sic), sacrae inteologiae (sic) ministri Guardiani conventus monasterii sancti<br />

Francisci de Tridento, domini Fratris Antonii de Padua, et domini Fratris Vicentii de Vercellis,<br />

unam petiam terrae clausurivam, positam in pertinentiis Pahi, in loco ubi dicitur al Castegne<br />

supra Villam... (sic) versus mane apud dictum Florianum proutili, et pro directo apud Domum<br />

Dei Batutorum Tridenti, versus meridiem apud Michaelem de Villa pro utili dominio, et pro<br />

directo apud haeredes Baptistae de Pantheo, versus sero apud Thomaeum Pizoleti, versus<br />

septentrionem apud viam consortalem, ut de ea investirent magistrum Paulum Stephanum<br />

sartorem, et magistrum Paulum murarium eius fratrem, filios quondam magistri Iacobi sutoris<br />

de Villa Columbarae Vallis Tellinae, habitatores in Villa Pahi supra Tridentum. Qua refutatione<br />

sic facta praefatus dominus Guardianus investivit dictum magistrum Stephanum, et magistrum<br />

Paulum muratorem, qui promiserunt solvere omni anno medium plaustrum vini dulcis albi de<br />

prima vasa, et unum starium seliginis.<br />

Andreas Gallus notarius scripsit.<br />

Guielmus Gallus eius filius notarius descripsit.<br />

1072. Anno 1515, indictione (supple indictione 3), die dominico septimo mensis ianuarii,<br />

in monasterio conventus sancti Francisci extra moenia civitatis Tridenti, in stuba dicti<br />

monasterii, Petrus filius quondam Ioannis Bel de Voltolina habitator Pahi refutavit in manibus<br />

venerabilum Fratrum dicti conventus sancti Francisci omne suum ius, utile dominium, et<br />

melioramentum, quod habebat in una petia terrae arativae, et vineatae, posita in pertinentiis<br />

Pahi, in loco ubi dicitur al Castegne supra Villam Villae, versus mane apud haeredes Floriani de<br />

Spredo pro utili, et pro directo apud Frataliam Domus Dei Batutorum Laicorum Tridenti, versus<br />

meridiem apud olim Michaelem de Villa pro utili, pro directo apud haeredes Baptistae de<br />

Pantheo, et nunc apud ipsos haeredes Baptistae pro utili, versus sero apud Thomaeum<br />

Pizoletum, versus septentrionem apud viam consortalem. De qua petia terrae solvitur affictus<br />

perpetuus brentarum trium vini albi buliti: et unius starii seliginis omni anno ipsi conventui<br />

sancti Francisci. Et hoc pretio renensium quinque, et carentanorum decem. Et hanc refutationem<br />

fecit ipse Petrus ut ipsi venerabiles Fratres investire debeant de antescripta petia terrae<br />

infrascriptum Antonium. Qua refutatione sic facta, ipsi venerabiles Fratres, videlicet dominus<br />

Frater Paulus de Portu Naonis theologiae magister, commissarius Provinciae sancti Antonii de<br />

Padua, dominus Frater Ambrosius de Argentina Guardianus ipsius conventus, dominus Frater<br />

Iacobus de Basano Vicarius, dominus Frater Marcus Antonius de Laude, omnes religiosi dicti<br />

convetus ad sonum campanellae ter pulsatae, ut eorum moris est, capitulariter congregati,<br />

nominatim pro una libra piperis integri pro intratica, per tactum manus investiverunt de dicta<br />

petia terrae Antonium filium quondam Odorici de Ciago habitatorem in villa Ridi plebis Pahi,<br />

qui promisit dare conventui sancti Francisci omni anno etc. brentas tres vini albi bulliti de vino<br />

nascituro in dicta petia terrae, vel de aeque bono, et unum starium siliginis nomine affictus, et<br />

census etc.<br />

Guielmus Gallus filius quondam egregii domini Andreae Galli notarii, publicus imperiali<br />

auctoritate notarius scripsit.<br />

1073. Anno isto 1805, die 12 septembris descripsi sequentia. Certificato. Esaminati li<br />

registri della massa capitolare relativamente alla distribuzione del vino, e fatto un calcolo<br />

decennale si ritrova, che il convento de' PP. Minori Riformati a s. Bernardino, e quello de' PP.<br />

Cappucini percepivano annualmente or più, or meno da un dipresso un carro di vino per<br />

cadauno. Quat'elemosina del tutto spontanea fatta proprio da' signori canonici residenti, e<br />

96


partecipanti sopra le loro rispettive porzioni di rendita capitolare. Tanto attesta per la pura verità<br />

firmando il presente colla propria sottoscrizione, e sugello.<br />

Trento li 12 settembre 1805.<br />

L.+S. (cerei rubri) Carlo Marzari fu massaro capitolare etc. 86<br />

Attestatio isthaec exhibenda est inclyto caesareo et caesareo regio iudicio provinciali, et<br />

capitaneatui circulari Tridenti, pro impetranda dicta eleemosyna, quia reditus capitulares nunc<br />

percipit imperatoris nomine idem capitaneatus.<br />

1074. Exemplum ex authentico membraneo relevatum 1797 87 .<br />

In Christi nomine. Amen. Anno Nativitatis eiusdem millesimo sexcentesimo vigesimo<br />

primo, indictione quarta, die iovis vigesimo octavo mensis ianuarii, in burgo Perzini, in stuba<br />

domus habitationis nobilis et clarissimi domini Ludovici Frisinghelli iuris utriusque doctoris, et<br />

commissarii, ac Vicarii Perzini. Praesentibus domino Hieronymo filio domini Bortolamei<br />

Besenella Perzini, domino Ludovico quondam Ioannis Sorni Perzini, ac Ioanne quondam<br />

Batistae (sic) Arnoldi Madrani testibus ad infrascripta vocatis, et rogatis.<br />

Ibique coram antedicto clarissimo commissario expositum fuit per partes infrascriptas,<br />

qualiter de anno 1612 fuerunt factae divisiones inter ser Antonium quondam Vigilii Conzii<br />

Nogaredi ex una, et quondam ser Michaelem eius fratrem ex alia: et quia ob alias differentias et<br />

difficultates dependentes a dictis divisionibus, postea ortas inter dictos fratres, et lites inde<br />

sequutas, numquam fuit factum instrumentum dictarum divisionum, sed tantum fuerunt factae<br />

polliceae bonorum stabilium tempore dictarum divisionum per eos: cumque modo partes se<br />

concordaverint occasione dictarum differentiarum, mediantibus ser Stephano Andreata, et ser<br />

Ioanne Maria de Pedrottis a Strata cognatis, attinentibus, et arbitris dictarum partium alias<br />

electis ab eis, volentes ideo fieri instrumentum dictarum divisionum, concordii, conventionis,<br />

ibidem personaliter constitutus praedictus ser Antonius Conzius faciens per se, et suos haeredes<br />

ex una, et Donna Margaretha uxor relicta quondam praedicti Michaelis, tamquam tutrix filiorum<br />

suorum habitorum cum dicto quondam ser Michaele, faciens dicto nomine, et per se, et<br />

successores ex alia, omni meliori modo etc. in executione concordii nuper facti per dictos<br />

Stephanum, et Ioannem Mariam arbitros, praesentes, et ita concordasse affirmantes, visis prius,<br />

et intellectis differentiis partium praedictarum etc. inhaerentes etiam dictis divisionibus alias<br />

factis de bonis stabilibus, paucisque mutatis, dixerunt, fecisse divisiones, prout denuo etiam<br />

diviserunt, et dividunt omnia bona inter dictas partes alias indivisa, ut infra sequitur. Ponentes in<br />

prima parte perventa dicto quondam Michaeli, et nunc dictae tutrici dicto nomine, bona<br />

infrascripta, quantitatis prout sunt, et esse reperiuntur, intra terminos et confines infrascriptos,<br />

ita nunc declaratos, et specificatos per dictos homines, ut infra, videlicet:<br />

Primo domum, quae alias fuit illorum de Prantelis, cum tribus revoltis, et cum stantiis<br />

supra, et tribus stallis, tezia, furno, muris et lignaminibus constructam, scandolis et partim<br />

palleis tectam, positam in villa Nogaredi, cum curtivo, qui fuit illorum de Prantelis, et cum horto<br />

veteri, et broilo subtus curtivum, qui fuit illorum de Prantelis: et cum clausura dicta de la<br />

Morella, cum vineali subtus dictam clausuram, totum in uno ternere intra hos assertos confines:<br />

a mane via communis, et partim Donatus de Carlis, a meridie, et sero via communis, a<br />

septentrione secunda pars infrascripta.<br />

Item medium horti situm supra dictam domum supra viam, a mane Bortolomaeus, et<br />

conosrtes, seu a Domo magna, a meridie, et sero via communis, a septentrione secunda pars.<br />

Item unum pratum dictum della Pozia usque ad semitam, seu senterium pedituum iuxta<br />

terminos fixos, cum campo del Strighel et alio acquisito a Martinis usque ad senterium, cum illa<br />

Strigleta ut dicunt iuxta designationes, et terminos, totum in uno tenere, in pertinentiis dictae<br />

villae Nogaredi, a mane via communis, a meridie similiter, et partim Bortolamaeus, et consortes<br />

86<br />

Nepos Presbiteri Michaelis olim massarii capitularis.<br />

87<br />

Li 29 agosto 1797 da Michele Antonio Conci figlio di Giorgio di Nogaredo perginese. Terminai la<br />

copia li 10 settembre.<br />

97


a Domo magna, a sero dicti a Domo magna, et partim secunda pars, septentrione dicta secunda<br />

pars infrascripta.<br />

Item duo filaria dicta del Campo longo iuxta terminos, a mane secunda pars, a meridie via<br />

communis, a sero Bortolomaeus, et consortes a Domo magna, a septentrione similiter, et partim<br />

secunda pars.<br />

Item campum dictum il Campo grando, et campum dictum infra le Case, in pertinentiis<br />

praedictis, a mane Bartholomaeus (sic), et consortes seu a Domo magna, a meridie similiter, et<br />

Iacobus de Martinis, a sero secunda pars, et Iacobus a Domo magna, et partim supradictus, a<br />

septentrione moniales sanctae Clarae Tridenti.<br />

Item clausuram dictam del Foltem, cum duobus fillariis terreni, et clausura del Saiblen<br />

grando, iuxta terminos fixos, a mane, et meridie via communis, a sero secunda pars, a<br />

septentrione via consortalis.<br />

Item locum de la Pergola ab intus cum vinealibus, situm in dictis pertinentiis alle Pergole,<br />

a mane Bortolomaus, et consortes a Domo magna, et secunda pars, a meridie Nicolaus de<br />

Martinis, et dicti consortes a Domo magna, ac haeredes quondam Ioannis Facini, a sero<br />

haeredes quondam nobilis domini Simonis Guarienti, a septentrione Donatus de Carlis, et via<br />

consortalis.<br />

Item prata extra rivum, videlicet subtus viam totum illum locum, a mane via communis, a<br />

meridie Bortolomaeus, et consortes a Domo magna, et secunda pars, a sero secunda pars, et<br />

Micael (sic), ac Nicolaus de Martinis, et dicti consortes a Domo magna, mediante via consortali,<br />

a septentrione via communis.<br />

Item campum dictum de la Rosta a terrariis extra, in pertinentiis praedictis, cum prato<br />

prope dicto del Pilotto. et cum frata, a mane secunda pars, a merdie via communis, a sero via,<br />

seu trozium, a septentrione Nicolaus, et Iacobus de Martinis, ac moniales sanctae Clarae, ac<br />

secunda pars.<br />

Item campum dictum de la Selva, a mane Leonardus Toniolus, a meridie Stephanus<br />

Magnacus, a sero Leonardus Toniolus, a septentrione moniales sanctae Clarae, et haeredes<br />

quondam Ioannis Facini.<br />

Item mansum dictum de Fodesché iuxta terminos fixos, a mane via communis, a meridie<br />

Bortolamaeus, et consortes a Domo magna, a sero via communis, et Bortolamaeus praedictus, et<br />

consortes, a septentrione secunda pars.<br />

Item nemus al Mintel del Sasso in fuori, cum campo della Gretata, a mane via communis,<br />

a meridie similiter, et Nicolaus de Martinis, a sero Valentinus de Martinis, et moniales sanctae<br />

Clarae, ac via communis, a septentrione secunda pars.<br />

Item prata de monte in pertinentiis Pinedi, a mane, meridie, et sero Bortolamaeus, et<br />

consortes a Domo magna, a septentrione secunda pars, et partim praesens pars cum nemore.<br />

Item campum dictum la Fratta sotto li Ronchi in dictis pertinentiis Pinedi, a mane<br />

Bortolamaeus, et consortes a Domo magna, a meridie Michel de Martinis, et Rivus, a sero<br />

Commune, a septentrione via communis.<br />

Item nemus supra dicta prata, in pertinentiis Pinedi, a mane, et meridie Bortolamaeus, et<br />

consortes a Domo magna, a sero praesens pars cum pratis suis praedictis, a septentrione dicti<br />

consortes a Domo magna, et Nicolaus Sartor.<br />

Item paludem parvum (sic) soto il Testo in dictis pertinentiis Pinedi, a mane Anzelinus de<br />

Bernardis, et haeredes quondam Ioannis Facini, ab aliis partibus dictus Anzelinus.<br />

Item dixerunt fuisse consignatum (sic) alias in dictis divisionibus, et policeis praesenti parti<br />

paludem dictum il Palù morto, qui postea venditus fuit per haeredes dicti quondam Micaelis.<br />

Item domum veterem, videlicet stubam, et cameram, cum medietate cuguinae (sic), muris,<br />

et lignaminibus constructam, scandulis, et paleis tectam, in dicta villa Nogaredi, cum medietate<br />

horti subtus dictam domum iuxta designationem factam, a mane Bortolamaeus, et consortes a<br />

Domo magna, a meridie Leonardus Toniolus, a sero, et septentrione secunda pars infrascripta,<br />

cum onere dandi alterae (sic) parti pro additione hortorum rhenenses triginta, quae summa fuit<br />

bonificata postea, et compensata in aliis praetensionibus partium, ut infra dicetur. Quam partem<br />

et bona, praedicta donna Margaretha dicto tutorio nomine acceptavit pro sua portione etc., et de<br />

98


ea se tacitam dicto nomine vocavit, et vocat, cum sua parte bonorum mobilium, et bestiaminum,<br />

quam habuisse dixit, et confessa fuit ibidem.<br />

In secunda vero parte perventa dicto ser Antonio posuerunt bona infrascripta, sita in<br />

pertinentiis Nogaredi, quantitatis prout sunt, et esse reperiuntur intra terminos, et confines<br />

infrascriptos, nunc declaratos per praedictos homines ut sequitur: videlicet<br />

Primo domum, quae fuit quondam Zaneti Crebeser, cum suis stantiis, et commoditatibus,<br />

cum curtivo usque ad confines, et iuxta designationes, cum prato subtus tetiam, cum tezia et<br />

curtivo, totum in uno tenere in dicta villa Nogaredi, a mane via communis, et prima pars<br />

praedicta, a meridie dicta prima pars, a sero, et septentrione via communis.<br />

Item broilum supra viam, a mane Iacobus et Valentinus de Martinis fratres, a meridie<br />

praesens pars cum horto, a sero via communis, a septentrione via communis, et Micael de<br />

Martinis.<br />

Item broilus (sic) subtus viam iuxta terminos cum campo del Strighel de intus a semita, a<br />

mane via communis, a meridie prima pars, a sero praesens pars, et Bortolamaeus, ac consortes a<br />

Domo magna, a septenrione via communis, et dicti consortes a Domo magna.<br />

Item clausuram dictam al Pedroso, cum duobus filariis del Campo Longo desupra, cum<br />

duobus filariis vitium, a mane Bortolamaeus, et consortes a Domo magna, et prima pars, a<br />

meridie via communis, et prima pars, a sero prima pars, a septentrione dictus Bortolamaeus, et<br />

consortes, et praesens pars.<br />

Item campum dictum il Faloro desupra, a mane Bortolamaeus, et consortes a Domo<br />

magna, et prima pars, a meridie via consortalis, a sero dicti consortes a Domo magna, a<br />

septentrione Iacobus a Domo magna.<br />

Item campum dictum il Fofenstocher, a mane Bortolamaeus, et consortes a Domno magna,<br />

a meridie via consortalis, a sero dicti consortes a Domo magna, et Ioannes de Carlis, a<br />

septentrione idem Ioannes, et Donatus de Carlis.<br />

Item clausuram al Saibel de li Chistiani cum uno filari transversali, a mane prima pars, a<br />

meridie via communis, a sero Bortolamaeus, et consortes a Domo magna, a septentrione via<br />

consortalis.<br />

Itam clausuram al Piazzedel, a mane Micael de Martinis, a meridie via consortalis, a sero<br />

Bortolamaeus, et consortes a Domo magna, et Iacobus a Domo magna, a septentrione Nicolaus,<br />

et Micael de Martinis.<br />

Item clausuram dictam alli Frumbeisi, a mane, et sero Bortolamaeus, et consortes a Domo<br />

magna, a meridie via consortalis, et a septentrione (sic).<br />

Item clausuram de la Pergola acquisitam ab Odorico, a mane Valentinus de Martinis, et via<br />

consortalis, a meridie via consortalis, a sero Nicolaus de Martinis, a septentrione prima pars, et<br />

dictus Bortolamaeus, ac consortes a Domo magna.<br />

Item clausuretam de la Pergola, a mane Nicolaus de Martinis, a meridie Stephanus<br />

Facinus, a sero, et septentrione Bortolamaeus, et consortes a Domo magna.<br />

Item clausuram dictam il Mogio, a mane Rivus, a meridie Franciscus a Domo magna<br />

Beduli, a sero via communis, a septentrione Commune.<br />

Item pratum dictum il Pra Secho, et paludem, ac palustellos prope, a mane prima pars, et<br />

Bortolamaeus, ac consortes a Domo magna, et moniales sanctae Clarae Tridenti, a meridie<br />

dictae moniales, et Antonius a Rosa, mediante rugiola, a sero via communis, a septentrione<br />

Micael de Martinis, et Bortolamaeus, et consortes a Domo magna.<br />

Item pratum dictum del Rifocher, a mane via communis, ab aliis partibus moniales sanctae<br />

Clarae praedictae.<br />

Item pratum dictum la Foriga super viam, a mane Nicolaus de Martinis, a meridie, et sero<br />

via communis, a septentrione Commune.<br />

Item pratum dictum Cavermonte, a mane Valentinus, et Stephanus de Martinis, et Nicolaus<br />

Sartor, a meridie via communis dicta via mora, a sero praesens pars, et prima pars, a<br />

septentrione Bortolamaeus, et consortes a Domo magna, et li Credozzi.<br />

Item campum dictum la Rosta ab intus, a mane praesens pars, a meridie, et sero prima pars,<br />

a septentgrione moniales sanctae Clarae praedictae.<br />

99


Item campum dictum la Selva, acquisitum ab Odorico, a mane, et meridie Bortolamaeus, et<br />

consortes a Domo magna, a sero Rogia Molendini nobilis domini Guarienti, a septentrione<br />

Stephanus Magnacus cum frata.<br />

Item campum dictum de Menegazzo, a mane, et meridie via communis, a sero Valentinus<br />

de Martinis, a septentrione Bortolamaeus, et consortes a Domo magna.<br />

Item mansum de Fodesché, cum pratis, campis, et nemoribus a parte de intus, iuxta<br />

terminos fixos, a mane, et sero via communis, a meridie prima pars, a septentrione Commune<br />

Fornacis.<br />

Item nemus al Mintel a Saxo, seu Crocio intus, a mane, et septentrione Commune, a<br />

meridie prima pars, a sero via communis.<br />

Item prata alli Pradi de monte in pertinentiis Pinedi, a mane Bortolamaeus, et consortes a<br />

Domo magna, et prima pars, a meridie prima pars, a sero dicti consortes a Domo magna, et<br />

Commune, a septentrione Commune Pinedi.<br />

Item prata de li Roveri in dictis pertinentiis Pinedi, a mane Bortolamaeus, et consortes a<br />

Domo magna, a meridie via communis, a sero via communis, et Anzelinus de Bernardis, a<br />

septentrione dictus Anzelinus.<br />

Item pratum sotto il Test in dictis pertinentiis, acquisitum a Zaneto, a mane haeredes<br />

quondam Ioannis Facini, et Anzelinus de Bernardis, ab aliis partibus dictus Anzelinus.<br />

Item hortum supra viam in dicta villa Nogaredi iuxta terminos, a mane Bortolamaeus, et<br />

consortes a Domo magna, et Valentinus de Martinis, a meridie prima pars cum horto, a sero via<br />

communis, a septentrione praesens pars.<br />

Item campum subtus viam, a mane via communis, a meridie Bortolamaeus, et consortes a<br />

Domo magna, a sero Rivus, a septentrione Leonardus Toniolus.<br />

Item pratum alli Stropari acquisitum ab Odorico, a mane, et meridie Bortolamaeus, et<br />

consortes a Domo magna, ac Rivus, a sero Ioannes de Carlis, a septentrione Leonardus<br />

Toniolus, et dicti consortes a Domo magna.<br />

Item arbores castanearum cum suo terreno dicto la da la Nesa, a mane Nicolaus Sartor, et<br />

haeredes quondam Ioannis Facini, a meridie dicti haeredes Facini, a sero Bortolamaeus, et<br />

consortes a Domo magna, a septentrione via communis.<br />

Item affictum capitalis rhenensium sexaginta unius acquisitum a Iacobo de Martinis.<br />

Item domum veterem sitam in dicta villa Nogaredi, scilicet revoltum, et cameram supra,<br />

scandulis tectam, a mane prima pars, a merdie Leonardus Toniolus, a sero similiter cum horto, a<br />

septentrione similiter cum curtivo.<br />

Item medietatem coguinae cum casali prope, a mane Bortolamaeus, et consortes a Domo<br />

magna, a meridie prima pars, a sero praesens pars cum curtivo, a septentrione via communis.<br />

Item nemus acquisitum ab Odorico a Domo magna, situm supra prata in pertinentiis Pinedi,<br />

a mane Nicolaus de Martinis, a meridie similiter, et partim Bortolamaeus, et consortes a Domo<br />

magna, a sero prima pars, a septentrione dicti consortes a Domo magna, et Nicolaus de<br />

Sartoribus.<br />

Quae bona dictus ser Antonius acceptavit pro sua parte, et portione etc. et ea se tacitum<br />

vocavit, et dixit, una cum sua rata bonorum mobilium et bestiaminum, quan confessus fuit<br />

habuisse etc.<br />

Item salvis praemissis, actum, et conventum fuit inter dictos dividentes per pactum<br />

expressum, et solemni stipulatione vallatum, et promissum, ut infra, videlicet:<br />

Primo quod ad livellos, qui solventur, et solvi debent super dictis bonis divisis, quod<br />

teneantur ambae partes eos persolvere pro dimidia aequaliter, et per se, et sic se indemnes<br />

conservare.<br />

Item quo ad collectas, et steuras, quod quaelibet pars solvat de bonis sibi perventis.<br />

Item quod dictus Antonius nil aliud petere possit occasione additionis praedictae<br />

rhenensium triginta pro horto ut supra, quia dicta summa fuit bonificata in aliis praetensionibus<br />

alterius partis, ut supra.<br />

100


Item quod affictus capitalis rhenensium sexaginta sex, qui solvitur per Iacobun a Domo<br />

magna, ultra supra scriptum, exigatur in futurum per dictos dividentes pro dimidia aequaliter,<br />

tam capitale, quam affictus hactenus cursi, et in futurum currendi.<br />

Item quod praedictus Antonius per se, et haeredes semper, et imperpetuum possint ire, et<br />

redire cum plaustris per curtivum alterius partis praedictae, et per ianuam dictae partis de supra<br />

causa conducendi tantum ligna, et foenum, et alia: et similiter quod haeredes quondam Micaelis<br />

eius fratris per se, et haeredes similiter imperpetuum possint ire, et redire cum plaustris pro<br />

conducendis tantum brascatis, et Vinis, ac foeno per curtivum, et ianuam inferius praedicti<br />

Antonii.<br />

Item quod possint dictae partes claudere, dictas ianuas tempore pulsus Avemariae in sero<br />

usque ad alium pulsum Avemariae in mane, ita quod de nocte intra dictos pulsos non teneantur<br />

aperire dictas ianuas suas contra possessoris voluntatem.<br />

Item quod torcular vetus, et infrascripta legnamina, et lapides ad illud spectantes, et<br />

similiter prelus (sic), et mesa, ut dicunt, nova, dividantur inter dividentes pro dimidia aequaliter.<br />

Item quod dictus Antonius ire, et redire possit cum personis, bestiaminibus, et plaustris per loca<br />

alterius partis dicta alli Campi delli Fondi, causa eundi ad sua loca in dicta contrata, et situ<br />

existentia, prout in praeteritum ivit, ita tamen, quod tempore, quo pendebunt fruges in dictis<br />

locis non possint ire cum plaustris, et sic minori semper damno possibili, et non aliter etc.<br />

Item, quo ad locum de la Rosta, quod haerdes praedicti Micaelis possint ire, et redire cum<br />

personis, et animalibus, et plaustris per viam ordinariam, videlicet supra campum eorum absque<br />

contradictione alterius partis praedictae, et quod murus sit dicti Antonii, et arbor pomi subtus<br />

dictum mansum sit dictorum haeredum.<br />

Item terminarunt nemus del Sas, aut il Croz, ut sequitur, videlicet, quod unus terminus sit<br />

subtus trozium ut supra apud viam communem, qui terminus tendit usque ad alium terminum<br />

supra dictum saxum, et ab illo usque ad viam communem tendentem al Pian del Mitem, ubi est<br />

alius terminus superans divisum a Commune. Item quod murus dividens eorum curtivos<br />

aedificetur per dictos dividentes, et fabricetur pro dimidia aequaliter, et in dicto muro faciendo<br />

debeant facere portam ubi commodius erit. Et hoc ut ambae partes praedictae possint per eam<br />

transire prout supra dictum est.<br />

Item quod dictus Antonius possit ire, et redire per se, et haeredes cum personis, animalibus,<br />

et plaustris per viam solitam pro eundo ad loca in Fodesché, minori tamen semper damno, quo<br />

fieri poterit.<br />

Item convenerunt, quod si moveretur in futurum aliqua lis dictis dividentibus, aut<br />

haeredibus, de bonis supra divisis, quod quaelibet pars teneastur deffendere suam partem<br />

bonorum sibi ut supra obventorum, ita quod non teneantur sibi invicem refficere.<br />

Item actum fuit per partes ut supra, quod si in futurum dicti dividentes, vel sui haeredes<br />

vellent de bonis supradictis, divisis in futurum vendere, vel aliter alienare, quod teneantur per<br />

se, et haeredes semper, et imperpetuum absque temporis praesctiptione, sibi invicem mercatum,<br />

et alienationem notificare, et praeferre. et prae ceteris vendere, vel aliter alienare etc. sub poena<br />

nullitatis expressae cuiuscumque contractus aliter facti, obligantes, et hypotecantes ad haec dicta<br />

bona omnia, et reservantes sibi ius in re, et ad rem etc. occasione dicti pacti etc. semper in forma<br />

etc. Ulterius quia differentia erat, et lis versa fuit inter praedictas partes, ut supra dictum est,<br />

occasione debitorum, et creditorum hinc inde solutorum, et exactorum, et aliarum<br />

praetensionum a divisionibus praedictis dependentibus (sic), et prout in policeis per ipsas partes<br />

praesentatis, et prout in processibus super inde formatis apparet etc. venerunt et actum fuit inter<br />

eos, mediantibus praedictis Stephano, et Ioanne Maria, aliisque omnibus amicis, pro vitandis<br />

litibus, et expensis, quae occasione praemissorum, et aliarum differentiarum hactenus inter<br />

partes praedictas vertentium, nullis demptis, et etiam occasione affictus unius rhenensis, et<br />

carantanorum vigintiunius, et congiorum octo, ac stariorum trium brascati ad taxas, qui solvitur<br />

haeredibus quondam illustri domini Innocentis, et Silvii a Prato Trdienti, pro capitale<br />

rhenensium septuagintanovem, et carantanorum trigintaquatuor, ad quem affictum dictus<br />

Antonius dicebat se non esse obligatum, quod praedictus Antonius dare debeat praedictae tutrici<br />

dicto nomine rhenenses octo, et quod dicta tutrix dicto nomine solvere teneatur praedictum<br />

101


affictum, et capitale, cum affictibus hactenus cursis, et in futurum currendis, praedictis dominis<br />

a Prato, indemnemque totaliter dicta de causa conservare praedictum Antonium, eiusque<br />

haeredes, ac bona etc. Et hoc quia inter dictas partes, mediantibus dictis hominibus tam<br />

occasione dicti affictus, et capitalis pro portione dicti Antonii, iuxta concordium factum per<br />

dictos homines, quam aliarum omnium praetensionum dictarum partium, et occasione etiam<br />

additionum praedictarum, nullis demptis. Ita quod praeter dictos rhenenses octo, et dotes<br />

uxorum praedicti Antonii, et quondam Micaelis praedicti eius fratris, (quarum occasione nulla<br />

fuit habita consideratio, nec concordium, aut compensatio pro nunc, sed reservata fuit eorum<br />

decisio, prout etc.) nil una pars contra aliam, nec e contra etc. petere possit, sed sint liberae, et<br />

absolutae, prout se invicem liberarunt, et absolverunt per Aquilianam stipulationem<br />

praecedentem etc. et acceptibilationem subsequentem etc. ab omnibus praetensionibus hinc inde<br />

praetensis, nullis omnino reservatis etc.<br />

Quas divisiones, pacta, conventiones, concordium, et omnia, et singula suprascripta<br />

promiserunt dicti dividentes, Antonius faciens per se, et successores suos dicto nomine,<br />

perpetuo firma, et rata habere etc. et non contravenire sub poena dupli, et refectionis omnium<br />

damnorum, et expensarum et sub obligatione omnium praedictorum et aliorum suorum bonorum<br />

praesentium, et futurorum generis cuiuscumque. Renuntiantesque exceptioni non sic factarum<br />

dictarum dicisionum, et pactorum, et instrumenti ut supra etc. exceptionique doli mali etc.<br />

omnique alii suo iuri etc. Instantesque dictae partes per suam dominationem clarissimam<br />

praedicta omnia suo decreto iudiciali confirmari, habita informatione superinde a dicto Nicolao,<br />

et Ioanne Maria de Pedrottis, Stephano Andreata, et Christophoro a Fonte del Dosso de<br />

Costasavina, eorum attinentibus praesentibus, quos ob id convocarunt etc. Qui clarissimus<br />

dominus commissarius intellectis praemissis, et habita informatione a praedictis attinentibus<br />

dictarum partium praesentibus et dicentibus se nescire aliquam laesionem pro dictis minoribus<br />

in dictis divisionibus incurrisse, et credere fuisse recte factas, et melius fuisse devenire ad dictas<br />

divisiones, et concordium, ac pacta ut supra, quam lites prosequi prout coeperant dictae partes<br />

etc. pronuntiavit, dictum instrumentum fuisse recte factum, et fieri potuisse omnia praedicta ut<br />

supra, eaque omnia confirmavit, et suam, qua fungitur, authoritate ac iudiciale decretum,<br />

cognita causa, et requisitus, super omnibus praemissis solemniter interposuit etc. omni meliori<br />

modo etc.<br />

L.+S. Ego Bartholomaeus Pibvius de Strigno, quondam domini Baptistae filius, imperiali<br />

auctoritate notarius publicus, et cancellarius Perzini, praemissa, rogatus, fideliter scripsi, et<br />

publicavi etc. praesensque instrumentum aliena manu, aliis me dettentus (sic), ex meo<br />

prothocollo, cum quo concordat, fideliter descriptum in hanc publicam formam rddegi (sic) etc.<br />

In quorum fidem me subscripsi, solitoque meo tabellionatus signo munivi, et authenticavi etc.<br />

Deo laus semper etc.<br />

Instrumento<br />

Delle Divisioni de' beni<br />

fatte nell'anno 1612<br />

Da Antonio, e Michele<br />

fratelli Conzi di Nogaredo<br />

scritto<br />

in POergine da notaio pubblico<br />

li 28 gennaio 1621<br />

approvato, ed autenticatio<br />

nello stesso giorno<br />

dal commissario di Pergine<br />

e trascritto<br />

in Trento nell'agosto dell'anno<br />

1797.<br />

102


Exemplum Concio nogaretano datum est pagg. 36 in 4. Titulus iste est in limine. Per tutta<br />

questa fatica, comprendente anche le tavole seguenti, mi ha regalato una corda di castagne crude<br />

soltanto, e picciola.<br />

Il Tovazzi riporta a questo punto l'elenco di tutti i toponimi contenuti nel documento<br />

precedente; non mi sembra importante copiare tale testo, essendo una ripetizione.<br />

Finito li 13 settembre 1797, in Trento.<br />

1075. Anno 1801 die mercurii 30 et ultimo mensis septembris hic Tridenti accepi<br />

describendam membranam, in dorso habentem Laudo de Anglon. Eius exemplum petit Rev.dus<br />

dominus Franciscus Adelpretus Michelottus draudensis, curatus, seu cooperator parochi<br />

roboretani ad s. Marcum 88 . Intus autem est tenoris huiusmodi:<br />

In Christi nomine. Amen. Nos Vinciguera comes, et dominus Archi, facientes nomine<br />

proprio, et nomine magnifcorum comitum Antonii, Alexandri, et Gerardi fratrum nostrorum.<br />

Quum sit, quod de mense iunii proxime decurso, ultima die dicti mensis, in lite, et differentia,<br />

quae tunc vertebatur, et erat inter homines, et Commune Romarzoli ex una; et homines, et<br />

Commune villarum Dro, et Cenigae ex alia, in, de, et super silva Andrini contigua versus<br />

septentrionem monti Angloni, fuerit lata certa sententia declaratoria, et distinguens dictam<br />

silvam Andrini a dicto monte Angloni, per excellentem iuris utriusque doctorem dominum<br />

Petrum Alexandrinum civem tridentinum, nostrum in dicta causa delegatum. Et quia inter dictos<br />

homines dictarum Communitatum convetnum fuit respectu dicti montis Angloni, remansit<br />

quaedam controversia, et differentia respectu confinium terminandorum de dicto monte<br />

Angloni, respectu iuris, quod habent in eo dicti de Dro, et Ceniga cum ipsis de Romarzolo<br />

versus occasum, et meridiem.<br />

Eapropter de huiusmodi differentia, et controversia cognoscentes, et cognoscere volentes,<br />

et eamdem prorsus tollere, et amovere, ut omnis in posterum litigii causa cesset, viso dicto loco<br />

differentiae et ipsa differentia, et eo accurate considerato, et examinato: participato etiam<br />

consilio et iudicio antedicti domini Petri Alexandrini, qui ex testibus per se alias in causa<br />

supradicta examinatis, de praemissis est abunde informatus: admonitis etiam partibus ambabus<br />

pro his die, et hora super dicto loco differentiae ad audiendum, et videndum per nos eadem<br />

terminari, designari, et diffiniri, licet ipsis de Communi Romarzoli absentibus; monitis tamen ut<br />

supra, Iesu Christi nomine repetito, a quo cuncta recta procedunt iudicia: sedente in dicto loco<br />

differentiae ad hunc actum pro idoneo electo, dicimus, declaramus, designamus, et terminamus,<br />

ut infra: videlicet, quod pars dicti montis Angloni communis inter dictas partes de Romarzolo,<br />

Dro, et Ceniga incipiat a cronis 89 inferioribus respicientibus supra villam Dro, et ascendendo<br />

recte usque ad cronas Andrini superiores, et a dictis cronis per transversum veniendo versus<br />

Pozam Bernardam usque ad alias cronas positas, et iacentes immediate supra viam, per quam de<br />

dicta silva Andrini venitur in cargadorum 90 Pozae Bernardae, et spiculo dictarum secundarum<br />

cronarum usque ad dictum cargadorum, qui est super viam noviter factam per illos de<br />

Romarzolo pro eundo ad dictam silvam Andrini: et a dicto cargadoro versus meridiem usque ad<br />

viam publicam antiquam, quae est subtus ecclesiam sancti Ioannis de Bastono, et supra dictam<br />

viam noviter factam, et de qua fit mentio in sententia arbitramentali alias lata inter dictas<br />

Communitates: in reliquis omnibus eamdem arbitramentalem sententiam, alias ab ipsis partibus<br />

emologatam, in suo robore permittentes.<br />

Et ita dicimus, diffinimus, et declaramus, ac terminamus, praemissis, et aliis melioribus<br />

modis, via, iure, causa, et ordine, quibus melius possumus, et debemus, in nomine sanctae et<br />

individuae Trinitatis, Patris, Filii, et Spiritus Sancti. Amen etc. Declarantes, quod utraque pars<br />

expensas in praedicta causa factas aequaliter solvat.<br />

88<br />

Fuit cooperator Roboreti, sed hoc die 30 septembris non est amplius.<br />

89<br />

Rupi strapiobanti,creste, crone in dialetto.<br />

90<br />

Luogo dove si caricava la legna; luogo dove allo strascico a due ruote si aggiungva l'altra parte del<br />

carro pure a due ruote.<br />

103


Lata, lecta, et promulgata fuit praedicta sententia per praefatum magnificum dominum<br />

comitem Vincigueram super dicto monte Angloni, in via nova, die iovis septimo iulii millesimo<br />

quingentesimo tertiodecimo, praesentibus paedicto domino Petro Alexandrino, et Thomasio<br />

quondam Hieronimi Facini praefati doctoris Petri famulo, testibus notis, vocatis, et rogatis.<br />

Summi opificis, ac eius gloriosae intemeratae Virginis Matris Mariae implorato praesidio,<br />

nos Vinciguera comes Archi etc. Attendentes, quod de anno proxime praeterito ad instantiam<br />

Communis, et hominum Dro, et Cenigae et in contumaciam Communis, et hominum Romarzoli,<br />

quamdam nostram tulimus sententiam, rogatam per Florianum notarium, ac Vicarium nunc<br />

Archi, ad declarationem et terminationem montis Angloni, in qua videtur non satis, nec aperte<br />

fuisse declarata confinia dicti montis Angloni communis inter suprascriptas Communitates,<br />

maxime in confinando ipsum montem versus silvam Andrini Communis Romarzoli, et de supra<br />

viam novam noviter constructam tendendo versus ipsam silvam, et infra dictam viam usque ad<br />

primas cronas.<br />

De qua quidem sententia illi de Romarzolo satis se agravatos dicebant, maxime quia dicunt<br />

se habere sententiam quamdam arbitralem, rogatam per quondam avum paternum suprascripti<br />

Floriani, in qua dicunt ipsi de Romarzolo satis esse confinatum dictum montem Angloni, et<br />

clare, quum ipsa sententia determinet, quod a via, quae tendit versus Pozam Bernardam infra<br />

usque ad cronas circumquaque sit Communis dictus mons dictarum Communitatum Dro, et<br />

Romarzoli: sed in dicta nostra sententia fuit conventum, ut ipsi de Lomarzolo (sic) allegabant,<br />

quia sententiavimus, quod a cronis, quae incipiunt subtus cargadorum Pozae Bernardae<br />

tendentibus versus silvam Andrini, quae sunt immediate, vel per parvum intervallum supra viam<br />

Pozae Bernardae, sit communis dictarum Communitatum. Et sic petebant se restitui dicti de<br />

Romarzolo a laesione dictae nostrae sententiae, quia in eorum contumacia, et non aliter de iure<br />

fuit lata dicta sententia.<br />

Ad quae illi de Dro, videlicet Luterotus quondam Ioannis Eleutherii, Donatus Brigenti de<br />

Ceniga, Martinus Perinae, et Petrus Leonis de Dro, tamquam homines electi, et deputati per<br />

Commune Dro, et Cenigae ad terminandum, seu terminari videndum praesentem differentiam,<br />

prout Leonardus Zopi de Ceniga sindicus dictorum de Dro retulit magnifico, et generoso<br />

domino comiti Antonio de Archo hoc mane, qui sua diffinitiva sententia declaravit, quod<br />

quicquid fuerit dictum, factum, et sententiatum in eorum praesentia ex nunc prout et tunc, et e<br />

contra, fore, et esse bene, recte factum, dictum, ac sententiatum ac si interfuisset tota<br />

Communitas Dro, et Cenigae, vel eius sindicus sufficiens ad hoc deputatus, dicentes, minime<br />

dictos de Romarzolo fuisse laesos, et deceptos in dicta sententia, quia ipsa sententia nostra<br />

dependit a prima sententia arbitrali, et a nostra de anno proxime praeterito lata: quia in ipsa<br />

sententia prima arbitrali dicuntur haec verba, videlicet a Via, quae tendit versus Pozam<br />

Bernardam infra versus cronas circumquaque etc. Quo fit, quod dicuntur esse cronae<br />

circumquaque: et si fieret, quod dictus mons inciperet immediate subtus dictam viam Pozae<br />

Bernardae ultra cargadorum Pozae Bernardae versus silvam, non essent aliquae cronae. Et sic<br />

non daretur locus primae sententiae, quia debent esse cronae circumquaque, quod fit, quod dicti<br />

de Romarzolo in aliquo non fuerunt laesi. Et sic dicti de Dro petebant dictam nostram<br />

sententiam confirmari ex illis rationibus, et multis aliis per eos deductis, quae omnia dicti de<br />

Romarzolo inficiebantur, seu negabant esse vera; sed alium intellectum dabant dictae sententiae,<br />

quem brevitatis causa omittimus.<br />

Iccirco auditis dictis partibus super ipso loco differentiae, et volentes tali confusae<br />

differentiae finem imponere, et eamdem fine debito terminare, ne dictae partes continuis diebus<br />

bona sua in litigio dilapident, et proterantur, et cupientes ipsum montem Angloni circa illas<br />

partes, de quibus supra, taliter terminare, quod de cetero inter dictas partes omnis futurae litis<br />

tollatur occasio, in hunc modum terminamus, videlicet<br />

Christi nomine repetito a quo cuncta rectaque procedunt iudicia, dicimus, sententiamus,<br />

declaramus, et fine debito terminamus per hanc nostram sententiam diffinitivam, quod a<br />

quadam crona, quae est supra Viam Pozae Bernardae longe a silva magna Andrini per tractus<br />

duos balistae, vel circa, in qua sculpatur millesimus huiusmodi 1514, a parte vero ante dicti<br />

millesimi, videlicet versus Romarzolum sculpantur haec duo verba Dro Romarzolo: a parte<br />

104


verro versus ipsam silvam sculpatur hoc verbum per ambas partes, videlicet Romarzoli. Et sic<br />

descendendo per rectum tramitem subtus viam immediate, quae tendit in silvam ad quemdam<br />

lapidem, seu saxum non nimis maximus qui est inter ipsam viam regiam, et alium semitem<br />

vicinum ibi dictae viae per passus duos, vel circa, in quo saxo <strong>sive</strong> lapide sculpatur millesimus<br />

tantum, videlicet 1514.<br />

Deinde descendendo per rectum transversum versus villam Dro usque ad primam cronam,<br />

in cuius summitate cronae sculpatur millesimus, videlicet 1514, et ante ipsum millesimum<br />

versus Romarzolum sculpantur haec verba, <strong>sive</strong> nomina, videlicet Dro Romarzolo. A parte vero<br />

post dicti millesimi versus silvam Andrini sculpatur hoc verbum tantum, videlicet Romarzol<br />

(sic). Significantes, et declarantes, quod inter dictas cronas signatas, ut supra, et ultra ipsas<br />

cronas versus silvam Andrini dicti de Dro, et Ceniga nullum ius habeant, et sit illorum de<br />

Romarzolo: et iuxta tenorem dictae nostrae sententiae mons Angloni, et succe<strong>sive</strong>, Communis<br />

inter Communitates Romarzoli, Dro, et Cenigae: et quod a summitate cronae inferioris signatae<br />

ut supra, eundo prout ipsa tendit usque ad cingulum nudum subtus silvam Andrini, ipsi de Dro<br />

possint, et valeant incidere ligna, et proicere ultra omnes cronas existentes subtus cronam<br />

inferiorem signatam: et similiter in omnibus aliis locis dicti montis Angloni infra cronam<br />

signatam superiorem desuper dictam cronam superiorem signatam facere possint illi de Dro;<br />

extra tamen dicta signacula, videlicet versus Romarzolum, Dro, et Cenigam, et subtus viam,<br />

quae tendit ad cargadorum Pozae Bernardae, usque ad dicta signa sculpta. Et ita dicimus,<br />

sententiamus, declaramus, et terminamus ut supra, omnibus meliori modo, via, iure, causa, et<br />

forma, quibus melius de iure fieri potest etc. Laus Deo.<br />

Lata, lecta, et publicata fuit paedicta sententia per praefatum magnificum, et generosum<br />

dominum comitem Vincigueram comitem et dominum Archi etc., die lunae tertio mensis aprilis<br />

millesimo quingentesimo quartodecimo, indictione prima, in via publica, quae tendit in silvam<br />

Andrini, quae est inter dicta signacula, quem locum sibi elegit pro iuridico, et idoneo ad<br />

suprascriptam sententiam proferendam: praesentibus ser Bartholomaeo Cabrii de Archo,<br />

Thomaeo notario filio magistri Gerardi de Berneriis de Archo, et Iacobo Francisco notario filio<br />

mei notarii infrascripti, testibus notis, vocatis, et rogatis etc. Praesentibus dictis de Romarzolo,<br />

videlicet Leone Pasini de Vignis tamquam sindico, et procuratore praedicti Communis<br />

Romarzoli, nec non Dominico quondam Bartholomaei Segallae tamquam sindico dicti<br />

Communis, una cum Ioanne Marchi de Vargnano, et Baldesare quondam Melchioris de Vignis,<br />

dicentibus se laudare praedictam sententiam in omnibus, et per omnia. Similiter praesentibus<br />

praenominatis de Dro, de quibus in sententia, laudantibus praedictam sententiam in omnibus et<br />

per omnia, dummodo dicta praesens sententia non deroget alii sententiae latae per praefatum<br />

dominum comitem circa alia descripta in ipsa sententia, de quibus in praesenti non fit mentio.<br />

L.+S. Ego Aliprandus filius quondam prudentis viri ser Ioannis Antonii de Paulinis de<br />

Archo publicus imperiali auctoritate notarius, ac iudex ordinarius, licentia, et autoritate mihi<br />

concessis, et attributis per dominum Hieronimum Iachelini Vicarium Archi, ut de eis apponere<br />

debet in rogationibus domini Ioannis Augustini Bernerii notarii de Archo, ad relevandum, et in<br />

publicam formam redigendum omnia instrumenta, et scripturas rogatas, et rogata per quondam<br />

egregium virum dominum Florianum Ruphalcatium notarium, et Vicarium Archi, suprascripta<br />

duo instrumenta, seu sententias repertas, et reperta viva, et non canzelata nec in aliqua eorum<br />

parte viciata, ex quibusdam foliis inventis in scripturis, et rogationibus praefati quondam domini<br />

Floriani, per eum scriptis, et rogatis exemplavi et in hanc publicam formam redegi, nil addito,<br />

vel diminuto, quod sententiam mutet, nisi forte sillaba, puncto, vel littera, et in conferendo cum<br />

originali dictas sententias, cum illo concordare inveni. In quorum fidem manu propria scripsi, et<br />

me subscripsi, signumque mei tabellionatus officii ante hanc meam subscriptionem apposui<br />

consuetum, et solitum.<br />

L.+S. Ego F. Ioannes Chrysostomus de Auolano Ordinis Minorum Reformatorum sancti<br />

Francisci, Provinciae Sancti Vigilii chronologus, rogatus exemplum istud ex authentico fideliter,<br />

ac propria manu feci, sigilloque meo communivi hac die mercurii 21 mensis octobris anno<br />

Domini 1801, in conventu sancti Bernardini apud Tridentum. Deo gratias.<br />

105


Nota. In principio posui: Exemplum ex autentico relevatum 91 . Libello in 4 pagg. 18,<br />

dronensibus dato die 22 octobris apposui hunc titulum: Sententia Vinciguerrae comitis arcensis<br />

latae anno 1513 ac 1514 in causa confinium montis Angloni inter Communitatem Romarzoli, et<br />

Communitatem Droni, et Cenigae.<br />

1076. Anno isto 1801, die dominico 7 mensis iunii, in conventu s. Bernardini apud<br />

Tridentum scripsi sequens instrumentum.<br />

Frater Iosephus Antonius a Clesio Ordinis Minorum sancti Francisci Reformatorum<br />

Guardianus ad sanctum Bernardinum apud Tridentum etc. Universis, et singulis praesentes<br />

literas inspecturis notum facio, ac testor, quod infrascriptis anno, mense, ac die, in ecclesia<br />

parochiali sanctae Mariae Maioris Tridenti, requirente admodum rev.do domino Simone<br />

Saltuario eiusdem rectore, ac permittente ill.mo, et rev.mo domino domino Simone Albano<br />

Zambaitio canonico ecclesiae cathedralis, ac Vicario in spiritualibus generali capitulari,<br />

episcopali sede vacante, servato ritu consueto, ac solemni, benedixi quatuordecim tabulas<br />

praecipua Passionis Domini nostri Iesu Christi mysteria exhibentes, illisque iam congruis<br />

stationibus ibidem collocatis, et fixis, pium devotum calvariae iter, seu Viam Crucis institui, et<br />

erexi, ad maiorem Dei Omnipotentis, beatissimae Virginis Mariae sine labe originali conceptae,<br />

Seraphici Patris Sancti Francisci, omniumque aliorum Sanctorum laudem, et gloriam: necnon ad<br />

animarum pretiosissimo eiusdem Christi Domini nostri sanguine redemptarum solamen, et<br />

uberiorem profectum. In quorum fidem has literas manu propria subscriptas, et sigilli<br />

conventualis impressione munitas, dedi apud praefatam ecclesiam sanctae Mariae Maioris<br />

ipsomet die dominico septimo mensis iunii anno Domini millesimo octingentesimo primo, et Pii<br />

papae septimi secundo.<br />

F. Iosephus Antonius, qui supra manu propria.<br />

L.S.<br />

Nota. Plebanus Saltuarius id petiit urgente nobili domina Teresia Sardanea de Meanperg,<br />

filia quondam Hieronymi. Praedictae tabulae sunt parvae.<br />

1077. Anno 1801, die dominico 22 novembris in hoc conventu s. Bernardini apud<br />

Tridentum ab ill.mo illo comite, ad quem dedi epsitolam 953 To. 3, et epistolam 2135 To. 6<br />

discutiendum accepi sequens instrumentum.<br />

Nel nome di Dio. Correndo l'anno del Signore 1801 in giorno di venerdì li 20 novembre<br />

nella città di Trento, in casa Giovanelli alla continua presenza di N.N. testimoni chiamati, e<br />

pregati etc. Si espone. Premuroso sempre mai il signor Pietro Giovanelli per il bene de' suoi<br />

figli, di vedere incamminata al meglio, che sia possibile la sua famiglia, non che desiderando,<br />

che si accompagnassero per il bene dello Stato, per il fine della vita laica, non che per il<br />

vantaggio della famiglia, per avere, se a Dio piace, discendenza: aderisce il filgio Antonio 92<br />

secondogenito alle ricerche, ed amorose istanze de' suoi signori genitori, e si risolve<br />

d'accompagnarsi, per adempire ai doveri verso lo Stato, verso li suoi signori genitori, e<br />

finalmente verso la sua propria famiglia. Volendo poi li signori genitori mostrare il loro<br />

aggradimento, non che dare il loro assenso, e consenso speciale, libero, ed assoluto, si obbligano<br />

a quanto siegue.<br />

Primo. Si obbliga il signor genitore di mantenere il suo figlio Antonio, e moglie, e tutti li<br />

figli, che nascer potessero, di vitto, quartiuere mobigliato, servitù donnesca necessaria, e d'un<br />

servo in livrea, che servirà per tutta la famiglia.<br />

Secondo. Promette il signor genitore dare al suo filgio Antonio fiorini 200, dico fiorini<br />

duecento all'anno, cioè fiorini 50 al giorno del matrimonio ed in seguito ogni tre mesi altri<br />

fiorini 50 che faranno all'anno fiorini 200 appuntati graziosissimamente dal medesimo. Questi<br />

saranno di libera disposizione del figlio Antonio, e serviranno a quell'uso, che più gli aggradirà.<br />

91 Vide To. 6, epist. 2140.<br />

92 Hic uxorem duxit anno 1803 die dominico quinquagesimae 20 februarii anonymam comitissam de<br />

Stechelburg, quae anno 1804 ante medium februarium enixa est Petrum Alcantarensem.<br />

106


Terzo. Gli interessi della dote, comunque ella siasi, non che di qualunque eredità, che far<br />

potesse, in una parola, e per meglio spiegare, gl'interessi di tutti li beni, sì presenti, che futuri<br />

della futura sposa, correranno liberamente, e senza alcun diffalco al figlio Antonio, e questo per<br />

patto espresso convenuto: e serviranno detti interessi a sborsare il così detto spilatro 93 da<br />

convenirsi alla sposa non che per il vestito d'ambi gli sposi. Dovendo il signor genitore garantire<br />

del proprio la dote, egli è doveroso, che gl'isrtrumenti della medesima sieno custoditi da esso<br />

signor genitore, con il patto espresso però, che detta dote non possa essere permutata, o<br />

traslocata senza il consenso espresso doppiamente unito del signor genitore, e figlio.<br />

Quarto. Marianna G. si obbliga dare al suo figlio Antonio dopo la morte della sua signora<br />

madre 94 (il Cielo esaudisca li voti miei, e le dia lunga, e prosperosa vita) li fiorini 100 annui, ed<br />

il quartiere, ovvero l'equivalente in denaro, affine che il figlio a cagione di morte della sua<br />

signora nonna non deteriori di condizione. In oltre la signora genitrice fa una donazione<br />

irrevocabile di questi fiorini 100 annui al suo figlio Antonio, affine che niuno, che diritto<br />

n'avesse, molestar lo possa in niun conto sopra il di già percepito: obbligando a ciò, e per ciò,<br />

tutti e singoli li suoi beni sì presenti, che futuri.<br />

Quinto. Il signor genitore dona, condona, fa un donazione irrevocabile al figlio Antonio di<br />

tutto quello, che ha speso per il medesimo in casa paterna, e fuori del paese per gli anni passati<br />

sotto qualunque titolo, come anche vuole espressamente il soprallodato donare graziosamente<br />

tutto quello, che spenderà per esso figlio Antonio in avvenire, sieno spese incontrate a cagione<br />

di questo matrimonio, le spese dell'equipaggio, del vitto, de' fiorini 200 annui promessigli, li<br />

regali alla sposa, in una parola tutto, affine che detto filgio Antonio non possa essere sforzato<br />

dopo la morte (lungi sia un sì fatal colpo) del genitore di rimborsare la massa del già percepito<br />

per il corso di tanti anni, per l'unico fine di schivare in tal maniera i litigi, e le contese, che<br />

nascere potessero fra fratelli. Obbligando a tal effetto il genitore tutti, e singoli li suoi beni sì<br />

presenti, che futuri etc.<br />

Nota. Aurographum cum meis animadversionibus vocalibus reddidi laudato comiti hoc die<br />

26 novembris 1801.<br />

1078. Anno isto 1802, die martis 23 februarii in sero ab ill.mo domino comite Iosepho<br />

quondam comitis Sigismundi de Melchioriis, patricio tridentino, accepi membranam sequentis<br />

tenoris: Clemens episcopus servus servorum Dei dilecto filio officiali augustano salutem, et<br />

apostolicam benedictionem. Dignum arbitramur, et congruum, ut illis se reddat Sedes apostolica<br />

gratiosam, quibus ad id propria virtutum merita laudabiliter suffragantur. Dudum siquidem<br />

omnes dignitates in collegiatis ecclesiis principales tunc vacantes, et in antea vacaturas<br />

collationi, et dispositioni nostrae reservavimus, decernentes ex tunc irritum, et inane si secus<br />

super his a quoquam, quavis auctoritate, scienter, vel ignoranter contingeret attentari. Cum<br />

itaque postmodum Praepositura ecclesiae sancti Mauritii augustana, Provinciae moguntinae,<br />

quae inibi dignitas principalis existit, et quam quondam Antonius Monfort dictae ecclesiae<br />

praepositus dum viveret, obtinebat, per obitum dicti Antonii, qui extra romanam Curiam de<br />

mense octobris proxime praeterito diem clausit extremum, vacaverit, et vacet ad praesens,<br />

nullusque de illa praeter nos hac vice disponere potuerit, <strong>sive</strong> possit, reservatione, et decreto<br />

obssitentibus supradictis, nos volentes dilectum filium Ernestum baronem in Voglestain (sic)<br />

decanum, et canonicum ecclesiae brixinensis, asserentem se de illustri baronum genere<br />

procreatum, ac dilecti filii nostri Ludovici tituli sancti Laurentii in Lucina presbyteri cardinalis<br />

Madrutii nuncupati ex sorore nepotem existere, ac unum, et unam canonicatum, et praebendam<br />

singularem salisburgensis, et tridentinae, ac maioris augustanae, necnon praedictae brixinensis<br />

ecclesiarum, ac quae inibi dignitas forsan maior post pontificalem existit, et per unum ex<br />

eiusdem ecclesiae brixinensis canonicis 95 , etiam una cum illius canonicatu, et praebenda absque<br />

dispensatione apostolica obtinere consuevit, decanatum ecclesiae brixinensis huiusmodi,<br />

93 *Spillatico: patto relativo alla dote.<br />

94 De qua To. V epist. 1892.<br />

95 Decanatus brixinensis est secunda dignitas illius Capituli. prima est Praepositura.<br />

107


quorum cuiuslibet fructus, redditus, et proventus vigintiuqatuor ducatorum auri de Camera<br />

secundum communem extimationem, valorem annuum non excedunt, obtinere, apud nos de<br />

nobilitate generis, vitae, ac morum honestate, aliisque probitatis, et virtutum meritis<br />

multipliciter commendatum, horum intuitu favore prosequi gratioso, ipsumque Ernestum a<br />

quibusvis excommunicationis, suspensionis, et interdicti, aliisque ecclesiasticis sententiis,<br />

censuris, et poenis, a iure, vel ab homine, quavis occasione, vel causa latis, si quibus<br />

quomodolibet innodatus existit, ad effectum praesentium dumtaxat consequendum harum serie<br />

absolventes, et absolutum fore censentes, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus,<br />

quatenus si per diligentem examinationem dictum Ernestum ad hoc idoneum esse repereris,<br />

super quo conscientiam tuam oneramus, Praeposituram praedictam, quae personalem<br />

residentiam non requirit, ac cuius, et illi forsan annexorum fructus, redditus, et proventus<br />

trecentorum ducatorum similium secundum extimationem praedictam valorem annuum, ut<br />

dictus Ernestus etiam asserit, non excedunt, <strong>sive</strong> praemisso, <strong>sive</strong> alio quovismodo, aut ex<br />

alterius cuiuscumque personae, seu per liberam resignationem dicti Antonii, vel cuiusvis<br />

alterius, de illa in dicta Curia, vel extra eam, etiam coram notario publico, et testibus sponte<br />

factam, aut assecutionem alterius beneficii ecclesiastici quavis auctoritate collati vacet, etiamsi<br />

tanto tempore vacaverit, quod eius collatio iuxta lateranensis statuta Concilii ad Sedem<br />

apostolicam legitime devoluta, ipsaque Praepositura dispositioni apostolicae specialiter, vel<br />

alias etiam ex eo quod dictus Antonius dum in humanis ageret, dicti Ludovici cardinalis<br />

familiaris continuus commensalis, existebat, generaliter reservata existat, et ad illam consueverit<br />

quis per electionem assumi, eique cura etiam iurisdictionalis immineat animarum, super ea<br />

quoque inter aliquos lis, cuius statum praesentibus haberi volumus pro expresso, pendeat<br />

indecisa, cum annexis huiusmodi, ac omnibus iuribus, et pertinentiis suis, eidem Ernesto<br />

auctoritate nostra conferas, et assignes, inducens per te, vel alium, seu alios eumdem Ernestum,<br />

recepto primo ab eo nostro, et romanae Ecclesiae nomine fidelitatis debitae solito iuramento<br />

iuxta formam, quam sub Bulla nostra mittimus introclusam: vel procuratorem suum eius<br />

nomine, in corporalem possessionem Praepositurae, ac annexorum, iuriumque, et pertinentiarum<br />

praedictorum, et defendens inductum, amoto exinde quolibet detentore, ac faciens Ernestum, vel<br />

pro eo procuratorem praedictum ad Praeposituram huiusmodi, ut est moris, admitti, sibique de<br />

illius, et annexorum eorumdem fructibus, reditibus, proventibus, iuribus, et obventionibus<br />

universis integre responderi: contradictores auctoritate nostra praedicta, appellatione postposita<br />

compescendo. Non obstantibus felicis recordationis Bonifacii Papae VIII praedecessoris nostri,<br />

et aliis apostolicis constitutionibus, ac primodictae ecclesiae, etiam iuramento, confirmatione<br />

apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis statutis, et consuetudinibus contrariis<br />

quibuscumque. Aut si aliqui super provisionibus satisfaciendis de dignitatibus primodictae<br />

speciales, vel aliis Beneficiis ecclesiasticis in aliis partibus generales dictae Sedis, vel legatorum<br />

eius literas impetrarint etiamsi per eas ad inhibitionem, reservationem, et decretum, vel alias<br />

quomodolibet sit processum. Quibus omnibus eumdem Ernestum in assecutione dictae<br />

Praepositurae volumus anteferri, sed nullum per haec eis quoad assecutionem dignitatum, vel<br />

Beneficiorum aliorum praeiudicium generari. Seu si venerabili fratri nostro episcopo augustano,<br />

et dilectis filiis Capitulo primodictae ecclesiae, vel quibusvis aliis communiter, vel divisim ab<br />

eadem sit Sede indultum, quod ad receptionem, vel provisionem alicuius minime teneantur, et<br />

ad id compelli, aut quod interdici, suspendi, vel excommunicari non possint, quodque de<br />

dignitatibus primodictae ecclesiae vel aliis Beneficiis ecclesiasticis ad eorum collationem,<br />

provisionem, praesentationem, electionem, seu quamvis aliam dispositionem, coniunctim, vel<br />

separatim spectantibus nulli valeat provideri per literas apostolicas non facientes plenam, et<br />

expressam, ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mentionem. Et qualibet alia dictae<br />

Sedis indulgentia generali, vel speciali cuiuscumque tenoris existat, per quam praesentibus non<br />

expressam, vel totaliter non insertam, effectus earum impediri valeat quomodolibet, vel differri.<br />

Et de qua, eiusque toto tenore habenda sit in nostris literis mentio specialis. Seu si dictus<br />

Ernestus praesens non fuerit ad praestandum de observandis statutis, et consuetudinibus<br />

primodictae ecclesiae solitum iuramentum, dummodo in absentia sua per procuratorem<br />

idoneum, et cum ad promodictam ecclesiam accesserit corporaliter illud praestet. Nos enim cum<br />

108


eodem Ernesto, quatenus opus sit, ut decanatum huiusmodi una cum dicta Praepositura, si illam<br />

sibi per te vigore praesentium conferri, et assignari contigerit, quoad vixerit, retinere libere et<br />

licite valeat, generalis Concilii, ac aliis constitutionibus, et ordinationibus apostolicis, ac ut<br />

praefertur, roboratis statutis, et consuetudinibus suprascriptis, coeterisque contrariis nequaquam<br />

obstantibus, apostolica auctoritate tenore praesentium de specialis dono gratiae dispensamus.<br />

Proviso quod Praepositura, et decanatus huiusmodi debitis propterea non fraudetur obsequiis,<br />

sed eorum congrue supportentur onera consueta. Volumus autem, quod dictus Ernestus<br />

postquam repertus fuerit idoneus, ut praefertur, et antequam possessionem dictae Praepositurae<br />

adipiscatur, fidem catholicam iuxta aliam formam, quam sub Bulla nostra mittimus introclusam,<br />

in manibus tuis, seu dicti episcopi profiteri tenearis, alioquin praesens gratia nulla sit, et dicta<br />

Praepositura vacare censeatur eoipso. Et insuper prout est, irritum decernimus et inane, si secus<br />

super his a quoquam quavis auctoritate, scienter, vel ignoranter attentatum forsan est hactenus,<br />

vel imposterum contigerit attentari. Datum Romae apud Sanctum Petrum anno Incarnationis<br />

dominicae millesimo quingentesimo nonagesimo quarto, quarto kalendas ianuarii pontificatus<br />

nostri anno tertio.<br />

Pro ill.mo, et rev.mo domino cardinali Summaten.<br />

Alexander Glorierius.<br />

M. Vestrius Barbianus<br />

L.+L. plumbi pendentis, in quo est inscriptio Clemens papa VIII, in una parte: in alia vero<br />

capita SS. App. Petri, et Pauli cum hisce literis S: S.<br />

P P<br />

A E<br />

A tergo R ta apud Marcellum Secretarium idest Registrata apud dictum Marcellum Vestrium<br />

Barbianum.<br />

Pariter a tergo est: Ego Ioannes Hieronymus Stoz de Ostrach etc. cathedralis ecclesiae<br />

augustensis, et elvacensis canonicus, rev.mi, et ill.mi principis, et domini episcopi augustani<br />

Vicarius generalis. Debita reverentia receptis retroscriptis literis apostolicis, ad earum<br />

executionem procedendo, super vita, et moribus, aliisque canonicis requisitis, admodum<br />

reverendi, et illustris domini Ernesti baronis in Wolckenstein etc. testimonia producta vidi, et<br />

approbavi, ac professionem fidei, nec non fidelitatis iuramentum solitum, iuxta formas<br />

transmissas ab eo recepi, et proinde Praeposituram collegiatae ecclesiae s. Mauritii in Augusta<br />

vacantem per obitum quondam illustris domini Antonii comitis in Montfort, praefato domino<br />

Ernesto per bireti impositionem contuli, eumdemque de illa investivi, possessionem realem et<br />

actualem eidem decernendo. Actum Augustae in aedibus residentiae meae anno Domini<br />

millesimo quingentesimo nonagesimo quinto, mensis maii die decimo, reverendo, et clarissimis<br />

viris domino Petro Avanzino collegiatae ecclesiae s. Mauritii in Augusta canonico, et domino<br />

Georgio Kundlero iuris utriusque doctore, testibus vocatis, et rogatis.<br />

Ioannes Hieronymus Stoz ab Obstrach<br />

Vicarius generalis augustensis etc.<br />

Ego M. Michael Schmidtner authoritate apostolica iuratus, et in romana Curia<br />

immatriculatus notarius, ad actum praefatae collationis requisitus, quia praemissis cum<br />

praenominatis testibus interfui, in fidem pariter subscripsi.<br />

Ita est idem qui supra manu propria.<br />

Nota. De barone Ernesto a Wolckenstein praefato dixi in Catalogo decanorum<br />

tridentinorum cap. 35, To. 4 Monumenta eccl. trid., pag. 308 et in Decanario trid. cap. 36. Obiit<br />

anno 1616 aetatis 64.<br />

1079. Anno isto 1802, die lunae primo martii, in conventu s. Bernardini apud Tridentum<br />

opportune importune rogatus scripsi sequentia.<br />

Abbozzo dell'ultimo testamento di Biasio quondam Pietro Predelli 96 di Trento, sagrestano e<br />

servente delle reverende Madri Clarisse di s. Michele.<br />

96 Da Cognola.<br />

109


Primo ordina, e vuole, che il suo corpo reso cadavere sia seppellito coll'accompagnamento<br />

di otto sacerdoti, oltre il M.R. signor piovano, e con sei torcie portate dagli alunni del seminario<br />

vescovile. o mancando questi da altri chierici.<br />

2. Per ragione di legato lascia una libbra di olio alla fabbrica di san Vigilio nostro<br />

protettore principale, per una volta sola.<br />

3. Per suffragio dell'anima sua ordina, e vuole, che subito dopo la sua morte vengano date<br />

da celebrare sessanta sante Messe ai RR. PP. Riformati del convento di san Bernadino.<br />

4. Per ragione di legato lascia, ed ordina, che sieno dati quindici fiorini tedeschi in danaro a<br />

Domenica Predelli sua carissima sorella maritata.<br />

5. Per ragione di legato lascia, ed ordina, che a Giacomo Predelli suo nipote siano dati otto<br />

fiorini in danaro: il suo tabarro, il suo abito di diversi colori, e due suoi pari di calzoni, o sia<br />

brache.<br />

6. Per ragione di legato lascia, vuole, che vengano dati sei fiorini in danaro a Catterina sua<br />

nezza, nata Furlanelli, e maritata in Calliano.<br />

Finalmente di propria bocca nomina, ed instituisce erede universale di tutti gli altri suoi<br />

beni mobili, e ragioni, la sua dilettissima consorte Margherita Baldessari 97 : a patto però, e<br />

condizione, che passando ad altre nozze, prima di passarvi debba far celebrare dai suddetti Padri<br />

Riformati per l'anima sua trenta altre sante Messe; e che morendo nello stato vedovile di esso<br />

Biasio, i beni, che ancora restassero del medesimo Biasio vadano al di lui sangue, cioè ai<br />

suddetti sorella, nipote, e nezza aequis portionibus.<br />

Così ho dato al detto Biasio li 29 di marzo 1802, e tanto fu pubblicato ad literam colla sola<br />

giunta delle formalità notaresche dal sig. capitano Vincenzio de' Bernardi Zetta notaio imperiale<br />

collegiato in questa nostra sagrestia di s. Bernardino li 21 di aprile del 1802 giorno di mercoledì,<br />

alla presenza di me Fra Giangrisostomo da Volano, del P. Cipriano da Tueno, del P. Prosdocimo<br />

da Cavalese, del P. Vito Antonio da Cles, del P. Bernardino da Carano, di fra Placido da Mezzo<br />

Lombardo, e di fra Vincenzio da Sfruzzo, testimoni pregati, colla licenza del P. Guardiano<br />

Giuseppe Antonio da Cles. Il notaio si contentò di troni undici dati subito.<br />

1080. Anno isto 1802, die 4 maii a quodam clerico ripano Iacobo Benino de Gavatio<br />

describendum accepi ex authentico membraneo sequens testamentum 98 .<br />

In Christi nomine. Amen. Anno Domini millesimo quingentesimo nonagesimo secundo,<br />

indictione quinta, die autem mercurii vigesimo primo mensis octobris, in terra Rippae<br />

tridentinae diocesis, et in camera domus domini Ioannis Antonii Franzosii in castello.<br />

Praesentibus domino Laurentio barone de Rippa, domino Antonio Martinello, domino David<br />

Luciolo, domino Ioanne Antonio Raimondo de Salodio, domino Iacobo filio domini Ioannis<br />

Baptistae Ton de Moniga 99 , magistro Thomaeo quondam Iacobi a Valle de Colonia, et Antonio<br />

quondam Petri Maroa de Malsesino, omnibus habitantibus in dicta terra, testibus idoneis, notis,<br />

vocatis ore proprio infrascripti testatori, et meo notarii, ad haec specialiter rogatis.<br />

Ibique ser Peregrinus filius quondam Petriboni Vivaldi de Gavatio plebis, et iurisdictionis<br />

castri Thenni, licet prius per gratiam Domini nostri Iesu Christi sanus, et bene compos mente,<br />

visu, auditu, intellectu, locutione, et corpore, et omnibus sensibus, et tantum in aetate senili<br />

constitutus, qua de causa quum sit ab Omnipotenti Domino provisum, quod statutum est homini<br />

semel mori, et de mortis hora incertius. Et propterea intendens de, et pro salute animae suae, et<br />

bonorum suorum providere, ne aliqua lis, per praesens nuncupativum testamentum, seu<br />

elogium, quod dicitur sine scriptis, in hunc modum facere procuravit.<br />

Imprimis quidem se, et animam suam Omnipotenti Domino, eiusque gloriosissimae Virgini<br />

Matri Mariae, totique Curiae coelesti humiliter commendavit. Iubens, et mandans, quando de<br />

97 Da Vigolo Baselga, già serva in Trento in casa Tomazzolia.<br />

98 P. Antonius Morandus de Bononiano aetatis annorum 56 prior descripsit, sed imperfecte, hoc anno<br />

1802. 99 Moniga est terra dioecesis veronensis, districtus brixiensis, parochialis hom. 500 distans a Brixia<br />

17 P. M.<br />

110


hoc saeculo migrare contigerit, cadaver suum humari, et sepeliri in cimitherio sancti Zenonis<br />

villarum Gavatii, et Coloniae, ubi etiam sepulta fuerunt corpora praecessorum suorum, cum<br />

pompis funeralibus, et exequiis iuxta stilum dictarum villarum honorifice, et secundum<br />

qualitatem personae etc. omissis etc. aliis etc.<br />

Item reliquit, iussit, et legavit pro anima sua, et in remissionem eius peccatorum distribui,<br />

errogari, et dari omnibus vicinis, et habitantibus solum in villis Gavatii, et Coloniae perpetuis et<br />

singulis temporibus, singulo anno in die Veneris Sancti tempore Pasquatis, unam caritatem<br />

panis tritici, boni, et pulcri, cocti, et bene consumati, et laudabilis, videlicet unum panem pro<br />

singula persona de una libra pro qualibet persona. Volens totaliter, quod dicta caritas ut supra<br />

relicta pro anima sua durare, et perseverare habeat perpetuo, et omni tempore. Legando, et<br />

relinquendo iamdictum eius legatum sic perpetuo remansurum pro reffrigerio et salute, et<br />

remissione eius peccatorum, quod eius petia terrae arartiva, zapativa, et vineata, sita in<br />

pertinentiis Rippae, Regulis Mazani subtus Gavatii villam, penes desuper via communis a mane<br />

Cale, seu brazolum Francisci Vivaldi, seo haeredes quondam domini Tomei Zuchelli, et<br />

desuptus viam communem. Volens totaliter, quod dicta petia terrae sit omnino obligata, et<br />

perpetuo obnoxiata ad aggravium dicti legati, ad quod aggravat infrascriptum eius haeredem ad<br />

id faciendum. Et casu quo quod infrascriptus eius haeres cessaret ad faciendum dictum legatum,<br />

tunc, et eo casu adveniente, quod tunc vicini dictarum villarum, intelligendo de habitantibus,<br />

ingredi possint ad actualem possessionem dicti fundi, quem etiam nomine precario eiusdem<br />

constituit possidere, ipsos attamen aggravando ad faciendam dictam caritatem ut supra singulis<br />

annis perpetualiter et omni tempore. Et tunc teneantur decani, qui pro tempore erunt, et fuerint,<br />

et pro eius laboribus habeat singulo anno pro quoque carentanos triginta, quod autem effectum<br />

non habeat nisi, et post mortem uxoris testatoris. In omnibus autem aliis suis bonis mobilibus, et<br />

immobilibus, iuribus et actionibus ubicumque sint, et reperiri possint, tam in monte, quam in<br />

plano, haeredem suum universalem instituit, nominavit, sibi reliquit, et esse voluit Odoricum<br />

filium quondam Bartholomaei Blancheti de Gavatio eius attinentem 100 , et consanguineum, cum<br />

onere, quod teneatur omni anno facere chizolos in die omnium Sanctorum, et distribui domi<br />

testatoris. Hanc autem asseruit esse suam ultimam voluntatem, quam valere voluit iure<br />

testamenti. Quod si hoc iure non valeret, voluit valere iure codicillorum, aut donationis causa<br />

mortis, vel alterius cuiuscumque ultimae voluntatis, quo melius valeat, et teneat ad laudem<br />

Domini. Rogando praedictos testes, esse de praemissis memores ad laudem Domini, et ad<br />

perpetuam rei memoriam. Cassando, et annullando omnia alia testamenta, et ultimas voluntates<br />

per antea factas, ita quod sint cassa, et cassae, etiam si in eis essent verba salutaria.<br />

L.+S. Ego Benevenutus filius quondam egregii viri domini Ioannis Antonini notarii de<br />

Antoninis de Thenno tridentinae dioecesis, publicus imperiali auctoritate notarius, praemissis<br />

omnibus et singulis... dum agerentur interfui, et ea omnia, et singula scripsi, et publicavi, et me<br />

in fidem ad robur praemissorum cum signo, et nomine consuetis officii tabellionatus appositis<br />

ante hanc meam subscriptionem subscripsi. Et hoc legatum fuit editum ad instantiam decanorum<br />

dictarum villarum Gavatii, et Coloniae, etiam Antonii dicti quondam Brugnoni 101 . Laus Domino<br />

etc.<br />

Nota. Exemplum istud dedi praefato clerico die 26 maii 1802 dandum decanis Gavatii, ne<br />

post obitum Blanchettae pereat legatum.<br />

1081. Frater Hilarius de Montemagno Ordinis Minorum S.P.N. Francisci lector iubilatus,<br />

coram summo Pontifice episcoporum examinator, et in universa Cismontana familia tam<br />

Observantium, quam Reformatorum commissarius generalis, visitator, reformator apostolicus,<br />

et in Domino servus.<br />

100 Anno 1423 vixit Iohannes dictus Blanchetus, filius condam Dominici Blancheti de Gavatio. Anno<br />

1479 vixir Ioannes quondam Odorici Blancheti de Gavatio. Anno 1707 natus est Bartholomaeus filius<br />

Odorici Blancheti de Gavatio, et frater Ioannis Peregrini. Hoc anno 1802 vivit Gavatii coelebs domina<br />

Dominica eorum soror.<br />

101 Vide infra num. 1085.<br />

111


Dilecto nobis in Christo Patri Fratri Iosepho Antonio de Clesio nostrae Reformatae<br />

Provinciae s. Vigilii lectori 102 theologo, ac concionatori salutem, plenamque in Spiritu Sancto<br />

consolationem. Cum Provinciarum Capitulis, praepediti negociis, praesidere minime valeamus,<br />

pro debito officii nostri nobis incumbit, viros illos eis praeficere, quos ad id muneris idoneos<br />

esse conspicimus. Hinc de tui prudentia, zelo, ac probitate certiores effecti, te praesidentem in<br />

Capitulo nostrae Reformatae Provinciae Sancti Antonii Venetiarum nominamus, instituimus, et<br />

deputamus, opportunam tibi concedentes facultatem ipsum convocandi, et celebrandi in uno ex<br />

conventibus dictae Provinciae, Patribus, ad quos spectat, ac tibi beneviso; ibique congregatis de<br />

more omnibus vocalibus, die a te praefigendo ad electiones Ministri Provincialis, Custodis,<br />

Definitorum, Guardianorum, aliorumque Provinciae officialium, praemissis praemittendis, ac<br />

servatis alias de iure servandis, deveniendi: concedentes tibi in omnibus, et singulis praefatis<br />

electionibus capitularibus praesidentiam, necnon votum consultivum, et electivum.<br />

Praecipientes tibi ad sanctae obedientiae meritum, conscientiamque tuam super hoc onerantes,<br />

ut exclusis de iure excludendis, digniores tantum ad dicta officia respective eligi pro viribus, et<br />

omni conatu cures; ad cuius effectum tibi inculcamus observantiam statuti Capituli generalis de<br />

anno 1676 quod scilicet electores sub poena non suffragandi, antequam ad electionem Ministri,<br />

Custodis, Definitorum, et Guardianorum procedant, singillatim coram venerabili Crucifixi<br />

imagine, ac te praesente iuramentum praestent, se eos electuros ad quodlibet officiorum<br />

praedictorum respective, quos in conscientia omnibus aequa lance libratis, digniores iudicabunt.<br />

Cunctis autem electionibus rite, et canonice sequutis, eas confirmandi in nomine Domini tibi<br />

auctoritatem vigore earumdem tribuimus. Insuper stricte praecipimus tibi, omnibusque<br />

Definitorii Patribus quatenus peracto totaliter de more Capitulo, subscribant in hac eadem nostra<br />

litera patentali, se adamussim omnia observasse, quae a nobis praeordinata sunt, eamque sigillo<br />

parvo Provinciae munitam ad manus nostras remittere debeant in testimonium perpetuum<br />

exactae executionis, et filialis reverentiae tuae, aliorumque supradictorum Patrum, pro maiori<br />

Dei gloria, et Religionis splendore. Praecipimus autem in virtute sanctae obedientiae omnibus et<br />

singulis praememoratae Provinciae superioribus, et subditis, ut te tamquam praesidentem a<br />

nobis institutum, et deputatum recipiant, et recognoscant, tibique ad Regulae, et nostrarum<br />

Constitutionum praescriptum prompte pareant, et obtemperent. Vale. Datum Romae ex Aracoeli<br />

die 26 martii 1802.<br />

Fr. Hilarius de Montemagno<br />

Commissarius generalis.<br />

Venezia nell'imperial regio Governo generale 6 maggio 1802. Vista, e licenziata per<br />

l'esecuzione purché nelle promozioni agli offici abbiano da esser osservate le veglianti leggi<br />

quanto ai requisiti personali degli eleigendi, e che debbano rassegnarsi le risultanze delle<br />

sessioni capitolari al competente Dipartimento della nobile Congragzione delegata per li<br />

necessari confronti, e per la successiva approvazione del regio Governo a tenore del permissivo<br />

divieto 29 aprile decorso 7894.<br />

A. Gradenigo etc.<br />

L.+S. (maioris) De mandato rev.mi in Christo patris<br />

Fr. Augustinus de Nocchis<br />

Secretarius generalis.<br />

Nota. Descripsi die 13 maii 1802, quo laudatus P. Praeses Iosephus Antonius huiusce<br />

tridentini coenobii Guardianus Tridentum reliquit, Perginumque, ac Patavium ad Capitulum<br />

celebrandum die 26 huius pergere coepit, una cum secretario suo P. Ioanne Iosepho de<br />

Cantiolino. Ibi dicto die 26 electi fuerunt Minister provincialis P. Franciscus Antonius de<br />

Venetiis ex-prov. et actualis Guardianus Paduae. Custos P. Bernardinus de Ciano. Definitores<br />

PP. Augustinus de Ceneta, Aloysius de Vicentia lector, Antonius de Padua, et Iosephus de<br />

Bassano, olim Guardianus Veronae.<br />

102 Lector, idest professor scholae.<br />

112


1082. Anno 1802, die quinta maii Gubernium Superioris Austriae agens Oeniponti,<br />

praesidente Ferdinando Ernesto comite de Bissingen, concessit liberum transitum nobis rerum<br />

sequentium 103 : Lana nera centenari 8, olio centenari 30, riso 20, stoffisso 20, salamone 4,<br />

sardelle 9, aringhe ed anguillotti 6, zucchero non fino 6, uva passa e zebibbo 3, mandole,<br />

pignuoli e fichi 2, candele di cera 9, sapone 2, pepe libbre 50, cannella, e garofani libbre 6,<br />

incenso e storace libbre 40, bambagio filato libbre 30, teriaca libbre 12. Ostendendum est<br />

theloneariis Grigni, et Ripae.<br />

1083. Anno isto 1802, die iovis 3 iunii petii, et obtinui sequentes literas episcopo brixinensi<br />

exhibendas:<br />

Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canonicus, et in<br />

spiritualibus Vicarius generalis capitularis Tridenti etc. Universis, et singulis, quibus expedit,<br />

fidem facimus, atque testamur, proxime futuris 4 anni temporibus aestivis nullas habendas esse<br />

Tridenti clericorum Ordinationes. Insuper testamur venerabiles FF. Benedictum a s. Lucano,<br />

atque Ioannem Baptistam a Bedullo Ordinis Reformatorum s. Francisci huius tridentinae<br />

dioecesis pro presbyteratus Ordine suscipiendo examinatos, et approbatos fuisse. In quorum etc.<br />

Datum Tridenti die 3 iunii 1802.<br />

I.A. de Menghin provicarius generalis capitularis 104 .<br />

Petrus Ioseph Cloch cancellarius etc.<br />

L.+S. ovati.<br />

1084. Anno isto 1802, die XI iunii nostro libello supplici To. 6 epist. 2272 descripto, idem<br />

Vicarius Zambaitius sequentes suas literas adiicere dignatus est: Nos Simon Albanus Zambaiti<br />

de Vezzanburg huius ecclesiae cathedralis canonicus, et in spiritualibus Vicarius generalis<br />

capitularis Tridenti etc. Universis, et singulis, quibus expedit, fidem facimus, atque testamur,<br />

venerabilem Fratres Ioannem Pium de Moena, et Archangelum Mariam de Thassullo, quorum<br />

primus natus est 15 februarii 1780, alter vero 9 aprilis eiusdem anni 1780, esse diaconos Ordinis<br />

Reformatorum s. Francisci huius Provinciae s. Vigilii. Cumque cupiant indulto super aetate<br />

clementissime donari: Nos, attenta magna sacerdotum inopia, qua dicta Provincia alias<br />

religiosissima, et de hac dioecesi plurimum benemerita ita premitur, ut variis, pluribusque<br />

oneribus pro spirituali populorum salute sustinendis, satisfacere nequeat, praedictos diaconos, ut<br />

petitam obtineant gratiam, omnibus, ad quos etc. enixe in Domino commendamus. In quorum<br />

etc.<br />

Datum Tridenti die 11 iunii 1802.<br />

I.A. de Menghin provicarius generalis capitularis 105<br />

L.+S. ovati Petrus Ioseph Cloch cancellarius.<br />

1085. Anno 1802, die 26 iulii a clerico Iacobo Benino de Gavatio, misso a decanis Gavatii,<br />

et Coloniae rogatus, instrumento descripto supra num. 1080 adieci hanc subscriptionem: Ego<br />

Frater Ioannes Chrysostomus de Avolano, servus Iesu Christi, ac Seraphici Ordinis Minorum<br />

Sancti Francisci strictioris Observantiae professor, authenticum huiusce instrumenti, manu<br />

praedicti Benevenuti notarii scriptum vidi, et rogatus fideliter descripsi, ac sigillo meo solito<br />

communivi, in conventu Sancti Bernardini apud Tridentum die mercurii 26 maii anno Domini<br />

1802 indictione quinta.<br />

L.+S.<br />

1086. Anno 1802, die 16 iulii prodierunt literae sequentis tenoris: Nos Simon Albanus<br />

Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canoncius, et in spiritualibus Vicariu<br />

103 Vide To. 7 epist. 2859.<br />

104 Etsi fuerit praesens Vicarius.<br />

105 Etsi fuerit praesens Vicarius.<br />

113


generalis capitularis Tridenti etc. Nobili et admodum rev.do domino Vigilio Ciurletti de<br />

Belfonte parocho Basilicae, tridentinae dioecesis, salutem in Domino.<br />

Precibus tuis favorabiliter annuentes, attentis in iisdem expositis, tenore praesentium<br />

facultatem, et licentiam tibi concedimus, atque impertimur, ut in ecclesia parochiali Basilicae<br />

Via Crucis ad publicum usum erigi possit, et valeat, servatis servandis. In quorum etc. Datum<br />

Tridenti die 16 iulii 1802.<br />

Zambaiti Vicarius generalis capitularis<br />

L.S. Marcellus de Marchetti cancellarius etc.<br />

Nota. Eamdem Viam Crucis erexit die dominico 25 iulii 1802 ritu solemni consueto noster<br />

P. F. Petrus Regalatus de Caresio, praesente F. Archangelo Maria de Tassullo diacono eius<br />

socio, ac multo populo, delegatus a P. Iosepho Antonio de Clesio Guardiano ad s. Bernardinum<br />

Tridenti.<br />

1087. Anno isto 1802, die 22 iunii R.D. presbyter Franciscus Adelpretus Michelottus<br />

dronensis aliquot vetustas membranas legendas, et in parte describendas dedit mihi, scire<br />

cupiens cuiusnam sint argumenti. Simul assutae sunt 106 , ac difficillimae lectionis. En ipsarum<br />

initium:<br />

L.+S. Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo primo, indictione quarta, die<br />

sabati ultimo exeunte marcio, Tridenti in palacio episcopatus. Praesentibus dominis Francisco<br />

de Bononia, Rodegerio iudicibus, Petro de Seyano, Petro de Bellenzanis, et Conrado notariis,<br />

testibus, et aliis. Ibique dominus Iohannes de Cavedeno iudex, faciens racionem in Curia<br />

tridentina de hominibus Arci, et plebatus per dominos Iacopum comitem et Odoricum iuvenem<br />

canonicos Tridenti, hyconomos, vice dominos Capituli, et ecclesiae tridentinae, ad petitionem<br />

Symonis notarii, et procuratoris et procuratorio nomine domini Odorici de Archo, dedit mihi<br />

Otonello notario infrascripto verbum, licentiam exemplandi, et autenticandi, et in publicam<br />

formam reducendi, et redigendi infrascriptos testes: quorum tenor talis est.<br />

Testes dati, et producti per Martinum sindicum, et procuratorem hominum, et<br />

Communitatis de Dro contra dominum Odoricum de Archo, <strong>sive</strong> Simonem eius procuratorem<br />

sub anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo.<br />

Henricus quondam Iohannis Rubey de Dro iuratus testis, qui dixit: Scio, quod Commune, et<br />

homines Communitatis de Dro tenuerunt, et possiderunt Piscariam, <strong>sive</strong> revedum 107 litis, iacens<br />

super Sarcam, et in Sarca, iuxta lacum Toblini, infra hos confines: scilicet a Petra de Bevolcho,<br />

quae est inter homines Communitatis de Madruzo, et de Dro usque sub Dossum Wardi, apud<br />

unam petram magnam ibi iacentem pro sua per XXX et XL annos, et plus pacifice, et quiete, et<br />

sine contradictione alicuius personae, aptando, locando, piscando, et piscari faciendo, praesente<br />

quondam domino Federico Peazo tempore vitae suae et praesentibus quondam Nicolao, et<br />

Guillemo filiis quondam domini Pauli, et existentibus in villa, et teratorio de Dro quondam<br />

domino Paulo praedcto, et etiam filio suo Oto, et praesente etiam Otolino filio quondam dicti<br />

domini Federici Peazi. Interrogatus qualiter scit, respondit, visu, quia vidi eos possidentes a<br />

dicto tempore citra continue omni anno, saltim (sic) una vice, et quandoque tali anno multocies.<br />

Interrogatus quam possessionem vidit eos habere, scilicet ipsos homines de Dro, et<br />

Communitatem in dicto Revedo, respondit: vidi facere, seu fieri gradizos, et fieri pallos circa<br />

revedum, et aptari omni anno saltim una vice a XL annis citra, et a tempore eo citra, quod<br />

factum fuit, seu inceptum per homines Communitatis de Dro. Interrogatus quantum tempus est,<br />

quod inceptum fuit dictum revedum, respondit: XL annis, et plus; sed quantum plus nescio.<br />

Interrogatus, qui fuerint illi, qui aptaverunt uno anno, et qui alio, respondit: homines villae de<br />

Dro iverunt pro Communi omni anno. Interogatus, quibus nominibus vocabantur illi, qui fuerunt<br />

ad aptandum, respondit: Recordor, quod in primo anno interfuit quondam Henricus Pelegrini de<br />

Dro, qui erat tunc sindicus hominum Communitatis de Dro, et quidam Sesenus, et Vezanellus,<br />

106 Tres chartas unius processus.<br />

107 Revedum, Revé, apud arcenses est una benna posta in un fosso per fermare il pesce. Ita praefatus<br />

dominus Michelottus hac die 10 februarii 1804; trentino nassa, recipiente di vimini fatto ad imbuto.<br />

114


et alii multi, de quorum nominibus non recordor, et de aliis annis autem non bene recordor, de<br />

nominibus principaliter, quia tales fuerunt uno anno, et tales aliis. Interrogatus quociens<br />

aptaverunt in anno respondit: Tociens secundum quod erat necesse eis aptare, quia quandoque<br />

una vice in anno, et quandoque bis, et quandoque ter, et quandoque plus, si fuerit necesse.<br />

Interrogatus de quo mense aptant dictum revedum, respondit, quando habent locum ipsi<br />

homines de Dro, et quandoque de mense marcio: quandoque de mense februario; et quandoque<br />

de mense ianuario, secundum quod habent locum eundi. Interrogatus de die quando aptant,<br />

respondit, non recordor de nomine diei. Interrogatus qualiter scit, quod pacifice, et quiete,<br />

respondit, visu, quia numquam fuit eis impeditum me sciente. Interrogatus, si aliquis potuisset<br />

eis contradissise (sic) ipso teste ignorante, et nesciente, respondit: sic potuisset, sed nescio, quod<br />

fuerit eis contradictum. Interrogatus qui fuerunt praesentes una vice, et qui altera, respondit:<br />

abitantes, de aliis non recordor. Interrogatus quibus locatum fuit dictum revedum, respondit:<br />

mihi testi locatum fuit bis per homines Communitatis de Dro. Item hominibus de Rivera, de<br />

quibus nominibus non recordor, ser Salvaterae, et Gambuyo, et Martino quondam ser Iohannis<br />

ser Venturae, omnibus tribus simul, et Omnebono quondam Petri, et sociis suis; de aliis non<br />

recordor. Interrogatus quot vicibus locatum fuit cuilibet praedictorum, respondit, cuilibet<br />

locatum fuit uno anno saltim, et possibile est, quod plus, sed non recordor. Interrogatus, pro<br />

quanto fuit locatum cuilibet ipsorum, respondit: quandoque pro XX (Libris), quandoque pro<br />

XVIII, quandoque pro XVI, sed non recordor pro quanto fuerit locatum cuilibet. Interrogatus si<br />

fuit praesens omnibus suprascriptis locationibus, respondt, sic, interfui locationi meae, et<br />

locationi Omneboni, et locationi Salvaterae, de aliis non recordor. Interrogatus, qui fuerint illi,<br />

qui fecerunt locationes praedictas, respondit, quod dominus Ioannes Blanchus, qui erat tunc<br />

temporis sindicus Communis locavit mihi testi, et sociis meis, et alii anciani, et sindici, qui erant<br />

pro tempore locaverunt aliis, de quorum nominibus non recordor. Interrogatus etc. Interrogatus<br />

etc. Duo ioculatores Massaria de Lundo, et Albanus de Zeniga. Interrogatus etc. Item scio, quod<br />

dominus Henricus Soga, pater domini Odorici de Archo.et dominus Odoricus Panzeria de<br />

Archo, emerunt de piscibus, et anguillis captis in dicto revedo litis ab hominibus Communitatis<br />

de Dro etc. etc. Magister Ventura de Dro testis. Thomaxinus quondam Morenae de Dro etc.<br />

Magister Ventura medicus de Dro etc. Revedum <strong>sive</strong> piscaria super Sarcam etc. Thomaxinus<br />

quondam Morenae de Dro iuratus testis respondit, audivi dicti (dici?), quod dominus Sodegerius<br />

potestas infeudavit homines de Dro de dicto revedo et dominus episcopus confirmavit.<br />

Nota. Alias multas omitto. Vide To. 6 epist. 2722.<br />

1088. Anno isto 1802, die 12 augusti a monialibus Clarissis sancti Michaelis prope<br />

Tridentum accepi sequentem libellum supplicem scriptum ab ill.mo domino Iosepho Mersio exconsule<br />

tridentino.<br />

Sacra Cesarea maestà.<br />

Se persone vi furono, che dovettero essere il bersaglio della passata sanguinosa guerra,<br />

certamente lo siamo noi umilissime supplicanti. Allorquando nell'anno 1796 il Generale barone<br />

Beaulieu si ritirò verso Trento coll'intera sua armata, ci venne intimato di abbandonare il nostro<br />

monastero, onde piantarvi un ospedale militare.<br />

Nulla ci valsero le preghiere, nulla le lagrime per poterci esimere da sì funesta sentenza,<br />

che dovendo cedere agl'imperiosi comandi abbiamo dovuto nel giorno 19 maggio dello stesso<br />

anno evacuarlo, e ritirarci precipitosamente in un picciolo appartamento del convento delle<br />

Madri Orsoline.<br />

Tant'era la fretta, che appena ci venne concesso tempo da spogliare de' sagri aredi la nostra<br />

chiesa, e trasportare le immense (sic) mobiglie necessarie ad una famiglia Religiosa.<br />

In quella confusione ci fu duopo abbandonare vittima delle rapine i frutti dell'orto in quella<br />

stagione abbondanti, il vino, e quantità di mobiglie, pel valore senza dubbio di tre mila fiorini, e<br />

ch'erano (sic) malagevole sul fatto il trasportarle. Tant'in somma era la premura, che in poco<br />

tempo atterrando muraglie, e volte si vide ridotto il nostro monastero ad un formale ospedale.<br />

Fino ai 15 ottobre dell'anno 1799 ci convenne restare esuli dal nostro convento, lasciando<br />

per ben due volte in preda all'inimico, che ne fece strage, e rovine, come appare da Lit A.<br />

115


allorquando cambiata faccia le circostanze della guerra ci venne permesso il ritornarvi. Ma<br />

come abitarlo, se prima non ci fosse convenuto di soggiacere ad un'immensa spesa, onde ridurlo<br />

al primiero suo stato, ed uniforme al nostro Instituto, come appare dai qui annessi attestati Lit.<br />

B.C.D.E.<br />

Dopo tal epoca sembrava, che i prosperi successi della guerra potessero assicurarci d'una<br />

quiete stabile, e perenne, quando per la funesta battagla di Marengo, ritiratosi in Trento colla sua<br />

Divisione il signor tenente Maresciallo barone de Vukassevick poco ci mancò, che noi non<br />

fossimo di bel nuovo scacciate dal nostro ritiro. Ci venne diffatto minacciata la partenza; ma le<br />

suppliche finalmente, et qualche valevole raccomandazione fecero sì, che fossimo esaudite<br />

mediante lo sborso di mille fiorini, ch'esposimo onde ridurre ad ospedale questa casa di<br />

correzione, che venne effettivamente a tale uopo adoperata.<br />

La decantata (sic) clemenza della maestà vostra ci dà coraggio di ricorrere ai piedi<br />

dell'augusto trono per implorare dalla stessa qualche soccorso, onde indennizarci dagl'immensi<br />

sotenuti danni, che ad eccezione d'ogni altra famiglia abbiamo dovuto sostenere pel servigio<br />

dell'imperiali regie truppe, e del clementissimo monarca, che non vorrà vedere ridotta in<br />

miserie, e nella desolazione una Religiosa Famiglia, che le toccò di dover alienare due stabili<br />

per poter ridurre abitabile un convento, che per lo spazio di tre anni continui venne devastato<br />

dalle amiche, ed inimiche armate.<br />

Nota. Sic ad litteram libellus mersianus, qui exhibitus quidem fuit Caesari, sed quo fructu<br />

nondum scitur, etiam hoc die 20 augusti 1803 quo potius ingrata monialibus dicuntur. Sic et 24<br />

aprilius 1804, 1805, 1806 108 .<br />

1089. Anno isto 1802, die veneris 10 septembris petii et impetravi literas sequentis tenoris:<br />

Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canonicus, et in<br />

spiritualibus Vicarius generalis capitularis Tridenti etc. Universis, et singulis, quibus expedit,<br />

fidem facimus, atque testamur, proxime futuris quatuor anni temporibus autumnalibus nullas<br />

habendas esse Tridenti clericorum Ordinationes. Insuper testamur venerabiles Fratres Aloysium<br />

a Clesio, et Petrum Alcantarensem a Meano Ordinis Reformatorum Sancti Francisci huius<br />

tridentinae dioecesis pro sacro subdiaconatus Ordine suscipiendo examinatos, et approbatos<br />

fuisse.<br />

In quorum etc. Datum Tridenti die 10 septembris 1802.<br />

Zambaiti Vic. gen. Capitularis.<br />

L.+S. (maioris) Marcellus de Marchetti cancellarius.<br />

1090. Anno 1802, die lunae 27 septembris Tridenti in conventu s. Bernardini accepi Breve<br />

apostolicum sequentis tenoris:<br />

Pius PP. VII. Dilecte fili salutem et apostolicam benedictionem. Religionis zelus, vitae ac<br />

morum honestas, aliaque laudibilia probitatis, et virtutum merita, super quibus apud nos fide<br />

digno commendaris testimonio, nos inducunt, ut te specialibus favoribus, et gratiis<br />

prosequamur. Cum itaque, sicut nobis nuper exponi fecisti, tu, qui, ut asseris, in sacro<br />

Diaconatus ordine constitutus existis, fervore devotionis accensus ad reliquum sacrum<br />

presbyteratus Ordinem quantocitius promoveri summopere desideras: nos te praemissorum<br />

meritorum tuorum intuitu, specialibus favoribus, et gratiis prosequi volentes, et a quibusvis<br />

excommunicationis, suspensionis, et interdicti, aliisque ecclesiasticis sententiis, censuris, et<br />

poenis a iure, vel ab homine, quavis occasione, vel causa latis, si quibus quomodolibet<br />

innodatus existis, ad effectum praesentium dumtaxat consequendum, harum serie absolventes,<br />

et absolutum fore censentes, supplicationibus tuo nomine nobis super hoc humiliter porrectis<br />

inclinati, tecum, ut si, et quando quindecim menses, et dies duodecim tantum tibi de aetate ad id<br />

a sacro Concilio tridentino requisita defecerint, defectu huiusmodi non obstante, si nullum aliud<br />

canonicum tibi obstet impedimentum, et dummodo tu ad id reperiaris idoneus, servatisque alias<br />

servandis, ad dictum sacrum presbyteratus Ordinem de superiorum tuorum licentia promoveri,<br />

108 In questo anno morì il Tovazzi e la sua opera si interruppe.<br />

116


et promotus in illo etiam in altaris ministerio ministrare libere, et licite possis, ac valeas,<br />

auctoritate apostolica tenore praesentium dispensamus. Non obstantibus Constitutionibus et<br />

Ordinationibus apostolicis, caeterisque contrariis quibuscumque. Datum Romae apud Sanctam<br />

Mariam maiorem, sub annulo piscatoris die XVII septembris MDCCCII pontificatus nostri anno<br />

tertio.<br />

L.+S. Pro domino cardinali Braschio de Honestis<br />

G. Bernius substitutus<br />

Extra. Dilecto filio Archangelo Mariae de Tassullo Fratrum Ordinis Minorum s. Francisci<br />

de Observantia Reformatorum nuncupatorum professori.<br />

L.+S.<br />

Nota. Eadem prorsus habet aliud Breve, excepto nomine Fratris, qui dicitur Pio de Moena,<br />

et infra quindecim menses, et dies decem tantum. Pro unoquoque solvendum tria scuta, seu<br />

triginta Librae venetae amico romano, de quo To. 6 epist. 2284 solutae sunt Librae 35 ratione<br />

monetae. Secundum solvit gratis Pompeatus.<br />

1091. Anno isto 1802, die 27 octobris episcopali cancellariae tridentinae exhibui sequentes<br />

literas, ut eius incommodum aliquanliter levarem, et earum exemplum petii, prout feci etiam die<br />

10 septembris 1802 pro duobus aliis Fratribus 109 .<br />

Nos Simon etc. Universis, et singulis, quibus expedit, fidem facimus, atque testamur, in<br />

proximo futuro mense novembri nullas habendas esse Tridenti clericorum Ordinationes. Insuper<br />

testamur venerabilem Fratrem Ioannem Pium a Mohena diaconum Ordinis Minorum<br />

Reformatorum Sancti Francisci huius tridentinae dioecesis pro presbyteratus Ordine suscipiendo<br />

examinatum, et approbatum fuisse. In quorum fidem etc. Datum Tridenti die 28 octobris 1802.<br />

Petrus Iosephus Cloch delegatus<br />

L.+S. P. Ioseph Gretter actuarius episcopalis etc.<br />

1092. Anno 1803, die undecimo augusti Romae Papa Pius septimus dedit sequentes literas:<br />

Pius eiscopus servus servorum Dei, venerabilibus Fratribus feltrensi, et bellunensi<br />

respective episcopis, salutem, et apostolicam benedictionem. Cum nos hodie electionem de<br />

persona venerabilis fratris nostri Emanuelis Mariae ex comitibus de Thunn nuper episcopi<br />

iassensis 110 , in episcopum tridentinum, ecclesia ipsa tridentina Sedi apostolicae immediate<br />

subiecta 111 , certo tunc exp...do pastoris solatio destituta, per dilectos filios Capitulum et<br />

canonicos ecclesiae tridentinae, ad quos electio personae idoneae per romanum Pontificem pro<br />

tempore existentem eidem ecclesiae tridentinae dum pro tempore vacat, in episcopum<br />

praeficiendae, iuxta concordata dudum inter Sedem apostolicam ex una, et inclytam nationem<br />

germanicam ex altera partibus inita, spectare, et pertinere dignoscitur, canonice celebratam,<br />

iuxta decretum Congregationis rebus cosistorialibus praepositae, apostolica auctoritate<br />

approbaverimus, et confirmaverimus, ipsumque Emanuelem Mariam episcopum electum a<br />

vinculo ipsius ecclesiae iassensis, quae in partibus infidelium consistit, cui tunc praeerat,<br />

tenebatur, de venerabilium Fratrum nostrorum sanctae romanae Ecclesiae cardinalium consilio,<br />

et apostolicae potestatis plenitudine absolvente, illum ad ecclesiam tridentinam praedictam de<br />

simili consilio apostolica auctoritate praedictam transtulerimus, ipsumque illi in episcopum<br />

praefecerimus, et pastorem, curam, regimen, et administrationem ipsius ecclesiae tridentinae ei<br />

in spiritualibus, et temporalibus plenarie committendo, prout in nostris inde conscriptis literis<br />

plenius continetur. Volentes, ut antequam in regimine, et administratione dictae ecclesiae<br />

109 Absentibus Vicario et Provicario causa vacationum subscripsit delegatus Cloch alias cancellarius<br />

episcopalis. Vicarius est Vezani et Provicarius Arsii.<br />

110 Iossus.<br />

111 NB. Ecclesia tridentina extincto sub Benedicto XIV patriarchatu aquileiensie, alterius in se<br />

archiepiscopi ius non agnoscit; nexum tamen cum Germaniae ecclesiis pristinum conservat. Ita Ios.<br />

Ioannes Nepomucenus Pehem in Univ. vindobonensi professor, parte 3, iuris ecclesiasrtici edit. viennen.<br />

1789, § 31, pag. 29.<br />

117


tridentinae se in aliquo immisceat, fidelitatis debitae solitum iuramentum iuxta formam, quam<br />

sub Bulla nostra mittimus introclusam, in manibus vestris, seu alterius vestrum emittere, ac<br />

formam iuramenti, quod praestabit, nobis de verbo ad verbum per suas patentes literas suo<br />

sigillo munitas, cum sui, ac vestrum, seu alterius vestrum subscriptione per proprium nuncium<br />

quantocitius transmittere omnino teneatur. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta<br />

mandamus, quatenus unus, vel alter vestrum ab eodem Emanuele Maria episcopo electo<br />

iuramentum huiusmodi iuxta eamdem formam auctoritate nostra praedicta recipere curetis, seu<br />

curet. Datum Romae apud sanctam Mariam Maiorem anno Incarnationis dominicae millesimo<br />

octingentesimo tertio idus augusti, pontificatus nostri anno primo.<br />

L. + plumbi pendentis, in quo<br />

Pius Papa VII.<br />

P. Serpetti F. Trincia secretarius 112<br />

U. Grappelli A. Pucciatti Cap. nus<br />

I. Battaglia A. Roberti<br />

V. Vallati D.<br />

A. Bellotti cap.<br />

Nota. Literas hasce describendas in usum rev.mi Capituli tridentini ad me misit die 4<br />

novembris 1802 post vesperas ill.mus, ac Rev.mus dominus Simon Albanus Zambaitius<br />

canoncius, et Vicarius generalis capitularis sede vacante Tridenti. Character earum est lectu<br />

difficillimus, utpote omnino singularis, et mihi prorsus novus. Alias eiusdem Pii septimi literas<br />

ad laudatum electum vide supra num. 1051.<br />

1093. Anno isto 1803, die 8 ianuarii accepi literas sequentis tenoris:<br />

Aquibus.<br />

Die secundo lulii anorom milesimo setuagesimo nonom et nonom (sic).<br />

Vilarum Comunitatis Calavini.<br />

In nomine Communitatis Calavini, et nomine domini Petri Chistè in hoc vilarum atestiamo<br />

et atesta qualmente esset Maria vedova quondam Inocentio Piccini abitantes di qui in hoc<br />

vilarum dicta ocasionis esset restavta vidua in et a cagionis esset mortuis suo vir Inocentio<br />

Piccini in Germania in Ofici bersalieri etc.<br />

Ego Petrus Antoni<br />

Chiste<br />

Sindicus inoch vilarom Challavini<br />

Ego Ant. s de Gaifis scripsis<br />

et cancelarius de Comunitatis:<br />

D'ordine etc.<br />

Visum et cum periphrasi concordatum.<br />

Nota. Ita fert folium autographum dicti Gaifi, hominis adspectu gravis. Illud visum addidit<br />

R. D. cooperator parochi calavinensis Thomas a Valle, vir sane laudabilis. Ceterum scriptum<br />

Gaifi est omnino indignum lectu. Ipse minime de se praesumit. Est primus calavinensis<br />

ecclesiae cantor: professione sutor.<br />

1094. Anno 1803, die sabati 12 mensis februarii ego accepi folium huius tenoris:<br />

Il povero sacerdote Antonio Turrini costretto a mutar cielo per trovar pace e quiete al suo<br />

spirito si raccomanda alla caritatevole cortesia e generosità cordiale delle signorie vostre<br />

illustrissime, e graziosissime.<br />

A tergo autem habet:<br />

Il conte Tabarelli, al quale è stata diretta la presente supplica, non si sente d'aderire alla<br />

medesima, volendo meglio impiegare il suo denaro a beneficio de' poveri, come si è già<br />

espresso a voce col supplicante.<br />

112 Anno 1786 B. Trincia S. P. secretarius fuit, idest Sacrae Poenitentiariae.<br />

118


Qui presbyter Antonius Turrinus de Vado Casario plebis Avianae aetatis an. 51 poeta<br />

satyricus est in hoc nostro conventu s. Bernardini iussu ecclesiasticae Curiae suspensus a<br />

Missae celebratione. Fuit alias detentus in castris, et per semestre profugus in Insubria gallica. Is<br />

est auctor libelli mali, cui titulus L'astrologo di Monte Baldo, cuius impressionem anno 1790<br />

prohibuit Curia tridentina, et quidem merito.<br />

1095. Anno isto 1803, die 12 februarii accepi describenda sequentia.<br />

Die 29 iullii 1743 Dorotea Marta filia Antonii, et Florae iugalium de Tommasis de Cognola<br />

baptizata fuit a me Francisco Malpaga rectore. Patrini fuerunt perilustris, et rev.dus dominus<br />

Ioannes Dominicus Coradini de Vigollo Basilicae, et Lucia Coradina de eadem villa Basilicae.<br />

Quibus<br />

Suprascripta de verbo ad verbum dessumpta fuisse de Libro baptizatorum ecclesiae curatae<br />

Cognolae sub parochia sanctorum Petri et Pauli Tridenti testor. In quorum fidem apposito<br />

Datum 6 aprilis 1800 ex aedibus canonicalibus Cognolae<br />

Valentinus Lazari curatus<br />

L.+S.<br />

curatialis.<br />

Extra scripsi. Fede battesimale di Dorotea Tommasi poi Michelina Clarissa in s. Carlo di<br />

Roveredo. Nunc dicta Dorothea dicitur soror Michelina olim monialis conversa monasterii s.<br />

Caroli Roboreti ab Iosepho secundo anno 1782 suppressi. Dicta fides exigitur ab regimine regio<br />

oenipontano, cui alia vice missa fuit. Ceterum male scripta fuit.<br />

1096. Anno 1803, die martis 15 februarii accepi literas huiusce tenoris.<br />

Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canonicus, et in<br />

spiritualibus Vicarius generalis capitularis Tridenti etc. Universis, et singulis, quibus expedit,<br />

fidem facimus, atque testamur, Venerabiles Fratres<br />

Albertum a Civezano natum die 20 iulii 1780<br />

Franciscum Xaverium a Thenna natum die prima decembris 1780<br />

Petrum Alcantarensem a Meano natum die 6 decembris 1780<br />

Aloysium a Clesio natum die nona martii 1781<br />

Ludovicum a Mohena natum die 29 iulii 1781<br />

Mauritium a Castaneto natum die 27 maii 1782<br />

Omnes esse clericos professos Ordinis Minorum Reformatorum sancti Francisci huius<br />

Provinciae Sancti Vigilii. Cumque pater Minister eiusdem Provinciae cupiat eos indulto<br />

apostolico super aetate clementissime donari, ut ad sacrum presbyteratus Ordinem rite<br />

promoveri valeant, nos attenta magna sacerdotum inopia, qua dicta Provincia alias<br />

religiosissima, et de hac dioecesi plurimum benemerita, ita premitur, ut variis, pluribusque<br />

oneribus pro spirituali populorum salute sustinendis, satisfacere nequeat, praedictum Ministrum<br />

ut opatam obtineat gratiam, omnibus ad quos etc. enixe in Domino commendamus. In quorum<br />

etc. Datum Tridenti die 15 februarii 1803.<br />

Zambaiti Vic. Gen. Capitularis<br />

(L.+S.<br />

oblongi) Petrus Iosephus Cloch cancellarius.<br />

Nota. Formulam hanc dedi ego cancellario, ad normam relatae supra num. 1084, ut eius<br />

laborem levarem.<br />

1097. In Christi nomine. Amen. Anno a Partu Virginis millesimo sexcentesimo<br />

quinquagesimo quinto, indictione 8, die vero sabbati vigesima septima mensis novembris, in<br />

civitate Tridenti, et studio habitationis mei notarii, Felici Menestrina Tridenti, et Dominico de<br />

Bridis Viguli testibus etc.<br />

Ibidem personaliter constitutus Ioannes Iacobus filius quondam Donati de Zenis Spredi<br />

Pahi, per se, et eius haeredes agens, iure proprio, et pro libero etc. dedit, et vendidit, et tradidit<br />

119


domino Dominico Ritio civi Tridenti, praesente nobili domino Leonardo eius filio, etiam<br />

stipulante, unam vaneziam buschivam, quantitatis perticarum centum et viginti unius, sitam in<br />

pertinentiis Pahi, loco dicto a Borin ab eo aquisitam 9 maii 1654 ab haeredibus Dominici Zeni,<br />

et ex instrumento Gislimberto. Cui a mane cohaeret Commune Pahi, a meridie Georgius Luthus,<br />

a sero Mathaeus, <strong>sive</strong> Ioannes Iachemonus, a septentrione via consortalis, et forte etc. Ad<br />

habendum etc. cum omnibus etc. Et hoc facit pro pretio rhenensium quatuordecim de tronis 4½<br />

pro singulo, sic convento, quos confessus fuit habuisse etc. Renuntians etc. Constituens etc.<br />

Promittens etc. de evictione, atque de rato etc. poena dupli etc. refectionis etc. obligans ad haec<br />

omnia bona sua praesentia, et futura generis cuiuscumque, cum clausula Constituti etc. Et ita<br />

etc. Omni etc.<br />

L.+S. Ego Franciscus Capris notarius collegiatus Tridenti, civis, et cancellarius criminalis,<br />

praedictis interfui, eaque rogatus scripsi, et publicavi, quae meo ex originali prothocollo aliena<br />

manu descripta perlegi, et concordare inveni; ideo me hic authentice subscripsi, laudando<br />

dictam apostillam. Ad laudem Dei.<br />

Nota. Chartam hanc membraneum descripsi die 16 februarii 1803 pro domino Iospeho<br />

Dorigato mercatore Tridenti, et possessore Pahi, rogatus a venerabili acolytho domino Prospero<br />

Strobele burgensi. Dominicus Riccius fuit consul Tridenti an. 1652, 1653, 1686, 1693, 1698,<br />

1699, 1707, 1711, 1715 ac 1720. Leonardus autem Riccius an. 1731, et 1738. Dominicus<br />

sepultus fuit apud s. Marcum die 27 novembris 1720 dictus doctor. Strobellius est contubernalis<br />

Dorigati.<br />

1098. Anno isto 1803, die iovis 3 mensis martii vidi folium Viennae impressum huiusce<br />

tenoris:<br />

Noi Francesco II per la grazia d'Iddio eletto imperatore romano, sempre augusto, re di<br />

Germania, Ungheria, Boemia, Galizia, e Lodomiria etc. arciduca d'Austria, duca di Borgogna, et<br />

di Lorena, granduca di Toscana, conte principesco del Tirolo etc. Annunziamo a tutti i sudditi<br />

ed abitanti dei due distretti di Trento e Bressanone, di qualunque grado o condizione, senza<br />

eccezione veruna, la nostra grazia ed ogni bene.<br />

E facciamo ai medesimi clementissimamente noto, qualmente in seguito alla Convenzione<br />

inchiusa fra noi e la repubblica francese, il dì 26 dicembre 1802, abbiamo occupati e pienamente<br />

ed immediatamente uniti al restante della nostra fidelissima provincia tirolese i distretti di<br />

Trento e Bressanone, con illimitata superiorità territoriale, della quale i diritti principali già pria<br />

ci competevano in qualità di conte principesco del Tirolo.<br />

Noi dunque ci attendiamo da tutti i sudditi ed abitanti d'ambidue i distretti una inviolabile<br />

fedeltà ed ubbidienza, a gara con gli altri sudditi del restante del Tirolo, come pure alle<br />

superiorità da noi constituite o da constituirsi, tra le quali le in ora esistenti locali d'ambidue i<br />

distretti, sino ad ulteriore nostra suprema determinazione, restano graziosamente confermate.<br />

Con ciò i nostri fedelissimi sudditi si renderanno sempre più meritevoli della nostra<br />

sovrana protezione e paterna benevolenze (sic), della quale clementissimamente li assicuriamo.<br />

Dato dalla nostra capitale di Vienna li 4 febraio 1803.<br />

Francesco II.<br />

L.+S.<br />

Luigi conte Ugarte<br />

Regio supremo della Boemia e primo cancelliere dell'arciducato dell'Austria.<br />

Giuseppe Libero barone von der Mark,<br />

Nota. Huiusmodi proclama ad literam publicatum fuit Tridenti in ecclesia cathedrali,<br />

immediate post concionem brevem, a nostro Patre Antonio Maria de Rubinio concionatore, die<br />

dominico secundo quadragesimae, 6 martii, hora circiter decima, praemissis istis tantum verbis<br />

sibi propositis:<br />

D'ordine de' superiori questo manifesto vel quid simile. Praesentes fuerunt multi canonici,<br />

et excell.mus dominus Ioannes Franciscus Strobelius commissarius imp. regius provisorius<br />

Tridenti cum multis militibus, nobilibus etc. et quatuor Fratribus nostris, perstrepentibus<br />

tormentis bellicis. Id accidit hoc anno 1803 vacante adhuc ab anno 1800 sede episcopali, et<br />

120


principali Tridenti. Eodem prorsus die publicatum fuit in toto principatu tridentino, et in<br />

principatu brixinensi ante Missas solemnes, quibus additus hymnus Te Deum laudamus. In<br />

ephemeridibus tridentinis fol. 19 diei 8 martii 1803 sub datum Tridenti 8 martii praefatae literae<br />

viennenses dicuntur Clementissimo proclama, et Strobelius il sig. Gio. Francesco di Strobl<br />

imperial regio commissario aulico, e vice presidente del Governo ed appellatorio dell'Austria<br />

Superiore.<br />

1099. Anno 1803, die mercurii 9 martii accepi folium typis impressum huiusce tenoris:<br />

All'ufficio... V'acchiudiamo la sovrana patente segnata li 4 corrente da sua maestà in<br />

Vienna, con la quale la medesima prende l'effettivo possesso con illimitata superiorità<br />

territoriale delli due distretti di Trento e Bressanone in seguito alla convenzione stabilita con la<br />

repubblica francese li 26 scaduto dicembre anno prossimo decorso, sarà cura vostra di quella far<br />

pubblicare solennemente, ed affigere all'albo nei luoghi soliti, ed usitati nella vostra<br />

giurisdizione, ne' quali si mandano a pubblica notizia gli editti, proclami, ed Ordinazioni, acciò<br />

passino a cognizione universale del popolo, alla giurisdizione vostra affidato, e ciò<br />

infallantemente, e non prima del giorno 6 del prossimo mese di marzo eguale pubblicazione<br />

verrà effettuata nelle chiese parrocchiali, e curaziali nello stesso e medesimo giorno dal<br />

pergamo, o dall'altare secondo l'ordine, ch'abbiamo abbassato alla superiorità ecclesiastica. Noi<br />

ci lusinghiamo preventivamente, che un cotanto fausto avvenimento verrà da sudditi riscontrato<br />

con veri sentimenti di giubilo, e che sapranno ad ogni incontro dimostrare la profonda loro<br />

sommessione, ubbidienza, ed omaggio verso la maestà sua loro legittimo sovrano, e che già di<br />

prima lo fu sempre loro protettore, e difensore, onde rendersi sempre più meritevoli della<br />

sovrana protezione, e benevolenza, e n'attenderemo da voi il dovuto riscontro con la rimessa<br />

della seguita pubblicazione, e ci ragguaglierete del pari se nelle parrocchie, e cure esistenti nella<br />

vostra giurisdizione siasi adempito all'ordine.<br />

Dato in Trento li 28 febbraio 1803.<br />

Di sua sacra imperiale regia maestà<br />

Vice-presidente del Governo,<br />

dell'appello del Tirolo, e suo<br />

commissario aulico immediato.<br />

Giovanni di Strobl.<br />

1100. Anno 1803, die 8 martii a duobus allegatis Communitatis paternionensis in sarcitis<br />

accepi membranam sequentis tenoris describendam 113 :<br />

In Christi nomine. Amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo quingentesimo<br />

septuagesimo sexto, indictione quarta, die vero martis ultimo mensis ianuarii, in burgo Vezani<br />

plebis Callavini, et districtus Tridenti, in stuba domus mei notarii infrascripti. Praesentibus<br />

domino Bartholomaeo quondam ser Antonii Thodeschi, domino Nicolao quondam magnifici<br />

domini Ioannis Floriani de Callavino, et ser Christophoro quondam ser Peregrini Garberii de<br />

Vezzano, testibus ad infrascripta omnia, et singula vocatis specialiter, et rogatis.<br />

Ibidem constituti magister Andreas filius quondam ser Nicolai de Chemellis de villa<br />

Padergnoni plebis Callavini, et districtus Tridenti, et domina Magdalena quondam ser Blasii de<br />

Strolossis de Murio Vallis Lagarinae iugales, per se, et suos haeredes iure proprio et in<br />

perpetuum, pro libero, et franco dederunt, vendiderunt, et tradiderunt Christophoro filio<br />

quondam ser Odorici de Chemellis de praedicta villa Padergnoni, ibidem praesenti, ac pro se,<br />

suis haeredibus, ac nomine et vice Ioannis et Nicolai eius fratrum stipulanti, ementi, et<br />

recipienti, unam domum muris muratam, lignaminibus aedificatam, et tegulis coopertam, cum<br />

tribus voltis, area, et tabladura supra, positam in dicta villa Padergnoni in loco dicto zo alli<br />

Fantinelli, cui a mane cohaeret via <strong>sive</strong> plathea consortalis, a meridie Baldessar Fantinellus, et a<br />

sero partim, et partim androna contra, a septentrione vero ipsa androna contra, et intra etc. Ad<br />

habendum, tenendum, et possidendum, et quicquid dicto emptori, nominibus, quibus supra,<br />

113 Restitui paternionensi die 27 maii 1803 a quo 24 ova.<br />

121


placuerit perpetuo faciendum, cum omnibus, et singulis, quae intra praedictos continentur<br />

confines etc. Accesibus, et egressibus suis usque in viam publicam, et communem, et cum<br />

omnibus etc. Et hoc nominatim pretio rhenensium septuaginta quatuor bonae monetae de<br />

Marano, quos quidem rhenenses dictus Christophorus emptor, nominibus quibus etc. agens,<br />

dedit, solvit... ut infra, videlicet primo rhenenses 24 pro uno prato dictis iugalibus venditoribus<br />

restituto, posito super monte Bondoni, in loco dicto in Dovera infra suos confines. Item<br />

rhenenses triginta pro quibus ipse emptor nominibus quibus supra, promisit nomine et vice<br />

dictorum iugalium venditorum solvere unum affictum perpetuum stariorum quinque frumenti<br />

annuatim suis debitis temporibus haeredibus quondam domini Aliprandi de Marinis<br />

cognominati Cimae de Tridento, cum pactis, conditionibus, et obligationibus, de quibus in suo<br />

instrumento. Item rhenenses duodecim pro uno affictu, <strong>sive</strong> capitali eius stariorum duorum<br />

frumenti, ad quem affictum ipsi iugales tenebantur, et obligati erant ante praesentem<br />

venditionem praedicto emptori ut supra agenti, a quo affictu, et affictibus incursis penitus<br />

liberavit in forma. Item rhenenses octo pro... solutione dicti iugales contenti, et confessi fuerunt<br />

se habuisse, et effectualiter recepisse in tot pecuniis exbursatis. Exceptioni non factae dictae<br />

venditionis, non se constituisse debitorem ut supra, et non receptae dictae qualitatis pecuniae<br />

prout supra, et exceptioni doli etc. Quam rem venditam dicti iugales venditores se nomine, et<br />

vice dicti emptoris nominibus, quibus supra agentis, et pro eo constituerunt se tenere, et<br />

possidere donec etc. de iure etc. Promittentesque de evictione, et legitima deffensione a<br />

quocumque in iudicio, vel extra, secundum formam iuris; nec non de rato, et ratihabitione<br />

omnium, et singulorum etc. sub poena dupli pretii praedicti, et reffectionis omnium damnorum<br />

etc. Quae domina Magdalena ad maius robur omnium, et singulorum, praemisso tactu manuali<br />

sacrarum Scripturarum iuravit ad Sancta Dei Evangelia se praemissa omnia, et singula perpetuo<br />

observaturam sub poena praemissa, et periurii, et quae dictus magister Andreas eius maritus ad<br />

eius cautionem assecuravit super una petia terrae arativa, et vineata, et prativa in loco dicto al<br />

Campo delle Ave infra suos confines. Volens etc.<br />

L.+S. Ego Ioannes filius quondam domini Philippi de Iordanis 114 de Burgo Vezzani<br />

publicus imperiali, et apostolica authoritate notarius Tridenti, praemissis omnibus, et singulis<br />

dum sic fierent, et agerentur, una cum praedictis testibus praesens fui, ac rogatus scripsi, legi, et<br />

publicavi, me subscripsi cum solito meo signo. Laus Deo Optimo maximo.<br />

Nota. Huius exemplum dedi paternionensibus, sed tantum usque ad dedit solvit, ubi feci<br />

etc. etc. etc. et subdidi L.+S. Ego Ioannes etc. omnia etc. Dedi paternionensibus die 27 maii<br />

1803.<br />

1101. Anno 1803, Pius VII Papa sub datum Romae die 22 martii dispensavit sex Fratres<br />

nostros, ut possint promoveri ad presbyteratum quindecim mensibus rotundis ante aetatem a<br />

tridentino Concilio requisitam, formula eadem, qua supra num. 1090, alios duos dispensavit.<br />

Subscripsit pariter pro domino cardinali Braschio de Honestis G. Bernius substitutus. Etsi in<br />

libello supplici, quem retuli To. 6 epist. 2555 omnes simul exhibiti fuerunt, sex Brevia<br />

conscripta fuerunt, pro quibus decem scuta romana petita sunt, et pro posta librae quinque. In<br />

dictis Brevibus nomine Fratrum expressa sunt ut in meo libello supplici italico, ut pariter in mea<br />

formula epistolae datae num. 1096.<br />

1102. Anno 1803 die 27 maii exhibui 115 cancellariae tridentinae formulam sequentem:<br />

Nos Simon etc. Universis, et singulis, quibus expedit, fidem facimus, atque testamur, in<br />

proxime futuris Quatuor anni Temporibus aestivis, ac mense iunio, nullas habendas esse<br />

Tridenti clericorum Ordinationes. Insuper testamur venerabiles Fratres Petrum Alcantarensem a<br />

Meano subdiaconum, Franciscum Xaverium a Thenna, et Albertum a Civizano, Ordinis<br />

Minorum Reformatorum Sancti Francisci huius tridentinae dioecesis, examinatos, et approbatos<br />

114 In signo sunt lit. duae I I<br />

115 *Il P. Tovazzi era litterarius Provinciae s. Vigilii, cioè scrittore delle lettere ufficiali del P.<br />

Provinciale. Spesso preparava la formula anche per la Curia trentina pro minori incommodo...<br />

122


fuisse pro suscipiendis Ordinibus, primum quidem pro Diaconatu; reliquos vero duos pro prima<br />

Tonsura, et quatuor Ordinibus Minoribus, nec non pro subdiaconatu, et Diaconatu, dispensatis 116<br />

iisdem ab interstitiis et ab Ordinum exercitatio. In quorum etc. Datum Tridenti hac die 28 maii<br />

1803.<br />

Zambaiti Vic. Generalis capitularis.<br />

L.+S. Petrus Iosephus Cloch cancellarius.<br />

1103. Anno isto 1803, die sabati 25 iunii Tridenti ad finem libri, qui fuit ad usum nostri P.<br />

Mauritii, nomenque ipsius praefert, scripsi: Frater Mauritius Felderus Burgi in Ausugio Inferiori<br />

die 26 aprilis anno 1739, Ieremia patre natus, Ordini seraphico inter Reformatos Provinciae<br />

tridentinae sancti Vigilii nomen dedit die 19 octobris anno 1757, obiitque die 26 februarii anno<br />

1798 in conventu sanctae Mariae Gratiarum Arci, quo salutis recuperandae causa se se<br />

contulerat. Fuit statura procerus, corpore pinguis, facie rubicundus, concionator, confessarius,<br />

etiam germanicus, sacrae theologiae lector, et in episcopali tridentino seminario publicus<br />

philosophiae professor ab exitu anni 1774 usque ad exitum anni 1797. Duo, quos domi reliquit<br />

fratres, exemplum eius sequuti sunt, et praefatae Provinciae alumni evaserunt, quorum prior<br />

dictus Fr. Petrus Damiani vivit hoc etiam anno 1803 definitor provincialis; alter vero appellatus<br />

Fr. Ieremias obiit diaconus Tridenti in conventu sancti Bernardini die tertia decembris anno<br />

Domini 1769 aetatis suae 26. Ieremias eorum pater, origine pustrissanus, natus Burgi cum adita<br />

soceri sui haereditate Ausugium rediret, equis precipiti cursu rhedam trahentibus prosiliens in<br />

terram cecidit, pauloque post expiravit die 23 martii anno 1766, ac die 24 sepultus fuit in<br />

ecclesia curata sanctae Helenae Milbachii parochiae Rodenegiensis, vallis Pustrissae,<br />

dioecesisque brixinensis.<br />

1104. Anno 1803, die sabati 25 iunii Tridentum appulit frater franciscanus cum hisce literis<br />

authenticis:<br />

Frater Iacobus Cowan sacrae thologiae lector emeritus, necnon collegii s. Antonii de Padua<br />

Fratrum Minorum Recollettorum Hibernorum Lovanii Guardianus, dilecto in Christo Fratri<br />

Matthiae Creagh clerico professo nostrae Provinciae alumno salutem in Domino<br />

sempiternam 117 . Quandoquidem, ob rerum vicissitudines, studia in hoc collegio imdudum<br />

cessaverint; et quod tuum desiderium te conferendi ad loca, ubi tua studia theologica, et<br />

regularis disciplinae observantiam prosequi valeas, mihi humiliter exposueris: huic tuo<br />

rationabili desiderio satisfacere volens, harum serie et facultatum mihi concessarum virtute, tibi<br />

copiam facio eundi ad nostrum collegium s. Isidori de Urbe: ubi sub obedientia superiorum<br />

tuorum, tua studia prosequi, et religiosam vitam ducere possis, et valeas. Vale, mei,<br />

benefactorum, et votorum tuorum iugiter memor. Datum Lovanii sub proprio chiropgrapho<br />

collegiique sigillo maiori hac 20 aprilis 1803.<br />

L.+S. oblongi s. Antonium Patavinum exhibentis Fr. Iacobus Cowan, qui supra.<br />

1105. Anno 1803, die veneris primo iulii Tridentum appulerunt duo nostri Religiosi cum<br />

hisce literis patentibus.<br />

I.M.I. Praesentium vigore, nomine rev.mi patris nostri commissarii generalis Roma<br />

actualiter absentis, facultas conceditur rev.do Patri fratri Ioanni Antonio ab Antuerpia, nostrae<br />

Reformatae Provinciae romanae lectori theologo, ac concionatori, quatenus cum socio Patre<br />

fratre Francisco de Vineanello praefate Provinciae sacerdote, et per tempus opportunum se<br />

conferre possit in patriam ob nonnulla motiva pietatis. Commendamus illos in via charitati<br />

superiorum localium, et benefactorum, ac Dominus sit cum ipsis semper. Datum Romae ex<br />

Aracoeli die 23 maii 1803.<br />

Fr. Augustinus de Nochis delegatus generalis 118<br />

116 Cancellarius addidit ly dispensatis.<br />

117 est subdiaconus, statura magnus.<br />

118 Unus ex vicis Fulgariae nostrae tridentinae dicitur Nochi.<br />

123


L.+S. rotundi parvi cum inscriptione Sig. Commissarii Generalis Citra. Exhibet Christum<br />

ferentem Crucem super humerum sinistrum, quam ambabus manibus tenet. Praedictus P.<br />

Ioannes Antonius numerat aetatis annos 43 ac professionis 13. Abierunt Tridento die 4 iulii post<br />

vesperas. Reduces fuerunt Tridenti die 15 maii 1804.<br />

1106. Anno isto 1803 mense augusto exhibui cancellario Curiae ecclesiasticae Tridenti<br />

sequentem formulam:<br />

Nos Simon Albanus etc. Universis, et singulis, quibus expedit, fidem facimus, atque<br />

testamur, in proximo mense septembris nullas habendas esse Tridenti clericorum Ordinationes.<br />

Insuper testamur, venerabiles Fratres Petrum Alcantarensem a Meano, Franciscum Xaverium a<br />

Thenna, et Albertum a Civizano diaconos: Aloysium a Clesio subdiaconum: Vincentium<br />

Mariam a Clesio, Basilium a Caldonatio, Candidum a Ragulis, et Ludovicum a Mohena, Ordinis<br />

Minorum Reformatorum sancti Francisci huius tridentinae dioecesis, examinatos, et approbatos<br />

fuisse pro suscipiendis Ordinisbus: tres quidem priores pro presbyteratu: quartum pro<br />

Diaconatu: quintum pro prima Tonsura, et quatuor Ordinibus Minoribus, atque subdiaconatu, et<br />

Diaconatu: dispensatis iisdem ab interstitiis, et ab Ordinum exercitatio. In quorum etc.<br />

Datum Tridenti hac die 29 augusti 1803.<br />

Zambaiti Vic. Generalis Capitularis<br />

L.+S. Petrus Ios. Cloch cancellarius etc.<br />

1107. Anno eodem 1803, exhibui examinatori pagellam sequentis tenoris.<br />

Examinandi<br />

Pro prima Tonsura, et quatuor Ordinibus Minoribus.<br />

Frater Vincentius Maria a Clesio. Fu ordinato li 4 settembre.<br />

Pro prima Tonsura, 4 Minoribus, Subdiaconatu, et Diaconatu.<br />

F. Basilius a Caldonatio<br />

F. Candidus a Ragulis<br />

F. Ludovicus a Mohena<br />

Furono ordinati li 4 settembre domenica in Feltre Minoristi; gli 8 sudiaconi e gli XI<br />

Diaconi.<br />

Pro Diaconatu.<br />

F. Aloysius a Clesio. Fu ordinato li 4 settembre.<br />

Pro prebyteratu<br />

F. Petrus Alcantarensis a Meano. Fu ordinato gli 8 settembre<br />

F. Franciscus Xaverius a Thenna. Fu ordinato li 4 settembre<br />

F. Albertus a Civizano. Fu ordinato li 4 settembre.<br />

1108. Anno 1803 exhibendum cancellario epscopali Feltriae dedi sequentem libellum.<br />

Ego infrascriptus Minister Provincialis Ordinis Minorum Reformatorum sancti Francisci<br />

Provinciae tridentinae sancti Vigilii, universis, et singulis, quorum interest, notum facio, ac<br />

testor, dilectos in Christo Fratres Petrum Alcantarensem a Meano, natum die sexta decembris<br />

anno 1780 et Diaconum a die 4 iunii huius anni 1803. Franciscum Xaverium a Thenna, ortum<br />

die prima decembris 1780 et Albertum a Civizano natum die 20 iulii 1780 ambos diaconos a die<br />

26 iunii currentis anni, omnesque dispensatos a sanctissimo domino nostro Pio Papa septimo die<br />

22 martii huius anni super defectu quindecim mensium aetatis canonicae pro presbyteratu,<br />

pluries in dicto Diaconatus Ordine ministrasse. Insuper Fratrem Aloysium a Clesio 119 , natum die<br />

9 martii 1781 Subdiaconumque a die 18 septembris 1802 in eodem Subdiaconatus Ordine<br />

119 F. Aloysius ordinatus fuit Diaconus Feltriae die 4 septembris 1803. F. Vincentius acolytus ibidem<br />

die 4 septembris; F. Basilius, et F. Candidus, et F. Ludovicus Diaconi ordinati die XII septembris.<br />

124


pariter ministrasse. Item Fratres Vincentium Mariam a Clesio, natum die 27 maii 1783,<br />

Basilium a Caldonatio, natum die 26 septembris 1779, Candidum a Ragulis, natum die 27<br />

novembris 1779, ac Ludovicum a Mohena, ortum die 29 iulii 1781 esse Religiosos profesos<br />

eiusdem Instituti, ac Provinciae. Tandem omnes, et singulos praefatos Religiosos novissime per<br />

octiduum spiritualibus exercitiis vacasse. In quorum fidem etc. Datum Tridenti in conventu<br />

sancti Bernardini die 29 augusti A. D. 1803.<br />

L.+S. F. Iosephus Antonius a Clesio<br />

Minister Provincialis etc.<br />

Idem libellus aliter:<br />

Fr. Iosephus Antonius a Clesio<br />

Ordinis Minorum Sancti Francisci<br />

Reformatae Provinciae tridentinae sancti Vigilii<br />

Minister, et Servus.<br />

Universis et singulis praesentes literas inspecturis notum facimus, ac testamur, dilectos in<br />

Christo Fratres Petrum etc. ut supra.<br />

Datum Tridenti etc.<br />

Fr. Iosephus Antonius a Clesio<br />

Minister Provincialis<br />

L.+S. De mandato Paternitatis Suae Admodum Reverendae<br />

Fr. Gasparus a Campo secretarius Provincialis.<br />

1109. Anno isto 1803, die 28 septembris hic Tridenti a quodam nogaretano de Domomagna<br />

(Dominico quondam Petri Casagranda) membranam accepi describendam, scriptam partim<br />

latine, partimque italice, se in limine adeo fumigatam, ut vix legi queat. Ipsam ergo in<br />

compendium redegi, et inscripsi: Instrumento delle divisioni de' beni stabili fatte da sei fratelli<br />

della Casa Grande di Nogaredo perginese l'anno 1609. Compendiato in Trento l'anno 1803, in 4,<br />

pp. 13. Incipit: Nell'anno di Nostro Signore 1609 indizione settima, in Perzine, nella casa del<br />

magnifico, e spettabile signor Matteo Hoffpergher Vicario di Perzine, furono pubblicate le<br />

divisioni de' beni stabili fatte tra sei fratelli Nicolò, Giacomo, Michele, Valentino, Odorico e<br />

Giorgio della Casa Grande di Nogaredo.<br />

A Niccolò toccarono i seguenti beni: Una casa coperta di paglia, nella villa di Nogaredo,<br />

confinante a mattina etc. Il notaio fu Silvester filius spectabilis domini Ioannis Ropelis de<br />

Strigno ausugano, publicus utraque auctoritate notarius, nec non Perzini cancellarius, et<br />

habitator. Praedicti fratres tunc habuerunt duas sorores nubiles, Annam et Margaretham<br />

nominatas, quibus pro alimentis consignarunt unum capuzzarium stariorum duorum circiter,<br />

positum in loco dicto alla Pozza. Complevi die 8 octobris, quo ei addidi due Avvisi duarum<br />

paginarum. Dedi libellum die 10 octobris 1803 praefato Dominico.<br />

1110. Anno isto 1803 exhibui cancellario ecclesiastico Tridenti hanc formulam: Nos Simon<br />

Albanus etc. Universis, et singulis, quibus expedit, fidem facimus, atque testamur proximo<br />

mense decembri nullas habendas esse Tridenti clericorum Ordinationes. Insuper testamur,<br />

venerabilem Fratrem Aloysium a Clesio Diaconum Ordinis Minorum Reformatorum Sancti<br />

Francisci huius tridentinae dioecesis, ac Provinciae, examinatum, et approbatum fuisse pro<br />

sacro presbyteratus Ordine suscipiendo: necnon dispensatum ab interstitiis. In quorum fidem<br />

etc. Datum Tridenti hac die 28 novembris 1803 120 .<br />

I. A. de Menghin Provicarius generalis capitularis<br />

L.+S. Marcellus de Marchetti cancellarius.<br />

1111. Anno 1803 scripsi:<br />

120 Fu ordinato in Bressanone gli XI dicembre domenica terza d'Avvento.<br />

125


Fr. Iosephus Antonius a Clesio Ordinis Minorum Sancti Francisci Reformatorum<br />

Provinciae tridentinae Sancti Vigilii Minister, et servus. Universis, et singulis praesentes literas<br />

inspecturis, notum facimus, ac testamur, dilectum in Christo Fratrem Aloysium a Clesio,<br />

eiusdem Instituti, et Provinciae alumnum, natum die nona martii anno 1781 Diaconum a die<br />

quarta septembris huius anni 1803, dispensatumque a sanctissimo domino nostro Pio papa<br />

septimo die 22 martii currentis anni super defectu quindecim mensium aetatis canonicae pro<br />

presbyteratu, pluries in dicto Diaconatus Ordine ministrasse, ac novissime per octiduum<br />

spiritualibus exercitiis vacasse. In quorum fidem etc. Datum Tridenti in conventu s. Bernardini<br />

die 30 novembris A. D. 1803 121 .<br />

Fr. Iosephus Antonius a Clesio<br />

Minister Provincialis<br />

L.+S. De mandato P.S.A.R.<br />

F. Gasparus a Campo secretarius Provincialis.<br />

1112. Anno 1468, praesentibus providis, et discretis viris magistro Heberardo Tisler<br />

quondam Henrici de Forchen de Norimberg, Georgio Strobele laboratore quondam Rigi de<br />

Forchinhen de Alemania ambobus civibus, et habitatoribus Tridenti. Ser Antonio quondam ser<br />

Ianesi de Sancto Laurentio vallis Annaniae diocesis tridentinae, et nobili iuvene filio nobilis viri<br />

ser Antonii de Molario dictae vallis Annaniae. Providus, et discretus vir ser Michael a Rosa<br />

civis, et habitator Tridenti, sindicus et massarius Frataliae laboratorum Sancti Petri de Tridento.<br />

Una petia terrae clausurivae unius plodii sita in pertinentiis Tridenti, in loco ubid dicitur in<br />

Bolgaro ultra monasterium Sancti Bernardini, apud Christophorum Forestum. Sigismundus<br />

Seracenus (sic) filius quondam magistri Michaelis Piliparii de Alemania civis et habitator<br />

Tridenti, haeres testamentarius quondam ser Melchioris Seraceni de Tridento.<br />

1113. Anno isto 1804. Ill.mus dominus Ambrosius Schreckius patricius tridentinus,<br />

olimque consiliarius episcopatus, seu principatus Tridenti descripsit instrumentum rogatum<br />

Tridenti anno 1451, die 28 aprilis a notario Iesamanto quondam magistri Antonii notarii de<br />

Pegolotis de Archo cive, ac habitatore Tridenti, continensque emptionem unius affictus de uno<br />

manso posito in Montagna de supra Tridentum ubi dicitur a la Tavernara, factam a provido viro<br />

Iorio Bonderle cremario quondam Federici de Norlin cive, et habitatore Tridenti, ipsum<br />

vendente provido viro Luchino de Gregnano cive, et habitatore Tridenti.<br />

Ego autem rogatus eidem addidi:<br />

L.+S. Ego Fr. Ioannes Chrysostomus de Avolano Ordinis Minorum Reformatorum s.<br />

Francisci, fidem facio, ac testor, hoc instrumentum reperiri in quodam codice saeculi XV<br />

servato in Archivo venerabilis Confraternitatis Alemanae Zappatorum Sancti Petri Tridenti<br />

nuncupatae, inscriptoque: Libro degli stronmenti antichi della Confraternita Alemanna, fol. 24,<br />

et seq. esemplatumque istud facta dilgenti collatione, cum eodem in omnibus, et singulis<br />

concordare. Ita manu propria, meoque consueto sigillo apposito testor in conventu s. Bernardini<br />

apud Tridentum hac die 3 maii 1804 122 .<br />

1114. Anno 1804 scripsi: Fr. Iosephus etc. ut. num. 1111, Fratrem Candidum a Ragulis,<br />

natum die 27 novembris 1779, et Diaconum a die 11 septembris 1803, pluries in dicto<br />

Diaconatus Ordine ministrasse, ac per octiduum novissime spiritualibus exercitiis vacasse. In<br />

quorum fidem etc. Datum Tridenti in conventu s. Bernardini die 6 maii 1804.<br />

Fr. Ioseph Antonius etc.<br />

De mandato etc. F. Gasparus etc.<br />

121 Ordinatus fuit sacerdos Brixinae die dominico II decembris 1803 ab episcopo brixinensi Carolo<br />

Lodronio, cantavitque primam Missam ibi in ecclesia monialium nostrarum die 12 lunae.<br />

122 Exhibendum est Rev.mo Capitulo Tridenti.<br />

126


1115. Anno 1804 scripsi pariter: Nos Simon etc. ut supra num. 1110 hoc mense maii etc.<br />

Fratrem Candidum a Ragulis Diaconum etc. Datum Tridenti hac die 18 maii 1804.<br />

I. A. de Menghin Provicarius generalis capitularis<br />

P. I. Cloch cancellarius.<br />

NB. In dimissorialibus P. Provincialis scripsi: ad Excell.mum et Rev.mum D.D. Episcopum<br />

Feltrensem, vel alium quemcumque.<br />

1116. Anno isto 1804, die 20 maii a P. Michaele Angelo de Laurentiis roboretano, huiusce<br />

conventus s. Bernardini apud Tridentum Guardiano, accepi literas patentes typis editas, et<br />

partim manu scriptas tenoris sequentis.<br />

Nos Fr. Thomas Franciscus Roncalli de Verona Ordinis Praedicatorum sacrae theologiae<br />

magister, in civitatibus, et dioecesibus Arimini, Pisauri, Fani, Montis Feretri, ac Ravignana, et<br />

locis annexis, inquisitor generalis a s. Sede apostolica contra haereticam pravitatem specialiter<br />

delegatus. Sacrae Inquisitionis munus nobis a sancta Sede apostolica demandatum exposcit, ut<br />

fides sacrosancta pura, immaculata, et integra conservetur, et in hoc peculiari, ac dilecto Iesu<br />

Christi agro errorum, et haeresum zizania, quantum fieri potest, e medio tollatur, et prorsus<br />

eradicetur; cumque in huiusmodi tam sancto munere pluribus vigilantibus ac Religionis zelo<br />

repletis indigeamus ministris, Vicariis nempe, consultoribus, fiscalibus, advocatis,<br />

procuratoribus, cancellariis, familiaribus, mandatariis, et exequutoribus, aliisque similibus qui<br />

iuxta negotiorum, et causarum exigentiam una nobiscum consilio, scientia, prudentia, opere, et<br />

auxilio sedulo laborent, quapropter Te Admodum Reverendum Patrem Fratrem Michaelem<br />

Angelum de Roveredo sac... Ordinis Minorum s. Francisci de Observantia, de cuius scientia,<br />

probitate, pietate, et catholicae fidei zelo multum in Domino confidimus, iuratum de secreto, ac<br />

fidelitate s. Officio in perpetuum servanda, nec non de obedientia nobis, successoribusque<br />

nostris in rebus s. Officii praestanda, authoritate apostolica, et harum nostrarum litterarum<br />

tenore facimus, eligimus, et instituimus in Consultorem theologum nostrae Vicariae S. O.<br />

civitatis Pisauri, sicque factum, electum, institutum decernimus, et declaramus, cum omnibus<br />

gratiis, favoribus, exemptionibus, indulgentiis, et privilegiis, quibus huius modi S. Officii<br />

athletae ex sacris canonibus, pontificiis Bullis, Constitutionibus, et decretis apostolicis<br />

potiuntur, et gaudent; signanter vero deferendi arma tam offensiva, quam defensiva ad tui, et<br />

Sancti Officii defensionem, exceptis armis prohibitis in Bulla Sancti Pii V, Cum vices eius,<br />

pridie idibus februarii 1571, Alexandti VIII, Et in cuncta, idibus augusti an. 1690, et Clementis<br />

XII Kal. februarii am 1734 In supremo iustitiae solio, iuxta decreta s. Congregationis Sancti<br />

Officii de Urbe emanata diebus 28 mai 1704, et 8 aprilis 1748 sub poenis in eodem decreto<br />

statutis. Inhibentes cuicumque sub poenis et censuris in Bullis summorum Pontificum contentis,<br />

ne in executione tui officii, ad quod assumptus es, te impedire, aut offendere audeat. In quorum<br />

fidem his nostri officii sigillo munitis, manu propria apposuimus. Datum ex aedibus s. Officii<br />

Arimini die 24 mensis augusti anno a Deiparae partu 1795.<br />

Ita est Fr. Thomas Franciscus Roncalli inquisitor generalis ut supra manu propria.<br />

L.+S. Regist. fol. 185 Romae et Arimini.<br />

Aloysius Franchini Sac. S. Cancell. S. O. Arimini.<br />

Nota. Sigillum habet hanc inscriptionem: Sanctum. Officium. Arimini: exhibetque crucem.<br />

In fronte ante nomen inquisitoris est imago s. Petri martyris barbata: ensem in capite habens,<br />

crucem in manu laeva, et Credo in dextera.<br />

1117. Anno isto 1804, die mercurii 20 iunii Tridenti a R. D. presbytero Bartholomaeo Ioris<br />

petrimediensi per epistolam accepi describendam membranulam sequentis tenoris, videlicet 123 :<br />

Nos Heinricus Dei gratia Bohemiae, et Poloniae rex, Karinthiae dux, Tyrolis, et Goritiae<br />

comes, aquilegensis, tridentinensis, et brixinensis ecclesiarum advocatus. Tenore praesentium<br />

recongnoscimus (sic) profitentes, quod inspectis, et consideratis fidelibus obsequiis, quae fidelis<br />

noster Volchmarus de Purchstal Purchgravius Tyrolis, nobis hactenus multipliciter exhibuit, et<br />

123 1334.<br />

127


in antea exhibebit, eidem Volchmaro, et omnibus suis legittimis heredibus masculis,<br />

exhibitoribus praesentium, ex nostrae liberalitatis gratia speciali, contulimus tytulo recti, ac<br />

legalis feodi, et auctoritate praesentium conferimus, castrum nostrum in Flaono, quod quondam<br />

fidelis noster Volricus de Cordo (sic), eiusque filius quondam Prethlinus 124 , et nunc hucusque<br />

Volricus de Cordo, filius dicti Volrici, qui voluntarius cessit, nobisque resingnavit (sic), a nobis<br />

nostro privilegio testante, tenuerunt, et possiderunt (sic) cum omnibus suis iuribus, proventibus,<br />

fictis, cultus, stiuris, iurisdictionibus, iudicio, pascuis, venationibus, piscationibus, aliisque<br />

pertinentiis universis quaesitis, et inquirendis, nomine quocumque censeantur, tenendum,<br />

regendum, gubernandum, et perpetuo, ut praedicitur, tytulo feodi sub custodia, et purchhuta<br />

solita, et consweta (sic) possidendum, quamdiu dictus Volchmarus, eiusque filii, se rite, et<br />

legittime, ut fideles vasalli circa nos, ac nostros heredes habuerint in obediendo. Mandantes<br />

universitati hominum ad ipsum castrum, ac iudicium spectantibus (sic), firmiter, et districte,<br />

quatenus praefato Volchmaro, dictisque suis filiis, se omni obedientia, et servitutibus, tamquam<br />

per nos infeodatis, nomine quocumque censeantur, sine qualibet rebellatione subiciant,<br />

obediant, fideliter et intendant, gratiae nostrae sub obtentu, omni iure, ac forma in omnibus et<br />

singulis, sicuti nos, ac nostri progenitores possidimus (sic), et hucusque tenuimus. Promittentes<br />

saepedictum Volchmarum, eiusque filios in dicta nostra collatione, seu infeodatione, pro nobis,<br />

nostrisque heredibus, ac posteris, manutenere, defendere, et gwarentare (sic), sicuti ius, et ratio<br />

in talibus feodis postulat, et requirit. Dantes ipsis in evidens testimonium praedictorum<br />

praesentes literas, nostri pendentis sigilli munimine roboratas. Datum Tyrolis anno Domini<br />

millesimo trecentesimo tricesimo quarto, die martis post festum Sancti Michaelis Archangeli,<br />

indictione secunda.<br />

L.+S. pendentis, rotundi, cerei, exhibentis caput viri coronatum, sine ulla inscriptione.<br />

Nota. Servatur in thecula ferrea. Exemplo, quod misi ad Iorium praefixi hunc titulum:<br />

Exemplum ex authentico relevatum anno 1804. Alia huc spectantia videsis To. 7, epist. 2878, ad<br />

Iorium: qui da un soggetto d'alto valore illam accepit da tradurre in latino etsi latina sit.<br />

1118. Anno 1518, die dominico 7 novembris scriptum:<br />

Michael Iorba Dei et apostolicae Sedis gratia episcopus arcusensis, et principis tridentini in<br />

pontificalibus suffraganeus generalis, praesentium tenore profitemur, quod sub anno Domini<br />

millesimo quingentesimo decimo octavo, die dominico, septima mensis novembris, Tridenti in<br />

domo solitae residentiae nostrae, dilectum nobis in Christo Octavianum filium nobilis, et<br />

excell.mi domini Hieronymi de Stellimauris de Bretio artium, et medicinae doctoris, civis<br />

Tridenti, coram nobis flexis genibus constitutum, et nobis legitime praesentatum, clericali<br />

caractere insignivimus, primam Tonsuram eidem conferendo, deinde die dominico proxime<br />

secuto, qui fuit decima quarta dicti mensis novembris ad Accolitatum, et duos minores Ordines<br />

iuxta ritum, et formam sanctae Matris Ecclesiae ordinandum duximus, et ordinamus (sic), divina<br />

nobis gratia auxiliante. Harum testimonio literarum sigilli nostri appensione munitarum. Datum,<br />

et actum ut supra.<br />

L.+S. pendentis cerei, rubri, rotundi, cum inscriptione: Sigil. Michaelis Epi. Arcusen.<br />

Nota. De eo dixi iam in catalogo edito Suffraganeorum Tridenti et in Episcopario<br />

quadruplici, in Museo, et alibi. Has literas membraneas accepi hac die 30 iunii 1804 a R. D.<br />

Francisco Alexandrino cooperatore s. Mariae Maioris Tridenti, qui eas reperit in archivo sancti<br />

Montis Pietatis.<br />

1119. Anno isto 1804, die lunae 6 augusti hora circiter octava matutina Tridenti, in castro<br />

Boni Consilii, Ill.mo, et Rev.mo domino Vicario Zambaitio exhibui libellum supplicem Patris<br />

Ezechielis Langii Ministri Provincialis Fratrum Minorum Reformatorum Provinciae Tyrolensis<br />

s. Leopoldi datum Telfsii, statimque retuli sequentis tenoris literas 125 :<br />

124 Quidam Prethlinus quondam ser Rabinelli de Caldesio feudatarius Tridenti vixit anno 1375.<br />

125 Stampata.<br />

128


Nos Simons Albanus Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canonicus, et in<br />

spiritualibus Vicarius generalis capitularis Tridenti etc., hac sede episcopali ab anno et ultra<br />

vacante. Tibi dilecto in Christo P. F. Petro de Alcantara Hoffer Refor. Provinc. Tyrol.<br />

subdiacono huius tridentinae dioecesis iustis nuptiis procreato quatenus in aetate legitima<br />

constitutus sis, nullaque ecclesiasitica censura, aut alio canonico impedimento, quod sciamus,<br />

innodato, vigore rescripti ss. Domini Nostri PP. Pii VII, die 23 elapsi 1800 maii nobis concessi,<br />

ut a quocumque celsissimo, vel ill.mo et rev.mo domino episcopo gratiam, et communionem<br />

sanctae Sedis habente, in propria, vel aliena dioecesi de Ordinarii loci consensu pontificalia<br />

exercente, etiam extra tempora ab ecclesia statuta, ad s. Diaconatus Ordinem rite promoveri<br />

possis, dummodo praevio rigoroso, et diligenti examine, litterarum scientia, morum honestate,<br />

aliisque a iure requisitis te praeditum 126 , atque insuper exercitia spiritualia peregisse edoceas,<br />

facultatem ad trimestre duraturam in Domino concedimus, et impertimur. In quorum etc.,<br />

dispensantes te super interstitiis 127 . Datum Tridenti die 6 augusti 1804.<br />

L.+S.<br />

oblongi Zambaiti Vic. Gen. capiularis<br />

P. I. Cloch cancellarius.<br />

1120. Anno isto 1804 scripsi:<br />

Fr. Iosephus Antonius a Clesio Ordinis Minorum Reformatorum Sancti Francisci<br />

Provinciae tridentinae Sancti Vigilii Minister, et servus.<br />

Universis, et singulis praesentes literas inspecturis notum facimus, et attestamur, dilectos in<br />

Christo Fratres Ludovicum a Mohena, Vincentium Mariam a Clesio, Clementem a Tridento, et<br />

Mauritium a Castaneto, eiusdem Instituti, et Provinciae alumnos professos, novissime per<br />

octiduum spiritualibus exercitiis vacasse. Insuper Ludovicum, natum die 29 iulii 1781<br />

Diaconum a die undecima septembris proxime praeteriti anni 1803, dispensatumque a ss. D. N.<br />

Pio Papa septimo die 22 martii eiusdem anni 1803 super defectu quindecim mensium aetatis<br />

canonicae pro presbyteratu, pluries in dicto Diaconatus Ordine ministrasse. Vincentium<br />

Mariam, natum esse die 27 maii 1783, acolytumque a die 4 septembris 1803, Clementem pariter<br />

natum esse die 15 ianuarii 1784, et Mauritium die 27 maii 1782. In quorum fidem etc. Datum<br />

Tidenti in conventu s. Bernardini die 15 septembris A. D. 1804.<br />

Fr. Iosephus Antonius a Clesio<br />

Minister Provincialis<br />

L.+S.<br />

maioris De mandato P.S.A.R.<br />

Fr. Gasparus a Campo secretarius provincialis.<br />

1121. Anno isto 1804 pariter scripsi:<br />

Nos Simon Albanus etc. Universis, et singulis, quibus expedit, fidem facimus, atque<br />

testamur, hoc mense septembri nullas habendas esse Tridenti clericorum Ordinationes. Insuper<br />

testamur venerabiles Fratres Ludovicum a Mohena Diaconum: Vincentium Mariam a Clesio<br />

acolytum: Clementem a Tridento, et Mauritium a Castaneto, omnes Ordinis Minorum<br />

Reformatorum Sancti Francisci huius tridentiane dioecesis, examinatos, et approbatos fuisse pro<br />

susciepiendis Ordinibus: Ludovicum quidem pro presbyteratu: Vincentium Mariam pro<br />

Subdiaconatu: Clementem pro prima Tonsura, et quatuor Ordinibus minoribus. Mauritium<br />

tandem pro prima Tonsura, quatuor Ordinibus minoribus, Subdiaconatu, et Diaconatu,<br />

dispensatumque ab interstitiis, et ab Ordinibus exercitio. In quorum fidem etc. Datum Tridenti<br />

hac die 15 septembris 1804.<br />

Zambaiti Vic. Gen. Capitularis<br />

L.+S. P. I. Cloch cancellarius.<br />

126 Conferto To.7, epist. 2924, et num. 2940.<br />

127 aliae, et ab Ordinis exercitio.<br />

129


1122. Anno isto 1804. Examinatori exhibendam hanc pagellam scripsi:<br />

Examinandi<br />

Pro prima Tonsura, et quatuor Ordinibus Minoribus 128<br />

F. Clemens a Tridento<br />

F. Mauritius a Castaneto.<br />

Pro subdiaconatu.<br />

F. Vincentius Maria a Clesio. Ordinato li 22 sett. sabato Quattro Tempora.<br />

F. Mauritius a Castaneto. Ordinato li 22 settembre.<br />

Pro Diaconatu<br />

F. Mauritius a Castaneto. Ordinato li 23 settembre domenica.<br />

Pro presbyteratu.<br />

F. Ludovicus a Mohena. Ordinato li 22 settembre sabato Quattro Tempora.<br />

1123. Anno isto 1804, die 8 octobris accepi literas sequentis tenoris:<br />

Cuicumque. Infrascriptus testor, Iacobum Bailoni Viguli, ut ad optatum finem perveniret,<br />

in addiscendis grammaticae principiis nulli labori pepercisse, laudabilemque in iis profectum<br />

retulisse ita, ut nunc ad rhetoricam sit promovendus. Spero, fore, ut maturum ingenium cum<br />

instacabili diligentia, qua semper usus est, quamlibet superet difficultatem. Quare, cum mediis,<br />

quae ad scientiam adipiscendam sunt necessaria, sit destitutus, dignus est, qui inter candidatos<br />

adnumeretur. Datum Viguli Vatarii ex aedibus canonicalibus die 5 octobris 1804.<br />

L.+S. parochialis Laurentius Faès parochus et magister etc. apposito.<br />

1124. Item sequentes:<br />

Die 18 martii 1779 Iacobus filius Iosephi filius quondam Ioannis Baptistae Bailoni Viguli,<br />

et Dominicae filiae quondam Iacobi Iacomoni Pahi eius legitimae uxoris, baptizatus fuit a me P.<br />

Ioanne Baptista Zamboni capellano, suscipiente Andrea Chiogna Tridenti. Cuicumque etc.<br />

Testor, qui infra, antescriptam fidem baptismalem ex Libro baptizatorum huius ecclesiae<br />

parochialis s. Georgii Viguli per me de verbo ad verbum desumptam fuisse. In quorum etc,<br />

Datum Viguli Vattarii ex aedibus canonicalibus die 5 octobris 1804.<br />

L.+S. parochialis In fidem Laurentius Faès parochus<br />

apposito.<br />

1125. Quibuscumque etc. Ioannem filium legitimum Ioannis Gentilini huius burgi, et<br />

Teresiae natae Benigni natum die 13 novembris 1786 ut videre est in libro baptizatorum huius<br />

ecclesiae, esse adolescentem optimis moribus praeditum, talique pollentem ingenio, ut in literis<br />

humanioribus, quibus aliqualibus abhinc mensibus dat operam, perbene profecerit, subscriptus<br />

testor, apposito etc. In fidem. Datum Vezzani ex aedibus canonicalibus die hac 6 octobris 1804.<br />

L.+S. curatialis cerae rubrae P. Iacobus Aloysius Leonardi loci curatus<br />

Nota. Huiusmodi attestationes exigit excelsum Gubernium Austriae Superioris Oeniponti<br />

sedens, pro impetranda facultate vestiendi novitios Regulares. Misi die XI octobris num. 1123,<br />

1124, 1126, 1127, 1128, 1129, 1130, 1131, 1132, 1133 129 .<br />

1126. Item die 9 octobris 1804, ab ipso candidato Gentilino accepi literas sequentes:<br />

Die 14 novembris 1786 Ioannes filius Ioannis Gentilini Romali plebis Revodii, sed incolae<br />

Vezzani ac eius legitimae uxoris Teresiae filiae Raphaelis Benigni huius burgi heri natus, et<br />

hodie baptizatus fuit a me P. Thoma Bruti curato. Patrini fuerunt Nicolaus Leonardi, et Catarina<br />

uxor Stephani Tonel Vezzani.<br />

128 Furono ordinati in Feltre li 22 settembre 1804 sabato quattro Tempora.<br />

129 Haec attestatio suppressa fuit.<br />

130


Testor fideliter desumpsisse suprascriptam fidem de libro batizatorum huius ecclesiae.<br />

Datum Vezzani ex aedibus canonicalibus hac die 7 octobris 1804 130 .<br />

L.+S. curatialis cerei. P. Iacobus Aloysius Leonardi loci curatus.<br />

1127. Item:<br />

Quibus etc. Ioannem filium Ioannis Gentilini adolescentem optimis moribus praeditum in<br />

artem grammaticorum incubuisse non ordinario profectu, aptumque esse arti rhetoricae<br />

subscriptus fidem facio apposito. Datum ex aedibus canonicalibus Vezzani hac die 7 octobris<br />

1804.<br />

L.+S. curatialis cerei P. Iacobus Aloysius Leonardi loci curatus.<br />

1128. Item die 10 octobris. Quibuscumque etc.<br />

Infrascriptus testor perhonestum adolescentem Aloysium Beozzo aldenensem hocce anno<br />

rhetoricis praeceptionibus audiendis privatam apud me operam dedisse ea diligentiae<br />

contentione, ut solidiora artis fundamenta arripuerit, exercitationes minime spernendas scripto<br />

saepius commiserit, et Ciceronis orationes percommode, Virgiliique Aeneidem explicaverit.<br />

Docilem de coetero praetulit indolem, moresque probatissimos, et a constanti in Superos pietate,<br />

superiores obsequi plane laudandos. Inde illum ad quoscumque pervenerit, de optima nota<br />

commendo, apposito etiam publico sigillo etc. Datum Tridenti die 9 octobris 1804.<br />

L.+S. Aquila cum inscriptione P. Io. Vigilius de Carolis<br />

publicus latinae magister<br />

1129. Item die 10 octobris. Die 25 ianuarii 1787, Philippus Antonius filius Antonii<br />

quondam Antonii Fedriggi, et eius uxoris Margaritae filiae Philippi Moncher Coredi baptizatus<br />

fuit a me Laurentio Ponte parocho, patrinis Gulielmo Biasi, et Barbara uxore Philippi Cavos.<br />

Hoc testimonium fideliter descriptum esse, atque de verbo ad verbum desumptum ex libro<br />

baptizatorum huius parochiae testatur apposito etc.<br />

Datum Smarani ex aedibus canonicalibus die 3 aprilis 1804.<br />

L.+S. parochialis Simon Noriller parochus.<br />

1130. Idem die 10 octobris. Quibuscumque etc.<br />

Philippum filium Antonii Fedriggi Sfrutii apud infrascriptum rethoricae, et poesi operam<br />

navasse, notasque sequentes exhibuisse, scilicet ingenium optimum, diligentiam maximam,<br />

profectum valde mirabilem, nec non mores pios, et vere catholicos, ideoque ad quoscunque<br />

devenerit omni commendatione dignum esse, testatur subscriptus, In quorum etc. Apposito 131 .<br />

Datum Sfrutii 8 octobris 1804<br />

L.+S. gentilitii P. Petrus Biasi magister manu propria.<br />

1131. Idem die 10 octobris. Quibus etc.<br />

Subscriptus testor, sequens exemplar desumptum fuisse ex libro baptizatorum ecclesae<br />

parochialis Enni tridentinae huius dioecesis, ibique de verbo ad verbum sic reperiri.<br />

Die 12 decembris 1780.<br />

Petrus Franciscus Iustinus filius Francisci Gozzaldi, et eius legitimae uxoris Dominicae<br />

ortae Flaim Tryugi plebis Revodi baptizatus fuit a me Petro Barbacovi capellano, suscipientibus<br />

de sacro fonte Petro Bertoldo, et Maria Zanon.<br />

In quorum fidem apposito etc.<br />

Datum Enni ex parochiali domo hac die 23 aprilis 1804.<br />

L.+S. parochialis Iacobus Telchi parochus etc.<br />

130<br />

Sigil. Eccles. Sancti Vigilii Burgi Vezzani: Effigies s. Vigilii E.M. et s. Valentini Pr. M.-Insignia<br />

Vezani.<br />

131<br />

Federigi sfrutienses sunt nobiles hungari ab anno 1655. Videsis Senarium historicum nostrum<br />

pag. 50.<br />

131


1132. Item die 10 octobris. Quibuscumque.<br />

Petrum Gozzaldi Enni studiosum operam syntaxeos apud me navasse 132 , nec non esse<br />

iuvenem optimis praeditum moribus, testor. In quorum fidem etc,<br />

Datum Enni die 8 8bri (sic) 1804.<br />

L.+S. gentilitii P. Laurentius Augustini ludimagister.<br />

1133. Item die 10 octobris. Quibuscumque.<br />

Die 20 ianuarii 1783.<br />

Antonius Alovisius filius Antonii Beozzo, et Angielae (sic) iugalium filiae quondam<br />

Mathei Spagnoli amborum Aldeni, baptizatus fuit a me Iosepho Mosna curato, suscipientibus<br />

rev.do domino Modesto Spagnoli vices supplente domini Marci Antonii Marcabruni Roboreti,<br />

et Elisabeth uxore Petri Spagnoli Aldeni.<br />

Haec omnia ex libro baptizatorum huius Curae ego infrascriptus fideliter sumpsi, et testor<br />

concordare cum suo originali. In quorum fidem etc.<br />

Datum Aldeni hac die 9 octobris 1804.<br />

L.+S. curatialis effig. s. Modesti P. Maximilianus Agustini delegatus curatialis.<br />

1134. Anno 1803, die 9 octobris Burgi archipresbyter scripsit: A qualunque. Io sottoscritto<br />

facio fede, e per la pura verità, che l'esebitor presente, per nome Daniele, è affoto (sic) immune<br />

da ogni sorte di quei deliti, o difetti rimarcati dalla bola pontificia, ma che anzi è dotato sì lui<br />

che la sua famiglia dei carateri di vera pietà, e onoratezza etc. In fede. Borgo li 9 ottobre 1803.<br />

L.+S. Matteo quondam Francescho Holsauzer testimonio<br />

Giuseppe Costa tetimonio<br />

Stefano Tropman arciprete e decano foraneo del Borgo di Valsugana.<br />

Nota. Haec descripsi ad perpetuam memoriam meriti, quae gaudet modernus Burgensium<br />

parochus. Scripta fuerunt pro Daniele Caumo, nunc nostro F. Crescentio burgensi.<br />

1135. Anno 1803, prtesbyter Andreas Bernardi de Cognola capellanus Burgi descripsit<br />

sequentia.<br />

Die prima februarii 1781.<br />

Danielis (sic) Georgius Antonius filius Gylõmi Caumo ex Torcegno incolae Burgi, et<br />

Catharinae natae Holzauzer Burgi eius legitimae uxoris, natus hora 12 circiter baptizatus fuit a<br />

me Stephano de Angelis capellano de mandato. Patrini fuere Marcus filius Marci Sette, et<br />

Theresia uxor Iosephi Galvan ambo Burgi. Praesens exemplar desumptum fuisse de verbo ad<br />

verbum ex uno baptizatorum libro infrascriptus testor. Datum ex aedibus archipresbyteralibus<br />

Burgi Ausugii die 2 maii 1803.<br />

L.+S. Pr. Andreas Bernardi capellanus de mandato.<br />

1136. Anno 1803 pariter scriptum fuit: Cuicumque etc. Subscritus testor, quod in libro<br />

renatorum huius ecclesiae Ziani scripta inveniantur sequentia formalia verba, videlicet.<br />

Die 20 februarii 1786.<br />

Ioannes Antonius filius Ioannis Baptistae filii Ioannis Zorzi Zanoni Ziani, et Mariae<br />

Catharinae filiae Ioannis Antonii Varesco eiusdem loci coniugum baptizatus fuit a me P. Pietro<br />

Zeni curato spondentibus Iacobo Partel et Iulianna uxore Iosephi Zorzi.<br />

Quae ubi sunt exarata, fideli calamo ex eodem libro transcripsi.<br />

in quorum fidem<br />

L.+S. Ziani die 2 octobris 1803.<br />

Eumdem imunem esse a defectibus in pagella descriptis testor.<br />

P. Ioannes Dominicus Sieff curatus.<br />

132 ibi navesse.<br />

132


1137. Quibus etc. Subscriptus fidem facio dominum Ioannem Antonium Zorzi a Ziano ex<br />

legitimo matrimonio natum, prout quoque constat ex eius fide baptesimali, sacramentum etiam<br />

confirmationis suscepisse in archipresbyterali ecclesia Cavalesii die ultimae sacrae episcopalis<br />

visitationis huius vallis Flemmensis. In quorum fidem etc.<br />

Teseri 5 octobris 1803.<br />

L.+S. gentilitii P. Petrus Zeni excuratus Ziani supradicti.<br />

1138. Anno isto 1804 die 19 novembris scripsi sequentes literas:<br />

Dero Optimo maximo.<br />

Universis, et singulis praesentes literas inspecturis, lecturis, aut legi audituris, fidem facio,<br />

ac testor Ego infrascriptus, quod hac die lunae decimanona mensis novembris, festo sanctae<br />

Elisabeth Langraviae, Anno Domini nostri Iesu Christi millesimo octingentesimo quarto, iuxta<br />

ritum sanctae Matris romanae Ecclesiae, in hospitali militari, alias monasterio Sancti Michaelis<br />

sacrarum virginum Clarissarum, sito in burgo Sanctae Crucis extra muros Tridenti, baptizavi<br />

infantem hesterno vespere ibidem natum ex nobili, et excellenti domino Antonio Brosenbach de<br />

Collino regni Bohemiae, archiatro militari 133 , ac nobili domina Maria Magdalena Heidin eius<br />

uxore, sub nominibus Iosephae, Elisabeth, Antoniae. Patrinus fuit ill.mus, et generos.mus<br />

dominus dominus Iosephus sacri romani imperii liber baro de Taxis, Bordonea, et Valle Nigra,<br />

Sacrae Caesareae Regiae Apostolicae Maiestatis cubicularius, et consiliarius Tridenti. In<br />

quorum fidem has literas dedi, ac sigillo provinciali minori communivi, in conventu sancti<br />

Bernardini apud Tridentum, die, mense, atque anno suprascriptis.<br />

L.+S. Frater Vitus Antonius Keller a Clesio<br />

sacerdos Ordinis Minorum Reformatorum sancti Francisci manu propria.<br />

Nota. Pater Vitus adhibuit olea ecclesiae cathedralis, et parochialis sancti Vigilii. Electus<br />

fuit baptizator cum expressa exclusione capellani militaris, ac etiam parochi localis, ab ipso<br />

Brosenbachio, dum esset cum militibus infirmis in hoc nostro conventu s. Bernardini, et idem P.<br />

Vitus tunc praeses conventus militaris, multa servitia ipsi Brosenbachio praestaret. Magdalena<br />

est secunda eius uxor, et quidem bona. Ipsi nolunt, quod eorum filii militiam sequantur.<br />

1139. Anno 1795 parochus Fundi scripsit sequentia:<br />

Quibus etc. Dominum, ac venerabilem clericum Franciscum Iosephum Battisti Burgi Fundi<br />

ad ordines adspirare inter missarum solemnia denunciatum fuisse, nullumque detectum ac<br />

delatum impedimentum, quominus promoveri possit, subscriptus testor etc. quamobrem etc. In<br />

quorum fiem etc. Datum ex aedibus parrochialibus Burgi Fundi die 5 martii 1795.<br />

L.+S. parochialis Presbyter Blasius de Petris loci parrochus.<br />

Nota. Hoc anno 1804 idem Blasius est parochus livanus: et Baptitius aetatis annorum 31 est<br />

professor rudimentorum in seminario tridentino: immo ab exitu dicti anni 1804 ibidem professor<br />

iuris canonici, seu sacrorum canonum.<br />

1140. Anno 1795 scriptum fuit:<br />

Cuicumque etc. Venerabilem clericum Nicolaum filium Martini Fontanari de parochia<br />

Pergini tempore vacationum laudabiles, et clerico dignos exhibuisse mores, insuper ecclesiae<br />

functionibus assiduum fuisse, et sacramenta frequentasse attestor, et fidem facio apposito etc.<br />

Supradictum venerabilem clericum denuntiatum fuisse inter Missarum solemnia in hac<br />

paerochiali mea ecclesia tamquam promovendum ad Minores Ordines, nullamque contra ipsum<br />

delatam fuisse querelam attestor etc. apposito etc.<br />

Datum Pergini 1 martii 1795.<br />

L.+S. Ioannes Baptista de Mersi archipresbyter, decanus foraneus manu propria.<br />

Nota. Haec posteris erunt utilia, quia scient consuetudinem utique laudabilem nostri<br />

temporis. Nicolaus Fontanarius de Costasavina, seu potius Costa Sabina plebis Pergini, hoc<br />

anno 1804 est artatis an 33, curatusque Tennae in eadem parochia perginensi.<br />

133 Archiater, et archiatrus p. c. protomedicus, medicorum princeps. Ita Calepinus v. archiater.<br />

133


1141. Anno 1805, die veneris prima martii, accepi literas sequentes. Quibuscumque etc.<br />

Infrascriptus testor, et fidem facio, quod de iis disciplinis, quae in hoc episcopali gymnasio<br />

traduntur, penes me examen subierint adolescentes Philippus Fedriggi, et Petrus Gozzaldi<br />

annanienses, Iacobus Bailon vigulensis, Ioannes Gentilini vezzanensis 134 , et Aloysius Beozzo<br />

aldenensis, et ex auctorum explicatione, propositisque quaestionibus tum moribus, tum studio,<br />

et diligentia Primae classis profectum retulisse compertum habuerim, ideoque illos summopere<br />

commemdo etc.<br />

Datum Tridenti 16 februarii 1805.<br />

L.+ S. Presbyter Ioannes Michael Tamanini poeseos professor.<br />

Subscriptus testor P. Io. Michaelem Tamanini in hoc gymnasio episcopali esse publicum<br />

poeseos professorem, eumdemque omnem mereri fidem etc. In quorum etc. Datum Tridenti 17<br />

februarii 1805.<br />

L.+S. seminarialis P. Ios. Donati 135 studiorum praefectus, et seminarii<br />

episcopalis rector.<br />

1142. Anno 1805, die veneris 22 martii in conventu s. Bernardini apud Tridentum accepi<br />

sequentes literas: Quibuscumque.<br />

Infrascriptus testor, et fidem facio, quod de iis disciplinis, quae in hoc episcopali gymnasio<br />

traduntur, examen subijerint (sic) adolescentes Philippus Fedriggi, et Petrus Gozzaldi<br />

ananienses, Iacobus Bailon vigulensis, Ioannes Gentilini Vezzanensis, et Aloysius Beozzo<br />

aldenensis, qui omnes et auctorum classicorum explicatione, et ad propositas quaestiones<br />

responsionibus Primae classis profectum retulisse se se ostenderunt, adeoque illos summopere<br />

commendo etc. Datum Tridenti 16 februarii 1805.<br />

L.+S. cerei gentilitii P. Io. Michael Tamanini poeseos professor.<br />

L.+S. seminarii P. Ios. Donati seminarii episcopalis rector et studiorum praefectus.<br />

NB. Die 23 martii ad Gubernium oenipontanum, mediante Riccabona misi literas signatas<br />

num. 1123, 1124, 1126-1133, 1142.<br />

1143. Anno isto 1805 curatus castanetanus ita scripsit:<br />

Die 27 maii 1782.<br />

Ioannes Maria filius quondam Francisci Piva, et Ursulae filiae quondam Stephani Moser<br />

Susati iugalium Castaneti elapsa nocte hora circiter undecima vespertina natus, baptizatus fuit a<br />

me P. Dominico Antonio Alovisi curato, quem de sacro fonte susceperunt Ioannes Maria<br />

quondam Ioannis Eccher, et Catharina filia Francisci Piva ambo Castaneti.<br />

Antescriptam fidem ex Libro baptizatorum ecclesiae curatiali SS. Martyrum Viti et<br />

Modesti, et Crescentiae Castaneti paroeciae Pergini diecesis (sic) tridentinae a me subscripto de<br />

verbo ad verbum fideliter desumptam, cum suo originali omnino concordare testor, et apposito<br />

etc. fidem facio etc. Datum Castaneti die 8 aprilis 1805.<br />

L.+S. cerei rubri Praesbyter (sic) Ioannes Franciscus Fattori curatus 136 .<br />

1144. Anno 1761, die 28 iulii, ex autographo servato in archivo episcopali Tridenti,<br />

descripsi sequens monumentum.<br />

In Christi nomine. Amen. Anno Nativitatis eiusdem millesimo quingentesimo<br />

quinquagesimo quarto, indictione duodecima, die vero sabbati nono mensis iunii, in civitate<br />

Tridenti, in Contrata Sancti Benedicti, in camera magna posteriori domus excellentis iuris<br />

utriusque doctoris domini Camilli Pilatti. Praesentibus dicto domino doctore Camillo, et<br />

excellenti etiam doctore domino Francisco Quetta civibus tridentinis testibus vocatis<br />

134<br />

Comaius Angeli filius, intentionem mutavit, vultque fieri sacerdos saecularis. Ita scripsit mihi an.<br />

1805 mense martio mediante ante diem 18.<br />

135<br />

Alias Iosephus Benedictus.<br />

136<br />

Nunc 1805 Fr. Mauritius sacerdos Ordinis Minorum Reformatorum s. Francisci.<br />

134


specialiterque rogatis. Ibidem constitutus ser Dominicus filius quondam Beneti Thoatii de<br />

Avolano districtus castri Roboreti diocesis tridentinae, per se, et suos haeredes, remota ab se<br />

quavis exceptione tam iuris, quam facti, solemniter contentus, et confessus fuit, se habere, et<br />

penes se esse rhenenses centum in ratione librarum quinque bonae monetae maranensis pro<br />

singulo rhenense in depositum, seu nomine depositi, nomine et vice Communis, et universitatis<br />

hominum villae Avolani praedicti: quos quidem rhenenses centum solvere, et exbursare, seu<br />

expendere, et ut dicitur dispensare dicto nomine promisit ad quemvis nutum, seu voluntatem<br />

rev.mi, et ill.mi domini episcopi, cardinalis, ac principis tridentini etc. 137 , ad commodum, et<br />

utilitatem fabricae, vel aliter pro ornamento ecclesiae sanctae Mariae de Avolano praedicto:<br />

ulteriusque promisit, et convenit superesse fabricae praemissae causa expendendi pecunias<br />

praemissas usquequo dictos rhenenses centum integraliter expenderit ad commodum, et<br />

ornamentum ecclesiae praedictae. Et omnia ac singula alia facere, et adimplere, quae<br />

continentur in quadam Bulla, seu documento publico exemptionis, et liberationis a praestatione<br />

decimae novalium certorum Communi ipsorum avolanensium nuper sibi facta, et concessa per<br />

praefatum rev.mum, et ill.mum dominum episcopum, et cardinalem tridentinum etc. Et prout<br />

latius in illa, seu illo contineri reperitur, ad quam, seu quod relatio habeatur. De qua quidem<br />

Bulla, seu documento publico, ac de omnibus, et singulis in ea, seu eo contentis se notitiam<br />

habere dixit idem ser Dominicus, et se esse plenissime instructum, et informatum. Propterea<br />

promisit idem ser Dominicus sub poena dupli dictorum rhenensium centum, et refectionis<br />

damnorum omnium, expensarum, et interesse litis et extra, sub obligatione, et hypoteca<br />

bonorum suorum omnium praesentium, et futurorum me notario infrascripto praesente, et<br />

tanquam publica persona stipulante, et acceptante nomine dictae ecclesiae in omnibus, et<br />

singulis capitulis, et clausulis suprascriptis.<br />

L.+ S. Ego Franciscus Alexander Zelus filius quondam Stephani de Zentilinis Montagnae,<br />

civis, et habitator Tridenti, publicus imperiali authoritate notarius, quoniam suprascriptis<br />

omnibus, et singulis una cum testibus praenominatis interfui, et rogatus ea publice scripsi,<br />

propterea me subscripsi cum signo, et nomine meis solitis. Ad Dei laudem etc.<br />

1145. Anno isto 1805, die 19 iunii descripsi sequentia:<br />

Die 4 iulii 1780 Iacobus Angelus filius Stephani quondam Ioannis Tavernini Drodi, et<br />

Catharinae filiae quondam Ioannis Baptistae Santoni Cenigae eius legitimae uxoris baptizatus<br />

fuit a me Stephano Matteotti curato. Patrini fuerunt nobilis et excellens dominus Iacobus de<br />

Angelis legum doctor, et domima Anna uxor domini Ioannis Baptistae Benuzzi ambo Drodi.<br />

Ita apparet ex baptiztorum libris huius Curae.<br />

Datum ex canonica Drodi die 6 iunii 1804.<br />

In quorum etc. Bartholomaeus Antonius Bortolameotti curatus Drodi, et Cenigae.<br />

L.+S. gentilitii.<br />

Nota. Ceterum idem puer Taverninus postea dictus fui Angelus tantum nedum voce, sed<br />

etiam scriptis. Nunc dicitur Fr. Martyrius a Drodo clericus noster professus a die XI huisce<br />

mensis iunii 1805.<br />

1146. Anno isto 1805, die 19 iunii descripsi sequentia.<br />

Quibus etc. Die 9 novembris 1784, Ioannes Dominicus Andreas filius magnifici Ioannis<br />

Baptistae Bernardi huius loci, et eius legitiamae uxoris Franciscae ortae Thait Medii Sancti Petri<br />

baptizatus fuit a me P. Michaele Sandri Faedensi primissario Zambanae delegato ab admodum<br />

rev.do domino Iacobo Antonio de Iulianis curato. Patrini fuerunt admodum rev.dus dominus<br />

Iacobus Pauli curatus Navis, et Maria uxor magnifici Petri Civegna huius loci etc.<br />

Hoc exemplar prout iacet fideliter, et accurate de verbo ad verbum ex libro baptizarorum<br />

huius ecclesiae curatae ss. Apostolorum Philippi et Iacobi Zambanae desumptum fuisse<br />

infrascriptus testatur etc. in quorum etc. apposito sigillo etc.<br />

Datum Zambanae ex aedibus canonicalibus hac die 21 maii 1804.<br />

137 Christophori Madrutii.<br />

135


P. Iosephus Poli loci curatus<br />

L.+S. cerei.<br />

Nota. Praedictus infans non est noster frater Bernardus.<br />

1147. Anno isto 1805 descripsi sequentia.<br />

Die 7 augusti 1784 Petrus Gaetanus filius Benvenuti quondam Benvenuti Chiusole, et<br />

Franciscae natae Birti heri natus hora 10 noctis, baptizatus est a me P. Iosepho Cobe de licentia.<br />

Patrinus fuit Gasparus Mozz.<br />

Quibuscumque etc.<br />

Praemissa formalia cum libro baptizatorum huius archipresbyteralis ecclesiae fideliter<br />

concordare infrascriptus manu propria, et sigillo parochiali testatur.<br />

Datum ex aedibus archipresbyteralibus Roboreti die 8 maii 1803.<br />

L.+S. Ioannes Baptista Braito curatus parochialis.<br />

Nota. Nunc dictus Petrus est noster Fr. Antonius Maria clericus. Pater eius obiit ante an.<br />

1804.<br />

1148. Anno 1805, die 21 iunii descripsi sequentia.<br />

Li 4 aprile 1788 Giuseppe, Antonio, Vicenzo figlio di Paolo quondam Giacomo Segalla di<br />

Vigne, e di Francesca nata Tommasi di Varignano di lui legitima moglie, nato ieridì alle ore 1<br />

dopo mezzo giorno, fu battezzato da me P. Giuseppe Bontadi cappellano curato. Li padrini<br />

furono Francesco Baroncini di Vigne, e Barbara moglie di Gio. Battista Negri di Massone.<br />

L'infrascritto attesta d'aver ciò fedelmente descritto dal libro de' battezzati di questa chiesa<br />

collegiata, e perciò apposito etc. Dato in Arco li 25 aprile 1804.<br />

L.+S.<br />

Sigil. Eccl. Colleg. et parochial. Arci P. Bartolommeo Mancabelli cappellano curato etc. 138 .<br />

1149. Anno 1805 die 21 iunii accepi folium tabellatum in quo legitur. Quibus etc. Nos<br />

infrascripti tridentini gymnasii professores singuli singulos examinavimus adolescentes, quorum<br />

hic subiiciuntur nomina, et ex eorum responsis subnexa Classe dignos iudicavimus.<br />

Nomen et<br />

patria<br />

Bailoni<br />

Iacobus<br />

Vigulensis<br />

Beozzo<br />

Aloisius<br />

Aldeni<br />

Boschetti<br />

Iosephus<br />

Ambrosius<br />

ex Valle<br />

Lagarina<br />

Fedriggi<br />

Philippus<br />

Gentilini<br />

Ioannes<br />

Classis in<br />

infima<br />

grammatica<br />

Classis in<br />

media<br />

gramm.<br />

Classis<br />

suprema<br />

gramm.<br />

Egregie I. I. I.<br />

cum<br />

eminentia<br />

136<br />

Clssis in<br />

rhaetorica<br />

I.<br />

cum<br />

eminentia<br />

Classis in<br />

poesi<br />

I.<br />

cum<br />

eminentia<br />

Privatim<br />

semper<br />

studuit<br />

I. I. I. I. I. Privatim<br />

semper<br />

I.<br />

cum<br />

eminentia<br />

I.<br />

cum<br />

eminentia<br />

I.<br />

cum<br />

eminentia<br />

I.<br />

cum<br />

eminentia<br />

I.<br />

cum<br />

eminentia<br />

studuit<br />

Privatim<br />

semper<br />

studuit<br />

I. I. I. I. I. Privatim<br />

semper<br />

studuit<br />

I. I. I. I. I. Privatim<br />

semper<br />

studuit<br />

Gozzaldi I. I. I. I. I. Privatim<br />

138 Est de Clarano aetatis an. 39.


Petrus ab<br />

Enno<br />

Zuganti<br />

Ioannes<br />

annaniensis<br />

Thai<br />

I. I. I. I. I.<br />

semper<br />

studuit<br />

Privatim<br />

semper<br />

studuit<br />

Presb. Ioannes Michael Tamanini Presb. Dominicus Zanoni Presb. Franciscus Sicher<br />

poeseos profesor rhetorices profesor super. grammat. professor<br />

Presb. Rpmedius Aliprandini Presb. Leonardus Luchi<br />

mediae grammaticae profesor infimae gramm. professor<br />

L.+S.<br />

Gymnasii Lyc. Tridentini praefectus 1773 Presb. Ios. Donati seminarii episcopalis resctor,<br />

et studiorum praefectus.<br />

1150. Anno 1805, die 22 iunii descripsi sequentia:<br />

Die 25 septembris 1789 octuagesimi noni. Ioseph Ambrosius filius Ambrosii Boschetti, et<br />

Margaritae filiae quondam Ioannis Maffei hodie hora sexta matutina natus, baptizatus est a me<br />

Iosepho de Baroni archipresbytero, examinatore prosynodali et decano foraneo. Patrini fuere<br />

doctor Ioseph Tartarotti de Eychenberg civis Roboretanus, et domina Elisabeth vidua quondam<br />

Ioannis Baptistae Cobelli.<br />

Quibuscumque.<br />

Praemissa formalia cum libro baptizatorum huius archpresbyteralis ecclesiae fideliter<br />

concordare, infrascriptus manu propria, et sigillo parochiali testatur.<br />

Datum ex aedibus archipresbyteralibus Roboreti die 9 decembris 1803.<br />

L.+S. Ioannes Baptista Braito curatus parochialis etc.<br />

1151. Anno isto 1804, die lunae quinto novembris a quodam cantiolinate 139 magna cum<br />

instantia rogatus describendum accepi membraneum monumentum sequentis tenoris.<br />

In Cristi (sic) nomine. Amen. Nos Osbaldus Confortius iurisdictionis castri Perzini in<br />

civilibus, et criminalibus causis Vicarius pro magnifico, et generoso domino Zypriano de<br />

Sarentein capitaneo generali dicti acstri, et iurisdictionis Perzini vices et nomine invictissimi<br />

domini domini Karoli Romanorum, et Hyspaniae regis ac serenissimi principis domini<br />

Ferdinandi fratrum archiducum Austrae, Bregognae etc. et comitum Tyrolis etc. dominorum<br />

nostrorum serenissimorum etc. Et Sebastianus Pilosus notarius infrascriptus, arbitri, et<br />

arbitratores, communes amici, et amicabiles compositores indifferenter assumpti, et electi per, et<br />

inter partes infrascriptas. Cognoscentes, ac congnoscere, et terminare volentes in, de, et super<br />

lite, causa, differentia, et quaestione, quae vertebatur, et erat inter Stephanum filium quondam<br />

Iacobi a Manso Busi plebis Perzini suo proprio nomine, ac tanquam procurator nomine<br />

Michaelis, et Cristani a Manso Busi parte ex altera.<br />

Et homines, ac vicinos villae Madrani plebis Perzini praedicti, seu ser Ieorgium filium<br />

quondam Leonardi Viloti de Madrano, et Cristanum filium quondam Iohannis Malpaga de<br />

Cognola districtus Tridenti, habitatorem Madrani praedicti, sindicos, et procuratores sufficientes<br />

dictorum hominum, et vicinorum villae Madrani, parte ex altera, causa, et occasione certi<br />

nemoris nuncupati in Pezolo pertinentiarum Mansi Busi, de quo in petitione ipsius Stephani<br />

actoris: quod nemus alias per nos Vicarium suprascriptum nomine officii ex certis respectibus,<br />

causa evitandi rixas, citra tamen praeiuditium iurium ipsarum ambarum partium in nos<br />

avocavimus, et assumpsimus. Unde in primis viso, audito, et intellecto tenore compromissi in<br />

nos facti per dictas partes, de libertate, ac bailia in eo nobis datis, et per spalmationem mauum<br />

139<br />

Dominico Giacomi de Cantiolino cui reddidi chartam cum meo exemplo die sabati 5 ianuarii<br />

1805.<br />

137


loco iuramenti attributis, tam occasione possessus, et tenutae ipsius nemoris, quam etiam fundi,<br />

et terminandi, ac terminos fingendi (sic), et alia faciendi rogata manu mei notarii infrascripti sub<br />

anno praesenti, decimonono mensis aprilis, loco, et testibus quibus in eo visa petitione dicti<br />

Stephani actoris nominibus, quibus supra dicentis, et petentis revocationem dictae avocationis,<br />

et instantis de dictis nominibus reponi in sua pristina et pacifica possessione dicti nemoris, et<br />

inhibi debere vicinis Madrani, ne ipsos Stephanum, et consortes turbent, vel inquietent in dicto<br />

nemore, quum ipsi Stephanus, eius fratres, et litis consortes, seu et antecessores sui fuerint et<br />

sint a decem, viginti, triginta, quadraginta, quinquaginta, et centum annis proxime praeteritis, et<br />

ultra, et citra, in pacifica et quieta possessione, et tenuta dicti nemoris loco dicto in Pezollo,<br />

infra sua confinia: videlicet a mane cohaerent ipsi agentes, a meridie via communis, a sero etiam<br />

via communis, seu consortalis, a septentrione Leonardus quondam Iuliani de Miola Montis<br />

Pinedi, et forte etc. causis, et rationibus, de quibus in ipsa peticione. Visa desuper responsione<br />

facta per homines, et vicinos Madrani, seu eorum procuratores, et sindico sufficientes<br />

suprascriptos, similiter petentes se reponi in possessione dicti nemoris, et allegantes dictum<br />

nemus fuisse et esse in pertinentiis, et Regula Madrani, et non illorum a manso Busi. Visis<br />

replicationibus, duplicationibus, triplicis, et exceptionibus hinc inde productis in utramque<br />

partem, ac etiam instrumentis, et scripturis ipsarum partium. Visis etiam capitulis, et<br />

interrogatoriis ipsarum ambarum partium, et intellectis depositionibus testium desuper ad<br />

instantiam praedictarum partium examinatorum, et viso dicto nemore ad oculum, ad quod<br />

accessimus primo ad instantiam, et requisitionem vicinorum de Madrano, et postmodum pro<br />

terminatione, et designatione infrascriptis fiendis. Visis videndis, et auditis audiendis, ac<br />

interrogatis partibus ipsis, an ulterius quicquam dicere, allegare, et ostendere voluerint, quae<br />

responderunt nil aliud dicere velle. Habita desuper matura consideratione, et participato<br />

colloquio cum ser Iohanne filio quondam ser Ieorgii Crivelli de Tesino Regulano maiori burgi<br />

Perzini, ac ser Bernardino quondam Antonii Bruti, et Cristano Lehener, eiusdem burgi, iuratis<br />

dicti burgi, assumptis pro terminis infrascriptis fingendis (sic), de consensu ipsarum partium,<br />

pro bono pacis, ac concordio partium praedictarum, sequentes et sequi volentes in praedictis, et<br />

circa praedicta viam amicabilis compositionis, et concordiae iuxta tenorem dicti compromissi,<br />

sedentes in hoc loco pro tribunali, quem ad hanc nostram arbitrametalem sententiam<br />

proferendam pro idoneo elegimus. Cristi nomine repetito, a quo cuncta, et recta iudicia<br />

procedunt, tales inter dictas partes proferimus sententiam, terminationem, et designationem,<br />

videlicet quia in primis, et ante omnia volumus, ac mandamus, quod ipsae partes remittant, et<br />

remittere debeant ad invicem omnes iniurias, rixas, et offensas praemissarum occasione<br />

quomodocumque, et similitercumque ad invicem factas, et illatas. Et quod de coetero sint, et<br />

esse debeant boni amici, et vicini, et ad invicem inservire, ut decet inter bonos, et veros vicinos,<br />

et amicos. Item dictum montem, et nemus Pizol per infrascriptos terminos fixos, et notatos ut<br />

infra, terminamus, designamus, et facimus, videlicet incipiendo a via communi, vocata la via de<br />

la Saltaria, versus mane, et sequendo dictam viam Saltariae usque ad quamdam viam<br />

consortalem versus meridiem, et ipsam viam consortalem sequendo versus sero, et versus<br />

vinealia Leonardi quondam Dominici Iuliani, et aliorum de Monte Pinedi usque ad certum<br />

Dossium (sic), ubi fiximus, <strong>sive</strong> figi fecimus primum terminum lapideum supra dictam viam<br />

consortalem, et per duos passus distantem a dicta via consortali, et a dicto primo termino per<br />

parvum iactum lapidis sequendo versus sero super quodam collisello fiximus secundum<br />

terminum lapideum, qui respicit, et designat versus sero, ad certum alium tertium terminum<br />

lapideum, in quo sculpi fecimus unam Crucem integram hoc modo † distantem tamen a secundo<br />

termino per unum bonum iactum lapidis, et ab illo tertio termino recte respiciendo semper<br />

versus sero, et vinealia illorum de Pinedo, ascendendo tamen aliquantulum supra, versus<br />

quoddam Saxium, seu scopulum per alium iactum lapidis distantem a tertio termino, vel circa, et<br />

usque ad confinia vinealium dicti Stephani quondam Iacobi a Manso Busi, et fratrum, ac<br />

Leonardi quondam Dominici Iuliani de Miola Montis Pinedi, ubi super quodam collisello apud<br />

quoddam scopulum fiximus quartum, et ultimum terminum magnum lapideum supet quo<br />

termino sculpi fecimus mediam Crucem hoc modo ├ et similem mediam Crucem in saxio (sic),<br />

et scopulo proprio sculpi fecimus, quae media Crux designat, et respicit versus mane, et alios<br />

138


terminos. Declarantes, quod quicquid est, et reperitur a dicta via consortali, et terminis fixis<br />

supra, versus septentrionem, tam in cultivando, laborando, pasculando, buschando, et alia cetera<br />

commoda, et utilia faciendo, sit, et esse debeat, ac pertinet, et pertinere, et spectare debeat<br />

libere, et expedite, ad praefatos Stephanum quondam Iacobi a manso Busi, et fratres, ac<br />

haeredes quondam Cristani a Manso Busi. Et quicquid reperitur, et est extra dictos teminos, et<br />

subtus dictam viam consortalem versus meridiem, et villam Madrani pronuntiamus, et<br />

arbitramur spectare, et pertinere tam in buscando, quam in pasculando, et cetera commoda, et<br />

utilitates faciendo, ad praedictos homines, et vicinos villae Madrani, et eorum litis consortes<br />

libere, et expedite. Declarantes etiam, quod per hanc nostram sententiam arbitramentalem, et<br />

terminationem, ac designationem non intendimus derogare, vel praeiudicare iuribus eorum, qui<br />

habent ius regulandi, et decimandi in dicto monte, et loco Pezolli. Pronuntiamus quoque inter<br />

partes ipsas qu... circa petitorium occasione dicti nemoris Pezolli de cetero perpetuum silentium.<br />

Ab expensis vero iudicialibus in praesenti causa hinc inde per ipsas partes factis, ex certis bonis<br />

respectibus animos nostros moventibus, partes ipsas ambas absolvimus, et liberamus, salvo<br />

quod ab expensis, sportulis, et mercedibus, ac salariis factis domini Regulani, et iuratorum, ac<br />

nostrorum in quibus ambas partes aequaliter condemnamus. Et quod quaelibet pars in concordio<br />

esse debeat cum me notario infrascripto circa expensas processus pro sua rata. A ceteris vero<br />

hinc inde petitis, ambas partes absolvimus, et liberamus. Mandantes hanc nostram sententiam<br />

arbitramentalem, terminationem, et designationem, ac omnis, et singula suprascripta laudari,<br />

approbari, et emologari, in et sub poena marcarum quinquaginta maranensium, irremissibiliter<br />

aufferenda, et applicanda pro dimidia camerae phiscali castri Perzini, et pro alia dimidia parti<br />

attendenti contenta in compromisso, tociens committenda, et exigenda quotiens in singulis<br />

capitulis suprascriptis contrafactum fuerit. Declarantes tamen ulterius, quod si casus evenerit,<br />

ipsas partes in pasculando, buscando, et alia faciendo per aliquam personam privatam ex dictis<br />

partibus, sine tamen consensu, iusssu, et voluntate praedictarum partium praeterire dictos<br />

terminos, et designationes nostras factas, et fixos ut supra, quod tunc, et eo casu non intelligatur<br />

incurrissse ad poenam suprascriptam, sed tantum incurrere debeat in poenam Regulae solitam,<br />

et consuetam. Et ita dicimus, pronuntiamus, arbitramur, et terminamus, designamus, ac facimus,<br />

sententiamus, absolvimus, et condemnamus, omnibus suprascriptis, et aliis melioribus modo,<br />

via, iure, forma, causa, et ordine, quibus melius possimus, ac de iure et aequitate valemus.<br />

Lata, data fuit, et est haec suprascripta sententia arbitramentalis per nos electos<br />

suprascriptos, ac lecta, publicata, et vulgarizata per me Sebastianum Pilosum notarium<br />

infrascriptum, instantibus, et petentibus partibus ipsis ambabus, in monte et pertinentiis Mansi<br />

Busi, districtus, et iurisdictionis Perzini, diocesis Feltrae (sic), in curtivo domus Gotardi<br />

quondam Iohannis a Manso Busi, currente anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo,<br />

indictione octava, die lunae vigesimo primo mensis maii. Praesentibus egregiis viris domino<br />

Vigilio quondam domini Francisci a Scutellis notario, et habitatore in burgo Perzini, domino<br />

Sebastiano filio ser Gasparini Spatae notarii, Curiae castri Perzini scriba iurato, Leonardo filio<br />

quondam Dominici Iuliani de Miolla Montis Pinedi districtus Tridenti, Laurentio quondam<br />

Cristani de Vigalzano, Iohanne Antonio filio quondam Iohannis Longi de Canzolino, ser Petro<br />

Trodonerio filio quondam Francisci Vallis Telinae, habitatore in dicta villa Canzolini, et<br />

Iohanne filio quondam Nicolai Sigismundi de dicto Canzolino, et aliis testibus ad dictam<br />

publicationem sententiae arbitramentalis, et omnia, et singula suprascripta habitis, adhibitis,<br />

vocatis specialiter, atque rogatis.<br />

Praesentibus Cristano Banallo filio quondam Iohannis Malpaga suo proprio nomine, et<br />

tanquam sindico, et procuratore suffcienti hominum, et personarum villae Madrani, ac vice, et<br />

nomine ser Ieorgii Viloti de dicto Madrano eius consotii absentis, pro quo tamen promisit iuxta<br />

libertatem eis datam ut in eorum sindicatu, et Blasio filio quondam Michaelis Teuthonici, ac<br />

Iacobo filio quondam Leonardi Viloti de Madrano, eorum propriis nominibus, ac nomine<br />

aliorum vicinorum de Madrano, et dictam sententiam, terminationem, et designationem, et<br />

omnia, et singula suprascripta laudantibus, approbantibus, et emologantibus.<br />

Praesentibus Stephano, ac Michaele fratribus filiis quondam Iacobi a Manso Busi, eorum<br />

propriis nominibus, ac nominibus aliorum fratrum, et haeredum quondam Cristani a manso<br />

139


Busi, et similiter dictam sententiam quo ad terminationem factam ut supra laudantibus, et<br />

emologantibus: quo vero circa pasculum ultra dictos terminos petentibus terminum decem<br />

dierum ad se deliberandum.<br />

L.+S. Ego Sebastianus filius quondam ser Hippoliti Pilosi de Tesino diocesis Feltri, et<br />

habitator in burgo Perzini praedictae feltrensis diocesis, publicus imperiali auctoritate, ac<br />

Curiarum iurisdictionumque Perzini, et Caldonatii notarius, et scriba iuratus, iudexque<br />

ordinarius, suprascriptis ominibus, et singulis dum sic agerentur interfui, eaque publice rogatus<br />

scripsi. Instantibus petentibusque ipsis partibus, suprascriptam sententiam arbitramentalem<br />

vulgarizavi, et publicavi, in hancque publicam formam redegi. In quorum omnium, et<br />

singulorum suprascriptorum fidem, et testimonium ante hanc meam subscriptionem signo,<br />

nomineque meis tabellionatus officii consuetis corroboravi.<br />

1152. Anno isto 1805, die lunae quarta februarii tandem accepi exemplum epistolae, cuius<br />

saepe, ac diu ante mentionem fieri audivi. Est tenoris huiusmodi:<br />

Altezza eccell.ma sig. sig. padron colendissimo<br />

Per al spietata morte della chiarissima anima del signor dottor Rizzi Vicario di Stenico<br />

resta libero a vostra rev.ma proveder quel posto d'un sogetto meritevole. Io mi esibisco per far<br />

onore a vostra altezza rev.ma, e per far campegiare la giustizia mezzo distrutta. Nè dubiti punto<br />

della mia abilità; son stato Vicario di Tenno, e tutti mi hanno lodato, e massimamente il suo<br />

principe antenato Dominico Antonio, che mi vuol molto bene, e li dimandi se non è vero? Ho<br />

sessantre anni impiegati sempre nel foro, e si può dire giustamente, che sono l'oracolo delle sette<br />

Pievi, che tutte ricorrono a me, e sempre son restate contente. Ho buoni libri, ed un figlio<br />

zocolante molto bravo; son cognato del dottor Torresani di Cles tanto eccellente nel mestiere, e<br />

se desidera maggior informazione della mia scienza legista, scriva al sig. dottor Lodovico Lutti<br />

per li suoi benemeriti ill.mo Podestà di Riva, che lui sa tutto, perché gli ho dato molto bene da<br />

sbatere, ruttegiare nelle cause, che difendeva contro di me, ed ha conosciuto il mio fondamento,<br />

e sibbene quello ha molti affari, sia sicuramente, che li risponderà presto, perché ha della gran<br />

creanza. Innoltre son caporale delle milizie di sua Maestà cesarea e regia, e però averò sempre<br />

più credito, e vostra altezza rev.ma farà onore alla regina in far Vicario un suo officiante da<br />

guerra, e gli resterà molto obbligata 140 . Aspetto la patente e poi venirò, o che manderò a dar il<br />

giuramento giusto e retto; ma per manco spesa potete sottoscrivere la vecchia, e mutare la parola<br />

di Tenno in Stenico, il che si fa con pocche fatiche. Son sicuro del servizio, e li baccio l'annello<br />

episcopale.<br />

Dell'Altezza vostra rev.ma<br />

Suo affezionatissimo e cordialissimo servidore<br />

dottor... dottor della sacra legge.<br />

Nota. Omisi nomen auctoris ineptissimi, qui obiit post an. 1753 et ante an. 1756.<br />

Alloquutus sum ipsum Stenici anno 1751. Eiusdem memini in Familiario tridentino cap. 29, n.<br />

18. Scripta fuit ad celsissimum Leopoldum Ernestum de Firmian episcopum seccoviensem, ab<br />

an. 1748 usque ad annum 1756 coadiutorem avunculi sui Dominici Antonii de Thun episcopi<br />

tridentini exauctorati, et administratorem plenipotentiarium Tridenti.<br />

1153. Anno isto 1805, die mercurii 20 februarii hic Tridenti in conventu s. Bernardini prae<br />

manibus habeo folium sequentis tenoris 141<br />

Beatissimo Padre. Il P. Fr. Daniele di Denno Minore Riformato attuale Guardiano di Cles<br />

diocesi trentina oratore umilissimo della S. V. supplica per facoltà di poter benedire mille Croci,<br />

e Corone.ed altrettante medaglie e Crocifissi con l'indulgenza plenaria di s. Brigida. Che etc.<br />

Die 28 novembris 1804.<br />

140 Maria Terea regina Hungariae et Bohemiae.<br />

141 Pius VII Papa anno 1804 ineunte novembri transiit in Galliam, vocatus ab imperatore Napoleone<br />

Bonaparte, qui ab eodem Papa coronatus fuit Parisiis die 4 decembris 1804 martii.<br />

140


Sacra Congregatio Indulgentiarum, utendo facultatibus a sanctissimo domino nostro Pio<br />

VII specialiter tributis, benigne concessit oratori facultatem benedicendi Coronas praecatorias,<br />

seu Cruces, vel Crucifixos, aut sacra numismata usque ad numerum mille in totum; eisdemque<br />

applicandi omnes, et singulas Indulgentias ab eadem Sanctitate sua concessas, ut in elencho<br />

typis R.C.A. edito anno 1800 ad effectum christifidelibus distribuendi. Datum Romae ex<br />

secretaria sacrae Congregationis. Petrus Maccarani secretarius.<br />

L.+S. Cardinalis praefecti<br />

gratis 142 .<br />

1154. Anno isto 1805, mense aprili examinatori tridentino exhibendam scripsi sequentem<br />

pagellam.<br />

Examinandi.<br />

Pro presbyteratu.<br />

Frater Mauritius a Castaneto. Fu ordinato in Feltre in sabbato sancto die 13 aprilis.<br />

Pro prima Tonsura, Quatuor Ordinibus Minoribus, Subdiaconatu, Diaconatu, et<br />

Presbyteratu.<br />

Fr. Urbanus a Cinta<br />

Fr. Ambrosius a Soverio<br />

Fr. Crescentius a Burgo<br />

Ricevettero la prima Tonsura, li ordini Minori ed il suddiaconato nel sabato santo li 13<br />

aprile. Il Diaconato li 15 aprile ed il presbiterato li 16 aprile in Feltre dal vescovo Bernardo<br />

Maria Carenzoni monaco Olivetano.<br />

Cancellario autem episcopali sequentem:<br />

Nos Simon Albanus etc.<br />

Universis, et singulis, quibus expedit, fidem facimus, atque testamur, hoc mense aprili<br />

nullas habendas esse Tridenti clericorum Ordinationes. Insuper testamur venerabiles fratres<br />

Mauritium a Castaneto Diaconum: Urbanum a Cinta, Ambrosium a Soverio, et Crescentium a<br />

Burgo, omnes Ordinis Minorum Reformatorum sancti Francisci huius tridentinae dioecesis,<br />

examinatos, et approbatos fuisse pro suscipiendis Ordinibus: Mauritium quidem pro<br />

presbyteratu; reliquos vero pro prima Tonsura, quatuor Ordinibus Minoribus, subdiaconatu ad<br />

titulum Religionis, Diaconatu et presbyteratu, dispensatosque omnes ab interstitiis, et excepto<br />

priori etiam ab Ordinum exercitio. In quorum fidem etc. Datum Tridenti die 5 aprilis 1805.<br />

Zambaiti Vic. Gen. Capitularis<br />

L.+S.<br />

ovati P. I. Cloch cancellarius<br />

1155. Anno isto 1805 pariter scripsi sequentes literas:<br />

Fr. Iosephus Antonius a Clesio Ordinis Minorum Reformatorum sancti Francisci<br />

Provinciae tridentinae sancti Vigilii Minister, et servus.<br />

Universis, et singulis praesentes literas inspecturis, notum facimus, ac testamur, dilectos in<br />

Christo Fratres Mauritium a Castaneto, Urbanum a Cinta, Ambrosium a Soverio, et Crescentium<br />

a Burgo, eiusdem Instituti, et Provinciae alumnos professos, novissime per octiduum<br />

spiritualibus exercitiis vacasse. Insuper Mauritium, natum die 27 maii 1782 Diaconum a die 23<br />

septembris 1804 dispensatumque a SS. D.N. Pio papa septimo die 22 martii 1803 super defectu<br />

quindecim mensium aetatis canonicae pro presbyteratu, pluries in dicto Diaconatus Ordine<br />

ministrasse. Urbanum natum esse die 28 iunii 1779, Ambrosium pariter natum esse die 14<br />

aprilis 1780, et Crescentium die prima februarii 1781. In quorum fidem etc. Datum Tridenti in<br />

conventu sancti Bernardini die 4 aprilis A. D. 1805.<br />

Fr. Iosephus Antonius a Clesio Minister Provincialis.<br />

142 Deest subscriptio cardinalis praefecti.<br />

141


L.+S.<br />

maioris De mandato P.S.A.R.<br />

Fr. Io. Chrysostomus de Avolano<br />

Definitor et Pro-secretarius provincialis.<br />

1156. Anno 1805 die 27 martii sequentes literas ex authentico describere licet, ne pereant,<br />

praesertim, quia monasterium suppressum fuit anno 1784 ab episcopo tridentino Petro Vigilio.<br />

Fr. Franciscus a Vicentia ex Minoribus de Observantia almae s. Antonii Provinciae<br />

Minister, et servus, reverendae Matri sorori Aelisabethae Ghelfae in sacro monasterio<br />

sanctissimae Trinitatis Tridenti Domino Iesu famulanti salutem in Domino perennem optat.<br />

Cum egregiis, insignibusque tuis virtutibus, et in rebus gerendis dexteritate, RR. Sorores tui<br />

monasterii percitae, hodie vivifico afflante Spiritu, capitulariter congregatae, me, aliisque<br />

Patribus praesentibus, hilari concorditer, canoniceque in suam Abbatissam, et spiritualem<br />

Matrem elegerint; ego quoque, tua religiosa conversatione fretus, auctoritate, qua fungor, ipsam<br />

electionem harum serie, ut rite, canoniceque factam, approbo, et cum Iesu Christi benedictione<br />

confirmo. Accipe igitur cum sanctae obedientiae meritis ipsius Christi onus leve, et suavi iugo<br />

collum submitte, ut veluti serva fidelis, lucrata offerens talenta, in Domini gaudia intrare valeas.<br />

Ut autem hoc officium facile exercere possis, omnibus sororibus tuae fidei creditis, in Spiritus<br />

Sancti virtute praecipio, ut tibi in omnibus, quae animae, et Regulae ipsarum non sunt contraria,<br />

fideliter obediant, et obsequantur. Deusque tuis optatis respondeat. Valetudini stude, nostri in<br />

tuis orationibus memor. Datum Tridenti, apud sanctum Bernardinum die XII augusti<br />

M.D.LXXXXVI.<br />

L.+S. Fr. Franciscus qui supra manu propria.<br />

Nota. Sigillum ovatum exhibet effigiem beatae Mariae Virginis cum puero Iesu: ac<br />

effigiem S.P.N. Francisci stigmata recipientis, cum inscriptione in orbe: Sig. Ministri Pro.<br />

Sancti. Antonii. Or. Min. Reg. Obser. Praefata Mater Elisabetha de Tridento fuit abbatissa ab<br />

anno 1587 usque ad annum 1590, et ab hoc anno 1590 usque ad an. 1593 Vicaria, et ab an. 1596<br />

usque ad an. 1599 abbatissa. Velum accepit anno 1542, obiitque die ultimo februarii anno 1604.<br />

Fuit soror Matris Benedictae Gelfae ibidem monialis a die 25 martii 1538 cum dote florenorum<br />

centum, quae decessit die tertia octobris anno 1598.<br />

1157. Anno isto 1805 die 28 martii placet mihi describere sequentia, quae servantur in<br />

archivo provinciali Tridenti, capsula de Novitiis 143 .<br />

Die 23 novembris 1731.<br />

Iosephus Andreas filius domini Benedicti filii domini Dominici Toazzi dicti de Portolgal<br />

baptizatus fuit ab admodum rev.do domino Aldrigeto Toazzi de meo mandato parochiali. Cuius<br />

mater est domina Lucia legitima uxor praedicti domini Benedicti. Patrini fuerunt nobilis, et<br />

admodum rev.dus Nicolaus Volani, et domina Catharina uxor domini Stephani Petri incola<br />

Roboreti, soror puerperae, orta Martinata Avolani.<br />

Supradictam partitam de libro baptizatorum huius parochiae Avolani fideliter de verbo ad<br />

verbum descriptam fuisse, infrascriptus testor etc.<br />

Datum ex aedibus canonicalibus Auolani die 25 aprilis 1749.<br />

L.+S. Pr. Laurentius Sighele ibidem cappellanus.<br />

1158. Anno, ac die suprascriptis descripsi 144 .<br />

A chiunque etc. Fcacio fede io sottoscritto, che il sig. Gioseppe Andrea Toazzi nato dal sig.<br />

Benedetto figlio del sig. Domenico Toazzi, e dalla sig. Lucia Margarita nata Martinatti di<br />

Volano, sia stato cresimato li 8 giugno dell'anno 1740 nella cattedrale di Trento, da sua altezza<br />

rev.ma monsignor Domenico Antonio di detta chiesa vescovo, e del S.R.I. prencipe, dei conti di<br />

Thunn, marchese di Castellaro etc.<br />

143 *Data di nascita del P. Giangrisostomo Tovazzi!<br />

144 *Attestato della Cresima del P. Giangrisostomo Tovazzi<br />

142


In fede<br />

Data inVolano li 30 aprile 1750.<br />

L.+S.<br />

cerei) Gio. de Raffaelli quondam Valentino di Volano padrino.<br />

1159. In Christi nomine. Amen. Anno ab eiusdem Nativitate millesimo sexcentesimo<br />

trigesimo secundo, indictione decima quinta, die vero lunae decimotertio mensis decembris, in<br />

castro Spauri plebis Spori Vallis Annaniae, et tridentinae dioecesis, in stubba inferiori ill.mi<br />

domini Sigismundi. Praesentibus ibidem rev.do domino Romedio Barisella Thueni, curato Spori<br />

Minoris, et magistro Matthaeo Berto sartore dicti Spori Minoris, testibus ambobus vocatis,<br />

notis, adhibitis, et specialiter ad infrascripta rogatis.<br />

Ibique personaliter constitutus ill.mus dominus Sigismundus baro Spauri, et Vallerii,<br />

pincerna haereditarius serenissimi comitatus Tyrolis, vigore alterius locationis antiquissimae<br />

olim concessae Nicolao dicto Zuchello, filio quondam Endrici Spori Maioris, rogatae per<br />

quondam egregium dominum Boninsegnam notarium Quettae sub die 14 iunii 1366 a<br />

serenissimis archiducibus Austriae, seu eorum capitaneis in castro Spori ibidem praesentatae et<br />

lectae, per se, et haeredes suos, faciens etiam nomine ill.mi domini Dominici Vigilii comitis a<br />

Spauro, et Vallerio eius consortis, iure, et titulo locationis perpetualis, secundum usum<br />

locationum perpetualium castri Spori, ac pacta in eis apponi solita, renovandae in capite<br />

cuiuslibet decimi noni anni, ac nominatim pro una libra piperis integri, quam dictus ill.mus<br />

dominus Sigismundus locator contentus, et confesus fuit, se habuisse, et recepisse ab ipsis<br />

conductoribus, praesentibus, et hanc confessionem acceptantibus. Renuntians etc. per tactum<br />

manus legitime investivit Gasparem, et Ioannem a Maurina, praesentes, pro se, et nomine<br />

Andreae, et Petri, et aliorum eorum consortum, et pro eorum haeredibus stipulantes, et hanc<br />

locationem sibi fieri humiliter petentes, tamquam haeredes, et legitimos possessores infrascripti<br />

mansus Maurinae, nempe quemlibet eorum pro sua rata portione, iuxta antiquissimum eorum,<br />

eorumque praedecessorum possessum, nominatim de omnibus domibus, casalibus, fundis,et<br />

possessionibus arativis, vineatis, prativis, clausurivis, hortolivis, buschivis, et grezivis,<br />

arboribus, et nemoribus fructiferis et non fructiferis, et cum capulo, et pasculo, piscatione, et<br />

venatione per totum dictum mansum, et infra eius confines, positum, et iacentem in pertinentiis<br />

Spori maioris, in loco dicto a Maurina, cui mansui cohaeret a mane aqua Sporezii, a meridie<br />

aqua Sancta, a sero via communis, et a septentrione Commune Spori Minoris, et forte apud alios<br />

plures, et veriores confines. Ad habendum, tenendum, et possidendum, meliorandum, et non<br />

deteriorandum, sed dicta bona de bono in melius promovendum. Cum omnibus, et singulis, quae<br />

infra praedictos continentur confines, vel alios, si qui forent ulterius veriores. Cum accessibus,<br />

et egressibus suis usque in vias publicas, et communes: et cum omnibus et singulis iuribus, et<br />

actionibus ad dictum mansum locatum modo aliquo spectantibus, et pertinentibus. Salvis tamen<br />

ipsi ill.mo domino locatori, et ill.mo domino consorti, et illorum haeredibus iure directi dominii,<br />

et proprietatis ipsarum rerum locatarum, et pactis et conditionibus infrascriptis. Quem mansum<br />

locatum dictum ill.mus dominus locator se nomine et vice ipsorum conductorum, et pro eis<br />

tenere, et possidere constituit donec etc. Promisitque de evictione et legitima dicti mansus locati<br />

secundum iuris formam, defensione respectu directi dominii, et proprietatis, nec non de rato,<br />

ratique habitione omnium praemissorum, et in praesenti instrumento contentorum, sub poena<br />

dupli et refectionis omnium damnorum, expensarum, et interesse litis, et extra, atque sub<br />

expressa obligatione omnium bonorum ipsius ill.mi domini lacatoris praesentium, et futurorum.<br />

Et hoc fecit praefatus ill.mus dominus locator, quia vice versa praedicti conductores<br />

promiserunt, et convenerunt per se se, et eorum haeredes, sine aliqua exceptione iuris, et facti,<br />

ac bona sua praesenta, et futura obligando, praedicto ill.mo domino locatori praesenti, pro se, ac<br />

nomine, quo supra, et pro eorum haeredibus stipulanti, et acceptanti, dictum mansum locatum<br />

meliorare, et non deteriorare, sed eum de bono in melius promovere, et de eo omni anno in<br />

communi vindemia dicti Spori, omnibus eorum expensis, sumptibus, et periculo, dare,<br />

conducere, et mensurare in dicto castro Spori duo plaustra boni, et sufficientis vini albi collati<br />

ad rectam memsuram dicti castri: et hoc pro affictu, et censu perpetuo ipsius mansus locati, licet<br />

143


in praecedenti investitura appareat tantummodo de uno plaustro, quia tunc fuerunt dicti<br />

conductores investiti de medietate tantum dicti mansus Maurinae, nunc vero de toto mansu, quia<br />

post dictam, et praesentatam investituram praedicti conductores, seu eorum genitores<br />

acqui<strong>sive</strong>runt aliam medietatem eiusdem mansus, prout a plurimis annis citra fuerunt, et sunt<br />

legitimi possessores totius mansus, cum onere, et obligatione praemissa duorum plaustrorum<br />

vini. Cum pactis, et conditionibus infrascriptis, ibidem expressis, et solemni stipulatione<br />

vallatis, videlicet, quod primo anno, quo ipsi conductores, vel eorum haeredes non solverint, et<br />

praesentaverint loco, et termino praedictis, praedictum affictum, tunc ipse affictus indupletur; et<br />

si per triennium continuum ab integrali solutione cessaverint, triplicetur idem affictus, et dicti<br />

conductores, et eorum haeredes cadant, et cecidisse intelligantur ab omni iure suo, utili dominio,<br />

et melioramentis ipsarum rerum locatarum, et nihilominus omnes affictus retentos, et non<br />

solutos cum duplis, reduplis, et triduplis teneantur, et debeant solvere super omnibus eorum<br />

bonis praesentibus, et futuris. Item quod non liceat ipsis conductoribus dictum eorum ius, utile<br />

dominium, et melioramenta ipsius mansus locati dare, vendere aut aliter obligare sine speciali<br />

licentia, et scitu ipsius ill.mi domini locatoris et ipso ill.mo domino locatore emere volente,<br />

teneantur ipsum mansum locatum vendere minori pretio viginti solidorum de eo, quod revera ab<br />

alio habere poterit; et ipso ill.mo domino locatore emere nolente, tardante, et negligente, elapsis<br />

quindecim diebus a denuntiatione eidem legitime facta, tunc liceat ipsis dictum ius suum , utile<br />

dominium, et lelioramentum dare, et vendere cui, et quibus voluerint, exceptis iudaeis,<br />

militibus, et personis ecclesiasticis, ac Religiosis, et talibus, qui huiusmodi affictum solvere<br />

inhabiles essent, vel impedire possent: habendo semper unam libram piperis integri pro qualibet<br />

nova investitura in alium conductorem fienda, et nulla alia superimposita fieri debeat inter eos.<br />

L.+S. Ego Ioannes filius quondam domini Petri Crivelli imperiali authoritate (notarius)<br />

praemissis omnibus interfui, eaque rogatus scripsi, et publicavi. In quorum omnium robur, ac<br />

fidem me sub solito meo notariatus officii signo subscripsi 145 .<br />

Ad Laudem Dei.<br />

Nota. Chartam hanc membraneam descripsi hac die 5 aprilis an. 1805 rogatus ab A. Rev.do<br />

domino Bartholomaeo de Ioris presbytero petromediensi, literis datis Petromedii die 2 et a me<br />

acceptis hic Tridenti die 4 aprilis 1805.<br />

1160. In Christi nomine. Amen. Anno etc. ut numero praecdenti, in castro Spauri plebis<br />

eiusdem, Vallis... capitaneis in castro Spauri... per se, et suos haeredes... et nominatim... cui<br />

cohaeret a mane... evictione, et legitima dictarum rerum locatarum secundum... contentorum sub<br />

poena refectionis... in praecedenti investitura, seu locatione appareat... ab integrali solutione<br />

ipsius affictus cessaverint tridupletur... et melioramentum ipsius...habere poterit... et ipso<br />

domino locatore... negligente quindecim diebus a denuntiatione... iudaeis, militibus, viris<br />

potentibus, et personis... abendo semper ipse ill.mus dominus locator, vel illius haeredes unam<br />

libram... investitura, seu locatione in alium... Crivelli de Gardulo publicus imperiali authoritate<br />

notarius praemissis omnibus interfui, eaque rogatus in notam scripsi, et publicavi, in quorum<br />

omnium...<br />

1161. Anno Domini millesimo tricentesimo sexagesimo sexto, indictione quarta, die<br />

dominico decima quarta intrante mense iunii, in castro Roynae de Sporo Minori, ante ianuam<br />

magnam, in capite dicti castri. Praesentibus Francisco dicto Trayna quondam Malerbae, Robino<br />

quondam Ottolini, Dominico dicto magistro, quondam ser Turae de Sporo Maiori, et Clemente<br />

filio ser Turae Gropezii de Mezio Sancti Petri, testibus et aliis rogatis, et vocatis. Ibque<br />

Valentinus de Enno, habitator in Manso de Morina plebis Spori, pro se, et suis haeredibus in<br />

perpetuum fecit datam, et cessionem, ac refutationem, et resignationem nobilibus, et potentibus<br />

viris dominis Petro, et Mathaeo fratribus filiis quondam nobilis, et potentis militis domini<br />

Baldasarii de Purchstall, capitaneis, et provisoribus, rectoribus, et gubernatoribus in dicto castro,<br />

et comitatu de Sporo, pro magnificis principibus, et dominis, dominis Adelpreto, et Leopoldo<br />

145 Cribrum exhibet signum cum lit. I. C.<br />

144


fratribus ducibus Austriae, et Carinthiae, comitibus Thirollis, et Goritiae, et ecclesiarum<br />

Tridentinae, et Prixinensis, et Aquilegiae advocatis, et defensoribus, et titulum habentes (sic) a<br />

praelibatis dominis principibus aquirendi, locandi, et dislocandi bona, mansus, terras, et<br />

possessiones pertinentes, et spectantes, et censum, affictum solventes in dicto castro de Sporo<br />

Minori, et rectorio, et provisorio nomine pro eis, nominatim medietatem totius unius mansi<br />

indivisi una cum Odorico dicto Stadeler de Andalo, positi, et iacentis in plebe Spori: qui mansus<br />

vocatur, et nominatur Mansus de Morina. Cui manso cohaeret ab una parte apud aquam<br />

Sanctam, apud flumen Sporecegi, apud Commune hominum de Sporo Minori, et apud viam<br />

communis a parte superiori versus sero, et forte ei alii sun confines: cum omnibus domibus, et<br />

casalibus, et terris,et possesionibus arativis, prativis, vineatis, casalivis, hortalivis, buschivis, et<br />

grezivis, arboribus, et nemoribus fructiferis, et non fructiferis, et cum capulo, et pasculo,<br />

piscatione, venatione, et aquaeductibus, et cum omni onere, et honore, ac iurisdictione dicto<br />

manso dictae medietati pertinenti, et spectanti medietati mansi praedicti. Ad habendum,<br />

tenendum, et possidendum, et quidquid dictum mansum, seu medieatem ipsius mansi, cum<br />

omnibus, et singulis, quos habet super se, infra se, seu intra se, omnique iure, usu, seu<br />

requisitione dictae medietati ipsius mansi modo aliquo pertinente, et spectante, usque ad vias<br />

publicas. Quam datam, cessionem, et refutationem, ac resignationem fecit idem Valentinus ipsis<br />

dominis Petro, et Mathaeo fratribus capitaneis, et provisoribus, et rectoribus suprascriptis, ad<br />

hoc ut ipsi domini Petrus, et Mathaeus capitanei, et rectores, et provisores suprascripti investire<br />

debeant in perpetuum Micolaum dictum Zuchellum quondam Hendrici de Sporo Maiori,<br />

recipientem pro se, et suis haeredibus in perpetuum, de dicta medietate dicti mansi sic refutati et<br />

resignati. Promittens dictus Valentinus refutator, et resignator suprascriptus pro se, et suis<br />

haeredibus dictis dominis Petro et Mathaeo capitaneis et rectoribus suprascriptis, dictam datam,<br />

et refutationem, ac resignationem, et omnia, et singula suprascripta, et infrascripta semper, et<br />

imperpetuum firma, et rata, ac grata habere, et tenere, et non contrafacere, vel venire pro se, vel<br />

per alium, aliquam personam, aliqua ratione, causa, vel ingenio, de iure, vel de facto, sub<br />

obligatione omnium suorum bonorum praesentium, et futurorum. Qua cessione, data, et<br />

refutatione, et resignatione, et omnibus, et singulis suprascriptis dictus Valentinus refutator, et<br />

resignator contentus, confessus, et manifestus fuit, se bene habuisse, et recepisse, a dicto<br />

Nicolao dicto Zuchello centum libras denariorum parvae monetae usualis in vallibus Annaniae<br />

et Solis. Renuntians exceptioni sibi non datorum, solutorum, numeratorum, et receptorum<br />

dictorum denariorum dictae quantitatis pecuniae, et ipsos denarios, et pecuniae quantitatem iam<br />

in se bene habere dixit, et manifestavit tempore istius contractus, de quibus denariis ipse vocavit<br />

sibi bene fore solutum, et plene satisfactum; et ex nunc prout ex tunc cognoscentes, et videntes<br />

praedicti dominus Petrus, et Mataeus capitanei, ac rectores, et provisores suprascripti,<br />

praescriptam refutationem, ac resignationem sibi fore factam per dictum Valentinum in<br />

utilitatem, et pro utilitate dicti castri, et volentes praedicti domini Petrus et Mathaeus rectores, et<br />

provisores suprascripti, honore, et utilitate dicti castri adimplere ibidem in... pro se ipsis, et suis<br />

haeredibus ipsi domini capitanei, et provisores suprascripti nomine locationis, et conductionis,<br />

et secundum iura aliarum locationum dicti castri de Sporo Minori imperpetuum investiverunt<br />

praedictum Nicolaum dictum Zuchellum quondam Hendrici de Sporo maiori ibidem<br />

praesentem, stipulantem, et recipientem pro se, et suis haeredibus; pactis et conditionibus<br />

infrascriptis: videlicet ad meliorandum, et non deteriorandum, et secundum usum, et<br />

consuetudinem boni laboratoris dictae villae Spori maioris, nominatim (de) tota medietate mansi<br />

praedicti de Morina superius nominati, et declarati, infra suprascriptos confines, et praesente<br />

etiam, et consentiente dicto Valentino refutatore,et non contradicente, et in omnibus, et singulis<br />

suprascriptis, et infrascriptis laudante, et confirmante, ut superius est expositum, cum omnibus,<br />

et singulis suis iuribus, rationibus, et actionibus, realibus, et personalibus, utilibus, et directis,<br />

tacitis, mixtis, et expressis, et cum omni onere, et honore, capulo, et pasculo, aquaeductibus, et<br />

cum omni iure sibi in hoc competente, vel competituro, et tam in monte, quam in plano,<br />

ubicumque sit, et reperiri possit, ad dictum mansum modo aliquo, <strong>sive</strong> iure pertinente. Ad<br />

habendum, tenendum, et possidendum, et bene laborandum, et ad fictum dandum, et solvendum,<br />

praesentandum, et conducendum dictus conductor, et sui haeredes omnibus suis expensibus,<br />

145


damnis, et periculis, dictis dominis locatoribus, et suis haeredibus, in dicto castro de Sporo<br />

Minori praedicto, vel suis certis nuntiis, omni anno annuatim, circa festum Sancti Michaelis, vel<br />

eius octavam, scilicet octo dies ante, vel octo dies post, tempore vindemiae dictae villae Spori,<br />

ut mos est, praedicto manso, unum plaustrum boni, et pulchri, albi vini colati, et bene mensurati<br />

ad rectam mensuram dicti castri. Et si ita in primo anno non solverit dictum affictum ut supra<br />

dictum est, quod dictus affictus indupletur etc. ut supra, et si in secundo anno non solverit<br />

dictum affictum, ut superius dictum, quod dictus affictus similiter indupletur, et si in tertio anno<br />

dictus conductor, vel sui haeredes non solverit dictum affictum, quod dictus affictus redupletur,<br />

et in continenti ipso facto dictus conductor, et sui haeredes cadant, et cadere debeant ab omni<br />

suo iure, ratione, et actione dicate locationis, et nihilominus dictus conductor, vel sui haeredes<br />

dictum affictum cum duplo, induplo, et reduplo dictis dominis locatoribus super omnibus suis<br />

bonis praesentibus, et futuris solvere teneantur et debeant, pacto expresso facto, et vallato inter<br />

se ipsos dominos locatores, et conductorem. Et si contingerit (sic), quod dictus conductor, vel<br />

sui haeredes, ius suum dictae locationis vendere vellet, primo denuntiare teneatur, et debeat<br />

dictis dominis locatoribus, et volentibus emere infra unum mensem post denuntiationem eis<br />

factam, eis dare teneatur minori pretio viginti solidorum denariorum, quam aliis personis: et si<br />

emere recusaverint, tunc vendat cui voluerit, exceptis servis, Religiosis, potentibus viris, vel<br />

talibus personis quae dictum affictum non impediant, habendo dicti domini locatores unam<br />

libram piperis pro unaquaque nova investitura facta in alium conductorem. Quam vero<br />

locationem, et investituram, et omnia et singula suprascripta et infrascripta praedicti<br />

contrahentes intra se vicissim, videlicet una pars alteri, et altera alteri solemnibus stipulationibus<br />

promiserunt, et convenerunt pro se, et suis haeredibus semper, et imperpetuum firma, rata, et<br />

grata habere, et tenere, observare, et adimplere, et non contrafacere, vel venire per se, vel alios,<br />

aliqua ratione, causa, vel ingenio, de iure, vel de facto, sed potius ipsi domini locatores dictam<br />

locationem, seu sictam medietatem dicti mansus, cum omnibus iuribus eiusdem dicto conductori<br />

legitime defendere, varentare, expedire, et desbrigare ab omni persona impediente ratione, sub<br />

poena dupli totius damni ipsius conductoris, et obligatione omnium suorum et dicti castri<br />

bonorum, praesentium, et futurorum, dando ei Nicolao dicto Zuchello conductori verbum, et<br />

licentiam intrandi tenutam, et corporalem possessionem dictae medietatis dicti mansi (sic) sua<br />

propria auctoritate quandocumque voluerit, et sibi placuerit, quam accipiendi, et omnino<br />

retinendi eidem omnimodam contulerunt, atque dederunt.<br />

Ego Boninsigna quondam ser Nicolai notarii de Quetta, imperiali auctoritate notarius his<br />

omnibus interfui rogatus , et scripsi etc.<br />

L.+S. Ego Laurentius filius quondam egregii domini Andreae notarii, olim domini<br />

Laurentii notarii de Campo Enni publicus utraque auctoritate notarius, ex licentia mihi concessa<br />

ab illustri domino Odorico barone de Sporo etc. 146 ad instantiam vero hominum mansus<br />

Maurinae, hoc praesens instrumentum ex originali suo iuste, et fideliter, de verbo ad verbum<br />

transcripsi, et relevavi. Et quia illud cum dicto originali suo colationatum concordare inveni;<br />

ideo me subscripsi cum signo mei tabellionatus officii solito hic apposito ad maius<br />

praemissorum robur.<br />

1162. Anno isto 1805, die 10 maii accepi folium inscriptum Quaestiones ex rhetorica.<br />

Quaestio. Quid est rhetorica? Quid est eloquentia? Quodnam intercedit discrimen inter<br />

rhetoricam, et eloquentiam?<br />

Quot sunt rhetoricae partes?<br />

Quid est elocutio? Quid elocutio addit orationi?<br />

Unde oritur suavitas orationis? Quid est numerus oratorius?<br />

Quid est periodus? In quo situm est periodi artificium?<br />

Quid est ornatus oratorius? Unde oritur ornatus?<br />

Quid est tropus? Quinam sunt nobilissimi tropi?<br />

Quid est schema, <strong>sive</strong> figura? Quando figurae ornant orationem?<br />

146 Odoricus baro de Sporo vixit anno 1564.<br />

146


Quid est inventio? Quid est argumentum? Quid argumentatio?<br />

Quid est dispositio? Quot sunt partes orationis?<br />

Quid est exordium? Quotuplex est exordium?<br />

Quandonam utendum est exordio ex abrupto?<br />

Quod est officium exordii? Quot, et quaenam sunt eius dotes?<br />

Quid est peroratio? Quare peroratio vocatur affectuum sedes?<br />

Quo artificio excitantur affectus? Quomodo movetur timor?<br />

Quodnam est argumentum, et quaenam propositio orationis pro lege Manilia?<br />

Quaenam est analysis exordii eiusdem orationis?<br />

1163. Anno, ac die praedictis accepi aliud folium.<br />

In infima grammatica.<br />

Dell'etimologia.<br />

D. 1. Quante, e quali sono le parti del discorso latino?<br />

2. Quante sono le declinazioni del nome sostantivo, e come termina cadauna nel genitivo<br />

singolare?<br />

3. Come finisca il dativo, ed ablativo plurale della prima declinazione? e qua' nomi ne sono<br />

eccettuati?<br />

4. Quanti, e quali sono i gradi degli aggettivi? Come si forma regolarmente il comparativo, ed il<br />

superlativo?<br />

5. Quante sono le coniugazioni de' verbi regolari? Quali sono in (sic) contrassegni, per mezzo<br />

de' quali si può conoscere a qual coniugazione appartenga un verbo?<br />

Appendice all'etimolgia del genere de' nomi.<br />

6. Di che genere sono i nomi degli alberi?<br />

7. Di che genere sono que' nomi,che terminano in er? Quali sono eccettuati?<br />

Della costruzione.<br />

8. In quante cose concordano gli aggettivi col loro sostantivo?<br />

9. Quali regole si osservano nella mutazion della voce attiva in passiva?<br />

10. Quando si fa il supino in um?<br />

11. Quando si tralascia la congiunzione Quod? e quali regole si osservano nel tralasciarla?<br />

12. Quali regole si osservano nel tralasciare I. il Debeo, II il Qui, quae, quod, III, le<br />

congiunzioni Dum, e Postquam?<br />

In media grammatica.<br />

1. Quali addiettivi reggono il genitivo?<br />

2. Quai verbi impersonali, e deponenti reggono il genitivo?<br />

3. Quai casi regge l verbo Consulo, e quai il verbo Furor?<br />

4. Quai verbi attivi ricevono due accusativi? e nel passivo che accusativo?<br />

5. Cosa regge Dominor, ed Utor?<br />

In suprema grammatica.<br />

1. Quid est syntaxis ornata?<br />

2. Quod (sic) et quibus capitibus continetur omnis ornatus linguae latinae?<br />

3. In quo sita est puritas linguae latinae?<br />

4. Quibus verbis abstinendum?<br />

5. Quid est barbarismus? quid solecismus? (sic)<br />

6. Reddatur latine haec constructio vrnacula: Lasciami vedere questo libro.<br />

7. Quid est elegantia linguae latinae?<br />

8. Quid est copia sermonis latini?<br />

9. Exprimatur aliis verbis latinis illud Ciceronis: Tuae literae me magnopere delectantur.<br />

10. Quid figura?<br />

147


11. Quot sunt figurae syntecticae?<br />

12. Quid et enalogae?<br />

13. Quomodo fiunt syllabae?<br />

14. Quomodo dividuntur syllabae?<br />

15. Prima syllaba in tulerunt exempli gratia estne longa, an brevis? et quare?<br />

16. In nomine (<strong>sive</strong> substantivo, sine adiectivo) quando adest incrementum?<br />

17. Virtutem e. g. quod (sic) incrementa habet? et quare?<br />

18. In verbo quando datur incrementum?<br />

19. Loquereris e. g. quod (sic) incrementa habet?. et quare? atque haec corripiuntur, an<br />

producuntur? et quare?<br />

20. Quaenam persona est norma omnium incremetorum ?<br />

21. Doce v. g. estne ultima syllaba longa, an brevis? et quare?<br />

22. Quid est versus?<br />

23. Quid est pes?<br />

24. Quid est cesura (sic)?<br />

25. Quod (sic) caesuras habet hoc hexametrum: Vilius argentum est auro, virtutibus aurum.<br />

26. Quod (sic) pedibus constat hexametrum, et quod (sic) pendimetrum ? (sic)<br />

27. Quid est tropus?<br />

28. Quid interest inter tropum, et figuram?<br />

29. Quid est metaphora? quid synedoche?<br />

30. Quid metonimia?<br />

31. Coronidis gratia explicentur octo primi versus Elegiae VIII Libri III Tristium. Nunc ego etc.<br />

et dicatur quid exprimat illis Ovidius?<br />

1164. Anno isto 1805 die 23 iunii accepi sequentia.<br />

Die 14 novembris 1786 Ioannes Petrus Iosephus filius legitimus et naturalis honestorum<br />

coniugum Bartholomaei Fuganti, et Catharinae ortae Stefli Tuenni eius legitimae consortis<br />

baptizatus fuit a me P. Leopoldo Eller Vicario parochiali: patrini fuerunt Ioannes Graif nomine<br />

claris.mi domini Iosephi Widman legum doctoris, et Teresia Conta a servitiis suae excell.tiae<br />

comitis Vigilii a Thunn etc.<br />

Quibus etc.<br />

Antescriptum exemplar concordat cum suo originali protocollo etc. In quorum fidem etc.<br />

Datum ex domo parochiali Thaii die 20 iunii 1805.<br />

Nicolaus Monauni parochus.<br />

L.+S.<br />

Sig. Eccl. paroch. Thaii exhibet martyrem nudum.<br />

1165. Anno 1805, die 25 iunii accepi sequentia.<br />

Li 3 giugno 1786 Dominico Martino filio di Martino quondam Giovanni Bombardelli di<br />

Drena, e di Maria nata Bortolotti iugalium fu battezato da me P. Dominico Gentili curato: li<br />

padrini furono Battista Zanetti, et Cattarina moglie di Tomè Bombardelli ambi di Drena.<br />

Così descritto fedelmente da libro de battezi della Cura di Drena.<br />

Dato li 24 giugno 1805. Drena.<br />

L.+S. P. Antonio Barateri curato di Drena.<br />

1166. Anno isto 1805, die 26 iunii accepi sequentia.<br />

Quibus etc. Anno Domini 1776 die mercurii 27 novembris Martinus Antonius filius Nicolai<br />

Gardener quondam Martini, et Margaritae quondam Nicolai Vaia eius legitimae uxoris<br />

baptizatus fuit a me presbytero Ioseph Ambrosio Sighel cooperatore. patrini fuerunt nobilis ac<br />

clar.mus dominus Franciscus Antonius Rizzolli iuris utriusque doctor a Cavalesio, et Maria<br />

vidua Ioannis Baptistae Vanzo puerperae soror: omnes, excepto patrino, sunt a Mansibus<br />

Cavalesii.<br />

148


Et hoc exemplum ex libro baptizatorum fideliter depromptum fuisse testor. In quorum<br />

fidem has literas manu propria signatas, et sigillo parochiali munitas dabam ex aedibus<br />

parochialibus Cavalesii die prima maii 1805. Prtesb. Ios. Ambrosius Sighel coopeator<br />

parochialis qui supra etc.<br />

Nota. Praefatus Gardenerius sub nomine F. Timothaei laici nostrum habitum induit Pergini<br />

die 16 iunii 1805.<br />

1166 bis. Die 24 novembris 1664 Ioannes Antonius filius quondam Mathiae Bosini, et<br />

Casparinae coniugum, baptizatus fuit a me Iacobo Gentilli curato. Patrini fuerunt nobilis<br />

dominus Carolus Caldreroni, et Iuliana uxor Antonii Morandini.<br />

Quod haec formalia verba contineantur in libro baptizatorum ecclesiae sanctorum Iacobi, et<br />

Philippi Praedatii vallis Flemamrum, testatus est presb. Georgius Iacomelli curatus Praedatii die<br />

19 septembris 1775 qui monuit etiam, quod descriptis R. D. curatus Mathaeus Martini addidit:<br />

Factus Minor observantiae s. Francisci in provincia austriaca, nomine Ambrosius. De quo dixi<br />

To. 7. epist. 3139, et in Bibliotheca tirolensi. Sed notandum illud filius quondam.<br />

1167. Anno isto 1805 28 augusti prae manibus habeo literas huiusce tenoris authenticas:<br />

Anno Domini millesimo septingentesimo decimo nono, die decimaseptima iunii Marmiroli.<br />

Admodum rev.dus dominus Ioannes Baptista Riviera capellanus curatus baptizavit<br />

infantem natum ex Carolo Litterotti, et Barbara Corbellani iugalibus, cui impositum fuit nomen<br />

Dominicus. Patrini fuerunt Bernardus de Casalis, et Barbara de Bonmassariis etc. Supradicta<br />

verba ex uno baptizatorum huius parochialis ecclesiae sanctorum Iacobi et Philippi loci<br />

Marmiroli extraxisse manu propria. Ex aedibus parochialibus Marmiroli hac die 21 febrarii<br />

1765.<br />

L.+S. Florius Felix Gatti archipresbyter.<br />

Ioseph Muti iuris consultus collegiatus examinator pro-synodalis, canonicus poenitentiarius<br />

cathedralis Mantuae, et in eiusdem civitatis episcopatu in spiritualibus, et temporalibus pro-<br />

Vicarius generalis etc. Universis etc. testamur retroscriptam fidem fuisse, et esse scriptam et<br />

subscriptam a multum rev.do domino Florio Felice Gatti archpresbytero ecclesiae parochialis<br />

Marmiroli huius dioecesis, ac talem esse, qualem se supra facit, fideque dignum hic, et ubique<br />

locorum etc. In quorum etc. Datum Mantuae ex episcopali palatio die 16 martii 1765.<br />

I. Muti P.V.generalis<br />

Paulus Pasquali notarius episcopalis etc.<br />

L.+S.<br />

Sigillum rotundum cum pileo, et inscriptione: I. Muti I.C.C.Can.Cath. Mant. Vic. Gen. Cap.<br />

Nota. Porro Dominicus suprascriptus vivit etiam hac die 28 augusti 1805 in hoc nostro<br />

valetudinario sancti Bernardini Tridenti, cui conventu diu servivit. Sacro viatico munitus fuit die<br />

dominico 25 huiusce augusti. Vide quae adnotavi To. 2 Inscript. 1640. Decessit ibidem die 19<br />

septembris 1805 in cubiculo quinto. Vide infra num. 1178.<br />

1168. Anno isto 1805 cancellario Curiae eccesiaticae tridentinae, episcopali sede vacante,<br />

dedi sequentem formulam pro minori eus incommodo:<br />

Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg huius ecclesiae cathedralis canonicus, et in<br />

spiritualibus Vicarius generalis capitularis Tridenti etc.<br />

Universis, et singulis, quibus expedit, fidem facimus, atque testamur, hoc mense septembri,<br />

ac sequenti, nullas habendas esse Tridenti clericorum Ordinationes. Insuper testamur<br />

venerabiles Fratres Vincentium Mariam a Clesio subdiaconum, et Clementem a Tridento<br />

acolytum, ambos Ordini Minorum Reformatorum sancti Francisci huius tridentinae dioecesis,<br />

examinatos, et approbatos fuisse pro suscipiendis Ordinibus. Vincentium quidem pro<br />

Diaconatu; Clementem vero pro subdiaconatu ad titulum paupertatis. In quorum etc.<br />

Datum Tridenti die 14 septembris 1805.<br />

Zambaiti Vic. Gen. capitularis.<br />

L.+S.<br />

149


longi P. I. Cloch cancellarius 147 .<br />

1169. Anno eodem 1805 pariter scripsi:<br />

Frater Iospehus Antonius a Clesio Ordinis Minorum Reformatorum Sancti Fancisci<br />

Provinciae tridentinae Sancti Vigilii Minister et servus.<br />

Universis, et singulis praesentes literas inspecturis notum facimus, ac testamur, dilectos in<br />

Christo Fratres Vincentium Mariam a Clesio subdiaconum, et Clementem a Tridento acolytum,<br />

ambos eiusdem Instituti, et Provinciae alumnos professos, novissime per octiduum spiritualibus<br />

exercitiis vacasse. Insuper Vincentium natum esse die 27 maii 1783 ac subdiaconum a die 22<br />

septembris 1804 pluriesque in eodem subdiaconatus Ordine ministrasse. Clementem vero natum<br />

esse die 15 ianuarii anno 1784, acolytumque a praefato die 22 septembris 1804. In quorum<br />

fidem etc.<br />

Datum Tridenti in conventu s. Bernardini die 12 septembris 1805.<br />

Fr. Ios. Antonius a Clesio Minister Provincialis.<br />

L.+S.<br />

maioris De mandato P.S.A.R. F. Io. Chrysostomus de Avolano<br />

diff. et secretarius provincialis.<br />

Nota. Isti non fuerunt ordinati anno 1805 propter defectu episcopi, et bellicos tumultos.<br />

1170. Anno isto 1805, die lunae 28 mensis octobris, in conventu isto s. Bernardini apud<br />

Tridentum accepimus literas typis editas sequentis tenoris:<br />

Nos Simon Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canonicus, et in<br />

spiritualibus Vicarius generalis capitularis Tridenti ec. (sic) Cum inopinati, novique bellici<br />

tumultus pacem nostram turbare minentur, pro avertendis status, religionisque calamitatibus ad<br />

Dominum exercituum perfugiendum, ab eoque coeleste auxilium, et benedictio corde contrito,<br />

atque humili nobis est petenda. Itaque requirente etiam excelso Gubernio Austriae Superioris<br />

litteris suis die 14 currentis exaratis, quas hodie recepimus, pubblicas (sic) preces in hac<br />

tridentina dioecesi indicere decrevimus. Praecipimus igitur, ut die dominico in omnibus<br />

ecclesiis parochialibus coram exposito sanctissimo Eucharistiae Sacramento celebretur Missa,<br />

qua expleta addantur littaniae omnium Sanctorum cum orationibus tempore belli praescriptis, et<br />

celebrans in fine populo Sanctissimi benedictionem impartiatur. Praeterea volumus, ut pium hoc<br />

exercitium non solum per decem dies instituatur, verum etiam universus clerus etiam Regularis<br />

addat in Missa collectam Deus refugium nostrum. In quorum etc. Datum Tridenti die 17<br />

octobris 1805. Zambaiti Vicarius Generalis Capitularis.<br />

Petrus Ioseph Cloch Cancellarius.<br />

1171. Anno 1805, die lunae 30 decembris post meridiem, accepimus in hoc s. Bernardini<br />

conventu literas sequentes:<br />

Rev.do nobis in Christo diecto patri Guardiano Ordinis Reformatorum ad s. Bernardinum.<br />

Intus. Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canonicus,<br />

et in spiritualibus Vicarius Generalis Capitularis Tridenti etc.<br />

Informati dei molti abusi introdottisi contro la doverosa osservanza dello stabilimento fatto<br />

in tempo del Governo dell'em.mo cardinale Firmian in allora coadiutore di questa chiesa, ci<br />

ritroviamo in dovere di proibire, giusta il disposto del medesimo, tutti i così detti Campanò in<br />

tutte le chiese di questa città, e suoi contorni per qualunque solennità, e sagre funzioni, toltone<br />

però in quella di s. Vigilio, in occorrenza della quale sarà lecito per tre giorni discreto Campanò,<br />

e per tre sere antecedenti la festa il dare in tutte le chiese suddette tre brevi segni con tutte le<br />

campane. Rispetto poi alle altre solennità non sarà omai più lecito se non di dare nella sera del<br />

giorno antecedente un discreto segno colla maggiore campana di quella chiesa, ove si celebra la<br />

solennità, o patrocinio. Si rinnovano altresì le antecedenti disposizioni, e rispettive limitazioni<br />

nel suonare per li defonti. In quorum etc.<br />

147 Ibi: Sigullum ecclesiast. Curiae Tridentinae.<br />

150


Datum Tridenti die 27 decembris 1805.<br />

Zambaiti Vicarius Generalis Capitularis<br />

P. I. Cloch Cancellarius<br />

Extra. Riformati.<br />

1172. Anno 1806, die 23 ianuarii accepi sequentes literas:<br />

Nos Simon Albanus Zambaiti de Vezzanburg, huius ecclesiae cathedralis canonicus, et in<br />

spiritualibus Vicarius generalis capitularis Tridenti etc.<br />

Universis, et singulis praesentes nostras inspecturis fidem facimus, atque testamur,<br />

Venerabilem Fratrem Clementem a Tridento esse clericum professum huius conventus Ordinis<br />

Reformatorum benemeritae Sancti Vigilii Provinciae, ingenio praeditum, religionisque (sic)<br />

indutum moribus. Cumque cupiat super ulteriori aetatis venia a sancta apostolica Sede<br />

benignissime dispensari, eum attentis non solum eius meritis, verum etiam operariorum inopia<br />

in hac dioecesi, speciatim vero in praelaudata Provincia, petita gratia dignum extimamus. Quare<br />

omnibus, ad quos etc. eumdem in Domino etiam atque atiam commendamus. In quorum etc.<br />

Datum Tridenti die 23 ianuarii 1806.<br />

Zambaiti Vic. gen. Capitularis.<br />

L.+S.<br />

maioris P. I. Cloch cancellarius.<br />

Nota. Eidem Fratri Clementi a Tridento, nato patre Laurentio Manica die 15 ianuarii 1784,<br />

ut promoveri possit ad presbyteratum Sanctissimus D. N. Pius Papa septimus per suum Breve<br />

datum Romae die 13 ianuarii anno 1804, remisit quindecim aetatis canoniace menses. Hoc anno<br />

propter defectu alicuis episcopi est tantummodo acolytus. Vide supra num. 1168, 1169.<br />

Avviso.<br />

1173. Da questo quadernetto si ha primieramente, che nell'anno 1545 Niccolò quondam<br />

Vittore dalla Costa di Vataro ha venduto a Cristoforo quondam Lorenzo de' Martinelli di Centa,<br />

abitante in Vataro, un praticello, situato nelle pertinenze di Vataro nel luogo detto in Foscur, per<br />

quattro ragnesi da cinque Lire maranesi l'uno; col patto di poterlo redimere ne' cinque prossimi<br />

anni. Si ha secondariamente che nel medesimo anno 1545 il predetto Cristoforo de' Martinelli di<br />

Centa fu ricevuto nel Comune di Vataro, cui diede perciò venti ragnesi da cinque Lire maranesi<br />

l'uno col patto però di poterlo redimere ne’ cinque prossimi anni. Si ha secondariamente che nel<br />

medesimo anno 1545 il predetto Cristoforo de’ Martinelli di Centa fu ricevuto nel comune di<br />

Vataro, cui diede perciò venti ragnesi da cinque lire meranesi l’uno. Exemplum ex authentico<br />

relevatum. anno 1805. È di pagine 15 et ultra, in 4°.<br />

In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate eiusdem millesimo quingentesimo<br />

quadragesimo quinto, indictione tertia, die vero mercurii quintodecimo mensis aprilis. Tridenti,<br />

in Contrata Burgi novi, in studio domus mei notarii infrascripti. Praesentibus Ioanne a<br />

Mirandola hospite in Burgo sancti... Dominico a Brigida de Vigulo Vatario, et Blasio de<br />

Blasionis de Mugazono districtus Tridenti, testibus ad haec vocatis, et specialiter rogatis. Ibique<br />

personaliter constitutus Nicolaus filius quondam Victoris a Costa de Vatario districtus Tridenti<br />

diocesis feltrensis, per se et suos haeredes, iure proprio, et imperpetuum, pro libero, et expedito<br />

allodio dedit, vendidit, et tradidit Christophoro filio quondam Laurentii de Martinellis de Centa,<br />

habitatori Vatarii districtus Tridenti, ibidem praesenti, pro se, et haeredibus suis ementi, et<br />

stipulanti, et recipienti, unam peciam terrae prativae quantitatis unius operae secatoris, vel circa,<br />

sitam in pertinentiis Vatarii, in loco ubi dicitur in Foschur, infra suos confines, ut asseruerunt<br />

esse, a mane, et meridie apud Commune, a sero apud Antonium de Ambrosiis, et partim<br />

Andream a Costa, a septentrione apud Commune, et forte apud alios veriores confines, si qui<br />

sunt. Ad habendum, tenendum, et possidendum, et quicquid deinceps placuerit perpetuo<br />

faciendum: cum omnibus, et singulis, quae infra praedictos continentur confines, vel alios, si qui<br />

forent ulterius veriores, cum accessibus et ingressibus (idest egressibus) suis usque ad vias<br />

publicas: et cum omnibus, et singulis, quae dicta res habet super se, supra, et infra se, intra se, in<br />

integrum, omnique iure, et actione, usu, seu requisitione suprascriptae rei, ex ea re, et pro ea re,<br />

151


aut ipsi rei, modo aliquo spectante, et pertinente. Et hoc nominatim pro precio, et finito mercato<br />

rhenensium quatuor in ratione librarum quinque bonae monetae de Marano pro singulo<br />

rhenense: quos quidem rhenenses solvit hoc modo infrascripto, videlicet in uno rhenense ibidem<br />

exbursato, et numerato dicto venditori praesenti, et ad se trahenti. Item libras (sic) septem, et<br />

grossos quinque solutos per dictum emptorem pro dicta venditione, Baptistae de Leudrono<br />

mercatori pro tribus stariis bladi, quod receperat, et habuerat ipse venditor sub fide: et pro<br />

integrali solutione libras octo ratione praedicta solvere promisit sub poena familiae hinc ad<br />

sanctum Ioannem proxime futurum. Renuntians exceptioni non habiti dicti rhenensis, et<br />

solutarum pro eo dictarum librarum septem, et grossorum quinque, et exceptioni doli mali, pacti<br />

conventi, actioni in factum, conditioni indebiti, et sine causa, et non vera et iusta causa, et omni<br />

alii suo iuri, et legum auxilio. Quam rem venditam dictus venditor se constituit sic tenere, et<br />

possidere donec dictus venditor (=emptor) corporalem acceperit possessionem, quam<br />

accipiendi, et retinendi deinceps licentiam omnimodam dedit, atque contulit. Promittens per se,<br />

et suos haeredes dicto emptori, praesenti, et stipulanti pro se, et suis haeredibus litem, causam,<br />

controversiam aliquo tempore non inferre, nec inferenti consentire; sed ipsam rem venditam,<br />

datam, tam in proprietate, quam in possessione ab omni homine, et universitate legitime<br />

defendere, auctorizare, et disbrigare, et praedicta omnia, et singula suprascripta perpetuo firma,<br />

et rata habere, et tenere, et non contrafacere, vel venire per se, vel alium aliqua ratione, vel<br />

causa, de iure, vel de facto, sub poena dupli dicti precii, solemni stipulatione promissa.<br />

Qua tamen soluta, vel non; nihilominus omnia firma maneant. Item reficere, et restituere<br />

omnia damna, expensas, et interesse litis, et extra; pro quibus omnibus, et singulis sic firmiter<br />

observandis, et plenius attendendis, obligavit omnia sua bona praesentia, et futura. Insuper<br />

antequam ad alios actus devenirent praedicti contrahentes, solemniter promisit dictus<br />

Christophorus per se, et suos haeredes praedicto Nicolao praesenti, pro se, et haeredibus suis<br />

stipulanti, quod si hinc ad annos quinque proxime futuros dabit, praesentabit, et numerabit<br />

dictos rhenenses quatuor, quod tunc et eo casu dictus emptor teneatur rterovendere dictam<br />

peciam terrae. In forma promittens dictus emptor omnia suprascripta habere, tenere, et<br />

observare sub poena refectionis omnium damnorum, expensarum, et interesse litis, et extra. Pro<br />

quibus omnibus sic firmiter observandis, et attendendis, obligavit omnia bona sua, praesentia, et<br />

futura.<br />

Ego Rochus de Iordanis notarius tridentinus rogatus scripsi.<br />

L.+S. Ego Maximilianus de Aprovinis filius quondam spectabilis iurisperiti domini Nicolai<br />

de Aprovinis civis Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius, ex licentia, et auctoritate<br />

mihi datis, et concessis per magnificum, ac claris.mum iuris utriusque doctorem dominum<br />

Petrum Foscherium mutinensem, Praetorem Tridenti honorandum, ut constat in rogationibus<br />

egregii domini Andrigeti Gaudenti notarii tridentini, relevandi, et in publicam formam redigendi<br />

scripturas publicas rogatas per quondam dominum Rochum de Iordanis alias notarium, et civem<br />

Tridenti, suprascriptum instrumentum inventum in scripturis dicti domini Rochi non viciatum,<br />

neque cancellatum, ex commissione praetoria manu aliena, me aliis occupato negotiis, in hanc<br />

publicam formam redactum, et transumptum, a suo vero originali in nullo discordare inventum,<br />

quod sensum mutet, vel variet, nisi forte sillabam, vel literam, auschultatione (sic) praemissa<br />

subscripsi, et auctenticavi, cum signo, et nomine meis solitis.<br />

In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate eiusdem millesimo quingentesimo<br />

quadragesimo quinto, indictione tertia, die vero mercurii quintodecimo mensis prilis, Tridenti in<br />

Contrata Lata, in stuba domus magnifici domini Andreae de Regio consiliarii rev.mi et massarii.<br />

Praesentibus magistro filio quondam Turae vallis Ananiae ferrario Tridenti, et Ioanne Antonio<br />

Columbino de Trilaco habitatore Tridenti, testibus ad haec vocatis, et specialiter rogatis. Ibique<br />

expositum fuit, quum sit, quod in dies verteretur quaedam lis, et differentia inter homines villae<br />

Vatarii districtus Tridenti, diocesis feltrensis ex una, et Christophorum de Martinellis de Centa<br />

districtus castri Caldonatii ex altera: quae quidem lis talis praetendebatur a dictis hominibus<br />

Vatarii, dictum Christophorum paschulare non posse cum aliquibus bestiaminibus super<br />

Communi Vatarii uti forensem: nec minus posse buschare in nemoribus Communis Vatarii, nec<br />

quoquomodo commune uti posse uti forensem. Respondebat namque dictus Christophorus dicto<br />

152


Communi uti posse, quia erat sub terris imperii, prout ipsi de Vatario, et in comitatu Tiroli prout<br />

ipsi de dicta villa Vatarii. Item bona stabilia in dicto Communi Vatarii emisse, et etiam velle<br />

alia bona acquirere. Ideo posse uti in buschezando, et pasculando. Replicabant dicti homines<br />

Vatarii, licet esset sub terris imperii, et in comitatu Tiroli, non tamen eum (sic) admitti deberet,<br />

quia non senciebat, neque temporibus praeteritis sensit discommoda prout ipsi de Vatario<br />

senserunt in solvendo collectas, et alia onera, et plura alia dicebantur, et allegabantur hinc inde.<br />

Unde ex intercessione et intuitu magnifici domini Andreae de Regio iuris utriusque doctoris,<br />

consiliarii, ac massarii reverendissimi cardinalis et principis nostri Tridenti dignissimi, nobilis<br />

domini Bonaventurae Calepini patricii tridentini, ac mei notarii infrascripti, ad hanc<br />

compositionem, et transactionem devenerunt praedictae partes. Considerantes ipsi homines de<br />

Vatario, videlicet Gregorius de Bassis uti sindicus dicti Communis Vatarii, Dominicus a Costa,<br />

et Valentinus de Ducato tanquam iurati, et Nicolaus a Costa, ac Andreas a Victore uti homines<br />

dicti Communis magis utilius esse dicto Communi recipere dictum Christophorum in dicto<br />

Communi ex quo erat de vicinis dicti Communis, et quod tot bona stabilia acqui<strong>sive</strong>rat, quod<br />

fere absque alia acceptatione... posset, et potuisset uti dicto Communi in pasculando, et<br />

buschando, eo maxime, quod offerebat solvere certum quid, quam non accipere et recipere<br />

dictum Christophorum, quia in brevi tempore tot bona acquisivisset, quod absque alia<br />

acceptatione potuisset uti dicto Communi, et quod Communis erat adeo pauper, quod non<br />

poterat solvere collectam rev.mi tunc impositam, videlicet quod dictus Christophorus, remota<br />

omni exceptione iuris, et facti, solvere debeat ipsi Communi de Vatario rhenenses viginti in<br />

ratione librarum quinque bonae monetae de Marano pro singulo rhenense: de quibus<br />

rhenensibus ibidem ad praesentiam omnium suprascriptorum dedit, solvit, et numeravit<br />

rhenenses duodecim in ratione praedicta praedicto Communi, quod Communis, vel praedicti<br />

homines dederunt, et solverunt praefato domino massario pro collecta, et alios octo promisit<br />

solvere sub poena familiae hinc ad unum annum pro alia collecta. Versa vice composuerunt<br />

quod dicti homines Vatarii paciantur, quod dictus Christophorus possit, et valeat uti dicto<br />

Communi prout ipsi de Vatario, videlicet prout unusquisque utitur dicto Communi, cum<br />

commodis, et incommodis suis. Promittentes ad invicem dictae partes vicissim solemnibus<br />

stipulationibus hinc inde intervenientibus, omni exceptione iuris, et facti ab eis remota, omnia,<br />

et singula suprascripta perpetuo firma, rata, grata habere, tenere, observare. et adimplere, et ullo<br />

iure unquam tempote contrafacere, vel venire per se, et suos successores, et haeredes aliqua<br />

ratione, causa, modo, iure, vel ingenio, de iure, vel facto, sub poena rhenensium quinquaginta in<br />

ratione librarum quinque bonae monetae de Marano pro singulo, stipulatione solemni promissa,<br />

fischo applicanda, pro quo ego notarius stipulatus fuit. Qua tamen poena soluta, vel non,<br />

nihilominus omnia, et singula suprascripta rata maneant, et firma perdurent. Item reficere, et<br />

restituere omnia damna, expensas, et interesse litis, et extra: pro quibus omnibus et singulis<br />

suprascriptis sic firmiter observandis, et plenius attendendis, mutuo se obligarunt omnia bona<br />

sua praesentias, et futura, videlicet bona Communis, ipse Christophorus bona propria.<br />

Ego Rochus de Iordanis notarius rogatus scripsi etc.<br />

L.+S. Ego Maximilianus de Aprovinis filius quondam spectabilis iurisperiti domini Nicolai<br />

de Aprovinis civis Tridenti, publicus imperiali auctoritate notarius, ex licentia, et auctoritate<br />

mihi datis, et concessis per magnificum, ac clar.mum iuris utriusque doctorem Petrum<br />

Foscherium mutinensem, Praetorem Tridenti honorandum, ut constat in rogationibus egregii<br />

dominin Andrigeti Gaudenti notarii tridentini, relevandi et in publicam formam redigendi,<br />

scriptuas publicas rogatas per quondam dominum Rochum de Iordanis alias notarium, et civem<br />

Tridenti, suprascriptum instrumentum inventum in scripturis dicti domini Rochi, non viciatum,<br />

neque cancellatum, ex commissione praetoria manu aliena, me aliis occupato negotiis, in hanc<br />

publicam formam redactum, et trasnsumptum, a suo vero originali, et in nullo discordare<br />

inventum, quod sensum mutet, vel variet, nisi forte sillabam, vel literam auschultatione<br />

praemissa subscripsi, et auctenticavi cum signo, et nomine meis solitis.<br />

Nota. Coepi describere die 26 iunii, ac desii die 30 eiusdem hoc anno 1805, rogatus ab<br />

Iosepho filio Bartholomaei aetatis annorum 79 Perezzoli de Bosentino, cui eam restitui die<br />

prima iulii una cum meo exemplo pagg. 15 et ultra in 4, L. 10.10.<br />

153


1174. Anno isto 1805, die dominico 15 septembris a nostro Patre Raphaele de Lodrono<br />

Guardiano campensi, nomine ill.mi domini comitis Ioannis Formenti civis ripani apud Campum<br />

autumnales dies agentis, accepi 148 describendam membranam archivi civici ripani, quam anno<br />

1791 signavi hoc modo: Caps. 7, num. 6 Anno 1617, estque tenoris sequentis.<br />

In Christi nomine. Amen. Anno a Nativitate eiusdem Domini millesimo sexcentesimo<br />

decimo septimo, indictione quintadecima, die sabbati secundo mensis decembris, in cubiculo<br />

versus septentrionem domus infrascripti nobilis domini Ioannis, sitae in Quadra Lacus Terrae<br />

Ripae, Tridenti diocesis. Praesentibus magnifico domino Ludovico Bonaquisto, et domino<br />

Ioanne quondam magistri Ioseph Pellionis de Ferrariis, omnibus civibus Ripae praemissae,<br />

testibus ad infrascripta omnia, et singula vocatis, notis, idoneis, et specialiter rogatis. Ibidem<br />

personaliter constituti nobiles et magnifici domini Ioannes quondam magnifici domini Benamati<br />

de Benamatis, Ludovicus quondam magnifici, et excellentis legum doctoris domini Dominici<br />

Adorni cives, et sindici spectabilis Communitatis Ripae, legitimeque intervenientes pro dicta<br />

spectabili Communitate, agentes pro se se, et successoribus suis, in exequtione deliberationis<br />

factae in Consilio generali, pro ut in Diario eiusdem spectabilis Communitatis patere dictum<br />

fuit, de livellando infrascriptam petiam terrae infrascripto domino Pacifico, titulo et nomine<br />

locationis perpetualis investiturae, et ad livellum perpetuum in hemphiteosim, renovandae de<br />

novennio in novennium in hac eadem serie, solvendo spectabilibus dominis sindicis, qui pro<br />

tempore fuerint, unum par gallinarum pinguium pro qualibet nova investitura, <strong>sive</strong> livelli<br />

renovatione, investierunt egregium dominum Sixtum filium domini Pacifici Ricamboni<br />

notarium, et civem Ripae, uti curatorem, eoque nomine curatorio domini Pacifici eius patris, ibi<br />

praesentem, stipulantem, et acceptantem pro dicto domino eius patre, haeredibus, et<br />

successoribus suis, de una petia terrae arativa, zapativa, cum quibusdam oleis in ea existentibus,<br />

nuncupata il Fraton de Santo Nicolò, sita in monte Brioni, et in intimo dicti montis, loco dicto a<br />

Santo Nicolò agri Ripae, cui (ut ibi dictum fuit) cohaeret a mane via, qua itur in dicto (sic)<br />

monte, tendens versus meridiem, demptis tamen perticis duabus mensurae pro via publica<br />

ascendendo ad dictum montem, et descendendo usque ad ecclesiam sancti Nicolai, et usque ad<br />

viam publicam, ut infra declarabitur: meridie iura spectabilis Communitatis praedictae usque ad<br />

domunculam diruptam per perticas duas longe a dicta domuncula, et supra eam usque ad<br />

ecclesiam Sancti Nicolai, et post dictam ecclesiam perticae duae latitudinis dictae spectabilis<br />

Communitatis, et via publica, quae via incipit a pede montis Brioni et tendit apud dictam<br />

domunculam latitudinis duarum perticarum iuxta terminos plantatos per infrascriptos dominos<br />

extimatores: a sero via publica Lacus, et dictus dominus Pacificus partim: septentrione dictus<br />

dominus Pacificus: salvis aliis verioribus confinibus etc. Ad habendum, tenendum, uti, frui, et<br />

quicquid etc. Cum accessibus, ingresibus, et egressibus etc., ac cum omni iure, actione etc.<br />

modo aliquo etc., salvo semper, et reservato iure dictae spectabilis Communitatis servitutis viae<br />

praedictae, ut supra declaratae, eundi, et redeundi per viam praedictam terminatam ad dictam<br />

ecclesiam Sancti Nicolai, et ad montem praedictum absque alicuius impedimento. Quam rem<br />

locatam dicti spectabiles domini sindici locatores se vice et nomine dicti domini Sixti curatoris,<br />

eoque nomine conductoris, et pro eo tenere, et possidere constituerunt, donec etc. salvo semper,<br />

et reservato iure directi dominii dictae spectabilis Communitatis etc. Promittentesque praedicti<br />

spectabiles domini locatores per se se, et successores suos dicto domino Sixto curatori, et<br />

conductori, praesenti, stipulanti, et acceptanti dicto curatorio nomine pro se etc. de evictione, et<br />

legitima defensione dictae rei locatae ab omni persona, et universitate impediente, secundum<br />

formam iuris: et de rato, et rati habitione omnium, et singulorum in praesenti instrumento<br />

contentorum, sub poena dupli etc. Item reficere, ac restituere sibi etc. Qua poena soluta, vel non;<br />

nihilominus etc. obliganes semper bona dictae spectabilis Communitatis praesentia, et futura<br />

generis cuiuscumque pro implemento praemissorum: et hoc ideo fecere, et faciunt dicti<br />

spectabiles domini sindici locatores, quia e converso dictus egregius dominus Sixtus curator,<br />

148<br />

Per dominum Antonium Rubbinum ripanum Tridenti agentem, apothecarium origine<br />

iudicariensem.<br />

154


eoque nomine curatorio per se, et haeredes promisit, et convenit praedictis spectabilibus<br />

dominis sindicis, praesentibus, stipulantibus, et acceptantibus pro dicta spectabili Communitate,<br />

eiusque (sic) successores, dictam rem locatam, et livellatam bene colere, meliorare, et non<br />

deteriorare; sed illam de bono in melius promovere, ad modum boni, et fidelis conductoris, et de<br />

ea, et pro ea omni anno, in quolibet festo Sancti Michaelis, vel eius octava, dare, solvere, et de<br />

livello praesentare massario, et legitimo exactori dictae spectabilis Communitatis Ripae, qui pro<br />

tempore fuerit, tronos triginta quinque denariorum, videlicet tronos 35. Sic facta limitatione, et<br />

extimatione per dominos Antonium de Ghierardis, et Ioannem Petrum Baronum cives Ripae,<br />

extimatores a partibus suprascriptis communi consensu electos, prout sic dictum novale<br />

annuatim locari posse et ferre de affictu, <strong>sive</strong> livello dictorum tronorum 35 ad omnium nostrum<br />

praesentiam ibi mihi subscripto notario retulerunt. Cum pactis, et condictionibus infrascriptis,<br />

ipsorum contrahentium nominibus, quibus supra agentium, mutua stipulatione roboratis: scilicet<br />

si dictus conductor, vel sui haeredes, et successores cessaverit, aut cessaverint per triennium<br />

continuum a solutione dicti livelli, tunc, et eo casu ipse, et sui haeredes, et successores cadat, et<br />

cadant, ac cecidisse intelligantur ab omni iure suo, utili dominio, aut melioramentis dictae rei<br />

locatae, quae omna deveniant, et devenire debeant ad dictam spectabilem Communitatem ipso<br />

iure, et ipso facto: et nihilominus livella retenta, et non soluta solvere teneatur, et teneantur<br />

super omnibus aliis suis bonis praesentibus, et futuris, ad hoc expresse obligatis. Item quod non<br />

liceat dicto conductori, quo supra nomine agenti, neque haeredibus dictam rem ei locatam, aut<br />

melioramenta alicui vendere, vel aliter alienare sine licentia, et speciali requisitione dictorum<br />

spectabilium dominorum sindicorum, et eorum successorum: quibus emere volentibus, teneatur<br />

dictus conductor nomine curatorio, quo supra, et haeredes teneantur dictam rem tradere dictae<br />

spectabili Communitati pro minori pretio viginti solidorum de eo, vel pro eo, quod ab aliqua alia<br />

persona habere poterit: et dicta spectabili Communitate emere nollente, <strong>sive</strong> tardante, elapsis<br />

triginta diebus a denuntatione, <strong>sive</strong> notificatione sibi legitime facta, tunc liceat dicto conductori<br />

dictam rem alienare cui, vel quibus voluerit, vel voluerint, dummodo sint de civibus Ripae, et<br />

non aliter etc., cum delegatione solutionis dicti livelli tronorum 35 singulo anno solvendorum,<br />

exceptis tamen personis a iure prohibitis, vel locis, aut personis Religiosis, viris potentibus, ac<br />

aliis, qui inhabiles essent, vel commode in foro Ripae conveniri non possent ad dicti livelli<br />

solutione, ita ut conductores imperpetuum teneantur de novennio in novennium semper recipere<br />

investituram a dicta spectabili Communitate, solvendo unum par gallinarum pinguium dictis<br />

spectabilibus dominis sindicis, qui tunc temporis talem fecerint investituram etc. Item cum<br />

pacto, quod deficientibus masculis de linea dicti conductoris, casu quo dicta res conducta non<br />

esset alienata ante mortem, eo casu dicta res locata revertatur ad dictam spectabilem<br />

Communitatem etc. Item quod praedicta res locata dividi non possit inter haeredes: et si<br />

divideretur, nullum fiat, aut fieri possit praeiudicium dictae spectabili Communitati; sed valeat<br />

exigere livellum a quo etc., vel a quibus etc. Renuntiantes dicti domini contrahentes omni<br />

exceptioni etc. Quae omnia, et singula in praesenti instrumento contenta dictae partes,<br />

nominibus, quibus supra agentes, promiserunt sub obligatione, et hipoteca omnium, et<br />

singulorum bonorum dictae spectabilis Communitatis, et respective propriorum, praesentium, et<br />

futurorum generis cuiuscumque in valida, et solemni forma etc.<br />

Ego Antonius filius quondam providi viri domini Alovisii Boroi incola Ripae tridentinae<br />

diocesis, publicus apostolica, caesareaque auctoritatibus notarius, et Curiae castri Thenni<br />

Vicarius, his omnibus adfui, et rogatus ea publice scripsi, publicavi, et subscripsi.<br />

L.+S. Ego Laurentius filius domini Ioseph Orlandi, civis, et habitator Rippae praedictae,<br />

publicus caesarea auctoritate notarius, ex auctoritate, et licentia mihi concessa per clarissimum<br />

dominum Rippae Praetorenm extrahendi, et in publicam formam redigendi quaecumque<br />

instrumenta rogata per dictum quondam spectabilem dominum Antonium Boroium notarium<br />

Rippae, ut constat in actis egregii domini Iacobi Bonavidae notarii, hoc praesens instrumentum<br />

perpetuae locationis, inventum vivum, et non cancellatum, ex suo originali prothocollo<br />

transcribere curavi per alienam manum, mihi tamen fidam, nil addito, vel diminuto etc. Et quia<br />

facta debita collatione cum eo inveni concordare, ideo me subscripsi, posito meo solito signo.<br />

155


L.+S. Ego Farter Ioannes Chrysostomus de Avolano Ordinis Minorum Reformatorum<br />

sancti Francisci propria manu descripsi hoc instrumentum die 17 septembris anno 1805, in<br />

conventu sancti Bernardini apud Tidentum, ex authentico praefati notarii Laurentii Orlandi,<br />

hactenus servato in archivo ripensi civico Caps. 7, num. 6 et huic exemplo signum meum<br />

consuetum apposui 149 .<br />

L.D.O.M.<br />

Nota. Libello pagg. 13 in 4° titulum hunc feci: Locatio perpetualis renovanda de novennio<br />

in novennium, unius petiae terrae nuncupata il Fratton di s. Nicolò, sitae in monte Brioni, facta<br />

Pacifico Ricambono a Communitate Ripae anno 1617, die secundo decembris, pro annuo affictu<br />

triginta quinque tronorum. Instrumentum autem praemisi: Exemplum ex authentico relevatum<br />

A.D. 1805.<br />

Eiusdem instrumenti compendium anno 1791 exhibui in Inventario Archivi Ripani Civici<br />

loco citato. De Ricambonis autem egi in Familiario Trid. cap. 15.<br />

1175. Anno isto 1806, die 22 ianuarii accepi libellum sequentis tenoris 150 .<br />

Testamentum nuncupativum praenobilis admodum rev.di, et excell.mi domini Thomae<br />

Bellotti prothonotarii apostolici etc.<br />

In Christi nomine. Anno a partu Virginis 1657 indictione decima, die vero sabbati decima<br />

quarta aprilis, in civitate Tridenti, in Vico Portellae, in hypocausto domus infranominati<br />

admodum Rev.di domini testatoris. Praesentibus Christophoro filio Ioannis Bracesi de Pergino,<br />

Ioanne Dominico filio Thomae de Luca, Andrea filio Iulii Minati ambobus de Grigno, Valentino<br />

filio Iacobi Menestrinae de Supramonte, Ioanne Romedio filio Ioannis Martinelli, Francisco<br />

filio quondam domini Ruffini de Ruffinis, his duobus de Brezio vallis Ananiae, Ioanne Baptista<br />

filio domini Phoebi de Capris de Vigulo Vatario, atque Dominico Vigilio filio Stephani de<br />

Curtis de Castellano, omnibus nunc incolis Tridenti, ad haec vocatis, notis, ideneis, et specialiter<br />

ab infranominato admodum rev.do domino testatore ore suo proprio, et a me subscripto notario<br />

rogatis. In loco praemisso, atque in testium praenominatorum, meique subscripti notarii<br />

praesentia personaliter existens lecto decumbens admodum rev.dus et excell.mus dominus<br />

Thomas Bellottus civis tridentinus, iuris utriusque doctor, prothonotarius apostolicus, alias<br />

parochus Leudri, sanus Dei Omnipotentis gratia, mente, intellectu, visu, auditu, et loquella, licet<br />

senio confectus, et coprore languens, considerans mortem prae foribus adstantem identidem<br />

pulsare, licet hora ingressus illius tamquam soli Deo reservata, praevideri nequeat, nolens<br />

intestatus decedere, ne forte lis aliqua inter posteros excitari contingat, et ut animae suae, et<br />

saluti aeternae, ut par est, in tempore consulere, et providere possit, per hoc praesens suum<br />

nuncupativum, quod sine scriptis dicitur testamentum, virtute licentiae ab excell.mo et Rev.mo<br />

Carolo Emmanuele Madrutio praesule, ac principe tridentino, domino suo clementissimo sub<br />

die 26 augusti 1633 gratiose concessae, et ex illius cancellaria per publicum documentum<br />

expeditae, statuit de omnibus bonis suis undequaque quaesitis, seu provenientibus, in hunc, qui<br />

sequitur modum disponere. Et primo quidem ubi anima sua ex corporis ergastulo educta ad<br />

supremi Iudicis sententiam vocabitur, eandem Dei Omnipotentis creatoris sui infinitae<br />

misericordiae per viscera Iesu Christi filii sui, Salvatoris nostri pro nobis acerbissimae morti<br />

traditae, perque intercessionem eiusdem Virginis Matris Mariae patronae, et advocatae suae<br />

singularis, omnium Sanctorum, humillime, ac devote commendat. Cadaver vero suum sepeliri<br />

vult et iubet in ecclesia s. Mariae Maioris huius tridentinae civitatis, in qua baptizatus fuit, ut<br />

finis correspondeat... (sic) idque in arca, seu sepulcro suo in dicta ecclesia existente reponi. Item<br />

iure legati, et pro una vice tantum relinquit fabricae s. Vigilii tridentini renenses tres. Antedictae<br />

ecclesiae Sanctae Mariae Maioris, et ecclesiae parochiali Leudri galetam unam olei pro singula<br />

semel tantum. Iure legati, ac pro salute animae suae relinquit venerabili s. Philippi Nerii in dicta<br />

parochiali ecclesia s. Mariae Maioris recto Oratorio renenses quinquaginta semel tantum,<br />

149<br />

Complevi die 16 in mane. Libellum cum originali dedi dicto Rubbino hac die 18 septembris 1805<br />

in conventu.<br />

150<br />

Pro clarissimo Zanolino.<br />

156


exigendo (sic) per dominos eiusdem Oratorii confratres a debitoribus ipsius admodum reverendi<br />

domini testatoris. Item vult, ac iubet, per infranominandos dominos suos commissarios<br />

testamentarios eligi sacerdotem unum qui vitae, et morum probitate, et litterarum doctrina<br />

conspicuus, et si fieri potest, musicae experimentum habeat, quem vult domum suam hic<br />

Tridentum (sic) inhabitare, et frui, et gaudere beneficio, seu stipendio renensium 70<br />

exigendorum ex infrascriptis censibus, videlicet ex sorte censuali renensium ducentorum<br />

sexaginta, qaue debetur ab haeredibus Petri de Sartoribus de Saleto Pahi 151 . Ex alia renensium<br />

trecentorum a Ioanne Nicholato debitore censuali de dicta villa Pahi. Ex alia renensium<br />

ducentorum debita a N. Bertoto de Ultracastello Pahi. Ex alia renensium centum a Philippo<br />

Furlano de dicto Saleto. Ex alia renensium centum a N. Ianesi Pahi, et quod insuper alimenta<br />

recipiat cum infranominandis dominis commissariis suis futuris temporibus nominabitur (sic) 152 ,<br />

teneatur, ac debeat excelebrare Missas duas pro anima ipsius admodum R. D. testatoris, et alias<br />

duas in suffragium animarum parentum suorum singulis hebdomadibus perpetuis futuris<br />

temporibus in praedicta ecclesia s. Mariae Maioris Tridenti, ad altare privilegiatum, si quod erit<br />

in dicta ecclesia, sin minus ad altare maius. Et quod idem rev.dus sacerdos pro tempore<br />

eligendus teneatur omnino praeesse infranominandis suis haeredibus, curamque, eruditionem,<br />

regimen, et eorum atque redituum suorum administrationem habere, et in ea gerenda omnino<br />

dependere ab auctoritate infrascriptorum dominorum commissariorum suorum, qui insuper ab<br />

iisdem removeri possit, et valeat casu quo se bene non gerat, et muneri suo non satisaciat, et<br />

alius eius loco subrogari, cum praemissis conditionibus, et obligationibus. Item vult, et iubet,<br />

quod per infrascriptos dominos suos commissarios eligantur duo pueri bonis moribus instructi<br />

ex familia Bellotta descendentes 153 et per foeminas quatenus aliquis supersit, sin minus de<br />

familia Boniata villae Vigalzani iurisdictionis Pergini: quod si neque ex hac familia ullus<br />

supersit: tunc demum sumatur aliquis ex civibus tridentinis honestioris familiae, bonaeque<br />

conditionis et famae, qui pueri ut supra electi possint habitare domum suam hic Tridenti positam<br />

et habere victum (demptis tamen vestimentis, et medicinis in casu infirmitatis) de fructibus<br />

bonorum, et iurium suorum, iuxta eorum conditionem, dummodo studeant, et se applicare velint<br />

artibus liberalibus, seu litteris humanioribus usque ad rhetoricam inclu<strong>sive</strong>, et in scholis RR. PP.<br />

Ssocietatis Iesu, et non alibi: quibus studiis usque ad rhetoricam inclu<strong>sive</strong> terminatis, alii pueri<br />

subrogentur ex praenominatis familiis, vel civibus tridentinis, et sic gradatim, et in perpetuum.<br />

Qui quidem rev.dus dominus sacerdos, qui pro tempore praeerit et pueri antedicti teneantur, et<br />

habeant in diebus festivis inservire divinis officiis, et Missae sacrificio in praenarrata ecclesia s.<br />

Mariae Maioris Tridenti, et in vesperis recitare Psalmum Miserere, et De profundis pro anima<br />

eiusdem Rev.di domini testatoris, et de ea mentionem facere in eorum orationibus, praesertim<br />

noctu antequam se dormitum conferant. Pro nunc vero, et hac vice prima, et in executione<br />

praesentis suae dispositionis, et ultimae voluntatis, in sacerdotem, qui praemissa omnia, et quae<br />

inferius sequentur, peragat, et ea, qua par est fidelitate diligenti executioni demandet, eligit,<br />

nominat, atque constituit venerabilem dominum Oliverium de Oliveriis de Roncono pro<br />

tempore incolam, et sacellanum in ecclesia tridentina, in pueros, vel in supraeducandos, et<br />

erudiendos pro prima hac vice nominat, atque constituit dominum Antonium filium nobilis et<br />

excell.mi domini physici Nicolai de Bevilaqua ex filia quondam domini Casparis Boniati de<br />

Madrano affinis sui procreatum: nec non dominum Matthaeum filium nobilis, et excell.mi<br />

domini Francisci Trentini civis, et collegiati Tridenti ob singularem affectum, et amicitiam,<br />

quam erga eumdem dominum Trentinum expositam habet, in quem et singulariter confidit: hos,<br />

inquam, pueros modo nominatos, et succes<strong>sive</strong> finitis, ut supra dictum est, studiis nominandos<br />

et subrogandos a dominis suis commissariis, et sic gradatim et succes<strong>sive</strong> in perpetuum<br />

haeredes suos universales instituit, nominat, et esse vult ad effectum praemissum studendi<br />

151 NB. Beneficiarius ad Horas canonicas obligatus ets ille, qui habet ius perpetuum percipiendi<br />

fructus ex bonis ecclesiasticis propter munus aliquod ecclesiasiticum auctoritate ecclesiasitca constitutum.<br />

Ita P. Cuniliatus Theol. tract. 4, cap. XI, §2. Ergo iste sacerdos Bellotticus non est talis beneficiarius.<br />

152 Testo mal rilevato.<br />

153 Ibi: descendente.<br />

157


dumtaxat, in omnibus suis bonis mobilibus, et immobilibus, iuribus, et actionibus, praesentibus,<br />

et futuris, ubivis locorum existentibus, et quavis ratione, aut titulo ad se spectantibus, et<br />

pertinentibus. Vult insuper, quod praenominatus reverendus sacerdos, et pro tempore<br />

nominandus, teneatur, et debeat curam gerere, ut dicti pueri electi, et deinceps eligendi<br />

frequentent scholas RR. PP. Sociatatis, diligenter studeant, quodque alantur de fructibus<br />

bonorum, et iurium suorum, et qud rev.dus dominus sacerdos, ut supra nominatus, et deinceps<br />

nominandus, teneatur, et debeat exigere omnes, et quoscumque redditus, seu fructus bonorum,<br />

et iurium suorum: et quatenus demptis necessariis impensis quid residui supersit, vendatur, et in<br />

augmentum totius haereditats, seu sortis principalis investiatur in commodum, et utilitatem<br />

dictorum puerorum, et quod idem R. D. sacerdos omnino et annuatim rationes suae<br />

administrationis cum reliqua restitutione reddere teneatur infranominandis dominis suis<br />

commissariis cum interventu admodum R. P. Rectoris Sociatatis Iesu. Praeterea quod saepe<br />

dictus R. D. sacerdos teneatur exigere affictum renensium quinquaginta ab haeredibus de<br />

Alliprandis de Trilacu, qui census, seu affictus fuit illorum de Toninis Viguli Basilicae, et cum<br />

annua illius capitalis pensione censuali additis de propriis redditibus R. D. Beneficiati, ut supra<br />

destinatis supplere, et annuatim persolvere livellum renensium quinque, qui solvitur, et solvi<br />

debet Confraternitati s. Mariae Misericordiae Orphanorum Tridenti, vigore oneris emphiteutici<br />

<strong>sive</strong> livellarii super sua domo, et habitatione impositi. Insuper vult, ac mandat, ut pensio<br />

censualis annuatim exigenda ab haeredibus Iachomonis de Ultracastello Pahi sortis renensium<br />

300 virtute publici documenti constitutionis censualis rogati per spectabilem dominum<br />

Antonium Bernardellum civem, et collegiatum notarium tridentinum, impendatur in<br />

componendis cibariis (vulgo companadego) pro alendis dictis pueris, et sacerdote necessariis.<br />

Porro commissarios huius ultimae voluntatis nominat, et esse vult primarium et secundarium<br />

consulem illustris Magistratus consularis huiusce civitatis tridentinae, qui pro tempore erunt,<br />

nec non supernominatum excell.mum dominum Franciscum Trentinum, quos omnes in<br />

visceribus Christi rogat, ut dignentur, et velint hoc pietatis onus subire, nec non curare, et haec<br />

sua ultima voluntas, et quaecumque in ea contenta diligenter, et exacte adimpleantur, et<br />

executioni demandentur, quibus ad hunc effectum super dicta haereditate sua omnimodam<br />

potestatem, auctoritatem, licentiam, et arbitrium confert. Item vult, quod R. P. Rector<br />

praelibatae Societatis, cum consensu dominorum commissariorum possit, ac valeat certas<br />

regulas, et methodum praescribere R. D. sacerdoti, quibus tam quoad pietatem, quam litterarum<br />

scientiam, ac bonos mores instruantur, et educentur saepe dicti pueri electi, et in posterum<br />

eligendi. Item vult, quod praedicti domini commissarii, casu quo aliquis praedictorum puerorum<br />

electorum, vel eligendorum antequam cursum humaniorum perficeret (quod Deus avertat)<br />

moreretur, aut aliter a perceptione huius sui instituti desisteret, possint, ac valeant, unum ex<br />

propriis eorum familiis subrogare, qui eorum beneficio frui, ac gaudere possit. Quod si fructus,<br />

seu redditus haereditatis suae non essent sufficientes ad alendos duos pueros, ut supra dictum est<br />

cum sacerdote, unus tantum eligatur, et sustentetur donec, et usquequo succesu temporis auctis<br />

facultatibus de fructis earum, duo cum sacerdote praedicto commode ali valeant. Vult autem, ut<br />

si quis debitorum suorum censualum sese a censis praestatione, mediante restitutione sortis<br />

redimeret, quamprimum sors affrancata, seu restituta a praefato venerabili sacerdote, et<br />

successoribus de consilio et consensu dominorum commissariorum suorum investiatur, ut<br />

exinde beneficium fructus percipiendi haberi, et ad sustentationem sacerdotis eiusdem, et<br />

puerorum applicari valeat. Demum vult, et iubet, Mariam famulam, seu ancillam plebis Leudri<br />

alimentari in domo sua cum praemissis pueris, et sacerdote, hac tamen conditione, ut ipsis<br />

inserviat et ancilletur, intelligendo nomine alimentorum victum simpliciter, prout supra dictum<br />

est de pueris, et sacerdote, quem eidem quoque praeberi vult casu quo dicta ancilla aegrotaret.<br />

Postremo iure legati reliquit, et legavit Catharinae filiae quondam Ioseph Pignati quatenus<br />

supersit viginti quinque renenses semel tantum. Et hanc dicit, et esse vult suam voluntatem,<br />

quam valere intendit iure testamenti, et si iure testamenti etc. etc.<br />

Nota. Recens excriptor omisit nomen notarii. De testatore dixi To. 1 parochialis tridentini<br />

cap. 39 verbo Leudrenses. Notarius, ut censeo ego, fuit Sebastianus Sicilianus; quia illi soli<br />

158


placuit Vicos appellare Contratas Tridenti, uti monui To. 3 Compemdii diplom. num. 655 in<br />

Regionario tridentino. Nullus alius scripsit ut ipse in Vico Portellae.<br />

1176. Anno isto 1806, die 22 ianuarii accepi describendum sequens testamentum aqua<br />

labefactatum, et ideo etc.<br />

Perillustris, et admodum reverendi domini Antonii Marochi testamentum.<br />

In Christi nomine. Amen. Anno ab eiusdem Nativitate millesimo sexcentesimo sexagesimo<br />

quarto, indictione secunda, die vero mercurii secunda mensis ianuarii, in villa Drodi, comitatus<br />

Arci, tridentinae dioecesis, in hyppocausto domus subscripti admodum rev.di domini testatoris.<br />

Praesentibus perillustri, et admodum rev.do domino Alexandro Zanonio archipresbytero Arci,<br />

nobili domino Antonio Zanono (sic) eius nepote Arci, ac dominis Francisco filio domini Donati<br />

Trenti, Petro, et Bernardino fratribus filiis quondam Ioannis de Pedris, Nicodemo Trento,<br />

Thoma filio quondam Pauli Sanctoni, illis Drodi, et isto Cenigae, testibus ore proprio subscripti<br />

testatori, et a me notario rogatis, notis, et idoneis etc.<br />

Ibidem personaliter constitutus perillustris, et admodum rev.dus dominus Antonius filius<br />

quondam domini Petri Marochi praedicti (Drodi) sedens super quodam scamno, sanus mente,<br />

sensu, visu, auditu, intellectu, et corpore, in aetate senili constitutus, considerans humanae<br />

naturae fragilitatem, mortisque proximum, et imminens periculum praeseferens, nolensque<br />

intestatus decedere, deliberavit de bonis suis testari, ut quemque prudentem decet, tum pro<br />

salute animae suae, cum etiam ad evitandas inter posteros controversias, sicuti per praesens<br />

suum nuncupativum testamentum testatus est modo sequenti.<br />

Primitus autem animam suam, dum eam ex hoc corporis ergastulo migrari contigerit,<br />

Omnipotenti Deo, Gloriosissimae Virgini Mariae, Sancto Iospeh suo tutelari, totique coelesti<br />

curiae humiliter, et cordicitus commendavit, mandans cadaver suum resurrectionem mortuorum<br />

expecaturum sepeliri in monumento novo sibi parato in ecclesia Drodi ante altare sancti Iospeh,<br />

celebrato sibi obitu cum funeralibus, statui, et condictioni suae convenientibus. Iubendo, quod<br />

in dicto monumento numquam sepeliantur foeminae in perpetuum. Item iure legati ad pias<br />

causas reliquit, et legavit fabricae sancti Vigilii Tridenti, protectoris nostri, unum renensem.<br />

Item in remissionem suorum peccatorum sibi celebrari iussit septimum, trigesimum, et<br />

anniversarium, cum Missis sex ad manus pro singulo. Item Missas Gregorianas semel tantum.<br />

Item mandavit sibi celebrari unam Missam singulo mense per spatium annorum quindecim.<br />

Item pro amore Dei mandavit, anno sequenti post eius mortem distribui Viciniae Drodi in festo<br />

sanctorum Fabiani et Sebastiani, ad domum suam, post Sacrum Solemne, unam galetam<br />

fabarum coctarum, et bene conditarum semel. Item eodem iure iussit, anno sequenti, vel intra<br />

annum post eius mortem distribui unam libram panis, et unam mensuram, ut vulgo mossam vini<br />

pro quovis foco fumante, et locum, ac focum tenente in Communi villarum Drodi, et Cenigae.<br />

Item iure legatorum ad pias causas triennii termino exequendorum, reliquit ecclesiae s. Sisinii<br />

Drodi, et capellae SS. Rosarii, unam libram olei pro singula. Commissarios, et executores huius<br />

testamenti, seu legatorum piorum reliquit, et esse rogavit dominos Franciscum Trent, et Petrum<br />

de Pedris eius compatres, cum facultate omnimoda capiendi, et propria authoritate, sineque<br />

decreto, au licentia iudicis, vel officii, alienandi de bonis suis, in eorum electione pro executione<br />

dictorum legatorum, et maxime alienandi de domo, et hortiva, quam specifica subiicit pro<br />

exequendo legato Missae pro singulo mense per annos quindecim, quatenus praedicti domini<br />

commissarii exequi negligerent. Quibus dominis commissariis pro suis mercedibus reliquit<br />

unum renensem in totum. Item iure legati, et particularis institutionis reliquit, et legavit dominis<br />

Bonae, Elenae, et Elisabeth eius pronepotibus ex quondam domino Petro nepote rainenses<br />

vigintiquinque pro singula partim in mobilibus, et partim in pecuniis pro omni, et toto eo, quod<br />

praetendere possent etc., termino annorum quinque post eius mortem etc.<br />

In omnibus autem aliis suis bonis mobilibus, et immobilibus, iuribus, et actionibus, generis<br />

cuiuscumque, ubicumque sint, et reperiri possint, suos sibi haeredes universales instituit,<br />

nominavit ore proprio, et esse voluit admodum rev.dum dominum Paulum, et dominum<br />

Sebastianum fratres, illius pronepotes ex quondam domino Petro Maroco eius nepote,<br />

aequaliter, et aequis portionibus, fideicommittendo dicto rev.do domino Paulo Maroco, ut quoad<br />

159


stabilia, haereditatem restituat post eius mortem ipsi domino Fabiano (sic), <strong>sive</strong> eiusdem filiis,<br />

aut filiabus etc. Si vero dictum Fabianum mori contigerit sine filiis masculis legitimis, et<br />

naturalibus, <strong>sive</strong> istis decedentibus intestatis aut sine filiis, substituit filias foeminas eiusdem<br />

Fabiani pro medietate bonorum stabilium, et pro alia medietate altare suum sancti Ioseph in<br />

ecclesia Drodi, cum obligatione super ista medietate celebrare faciendi singulo mense unam<br />

Missam pro anima sua in perpetuum: et hoc vulgariter, pupillariter, et per fideicommissum.<br />

Prout et si dictus Fabianus decederet nulla prorsus relicta prole substituit pro medietate dictum<br />

altare et pro alia proximiores ipsi domini testatoris, cum onere super portione altari relicta<br />

celebrare faciendi Missas singulo mense etc. prout supra etc. Iubendo, et expresse mandando<br />

quod illico post eius mortem fiat inventarium bonorum suorum stabilium, ut in dictis<br />

substitutionibus, et in casu earum appareat fundamentum bonorum in bonis. Et hanc affirmavit<br />

esse suam ultimam voluntatem, quam valere voluit iure testamenti, donationis cum causa<br />

mortis, codicillorum, aut cuiuslibet alterius ultimae voluntatis, quam melius de iure valere, et<br />

subsistere potest, et poterit, confirmando donationem factam altari sancti Ioseph in ecclesia<br />

Drodi missalis, et aliorum mobilium pro Missa celebranda antehac oretenus donatorum, et facto<br />

traditorum. Et ita omni meliori modo etc. Item reliquit, iussit, et mandavit iure legati, vel alio<br />

meliori modo quo etc., quod suprascripti domini haeredes sui teneantur subministrare alimenta<br />

Ioanni filio dominae Elenae eius nepotis, suscepto cum quondam domino Petro Prando Clarani,<br />

eumque educare, et docere litteras per annos tres post ipsius domini testatoris mortem, quatenus<br />

tamen post ipsam mortem non excedat aetatem annorum duodecim, cum intendat ipsum educari<br />

solum usque ad annos duodecim, et non ultra: ad quem effectum illum habet ad praesens apud<br />

se in domo dictus admodum rev.dus dominus Paulus Marocus. Quae alimenta tamen<br />

intelligantur esse recipienda in ipsorum dominorum haeredum domo, et unitim cum ipsis, et non<br />

aliter, alias, aut alio modo etc. Et si ante mortem ipsius domini testatoris ipse Ioannes Prandi<br />

excederet aetatem annorum duodecim, tunc, et eo casu legatum sit caducum, irritum et cassum<br />

etc. Ob quam educationem tam ante, quam post mortem ad annos usque duodecim intendit tam<br />

ipsum Ioannem, quam dominam Elenam eius neptem, esse tacitum, et tacitam de omni, et toto<br />

eo, quod praetendere possent quavis de causa, et maxime respectu assertae promissionis ultra<br />

dotem a patre ipsi dominae Eleae relictam etc. Quia quatenus aliquam praetensionem provocare<br />

intenderent, intendit et ipse dominus testator, quod haeredes sui possint petere alimenta, quae<br />

nomine suo ipsi Ioanni ad praesens suppeditata sunt, suppeditantur, et suppeditabuntur, et non<br />

aliter, alias, aut alio modo etc. Et ita etc. Rogans etc.<br />

L.+S. Ego Ioannes Franciscus Vivaldus publicus imperiali authoritate notarius, collegiatus,<br />

et cancellarius Arci, rogatus a dicto domino testatore scripsi, legi, et publicavi hoc testamentum,<br />

quod a suo originali protocollo exemplavi fideliter, et me in fidem subscripsi authentice, addito<br />

signo notariatus etc. Ad Honorem Dei.<br />

L.+S.<br />

I.F.V.A.N.<br />

Nota. In limine huius testamenti A.R.D. Franciscus Adelpretus Michelottus draudensis, qui<br />

vivit etiam hoc anno 1806 et inter scriptores laudandus est, notavit: Dal Libro de' morti di questa<br />

Cura di Dro N. 1 Car. 10 si rileva, che il testatore D. Antonio Marocchi morì li 19 maggio<br />

dell'anno 1664 in età d'anni 87. Pariter ibi est. Adì 14 agosto 1664. Io sottoscritto affermo, che li<br />

heredi del quondam molto rev.do sig. D. Antonio Marocho hanno sottisfatto alla carità di pane,<br />

e vino lasciata dal medesimo nel suo testamento: come anco sono etc. etc.<br />

Gio. Battista Thomasi curratto etc. (sic)<br />

Signum Ioannis Chrysostomi Tovazzi. Ego Frater Ioannes Chrysostomus de Auolano<br />

Ordinis Minorum Reformatorum Sancti Francisci, propria manu, ac fideliter descripsi<br />

testamentum istud ex authentico notarii Vivaldi, hac die mercurii 29 ianuarii Anno Domini<br />

160


Nostri Iesu Christi 1806 in conventu Sancti Bernardini apud Tridentum, et huic exemplo meum<br />

consuetum sigillum apposui 154 .<br />

A.M.D.G.<br />

Ante testamentum posui sequentia.<br />

Avviso<br />

Dal Libro de' morti della Cura di Dro N. 1, C. 10, si rileva che Donn'Antonio Marocco<br />

testatore infrascritto morì li 19 maggio 1664, in età di anno 87. Altronde poi si sa, ch'egli fu<br />

canonico della Collegiata di Arco, e della Basilica lateranese di Roma, familiare, e commensale<br />

di Urbano ottavo, il quale fu Papa dal 1623 sino al 1644. La copia autentica del di lui testamento<br />

fatta dal notaio Vivaldi, ora vedesi molto macchiata dall'acqua. Su di essa il curato Gio. Battista<br />

Tomasi notò che gli eredi hanno soddisfatto al legato del pane, e del vino etc. e che<br />

Donn'Antonio Botesi curato di Drena ha celebrato delle sante Messe per il predetto Marocco.<br />

1177. Anno 1782 si lesse ne' Fogli pubblici la lettera scritta dal papa Pio Sesto, durante la<br />

di lui dimora in Vienna, al vescovo di Brunn nella Moravia. Ella è questa.<br />

Al venerabile fratello Francesco vescovo di Brunn.<br />

Le vostre lettere de' 24 marzo, e primo aprile ci hanno cagionata una grave tristezza. Ella è<br />

pur deplorabile la risoluzione, con cui vengono quà, e là sradicati alcuni Ordini religiosi, ed i<br />

Religiosi, non meno che le sagre vergini scacciate da' loro monasteri. Ma ci sembra, che anche<br />

voi vi siate fatta una soverchia premura con quella dichiarazione, con cui liberate, ed assolvete i<br />

monaci Certosini nella vostra diocesi dalle loro leggi, e statuti, riducendoli alla condizione de'<br />

preti secolari, poiché questa generale dichiarazione, che senza consultarne la Sede apostolica vi<br />

è sembrata opportuna, a noi sembra quanto intempestiva, altrettanto pericolosa. Devesi in primo<br />

luogo procurare, che tutti rimangano nella loro vocazione, e che perciò si ritirino in altri<br />

monasteri, o del loro instituto, o anche di un altro più mite, dove rettamente conservino i voti<br />

solenni, co' quali si sono consacrate a Dio. Devesi uicamente aver cura della coscienza, e<br />

dell'eterna salute, non già delle cose umane, che voi dite aver avute di mira nell'affare de'<br />

monaci. Ciò significherete in nome nostro a quelli, a' quali si conviene, e confermateli nel loro<br />

proposito, se vedete che declinino. Qualora poi qualcheduno non trovasse ricovero, in questo<br />

solo caso di disgrazia permettiamo, che possa rimanere nello stato di prete secolare per quel<br />

tempo, che per sola necessità dovrà vivere in tale stato. Chiunque intanto deve vivere nel secolo<br />

si ricordi della sua vocazione: osservi quella disciplina, e vita regolare, che ha professata:<br />

custodisca diligenemente, e conservi li voti solenni, li quali debbono sempre restar fermi, ed<br />

immobili, e sarebbe senza dubbio un sacrilegio, se si derogasse in qualche cosa all'obbligo d'una<br />

purissima castità. Siano anche tutti amanti della povertà per quanto il permetterà il nuovo loro<br />

stato di vita, affinché possa in loro tralucere un animo immune, e scevro dalla cupidigia delle<br />

fallaci terrene ricchezze. Sieno finalmente obbedienti al vescovo, e portino sotto la veste un<br />

qualche segno della profesione Regolare, affinché si possa da ciò conoscere, che non sono<br />

spontaneamente sortiti dai chiostri, ma ne furono forzatamente rimossi, e discacciati. Eccovi per<br />

tanto venerabile fratello, il nostro giudizio, a cui dovete esattamente uniformare i vostri consigli.<br />

Da ciò potete anche intendere, che noi non saremo mai per acconsentire a quelli, che dimandano<br />

la dispensa dai voti solenni per legarsi in matrimonio o per abilitarsi a far testamento.<br />

Guardatevi per tanto a non permettere nella vostra Chiesa simili dispense, con le quali verrebbe<br />

a macchiarsi il decoro, e la bellezza della Chiesa di Dio. Né voi potete di vostro diritto ordinario<br />

accordarle, come rettamente pensate: né noi vi confermiamo il diritto, e podestà delegata di<br />

concederle. Abbiate per tanto sempre in mente il vostro sacerdozio, e state costante, impiegando<br />

le vostre incessanti preghiere appresso Dio per ottenere a noi un valido aiuto. Appoggiati a<br />

questa ottima speranza, diamo affettuosamente a voi, venerabile fratello, ed alla vostra greggia,<br />

l'apostolica benedizione. Vienna 12 aprile 1782, anno VIII del nostro Pontificato.<br />

154<br />

Libello titulum feci Testamento del 1664. Est pagg. 9 ultra paginam praemisam moniti, seu<br />

dell'Avviso. Videsis To. 7 epist. 3267.<br />

161


1178. Anno 1806, die 19 februarii prae manibus habeo folium huius tenoris: Anno<br />

millesimo septingentesimo decimo nono, die decimaseptima iunii Marmiroli. Admodum rev.dus<br />

dominus Ioannes Baptista Riviera cappellanus curatus baptizavit infantem natum ex Carolo<br />

Litterotti, et Barbara Corbellani iugalibus. Cui impositum fuit nomen Dominicus. Patrini<br />

duerunt Bernardus de Casalis, et Barbara de Bommassariis. Quos etc.<br />

Suprascriptuim exemplum ex libris renatorum huius ecclesiae parochialis s. Iacobi terrae<br />

Marmiroli identice fuisse exaratum omnibus et singulis ego infrascriptus testor, et sigillo, ac<br />

subscriptione indubiam fidem facio. Ex aedibus parochialibus Marmiroli hoc die 20 februarii<br />

1746.<br />

Ego Antonius Maltini archipresbyter 155 .<br />

1179. Anno, ac die ut supra, similiter prae manibus teneo literas sequentes: Inerendo al<br />

decreto del venerabile Diffinitorio sino dall'anno 1755 con cui veniva assicurato Domenico<br />

Litterotti, che mai per cagione o d'infermità, o d'altra naturale impotenza sarebbe licenziato dal<br />

convento, ma anzi anche in detti casi sarebbe e quanto al vitto, e quanto al vestito<br />

caritatevolmente assistito, inerendo, dissi, al detto decreto, ed avendo altresì considerazione alla<br />

fedele infaticabile servitù dal medesimo prestata a beneficio del convento, confermo io pure<br />

pienamente negli stessi termini l'accennato decreto, cosicché in qualunque caso, che egli<br />

s'infermasse, o si rendesse impotente, sia tra noi come per il passato con ogni carità assistito, e<br />

soccorso: e per maggiore corroborazione di tutto ciò appostovi il sigillo della Provincia di<br />

propria mano mi soscrivo. Dal nostro convento di s. Bernardino di Trento 2 settembre 1770.<br />

L.+S. Fra Daniele da Cavalese<br />

Ministro provinciale.<br />

Nota. Eumdem Dominicum in suum servum sanum, et infirmum habiturum scripto<br />

promisit die 27 augusti 1770 Petrus Baldus Aldeni, subscribente presbytero Leonardo Baldo<br />

aldenensi.<br />

Sedici giorni dopo l'ultimo documento (1179) il 5 marzo 1806 il P. Giangrisostomo<br />

(Giuseppe) Tovazzi da Volano, autore di questi cinque volumi del <strong>Compendium</strong><br />

<strong>diplomaticum</strong>, lasciava questo mondo; era nato il 23 novembre 1731.<br />

Gli ultimi due numeri furono aggiunti dal P. Vincenzo Maria (Giovanni Vincenzo)<br />

Keller da Cles. Vedi introduzione.<br />

1180. Mense februario anni 1809, ill.mus dominus Benedictus comes Giovanelli<br />

tridentinus commodavit mihi Fratri Vincentio Mariae a Clesio sequens documentum originale<br />

teutonicum describendum continens privilegiorum tyrolensium corroborationem factam a<br />

Ludovico bavarico imperatore an. 1342, sigillo cereo pendente.<br />

Wir Ludwig von Gotts gnaden Römischer Keis ze alle zeiten mev des Riches bekennen un<br />

tun kunt alle den die disen brief sehen hörnt oder lesent. Gwas brief der hochgeborn Ludwig<br />

Marchgraf ze Brandenburg Pfallenzgraf bei Rin, Herzog ze... unde des heiligen Römischen<br />

Riches Oberster Kamer, unser lieber... und Fürst den Lüten, die in der Graffschaft ze Tyrol<br />

gesezzen sint si sein Geistlich oder weltlich, Edel, oder unedelm Burg, Armen, oder Richen,<br />

sowie se genant sint geben hat, umb bestätnüzzn brief gewohnheit un ere, daz daz uns gut wille<br />

und gunst ist. Und geheizzen och daz also stat ganz und unzerbroochn ze behalten, und dar wid<br />

nicht ze komen. bei unsern Keiserlichen genaden und triwn, und bei den ayol den wir dem<br />

heilgen Riches gesworn haben. Mit urchund diss briefs, den wir dar übergebn habn versigelt<br />

mit unsern keiserlichen Insigel das gebn ist ze München, an dem nächsten Montag vor unserns<br />

ffrauen tag ze Liechtmizza. Nach Christus geburt drinzehen hunder iar, und in dem zwei und<br />

vierzigistem iar. In dem Acht undzweinzigstein iar unsers – ichs und in dem fumfzehende des<br />

keisertums.<br />

155 Vide supra num. 1167.<br />

162


1181. Die 22 aprilis 1809 accepi sequentes compositiones exaratas saceculo XVII in<br />

honorem s. Simonis innocentis martyris tridentini, quas inserendas merito occasionis praesentis<br />

putavi, cum 23 huius anni celebretur in dioecesi festum eiusdem Sancti; excidente in dominica<br />

tertia post Pascha; ac sub vesperam sabbati praecedentis mirabile Dei Optimi Maximi auxilio,<br />

Sanctorumque nostrorum visibile protectione expulsis Gallis in opem bavarici regis plurimis<br />

copiis Tyrolim invadentibus, fausto omnino austriaci imperatoris phalangas Tridentum summa<br />

totius urbis acclamatione sunt ingressae.<br />

Presaggio per la città di Trento<br />

contro li tre flagelli di peste, fame, e guerra sul patrocinio<br />

Dell'innocente martire s. Simonino.<br />

Se d'Antropo fatal la mano ultrice<br />

Altrove feritrice<br />

Falce rotando ogn'or cruda, ed acerba<br />

Le reggie, le città popola d'herba<br />

E nel tragico stato<br />

Di funebre apparato<br />

Squalido, tetro il tutto<br />

sol'ha faccia di lutto:<br />

Trento, giubila, festeggia;<br />

Ne’ temer alcun malore;<br />

Simonino il Protettor<br />

Tutto può nel ciel regnante,<br />

Ch'è di merito gigante.<br />

Se d'Aletto al furor, che i crini ha d'angue,<br />

Altrove il tutto langue<br />

O per colpa di chi disperde il grano,<br />

O per colpo di tempo iniquo e strano;<br />

Così che 'l Cornucopia<br />

Solo ricco d'inopia<br />

Ogni cuor, ogni seno<br />

Fa di sé venir meno:<br />

Trento, giubila etc. ut supra.<br />

Se di Marte crudel ferro funesto<br />

Altrove miete infesto<br />

Con la Vita l'haver, l'alma, l'honore,<br />

E manipoli fa sol di terrore;<br />

All'hor che si dirocca ogni casa, ogni rocca,<br />

E per sino del tempio<br />

Si fa barbaro scempio:<br />

Trento, giubila etc. ut supra.<br />

Così devotissimo implora<br />

Il Quartier di s. Pietro.<br />

In Trento. Nella stamp. episcopale privilegiata di Giacom Antonio Vida.<br />

Con licenza de' Superiori. 1675.<br />

Al Glorioso Martire Innocente Simonino<br />

La chiesa di s. Pietro di Trento<br />

Per l'honore che ha di custodire il di lui Santo corpo.<br />

Madrigale.<br />

La vostra Salma invitta,<br />

163


Prode Fanciul, che qui lasciate in pegno<br />

Da mille aghi traffitta,<br />

Per l'Empireo Regno<br />

Un Ciel si fa di tanta stella adorno,<br />

Quant'hebbe Piaghe intorno.<br />

Hor dunque un Ciel depositato in terra,<br />

Per piover, come fa, gratie divine,<br />

Toccava ben, se 'l mio pensier non erra,<br />

Per chiudersi, ed aprirsi<br />

Alle Chiavi di Pietro et custodirsi.<br />

In Trento, Per Giacom'Antonio Vida, stamp. Episcopale.<br />

Con lic. de' Superiori. 1675.<br />

====================================================================<br />

Finito di trascrivere il quinto volume: 31 marzo 2003; finita la correzione di tuttti i documenti<br />

il 6 luglio 2006. La trascrizione del primo volume era stato iniziata nel giugno 2002.<br />

P. Remo Stenico<br />

164

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!