Untitled - Universidad de Málaga

1-...,ir„:..OX/çл

B E A T I 

ÀLPHONSI LIGORII 

OLIItt EPISCOPI S. AGATHiE GOTHORUMC 

ET RECTORIS MAJORIS CONGREGATIONS 

SS. REDEMPTORIS 

T H E O L O G I A MORALIS 

IN COMPENDIUM REDAGTA 

ET IN DUO VOLUMINA DISTRIBUTÄ 

OPERA ET INDUSTRIA 

ANDREA GALANI PRESBYTERI 

Ad usum Theologia» Oamlidatornm. 

VOLUMEN SECUNDUM 

B ÄS S ANT 

SUIS TYPIS REMONDINI ED1DI3? 

18 01

BIBLIOTECA UNIVERSIDAD DE MALAGA 

6104462423

INDEX LIBRORUM 

TRACTATUUM ET CÂPITUM 

IL VOLUMINIS 

LIBER IV. 

e -speciaìibus obligationibus un ins CUJUS que 

Status . 

TRACTATUS I.: 

De Satu Religioso . 

CAPUT I. De natura, & Mì-Sitùonibtts status 

Religiosi. Pag. u 

CAP. II. De Votis Rsligiosis. 5. 

CAP. IH. De Us, 'qui possmt ingtedi Reh* 

•gionem, & de Apostat is, & ejeSis . li 

TRACTATUS II. 

De Strau Clericorum . 

CAPUTI. De Beneficio Ecclesiastico. 20 

CAP. II. Qua dotes requirantur in eo, cui Beneficiarti 

confer tur ? 26 

CAP. III. Quot modìs Beneficia amittantur ? 5a 

CAP. IV. De Horts Canonicis . 45 

CAP. V. De disposittone fruBuum Beneficiorum 

. 43 

CAP. VI- De aìiìs obligationìbus Clericorum. 5o 

s 

TRA-

4 

TRACTATUS III. 

De Officio Judicis, Advocati, & aliarum 

personarum ad Judicium speßantium. 

CAP. I. De potevate, & officio Judicis. 5a 

CAP. II. De Officio advocati. 

CAP. III. De Officiis Referentis, Secretarli, 

Notarii, CS 1 

Procuratoris . 58 

CAP. Iv". O? Accusatore. 6o 

CAP. V. D

CAP. V. De peccati* capitalibus, ac nominatim 

de superbia , & avaritia. 98 

CAP. VI. De aliìs qv.inque peccatis capitalibus 

• 101 

L I В E Pi IV. 

De Sacramenti*. 

TRACTATUS I. 

De Sacramentis in genere 

СДР. I. De natura Sacramenti nove legis. 108 

CAP. II. De necessariis, ut Minister licite 

confidai Sacramentum . ИЭ 

CAP. Ш. De suscipicnte Sacramentum. 121 

TRACTATUS IL 

De B.rptismo , Ö>" Conßrmamnc . 

CAP I. De Baptismi essentia, ф condì tionibus. 

125 

CAP. II. De ministro Baptismi. I5I 

CAP. III. De suscipiente baptismum . 134 

CAP. IV. De effeäibus baptismi, & ritìbus 

ab Ecclesìa prxscriptis . l3g 

CAP. V. De Sacramento Conßrmationis . \l& 

CAP. VI. De Ministro Confirmationis, & subjeEìo 

ejusdsm . 

T R A C T A T U S III. 

De Eucharistia. 

CAPI. Denatura, & essentia Eucharistie. l/;Q 

CAP. П. De Ministro, & subje&o Eucharistie 

. 158 

CAP.

CAP. III. De corporis àispositionibus ad "Eucbar 

isti ara , & de ipsii'.s effe&is . 165 

CAP. IV. De Miss/e Sacrificio. log 

CAP. V. De viofatione Ecclesia, reconciliatione 

, & execrqtione . I 7^ 

CAP. VI. De Missa application , & stipendio 

. ^ _ 179 

CAP. VII. De iis, qua; ad celebrandum re quir 

untar. 28(3 

TRACTATUS IV. 

De Sacramento Pcenitenti.e . 

CAP. I. De essenti-i Sacramenti Posnitentia. 192 

GAP. IL De Contrizione. iy6 

CAP. III. Reliqua de dolore, & proposito. 207 

CAP. IV. De Confessione. 220 

CAP. V. De SatisfaEìione . 2DI 

CAI'. VI. De SatisfaEìione per Indulgentias. 2.42 

CAP. VII. Ds Ministro Sacramenti Pontitemi* 

. 2_4? 

CAP- Vili. De peccatorum rcservatione . 2'32 

CAP. IX. De Sigillo Confessioni* . 261 

APPENDIX De Sollicitatione . 267 

TRACTATUS V. 

De Extrema UnSione , & Ordine. 

CAP. I, De Sacramento Extremee unBionis. 272 

CAP. ]J. De Sacramento Ordinis . 279 

CAP. Ili. De ministro Ordinis . 281 

CAI'. IV. De iis, qua in Ordinando requiruntur. 

2.85 

TRA-

TRACTATUS VI. 

Di Sacramenta Matrimonii * 

CAPUT I. De Sponsalibus . 278 

CAP. II. De dissolutione sponsnlium , 294 

CAP. Ili. De-'natura matrimonii secundum se. 299 

CAP. IV. De usu matrimonii. 004 

CAP. V. De coba'oitatione , & divortio conjugum. 

• oog 

GAP. VI. De impedimentis Matrimonii, & 

priesertim de impedientibus tantum. 016 

CAP. VII. De impedimentis matrimoni wm dirimentibus 

. 020 

GAP. VIII. De revalidando matrimonio, & 

impedimenti dispensation? . 00y 

LIBER VIL 

De Censuris Ecclesiasticis, 

& irregularitate . 

T R A C T Á T Ü S I. 

De Censuris in genere . 

CAP. f. Quid

8 

CAP. TJI. De Suspensions , degradations, ac 

depnsitione. 5j() 

CAP. IV. D.y imerdifto. 58^ 

CAP. V. D? Irregularitate in genere . 588 

CAP. VI. De irrbgularitatibus e- deliElo. 5c)5 

CAP. VII. De irregularitatibus ex defeEiu. 098 

APPENDIX De damnatis ab Ecclesia propositimibus. 

4°6 

Secret a Apostolic a ad mores speElantia incompendium 

vedrMa.. &22.

LÍBER IV« 

De olligationìlus specialisms wiiiiscujusqne 

Status . 

TRACTATDS PRIMUS 

De Statu Religioso « 

CAPUT I. 

De natura, & obligationibus Status Religiosi « 

1. Quast, i. Quid est status Religiosus? R. est 

stabile, & perpetuum vivendi institutum, ab Ecclesia 

approbatum, tendens ad Christianam perfectionem 

per vota perpetua; castitatis, paupertatis, 

& obedientis . Hinc ad essentiam Religionis tria requiruntur: 

i. est Ecclesia; approbatio ; licet enim 

ordines reguläres olirti ab Episcopis adprobari possent, 

postea tarnen in Cono. Lateranensi sub ìnnoc. 

ili. statutum est, ne nova institueretur Religio, nisi 

a Rom. Pontifice confirmata, 2. tria vota substantial 

, qua; tamen non est necesse, ut sint solemnia, 

sed possunt esse tantum simplicia, ut declaravit 

Greg. XIII. in Bulla ascenderne Domino. Denique 

traditio, facta Superiori, qua quis se Deo consecrat 

in perpetuum sub regula ab Ecclesia approbata, 

Unde non sunt Religiosi, qui edito voto perpetui; 

castitatis, obedientiam vovent Confessarlo ; 

cum ita non subjiciantur jurisdictioni spirituali, qua; 

a Deo per ejus Vicariuni oriri debet. 

2. Quast. 2. An Religiosus ad Episcopatum assumptus 

maneat a votis absolutus? Quaestio non est 

de voto Castitatis, quo certe obstrictus remanet tallone 

Ordinis. Quoad alia, affirmant aliqui cum 

Lìg. Comp. Tom, II. A So-

2 Lib. VI. Tract. L 

Soto, Medina, & Vasquez, probantque ex Can. 

statutum 18. ubi dicitur; Monachus, quern Cano- 

-mca electio a jugo Regula Monastics professionis 

absolvit, & sacra Ordinatiti de Mor.acho Episcopio?! 

facit &c. Qua; tarnen verba de sous electis, 

non de ipsa votorum substantia intelligunt communiter 

DD. Theologi, qui docent cum S. Th. eos 

non absolvi a votis, nisi inquantum ipsorum obscrvatio 

repugnat muneri Episcopali. Ratio autem 

est, quia Religiosus, factus Episcopus, manet Religiosus 

ut fatentur omnes, & satis ostendit ipsa 

obligatio defercncìi riabituili ex c. Clerici de -vita, 

& ban. Cleric, ergo manet obstrictus votis, qua; 

sunt de essentia religionis. Accedir, "talia vota, cum 

shit personalia, comitari personam ipsam, quantum 

novus ejus status id ferat. Ita D. Th. 2. 1. q. 

88. Idem habet aliis in locis, ex quibus deducitur : 

j. Episcopos Reguläres non' posse de ullis bonis 

testari. 2. non posse bona Ecclesia; libere impendere 

, nisi ad sui, & familix sua; sustentationem, 

& ad eleemosynas, & alios pios usus. 

5. Et quamquam obedire Praslatis non teneantur, 

nec ad observandam Regu'am sui ordinis, nec peccent, 

iìiam iransgredientes ; ex quadam tarnen honestatis 

ratione debent se iIli conformare , quoad vita; 

Episcopalis ratio permittat. Ab aliis autem volis 

Ordinis sui, prater substantialia, omnino liberi 

sunt, ut notant Saimant. & alii. Atque id quod 

de Religiosis Episcopis dictum est, intellectum vohirnus 

de Abbatibus, primam Dicecesim habentibus 

cum jurisdictione Episcopali. Non ita se res habet 

in Regularibus ad Parochos assumptis; hi enim & 

tenentur gestare vestem Religiosam, & servare Regulam 

in omnibus, qua; cum ipsorum munere stare 

possunt. Alicubi tarnen consuetudo obiinuit, 

ait Laymanus, ut in rebus ad disciplinary Ecclesiasticam 

pertinentibus, & in plerisque aliis soliEpiscopo 

stibiiciantur.. 

5. 'Quast. 3. Qusnain requirantur conditiones, 

ut pruìessio reügioea sit valida? R. tres : 1. est 

apri-

De Statu Religioso, 3 

sptituuo voventis, scilicet ut decimum sextum astatis 

annum expleverit, annumque integrum probationis 

exegerit, ncc ullnm habeat substantiate impedimentum, 

ut ördinem profkeatur. Quoad moniales 

autem Tridentinum statuit, ut non suscipiant vestem 

Regulärem ante 12. annum completimi. Exploranda 

est etiam voluntas puellarum ab Episcopo, vel 

ejus delegato, etiam in Monasteriis exemptis; quas 

tarnen conditio obligat quidem sub gravi, sed o« 

mnino necessaria non est ad valorem professionis „ 

2. conditio est mutuus consensus tum subditi voventis 

, tum Prelati acceptantis, idque fit communitet 

cum approbations majoris, vel prsecipuae partis Comrnunitatis 

secundum cujusqueOrdinis statuta. 5. est, 

ut professio fìat omnino libere, & sponte, nullo 

cogente gravi rnetu etiam reverenti^, nee importus.is 

precibus, & blanditiis; ha:c enim omnia, vel 

singula, attenta persons conditione, possunt rnetu 

m incutere, & irritare professionem. Processus 

autem intra quinquennium potest reclamare, ut tulliani 

probet professionem snam , secus vero elapso 

quinquennio post pacificarti professionem. Causa; 

autem nullitatis agnoscenda? sunt a Prelato regalari, 

& simul ab Ordinario pro viris ; pro feminis a 

solo Ordinario, si monasterium sit ipsi subjectum ; 

si vero sit exemptum, ab Ordinario simul, &. Prelato 

Regulari. Vide alia in Bulla Bened. XIV. qua: 

incipit : Si datarti homìnibus . 

6. QtìiKst. 4. Ad quid teneatur Religiosus vi sua; 

professionis ? li. teneri ad progrediendum aliquo 

modo in via perfectionis, licet non teneatur esse 

perfectus. Porro debet studere perfection! propria; 

sui status per vota subsrantialia. 2. per alia pra> 

cepta Ordinis sui peculiaria. 3. per custodiam sua; 

regular Quando autem graviter peccaret Religiosus 

contra Obligationen! tendendi ad perfectionem, non 

'eodem modo ab omnibus explicatur. Certum est, 

graviter peccare, qui ex contemptu transgreditur re» 

gulas, etiainsi levein , aut nullam culpam per se 

inducentes. S. TIi,, Suarez, & omnes communiter. 

Cer-

4 Lib. IV. Tract. I. 

Certuni item est, eum graviter peccare, si suo exemplo 

aliis sit scandali occasio, & induca! ad relaxationem. 

5. si apud se statuât nullo modo curare 

perfectionem, cum ex vi professions tcneatur 

servare simm statum. 

6. An autem graviter peccet Religiosus, qui veìit 

quidem servare vota, & prœcepta sub gravi obiigantia, 

ceteras autem régulas, & consuetudines 

non curet, sed libere transgrediatur ? Prima sententia 

satis probabilis affirmât, quia ipsum propositum 

non curandi de regulis secum fert virtualem ipsarum 

contemptum. Secunda tamen communior sententia 

negat cum Suarez, Valent. &S. Th. quœst. i68. art. 

g. ubi mortalis peccati solum damnât Religiosum, 

cum ex contemptu regulam transgreditur, vel agit 

contra regulam, aut Prelati expressum prœceptum 

obligans, ut intelligitur, sub gravi. Nam Religiosus 

paratus servare prœcepta , qua; respectu aliorum fidc-lium 

non sunt nisi Consilia, aliquo modo videtur 

tendere ad perfectionem . Nec obligatio ad procurandomi 

perfectionem inducit novam obligationem prêter 

illam, quam secum ferunt media, seu instrumenta 

aut giavia przeepta, & ìevem, si sint Consilia aut 

regulœ leviter obligantes. 

7. Notant tamen DD. eum, qui ita paratus sit, 

ex aliis capitibus raro a gravi peccato excusandum, 

turn propter periculum transgrediendi vota substantial, 

turn ratione scandali, turn propter damnum 

ordini suo imminens ex disciplina; relaxaîione. 

Notant pariter gravis culpa; reum fore Prelatura, 

qui ita negligat corrigere levés culpas, ut 

ex ejus negligentia oriatur gravis relaxatio. Unde 

îenetur subditorum defectus in commune damnum 

vergentes non solum punire, sed etiam inquirere, 

ut docet S. Th. 2. a. q. 35. a.. 2. ad 4- prudenter 

tamen, & absque nimia sollicitudine, plura dissimulans, 

& pauca castigans, ut ait S. Rernardus lib. 

de Consid.

De Statu Religiosa $ 

C A P U T II. 

De Votis Re/igiosis. 

8. Quast, i. Ad quid teneatur Religiosus ex veto 

paupertatis? R. nihil habere proprium, hoc est, 

non habere dominium, vel certe liberam facultatein 

circa bona temporalis, ut constat ex c. Non dicatis 

12. q. I. z. monachi. Itaque religiosi solemni ritu professi 

se abdicarunt omni dominio rei cujusque temporalis, 

& cujuscumque juris adiilud, & facilitate uteridi 

re qualibet predo asstirnabili, sine permissione Superioris. 

Retinent autem jus, & dominium bonorum 

spiritualium, honoris, fama;, &similium, uti& 

eligendi, presentando conferendi reguläre beneficiurn, 

ut doeet S. Th. 2. 2. q. 186. art. 7. In iis autem Religiosis, 

qui solemnia vota nondum emiserint, manere 

potest dominium rerum temporalium , ut vocanc 

radicale, noti tarnen' jus actuate de i 11 is pro suo arbitrio 

utendt, in cujus abdicatione essentia religiosa: 

paupertatis consistit » 

9, Profecto non repuguat voto paupertatis, Reis— 

giosos habere bona in communi, sive mobilia, sive 

immobilia, ut declaravit Trid. Sess. 25. de Reg, 

An autem privatus Regularis possit habere pecuiium 

cum facilitate superioris, res est utriuque controversa. 

Sunt qui negent illud esse licitum tuni 

ex jure antiquo, tum ex jure novo Trident, utpote 

repugnans essentia; paupertatis. Ahi concedunt, 

vetitum quidem jure antiquo non esse, sed esse prohibitum 

a Trid. Ita Suarez T.5. de Relig. Tr. 8. c. 14, 

Vasquez, Salmant. & alii. Nemo tarnen acrius adversus 

peculia invchitur, quam P. Concilia in opusculo 

de Disciplina Apost. Monast. ubi Reguläres 

, vel minimum peculium haberites vocat hlios 

ira;, filios perditionis, &c. Jam vero fundamentum 

pra;cipuum hujus sententi^ sunt verba Trid. Sess. 

25. c. 2. de Regul. Nemini igitur Regularium tam 

vinrttm, quam mulierv.m liceat .... tanquam propria 

,

8 Lib. VI. Tract. 1. 

pria, nut etiam nomine Conventus possedere, & 

tenere, sed st at im Superiori tradantur, Convert* 

tuique incorporentur. Nec deinceps liceal Superioribus 

bona stabìlia alieni concedere, etiam ad usumfruetum, 

vel usum , administrationem , aut 

eommendam. Administratis autem bonorum Monasteriorum, 

seit Conventuum ad solos Officiales eorundem, 

ad nutum Superìoris amovibiles , pertineat. 

Mobilium vero usum ita superiores permitiant, 

ut eorum supellex statui paupertatis, quam 

•professi sunt, conveniat, & cet. 

10. Quibus Concilii verbis videtur omnino Religiosis 

interdictum habere peculium stabile, nec posse 

Superiores concedere subditis facultatem hujusmodi. 

Nihilominus alii censent hoc decreto nihil novi 

juris esse statutum, sed confirmatum esse jus antiquum 

, quod Regularibus prohibetur libera peculii 

administrate absque facilitate Superioris, & Superior 

ìllam dare prohibetur sine justa causa, & cum debita 

dependentia, in qua stat tota essentia pauperlatis. 

Héec mihi interpretatio non placet, licet gravibus 

*alioqui probetur DD. Verum ratione consuetudine 

, quK hodie viget in inultis Ordinibus, 

puto, rigorem Concilii ita esse usu temperatum 8 

ut liceat, saltem in Monasteriis non reformatis, 

permittente Superiore, peculium habere ad usus 

nonestos , modo Religiosi sint parati bona a se 

abdicare ad nutuin Superioris, si tarnen il lis aliunde 

subveniatur juxta reguls consuetudinem ; alias 

non tenentur dimittere. Hac ratione Card. Bellarmino 

excusavit Moniales, qua; ex consuetudine legitime 

prsescripta vitam communem non observant, 

ut refert Milante . Et quoad bona mobilia 

confìrmavit Clem. Vili. an. 1602. & in suo Brevi 

Innoc. XI. 1661. 

11. Quast.-2. An, & quando peccet Religiosus 

contra votum paupertatis? R. in universum loquendo, 

contra paupertatem peccat Religiosus, qui dat, 

accipit, vel mitur quacumque re temporali absque 

faeultate tacita, vel expressa Superioris. Nihil enirn


bere, vcl tractare potest tanquam proprium, hoc 

est pro libito, & arbitrio suo absque notitia, & 

permissione Prelati. Constat ex Tridentini verbis 

nuper allatis, & ex usti Ecclesia:. Constat item ex 

jure Can. Nam Innoc. III. c. 6. de statu IVIonach, 

ait : prohibemus districte in virtute obediential , 

sub obtestatìone divini judtcii, ne quis Monacborum 

proprium aliquo modo possideat, &c. Et S, 

Aug. ep. 109. non dicatis aliquid proprium, sedsint 

vobis omnia communia .... Quod si aliqi'.a ( monialis 

) rem sibi collatam celaverit, furti judiao 

iondemnetur. Hinc pariter peccat contra votum. 

paupertatis Religiosus, qui rem in alios usus expendit, 

quam sibi permissos, aut rem dcsttuit, vel 

amittit per gravera negligentiam, cum solum habeas 

usum rei, eumque precarium, quandiu, & quomo» 

do Superiori videatur. 

12. Peccaret item, si quid absconderet, ut illud 

libera; Superioris disposition! subduceret. Nec 

Procurator, (Economus, administrator, aliusve inferior 

Pralatus quicquam potest expenderé , nisi 

juxta id, quod statuta, vel consuctudo ordinis, vel 

voluntas Superioris postulant. Nec vero Prxlatus 

potest dare subditis facultatem aliquid expediendi, 

nisi in usus utiles, & honestos, alioquin nulla fo~ 

ret facultas, & restitutiont obnoxia. Nam superior 

non est dominus, sed administrator bonorum 

Monasteri!, nec aliam in ea habet potestatem , 

quam earn, quam ordo ipsis, & Cañones concedunt, 

a quibus expresse prohibentur omnia superflua, 

ex Clemen. 1. de statu Mon. Quod si Pra:latus 

det generalera subdito licentiam ad expendendam 

aliquam pecunia; summam , ille nequit expenderé 

nisi in usus honestos ; si vero consumai in re 

turpi, aut superflua, non modo peccat contra paupettatem, 

sed tenetur ad restitutionem. Ita communis 

, & probabiüor sententia, qua; in Superiore 

non agnoscit ullam potestatem permittendi usum 

pecunia;,^ nisi restrictum ad honestos usus. Sunt 

tarnen qui a restittttione excusent tarn dantem, quar$ 

ac-

8 Lib. IV. Traili. 

accipientem, validamque censeant donationem , sed 

illicitam. Ita Lugo cum Bannez, Suarez, aliisque 

TT. 

15. Quast. 5. Quaenam quantitas requiratur ad 

peccatum grave contra paupettatem ? R. communis 

sententia docet, earn quantitatem, quae reddit furtum 

grave , reddere grave peccatum in materia paupertatis, 

& faceré sacrilegium , & furtum contra 

justitiam . Qui enim de re temporali sine facúltate 

disponit, usurpât rem alienam, vel ejus usum, invito 

domino, vel administrator, qui vices gerii 

Domini, nempe Monasterii. Nam ut ait S. Basilius 

in Const. Mon. c. 34. Furtum est privara possessio..,. 

Societatis enim expilatio est rei cujuscurr.» 

que , & undecumque in privatum us urn revocatio » 

Hinc Religiosus, qui saepius minuta furta committit, 

reus est peccati gravis, cum ista furta ad gravera 

pertingunt quantitatem , si ea acceperit cum arumo 

perveniendi ad materiam gravera , aut earn 

ss attigisse animadvertat, ut de furto dictum est. 

Quamquam Salmant. & alii majorem in his funis 

minoribus requirunt quantitatem, ut magna censeatur 

v. Imo in- rebus esculentis censent, ea minuta 

furta non evadere mortale peccatum ex prœsumpta 

Superiorum tolerantia ; nisi a Religioso reserventur, 

aut sint de re pretiosa, & extraordinaria, vel cum 

gravi Ccenobii detrimento, ut notât Suarez. Vide 

hic nostrum Auctorem , diversas opiniones de isto 

argumento explanantem . 

i4. Quast. 4. Quando intelligatar tacita «Pralati 

licentia, excusans a peccato? R. 1. cum Prœlaîus 

sciens subditum aliquid accipere, retiñere, aut 

expenderé, non prohibet, cum facile possit. 2. cum 

in aliquo ordine viger consuetudo accipiendi res aliquas 

sine facúltate Prelati, isto non reclamante-. 

5. cum Prslatus donat subdito, vel danari pcrmittit 

imagines, rosaría, vel quid simile, sciens, eis 

ad proprium usura non indigere, praisumitur dare 

simul facultatem aliis distribuendi. Monet tamers 

Lessius, id non prassumendum nisi in rebus minimi

De Statu Religiosa, 9 

mí' momenti, prassertim in domibus, ubi viget disciplina 

. Porro licentia prtesumpta, & interpretativa 

non habet locum, nisi cum res urget, & Superior 

est abseits. Addit autern Suarez, subditum 

ita accipientem debere postea, si commode possit, 

rem Prelato manifestare, ut deinde licite possit eam 

retiñere. 

i5, An autcm peccarci graviter Religiosus, rem 

accipiens, vel alienans ex sola facúltate prajsumpta, 

vel interpretativa Superioris, acriter controvertitur, 

Ctrrum est, i, eos ut plurimum a veniali culpa 

non esse liberos, si superior adiri possit; il Ig enim 

invitus est saltern quoad modum. 2. has licentias non 

esse facile praesumendas, nisi habeatur certitude quidam 

rnoralis, qua; quidem raro, aut nunquam habetur 

in rebus magni momenti. 5. non omnia, qux 

a Prcelatis non prohibenturab ipsis tacite approbari, 

cum sxpe cogantur tolerare plura, qua; ipsis 

displicent, ob timorem qua:relarurn , aut alteráis 

gravioris mali. His positis, DD. a gravi culpa excusant 

subditum de re aliqua libere utentem, si voluntas 

Superioris praisumatur d'e presenti, ex volúntate 

attuali, vei virtuali ipsius. Imo secundum alios 

graviter non pcccabit, si noverit Superiorem ita 

esse affectum erga ipsum, ut si rem sciret, libenter 

facu'.ratem concederet, aut certe non repugnaret- 

Nihilomlnus Sanchez, Lugo, Salmant. aiiique docent, 

peccati contra votum paupertatis ab eo, qui 

utitur re aliqua ex sola presurapta licentia de futuro, 

scilicet, presumendo, quod superior annueret, 

si sciret; sicut in aliis rebus, v. g. ad extipieudas 

Confessiones, vescendum carnibus die vetito, 

non satis est facultas, qua; daretur, sed opusest 

, ut re ipsa detur. Nec Superior dici tunc potest 

invitus quoad modum tantum,. sed etiam quoad' 

substantial^ , ut ait Lessius ; tenetur enim ex officio 

cavere, ne subditi rem arbitrio suo disponanr 

ante petitam , & obteutam facultatem, cum id exígat 

otdo disciplina; . 

rg. I-Ltc quidem illi probabiliter : contraria ta- 

A. :>, men

io Lib. IV. Tract. 1. 

men sententia mihi videtur xque, ve! magis proba» 

bills, eique adherent Navarrus, Toletus, Suarez, 

Holzman , estque expressa D. Th. in 4. d. i5. q. 

4. docentis, non esse proprieturium Religiosum, 

qui donat ali quid, spem ponens in ratibabitione 

Prtelati. Ratio est, quia voto paupertatis solum 

repugnat rei dispensario, facta nomine proprio, & 

a Superiore independens, qualis certe dici nequit 

ea, qua; fit ex prassumpta ejus facultate. Sic ex 

lib. 26. §. 7. de furto constat, non esse reum furti, 

qui accipit aliquid, probabiliter putans Domirum 

consensurum, si resciret. INec obstant aliata 

»iuper excmpla, in quibus agitur de valore Confessionis, 

& de potestate vescendi carnibus, qua; requirunt 

actualem jurisdictionem , & dispensationem; 

at in nostra hypothesi honesrasactionis non pendet 

ex valore ejus, alias non sufficeret virtualis, & 

tacita licentia Superioris, ut non sufficit ad valorem 

absolutionis. 

17. Notanda hie aliqua, scitu necessaria: 1. Licet 

non possit lìcligiosus nec tcstari, nec donare, 

nee remittere sibi debita, vel legata, quorum jus acquirit 

Monasterium, potest tarn en recusare munera 

sibi oblata, cum votum non obligetad acquirendum: 

peccare tamen potest contra charitatem, impediendo 

bontim sui Ordinis, prasertim si" Monasterium sit 

pauper. 2. Religiosus extra claustra vivens potest ad 

libitum suum in usus honestos expendere quicquid 

illi superest ex victu, & vestitu , quando certa sibi 

quantitas designatiti secus vero si omnia sibi a 

Monasteries necessaria suppedirentur, nulla certa definita 

quantitate. In multis tamen Monastcriis perixittit 

consuetudo Religiosis, partem victus illis designati 

erogare pauperibus, vel amicis pro suo arbitrio. 

5. in his, qua; ad paupertatem spectant, habenda 

est ratio consuetudinis uniuscujusque Ordinis; 

quod enim in uno permittitur, in alio sape reprobatur 

; in strictioribus autem non admittuntur facultates 

quidam generales, & tacita;, qua; in aliis 

mitigatis tolerantur-N.

De Statu Religioso, ti 

18. Quast. 5. Ad quid obliget votum Castitatis ? 

R. ad abstinendum ab omni actione, & delectatione 

venerea, tum interna, tum externa voluntaria„ 

Itaque peccans Religipsus in re venerea, duo peccata 

committit, alteram luxuria;, alteram sacrilega, 

ütrumque in Confessione exprimendum . 

19. Quest. 6. Ad quid teneatur Religiosus ex voto 

obediential? R. Inter vota religiosa prascipuum est 

obedientia , nam ut ait D. Th. 2. 2. q. 104. sine hoc 

•uoto nemo religiosus erit, sub hoc cadunt omnia a-, 

Ha vota. Quare in nonnullis ordinibus Religiosus profitetur 

sub hac formula : voveo obe dienti am secundum 

regulam , in qua alia vota continentur . Hinc omnh 

Religiosus ex vi sua; professionis tenetur parere Superiori 

in omnibus, qua; sunt secundum rc-gulam , hoc 

est, ut D. Th. explicat in his, qua; continentur in 

regala, & in his, sine quibus impleri nequeunt in 

Tegula contenta ; ut etiam in pcenis a Superiore inflictis 

propter peccata contra regulam. In quibus 

transgrediens mandatum Praelati peccar graviter, si 

Pra;latus intendat graviter obligare : exptimitur autem 

talis mens Superiori»;, cum prscipit in nomine 

J. Christi, -vel in virtute S. obedientia , -usi sub 

poena peccati mortalis , aut Kxcommunìcationis * 

Dum aliter pracipit, ejus mandatum solum obligat 

sub veniali, nisi alias res, qua; jubetur, sit materia 

gravis pracepti, vel voti Religiosi. 

20. Subditus autem parere non tenetur in iis, 

qua; sunt contra regulam, nisi forre Superior possit 

ex justa causa dispensare, nec in iis, qua; sunt supra 

regulam, ut si pracipiat extraordinarias, & 

magnas corporis macerationes, acceptare Episcopali 

m , seti Beneficium curatimi, vel simplex, pergere 

ad terras infidelium cum manifesto periculo vita; 

, aut libenatis amittenda;, & similia. Tenetur 

tarnen acceptare munus intra Ordinem, si Praslatus 

pr.Ecipiat, etiamsi ptascesserit pactum in contrarium ; 

quia hoc pactum rejicitur tanquam turpe. Denique 

non_ tenetur obedire in iis, qua; sunt infra regulam, 

m si pracipiat vana, & inutili*, nisi ipsa causa

fx Lib. IF. Tract. I. 

obediently exercendx reddat utilia. Si dubitet, an 

res p-raecepta sit honesta, necne, dubitatione deposita, 

tenetur obedire, ut docet communis, & certa 

fere omnium sententia , & constat ex jure Can, 

c. si quid culpetur, & ex glossa in c. ad aurei 

6. de temp. Ordin. v. obedientia. Et confirmatur 

ex S-Bernardo de pr. & disc c. 12, dicente, quicquid 

vice Dei pracipit homo, quod non sit tarnen 

certum displicere Deo, haud secus omni no acciiendurn 

est, quam si priecipiat Deus . Idem haent 

B. Ubertus, Dionysius Garthusianus, S. Bonaventura, 

S. Ignatius a Loyola, & alii. 

21. Quest. 7. An Pradatus possit subditum obligare 

, ut assistat segrotis morbo contagioso infectis 

? R. id posse, si pettineat ad bonum commune 

ordinis ; proindeque, si aegroti sint in eodeni 

monasterio, aut si extra monasterium deesset 0mnino, 

qui ipsos Sacramentis Ecclesia; muniret. Potest 

en im pra;cipere actus internes, qui cum externis 

qucdammodo sunt connexi, & in eis cum interiore 

resignatione est obediendum. Hinc ablnnoc 

XI. damnata est hax propositio Michaelis deMolinos 

: Priepositis obediendum est in exteriore, &• 

latitudo voti obedientia Religiosorum tanturnmodoexterius 

pertingit . In interiore vero aliter resse 

habet, quo solus Deus, & director intrant. 

11. Quast. 8. An peccans contra regulam , agat 

etiam contra obedicntiam . R. affirm, si regula 0bliget 

sub peccato, cum non minus sit praxipiens, 

quam vox Superioris , nec minus se submiserit subdims 

acl obediendum regular pracipienti, quam Prelato 

. Itaque si regula obligat sub gravi, ejus transgressio 

erit sacrilegium contra votum . Quod si regula 

sub nullo peccato, ne veniali quidem obi iget, 

transgrediens regulam non peccar contra votum obedicntia;, 

quia tantum est ordinario quaedam , sive 

monitum ad pcenam obligans. Notat autem Suarez , 

regular transgressionem ,. nisi justa causa , aut inadvertentia 

excuset, raro veniali culpa vacare ob negjigentiam, 

torporem, aUumve animi affectum minus 

re-

De Statu Religioso . i'S 

rectum , qui solet intercedere. Imo pcccabit mortaliter, 

qui ita ex consuetudine regulam transgredíatur, 

ut religiosam disciplinam graviter perturbet. 

20. Quast. 9. An Religiosi obedire teueantur 

Franato reformanti regulam collapsam ? R. si ea 

per antiquam , & legitimam consuetudinem laxata 

sit, licet primi peccarint inducentes consuetudinem, 

ai il vero qui inductam sectantur, nec peccant, nec 

tenentur earn in strictiori forma observare. Quid 

vero si Regula instauretur a Generali Capitulo ? Ei 

obedire Professi tenentur juxta Suarium , Salmant. 

& alios, quia dum Religiosus profitetur regulam, 

earn profitetur, ut primitus institutam ; unde saltern 

parati esse debent ad earn servandam , quando 

de ea restati-randa tractatur. Excipiunt tarnen, nisi 

Religiosus dum professus est, expresse noluerit 

se obligare, nisi ad regulam ita relaxatam. Ali; 

vero multi non minus p.robabiliter, ut ait Tournely 

, docenr, Religiosum ad id non teneri, nisi reformatio 

esset necessaria ad conservationem Ordinis, 

vel quia pauci absque illa ad perfectionem Religiosam 

pervenire student, vel quia laicis, & externis 

sunt gravi scandalo. Ratio illorum est, quia 

Religiosus professionein emittens, potius censetur 

regulam profiteri juxta prasentem stamm, quam 

juxta pfistinum institutum . Id tarnen non tollit. 

quominus Pra;Iatus ob a'iquam publicam necessitatemi 

possit imponere novam austeritatem, aut Orationcs 

; imo & condere nova statuta possunt Superiores, 

quando necessaria sunt, ut vota essentialia, 

& alia Reiigionis statuta scrventur. 

24. Quaest. 10. Quale peecatum committat, qui 

votum obedicntia; frangit ? R. duplex, alteram sacrilegi! 

contra Religionen:, alterum inobedientia; 

contra votum . Ita Suarez cum communi sententia 

contra aliquos, qui solum volunt unum committi 

peccatimi scilicet inobediencias ratione voti. 

Ubi nota, graviter peccare contra obedientiam, qui 

non vult Superiori obedire, etiam in re levi ex 

contemptu formali, qui secura fertgraverairrevtren-

Lib. IF. Tract. L 

tiam in potejtatem legitimam, & redundat in Deum , 

eum ipse dixerit: qui vos spernit, me spernit. Erit 

autem formalis conteinptus, & grave pcccatmn, sz 

Superiori praecipienti quam vis non sub pracepto, 

respondeat subditus : nolo parere, ve/ non facete, 

atque idem affirmât Lugo, si prascipiens sit Vicarius, 

vel secundusSuperior, vices gerens principalis. 

25. An teneatur quis obedire, si dubitet, num. 

qui prœcipit, sit legitimus Superior? Distinguendum 

est : Nam si ille sit in possessione, obediendum 

est, secus vero, si de possessione non constet. 

In dubio autem, an pra:ceprum sit impositum 

, tenetur subditus inquirere, si commode possit 

; quod si rem non possit certo scire, non est 

obligatus ad obediendum, quia possidet libertas certa 

contra pt'îeceptum incertum. Contra vero Subditus 

obedire debet Prelato, cum constat de prïcepto, 

scd dubitatur de ipsius valore, vel honestate, 

vel de abrogatione, quia tunc possidet pra;ceptum 

, & legitime potestas Superioris . Limitant 

DD. quando ex altera parte est ratio prudens dubitandi 

de valore prascepti, & ex altera res prœcepta 

valde difficilis est, & incommoda, aut quiE 

fieri nequit sine periculo vita;, fama:, vel honoris. 

Plura hic noster auctor disserit de obedientia Monialium 

, electione Abbatissa;, & privilegiis Religiosorum, 

qua; apud ipsum legere potes. 

CAPUT III. 

.De iis, qui possunt ingredi Re/igionem, 

& de Apostat is, & eject is. 

utest. i. QuinamingredipossuntReligionem? 

R. ii tantum, qui sunt sui juris, nec aliis sunt obstricti 

; qui vero sunt aliis obstricti non possunt nisi 

cum eorum consensione. Unde filii impuberes Religionem 

ingredi nequeunt sine parentum, auttutorum 

permissione, nec servus sine consensu domini. Nec 

qui decepit virginem sub promissione matrimonii j 

nec

De Statu Religioso , .ì5 

me conjuges post consainirjatum niatrimonmm, nisi 

vir ante bimestre completimi per vim consumìnasset, 

aut alter conjugum commisisset adulterimi! j 

tunc enim innocens ingredi potest. 

27. Quast. 2. An filius ingredi possit Religiösem, 

si Parentes sint in egestate, vel alia necessitate? 

R. si necessitas estrema sit, vel gravis, eique subvenire 

possit manens in siculo, ad id tenetur, etiam 

si votum religionis emiserit, cum instet naturale 

prarceptum, cui opera consilii cedere debent, 

atque etiam votum, quod debet esse de re 

meliori ; non esset autem opus melius, imo nec 

bonum, ingredi Religionem in gravi necessitate Parentum. 

Secus autem dicendum, si necessitas sit 

tantum ordinaria, & communis, ita ut sine fi Iii 

vivere qukìem possint, licet non ita commode, & 

honorifice. Ita D. Th. quodl. 10. art. 9. & cum 

eo TT. omnes. Quod si filius Religionem solemniter 

sit professus, Parentibus extrema necessitate 

pressis, tenetur egredi, ut illis subveniat, nisi manens 

in claustro aliter possit eis subvenire. Si necessitas 

autem sit gravis, sunt qui velini, eum teneri 

ad Religionem dtserendam, cum votum non 

extinguat Obligationen! naturalem filii erga parentes. 

Alii cum Suario id concedunr, cum necessitas 

antecedi! professionem , quia obligatio prius 

contrada non extinguitur per professionem. Probabilior 

tarnen sententia negat eum teneri, aut posse 

egredi sine Prelati licentia, quia professus se se 

tradidit potestati Religionis, adeoque absque ejus 

facultate non potest se subtrahere. Ita S.Anton. & 

D. Thomas : tenetur tamen , salva Pradati obedientia, 

omnia adhibere media, quibus Parentum necessitati 

provideatur. 

28. Quast. 5. An peccent fìlii Religionem amplectentes, 

insciis, vel invitis parentibus ? R. neg. 

si filii pubertatis annos expleverint. Ita sancitum 

in Cono Toler, X. c. ult. & in Tiburtino Can. \/\. 

Idem docent SS. Ambrosius, Hieron. Aug. Rem. 

& S, Th. Merito tamen animadvertunt DD. mo* 

nen-

i5 Lib. IV. Tract. I. 

nendos esse prius parentes, eorumqxie consensum, &: 

benedictionem expectandam, cum scilicet non est pe-> 

riculum probabile, ut ab ipsisinjnsteimpediantur. Docet 

autem D. Th. ?.. 2. q. 104. filios non teneri obediro 

parentibus circa electionem status, qua? a Deo omnino 

pendet. Et licet multi velint peccare filium , qui 

matrimonium contrahit, inconsultis parentibus; circa 

vocationem tarnen Keligiosam nec tenetur, nec 

vero expedir, ut plurimum- loquendo, quia parentes 

ob proprium commodum mutantur in hostes, ut ait 

D. Th. & malum perire cum filiis, quam salvar: 

sine eis, ut dolet S. Bern. ep. 3. 

27. Nota, Parentes non posse Religionem ingredi, 

cum filios in gravi necessitate deserunt, vel si 

nequeant aliter eorum cura;, & educationi providere. 

S. Th. loco supra cit. Possunt tarnen eos itt 

siculo relinquere, si emancipati sint, nisi aliunde 

gravi necessitate laborent. Fratres autem, & sorores 

non licet dcserere in necessitate extrema, sed 

licet in gravi, quamvis ratione charitatis possit 

manere quis in sa?cu!o, ut eis subveniat. Quod si 

voto religionis sit adstrictus, non potest differre per 

longum tempus sine dispensatione. 

3o. Quest. 4- An aere alieno pressns ingrcdi Re» 

Iigtonem possit? R. affirm, si Ingrediens provideat, 

unde solvantur debita, aut bona sua cedat creditori. 

Ita S. Anton. & S. Th. 2. 2. q. 189, art. 6.. 

Ratio S. Thomas est hujusmodi ; propter pet uni urn 

persona liberi hominis secundum jura Croi li a non 

est obligat a , sed solum res, quia persona liberi 

hominis superat omnem estimatìonem pecunie. Unde 

lìcite potest, exhibitis rebus suis , religionem 

entrare ; nec tenetur in seculo manere , ut proeuret, 

unde debitum solvat. Adde, praeceptum naturale 

solvendi non obligare cum detrimento sua; 

libertatis, & onere subeundi, si mancar in sa;culo, 

periculum salutis alterna;. Nihilominus censeo probabilissimum 

, & acuitati consonimi, ut debitor teiieatur 

manere in saxulo, donee satisfaciat, si id 

possit intra breve tempus, & sine probabili.pericur


Io incidendi in gravia peccata , aut amittendae vocationis 

religiosa;. lino Sixtus V. inhabiles reddit ad 

Religionem debitores, qui bona sua dilapidarunt, ve! 

qui deponere debent rationes, nisi prius rationes 

reddant, & solvant debita. Et licet Clemens VIIL 

inhabilitatem sustulerit, reliquit tamen prohibitionem ; 

scilicet, cum aliter nequeunt satisfacere, nisi maneiites 

in siculo, aut a;s alienum superet facultates 

proprias. Valida tamen est professio, facta ab eo, 

qui debitis gravatus erat; Superiori autern incumbit 

providere , quemadmodum ille solvat. 

5-i. Quast.5. Ad quid teneatur is, qui vovit Reiigionem 

? R. 1. qui vovit Religionem indefinite, 

voto satisfacit, quamcumque ingrediatur, modo in 

ea vigeat disciplina, saltern quoad magis precipua, 

& substantialia„ Quod si non reciptatur in unum 

Ordinem, debet procurare ingressum in alios , sed 

non tenetur percurrere totani Provinciam , & multo 

minus extra Provinciam excurrere-, Solum enim 

habuit animum sese obligandi aû prudentem , & 

moralem adhibendam diligentiam, non vero ad extraordinariam 

, & singularem . Qui autem vovit aliquem 

Ordinem particularem , tenetur in illuni ingredi, 

sed potest alium strictiorem praferre ; cura 

hoc sit melius. Qui vovit Religionem tempore definito 

amplecti, peccat graviter, si sine justa causa 

tempus illad pratermittat ; peccat pariter, si vovit 

tempore indefinito, & diutius différât, nisi rationabiiis 

causa excuset. Cum autem non recipimr 

in Ordinem, in quem ingredi vovit, non tenerne 

tentare alios Ordines, nisi generalis fuerit ejus animus 

Religionem quoquomodo araplectendi. 

5a. R. 2. Is, qui vovit Religionem, non solum 

ingredi debet, sed c-tiam in Pvlonasterio permanere, 

ac profiteri, nisi justa causa excuset egressum; nani, 

ut ait Suar. votum Religionis non solum obligat 

ad induendam vestem Religiosam , sed ctiam ad scrviendum 

Deo toto vita; tempore in Religione. Quod 

si jus concessit c. 1. de Regni, in 6, ut possint pro 

libito Religionem desçrere, intelligitur de Lis tantum qui 

ex»

¡8 Lib. IF. Tract. I 

•experiendi gratia ingrediuntur, nnllo prarnisso TOto, 

aut cum solo animo experiendi, hon intendendo sese 

obligare ad profkendum. Ita expresse D.Th. 2. 2. q, 

389. a. 4- ubi animadvertit, quodillc, quiintrat, ttt 

statim exeat, mn videtur satisfacere voto suo, quia 

ipse in vovenda hoc non intendit: & idea tenetur 

mutare propssitum, ut saltern velit experiri, an ei 

expediat in Religione remanere, non aut em tenetur 

ad perpetuo rcmanendum; nimirum si vitam 

Religiosam inveniat viribus suis imparem, aut ad- 

Hiodum gravem, nec voverit profiteri. 

53. Nam qui vovit profiteri, non potest libere 

exire etiamsi cum difficultate vivat, nisi tanta sit 

difficultas, ut religiosum onus moraliter ferre non 

possit. Tenetur etiam dare operam, ne culpa sua 

repellatur. Quod si causam dederit jnstarn , ut ex 

ordine dimittatur, non manet liber a voti obligalione, 

sed obligatur adhibere prudentem diligentiam, 

ut in eundem, vel aliurn ordinem recipiatur. 

Verum si ob inscitiam, aut zgritudinem sine culpa 

ejiciatur, solutus est voto, nisi convalescens pro- 

-babilem spem habeat ingrediendi, ad quem fin cm 

apponere debet mediocrem diligentiam, sed non extraordinariam. 

34. Qutest. 6. An, & quomodo ptofessus unum 

•ordinem , possit ad alium transire ? R. professus 

ordinem strictiorem, non potest ad laxiorem transire, 

nisi dispensetur a fi. Pontifice, vel a Praia to 

Gen. Ordinis, consentientc Capitulo. Professus veto 

minus strictam regulam, potest ad severiorem transire 

, petita licentia, licet negata a Pralato sui ordinis 

. Ita omnes ciim S. Th. ex c. Licet 18. de 

Reg. Graviter autem peccaret Superior, si absque 

justa causa facultatem denegaret, ut docet Suar. 

T. 4. de Rel. Tract. 8. lib. 5. c. 10. Causa; autem 

justs id negandi tres afferuntur in laudato cap. Licet. 

1. Si subditus ex temeritate, vel levitate vellet 

transire . 2. si transitus redundet in jacturam sui 

ordinis, scilicet specialem, non vero generalem, &; 

• communem, qua ex privatione viri boni, & Relk

Di Statu Religioso» igr 

giosi pateretur. 3. si ex transitu ordo Ole gravem 

injuriam pateretur, ac dedecus. Extat autem pra> 

ceptum Urbani Vili, ut non permittantur transite, 

nisi constiterit earn Religionem par at am esse earn 

recipere. Si vero facultate non petita, transeat, 

& profiteatur, valida est professio, cum nullo jure 

irritetur, & ipse transitus de jure natura; valcat, 

cum sit commutano in melius. Ita Suarez, Saimant. 

alii contra nonnullos alios. 

55. Nota, tam Clericos, quam Parodies posse 

Religionem ingredi, etiam contradicente Episcopo 

. Quod ad Parochos attinet, constat ex c. duo 

sunt l. 19. q. 1. ubi Urbanus II. ad Rufinum id 

expresse déclarât ; atque id tanquara- certum tue» 

tur D. Th. 2. 2. q. i.

So Lib. IV. Trait. IL 

ctius. Jam vero Professus ob culpam ex ordine sito 

dimissus, manet rcligiosus, votisque adstrictus, ita ut 

rerum usum, 8c administrationein sibi vindicare possit, 

non autem dominium. Liber tamen est ab Officio 

Divino, nisi sit initiatus Sacris, & ab aliis regulis, 

& Vigiliis Ordinis, qua; non pertinent ad substantiam 

trium votorum . Tenetur etiam vitam suam 

ita corrigere, ut possit iterum recipi in suum Ordinem, 

nisi velit ad alium transiré, etiam laxiorem. 

Utrum autem Religio debeat eos emendatos 

iterum admitiere , dubitatur a TT. Certe fugitivos 

, & Apostatas tenentur Prelati requirere, si 

absque gravi Ordinis detrimento possint, nec o • 

mnino incorregibiles videantur. 

TRACTATUS II. 

De Statu Clericorum. 

Clerici vocantur omnes, qui Sacris Ordinibus, 

•y el prima saltern tonsura sunt inaiati. De quorum 

obligationibus cum multa dicta sint hactenus, 

alia in aliis peculiaribus Tractatibus dicenda 

sint ; ne actum iterum agamus ; sermo in hoc 

loco nobis erit i. de Beneficio Ecclesiastico. a..de horis 

Canonicis. 5. de aliis nonnullis Clericorum obligationibus 

» 

CAPUT I. 

De Beneficio Ecclesiastico. 

i. Quast, i. Quid, & quotuplex sit Benefìcium 

Ecclesiasticum ? R. Beneficanti Ecclesiasticum 

est jus perpetuum , auctoritate Ecclesia; constitutum 

, percipiendi fructus ex bonis Ecclesia; 

propter officium aliquod spirituale. Unde in Beneficio 

duo sunt jura distinguenda : alteram spirituale 

, scilicet potestas exercendi muneris spirirua.«

De Statu Clerkontra . 21 

Iis ; alteram temporale, nempe percipiendi reditus 

Ecclesiasticos, quod tarnen fundatur in officio spirituali; 

eique est annexum . Porro Beneficium aliud 

est sjecularc, aliud regulare, i. est institutum pro 

saicularibus, secundum pro regularibus nec sine dispensatione 

saeculare potest conferri Regularibus, 

aut e contrario . Beneficium autem omne prasumitur 

sceculare, nisi probetur esse regulare vel ex prima sui 

institutione, vel ex pacifica possessione 4°. annorum. 

2. Kursus Beneficium aliud est duplex , aliud 

simplex. Duplex est, quod annexam habet administrationem 

, vel Jurisdictionen! , vel dignitatem , 

vel curam animarum, ut Episcopatus, Prepositura, 

Decanatus, Archidiaconatus, Abbatia, Parochiale 

Beneficium, & similia . Simplex dicitur, 

quod nullam habet obligationem nisi obeundi Divina 

Officia, ut Canonicatus, Capellanía;, etc. _ 

5. Quest. 2. Quot modis acquiruntur Beneficia, 

& quinam sint eorum collatores ? R. triplici modo 

acquiri possum: i. per eleéìionem, cum per suffragia 

eligirur vir idoneus ; aut ab Elecìoribus postulate, 

vel obsecratur Superior, ut admittatnr aliquis, 

qui jure non erat capax, dicitur postulatiti. 

2. per priesentationem Patroni pnxvíam, & institutionem 

postea facìam a Pradato Ecclesia; in persona 

idonea, per quam institutionem acquiritur jus 

in re ad Beneficium ; nam prasentatio solum dat 

jus ad.rem, ita ut Beneficium alteri conferri nequeat. 

5. per collationem liberum, quando Beneficium non 

subest juri patroni, sed solo jure Pradari confertur. 

Atque ex triplici hac ratione conferendi Beneficia, 

ista dividi sclent in eleñiva, patronato, & libera. 

4. Quest. 5. Quid est jus patronatus, & quando 

fieri debeat presentado ì R. Jus patronatus est 

potestas pnesentandi ad Beneficia Ecclesiastica, esigue 

duplex, scilicet patronatus Ecclesìasticus, qui 

alieni convenit ex aliquo titulo Ecclesiastico; & 

Liicus, quia ex bonis patrimoníaübus Ecclesiam 

fundavit, vel dotavit, vel erexit. Si patronatus 

sit laicus, prasentatio fieri debet intra quatuor menses,

ss Lib. IV. TraB. IL 

ses , ex c. Quoniam de jure patr. si Ecclesiasticus 

intra sex c. unico. Si mixtus, etiam intra sex, 

intra quos nisi fiat presentatici, beneficium fit liberum 

, & tunc pertinet ad eum, ad quem special 

institue-y prassentatum. Tempus autem pra> 

sentationis non currit, si de jure patronatus sit 

lis inter Episcopum, & Patronum, vel inter ipsos 

présentâtes. Secus autem si lis sit inter patronos 

ipsos ex c. quoniam. Episcopns autem, ut notant 

Salm, potest designatum tempus per alios sex 

menses prorogare, sed non ultra. Quod si patronus, 

qui primo unum prasentavit, fafti pcenitens 

alium prssentet, si patronatus laicus sit, institueré 

Pralatus poterit, quem maluerit ; si vero sit Ecclesiasticus, 

prior tempore erit potior jure ex c. 

cum autl. Si autem ex duobus patronis alter Petrum, 

v. g. alter Joannem presenter, potest collator 

conferre, cui maluerit, si sint sque digni ; 

imo & tertio conferre poterit . Denique si multi Patroni 

inter se discordes sint, is instituendus, in 

quem plures conveniunt. 

5. Quast. 4- An beneficia necessarie conference 

sint dignioribus ? Pu I. mortale peccatum est, presentare, 

eligere , aut conferre beneficium etiam simplex 

indigno, dum dignus haberi potest. Ita DD. 

omnes, qui indignum vocant eum, qui ineptus 

est ad officium suum pra:standum, aut censetur inutilis 

futurus Ecclesia. Probatur ex Cone. Lat. 

IV. c. grazie, elicente: pracipimus, ut pratermissis 

indignis, idoneos assumât, qui Deo, & Ecclesia 

-uelint gratum impendere famulatum . Et 

confirmatur ex Trid. Sess. 7. c. 5. Ratio autem 

evidens petenda est ex damno, quod Ecclesia oriretur, 

si indigni eligerentur ad Beneficia, etiam 

inferiora. 

6. R. 2. certum est ad Beneficia curata, & ad 

Episcopatus eligendos esse digniores. Constat ex 

C. Lat. III. c. 16. pracipienre, ut ille praficiati

De Statu Clericorum . 25. 

iìs comrtìunicantes mortaliter peccare, nisi quae, 

•digniores, & Ecclesia; magis utiles ipsi judicaverint, 

etc. Innoc. autem VI. damnavit hanc propositionem 

: Cum dicit Concilium Tridentinum , 

alienis peccatis communicantes mortaliter peccare 

, qui nisi quos digniores, & Ecclesia? magis 

utiles ipsi judicaverint, ad Ecclesias promovent ; 

Concilium vel primo videtur per hoc digniores, 

non aliud significare velie , nisi dignitatem eligendo)-um 

, sumpto comparativo pro positivo ; vel 

secundo locutione minus propria ponit digniores, 

ut excludat indignos, non vero dignos ; vel tandem 

loquitur tertio , quando fit concursus . Ratio 

autem desumitur ex utilitate Ecclesia;, ad quam instituta 

sunt ea Beneficia, cui multum detrahunt, 

qui pratermittunt digniores. Major autem dignitas 

petenda est ex majori utilitate Ecclesia;, ut ex verbis 

ipsis Tridentini colligitur. 

7. Quod vero diftum est de elecìione ad Beneficia, 

curam animarum habentia, diéìum edam volo 

de prasentatione., ita ut Patroni peccent mortaliter, 

si minus dignos prasentent, posthabitis dignioribus, 

cum Trid. loquaiur de omnibus promoventibus 

, atque eadem sit ratio pro omnibus. Idem est 

aflìrmandum de Pradatis Regularibus, quidquid nonnulli 

in contrarimi! asserant; Prelati enim Regu- 

Iares erga .Subditos suos eadem officia prastant, 

qua; Parochi, & Episcopi erga fideles, quod specìat 

ad salutem animarum . 

B, R. 5. Ad Beneficia simpHcia non solum digni 

eligendi sunt, sed etiam digniores, idque sub gravi 

obligatione .. Ita communior sententia , & probabilior 

; quia ut ait S. Th. 2. 2. q. 65. Pralatus 

Ecclestasticus non est dominus ( Beneficiorum ) 

ut e a possi t dare pro libito, sed dispensator. Debet 

igltur ea disiribuere pro ratione memorimi ; atque 

ita exigit utilitas Ecclesia;, ob quam Beneficia 

sunt instituta . Limitant autem hanc doclrinam DD. 

cum excessus sit tenuis, quia tunc damnum esser 

nullum aur leve in Beneficio simplici. 2. cum Bene-

24 Lib. IV. Traa. IL 

i'ieficia sunt parvi momenti. 5. si ex lege fundarionîs 

debeat eligi aliquis de familia, Collegio, vel oppido, 

IV. si praìvideatur dignior brevi dimissurus Benefi- 

•cium. Nota tamen validam esse eleéUonem minus di« 

g-ni ad Beneficia; & quidem de Beneficio simplici nemo 

dubitat ; de aliis autem licet repugnant aliqui, 

communis tamen sententia censet, ele&ionem fore validam, 

donec a leghamo Judice irritetur. Nota 2. licitam 

fore electionem in persona alioqui minus digna, 

si ita postulet caritas, vel alia justa causa, ut 

si pauperis inopia: subveniatur per Beneficium simplex, 

vel digniores reserventur ad Beneficia curata, 

9. Quœst. 5. An promoventes minus dignura 

ad Beneficia, obligentur ad compensationem ? R. 

quamvis II le, qui indigno sciens conferì beneficium, 

teneatur Ecclesia: compensare illatum damnum , 

non ita certa est b.zc obligatio in eo, qui eligit 

clignum , posthabito digniori . In simplici saltern 

Beneficio videtur nullam esse obligationem restiìuendi 

, quum ad illud nullum jus strifìum habeant 

neque digniores, adeoque non sit illis injustitia 

stride talis ; & aliunde Ecclesia non videtur 

voluisse Elecìores obligate ad magis dignum promovendum 

sub onere restitutionis. idem aliqui 

affirmant de iis, qui Beneficia conferunt per concursum 

; eligentes enim minus dignum solum peccant 

contra justitiam distributivam, quae non 0bligat 

ad restitutionem. Hanc sententiam non ausimi 

dicere improbabiiem, cum re vera non constet 

inter elecìores, & oppositores intercedere paélurn, 

obligans stricte ex nomine justifia; commutativa; 

. Adha;reo tamen communi sententia;, quam 

verissimam vocat Vasquez, docenti, Elecìores in 

concursu eligentes dignum , posthabito digniori, 

non solum graviter peccare, sed teneri ad restituendum 

ei, cui damnum intulerc . Nani ex quo 

dignior ad concursum admittitur, acquirit jus ad 

rem ; cum in communi a:stimatione tacita paétio 

intercédât in ediclo, ut dignior praeferatur. Quod 

locum babet in omni prasmio , quod promittitur 

vo-

Dt Staiu Clertcorum. 25 

vocatis per concu'rsum ad Inflam, adcursum, etc. 

Atque eo magi's in concursu ad Beneficia curata, in 

quo a Trid. datur appellano digniori, si praterrnittatur, 

10. Hinc Episcopus, ceterique Elecìorcs debsnt 

Ecclesia; resarcire damnum, quod intulere, posthabendo 

digniorem, & huic incommodum ex amisbo 

Benefìcio illi exortum. Nec desunt, qui veünt 

cum Navarro, ipsum concurrentem, si se minus 

dignum existimet, peccare concurrendo, & debere 

Benefìcium , si obtineat, resignare . Sed communis, 

& probabilior sintentia eum excusat' tum a peccato, 

tum ab onere restituendi. i. quia mens Ecclesia; 

videtur, ut omnes digni concurrant, ne forte 

digniores modestia, & religione ducli rccedant cum 

gravi Ecclesia; detrimento. 2. quia ad Eleflores 

quidem pertinet, minime ad clisendos, de uniuscujusque 

meritis judicium ferre. 5. quia oportet, ut 

etiam minus digni concurrant, sin minus ad contendendum 

de premio, saltern honoris gratia, ut 

ad alios concursus gradum sibifaciant. Nec in praxi 

quisquam potest certus esse, sicligatur, Episcopum 

, vel'Eleflores caruisse aliqua rusra rarione, 

sed ipsi occulta, ut cum ceteris praferrent, adeoque 

potest ille corum judicio acquiescere. Dcnique 

ad concurrcndum non requiritur, ut reputa se 

lìliis miliarem, ut de assumptione ad Episcopatum 

ait D. Th. 2. 2. q, 135. a. 5. sed sufficit, quad nihil 

in se inveniat, per quod illicitum ei reddatut 

assumere pra/attorns officium. 

11. Circa Examinatores praescribit Trid. Sess. 2/f. 

de Rc'f. c. 18. ut pi'Estent juramentum de fideiitate 

in eorum officio; alioquin concursus estnullus, ut 

declaravit S. Cong. Cone, die 2. Dec. 1628. 2, ut 

peraRo examine renuncientur quoicumque ab bis 

idonei judìcati fuerìnt tetaie , moribus , doBrina , 

&

aß Lib. IV. Tran. IL 

Jjque confìrmant declarationc quadam S. Congregat 

ion is , dicente , non pertinere ad Examinatores , 

sed solum ad Ep is cop um judicare , quis ex concurrentibus 

ad Parochialem vacante-m sit magisidoneus 

. Contraria tarnen sententia, quam tenent 

Navarras, Azor, Salmant. aliique, videtur mihi 

probabiiior, & magis consentanea menti Conciüi ; 

quamvis enim solius sit Episcopi ultimum ferré judicium 

de idoneitate eligendi, tarnen ut possit cum 

majori requitate judicare oportet precedere suftfagium 

Examinatorum; nec alia fuit mens S. Congregationis. 

C A P U T II. 

Qua dotes requirantur in eo, cui confertur 

Benefici um. 

uiest. i. Quasnam conditiones requiruntur, 

tit quis sit capax Beneficii Ecclesiastici? lì. sequentes 

: i. natales legitim! ; a qua solum dispensare 

potest Papa ad Ordines majores, & Epis:opus ad 

minores, & Bcneficium simplex, cui Urdo major 

non est an nexus ex ci. de fi/. Presbyt. & c. io. 

de eletl. 2. immunitas ab irregu'aritate, & excommunicatione, 

ita ut nulla sit eleclio, presentano, 

resignatio, nedum collatio benefica, facia excommunicato 

, suspenso, vel irregulari, etiam occulto 

ex c. 7. de Cler. exeommun. c. 8. de ¡etat. & alus. 

5. Clcricatus, seu tonsura, sine qua nulla est befieiicii 

collatio ex c. 6. de trans. & c. 2. de inst. 

adeoque voluntas clericandi, & sacrum ordinem 

suscipiendi intra tempus a jure requisitum . Imo Beneficami 

curatum accipiens, vel parochiale debet habere 

voluntatem suscipiendi intra annum Sacerdotium, 

ita ut earn non habens non solum peccet 

niortaliter, sed ipso jure sit privatus, & ad fruéluum 

restitutionem tencatur ex c. commiss a de eieB.in6. 

Si tarnen mutata, volúntate, inter annum 

Sacerdos fiat, fruclus retiñere potest. Imo Episcopio 

dispensare potest, ut, Vicario suffecìo, pcssit 

vacare studiis per septennium.

De Statu Clericorurn. 27 

i'j. Quarta conditio est .-etas legitima , sine qua 

collatio nulla, est ex c. 7. de eleu. Porro ad Episcopatum 

requiruntur 5o. anni completi. Ad Abbatias, 

dignitatis, & Parochialia Beneficia 25. anni 

indicati requiruntur a Trid. Sess. c. io. a 

quo solum exigitur annus 22. ccmpletus ad dignitates 

non habentes curam animarurn . Beneficia simpücia, 

ut sunt Capellania;, solum ex jure postulant 

annos \ '\. inchoates; & totidem ex consuetudine 

Canonicatus, quamquam Ecclesia; Cathedrali Canonicatus 

ex novo jure requirat annum 21., co quod 

anne-xum habeat Subdiaconatum , 

i4. Quinta conditio est probitas morum , ex c. 

7. de Èletl. & Trid. Sess. 53. c. 1,; sed collatio 

fafta viro non probo valida est, nisi delieìa sccum 

ferant censuram, vel irregularitatcm. Idem dico de 

scientia, qua; ad obeunda propria mimerà est necessaria, 

& constat ex eodem Trid. Kequiritur pra;terea 

corporis apntudo ; undecaxus, & mntus sunt 

incapaces benefica, si pracedant hi defeflus, non 

ita si superveniant adepto benefìcio. Denique ut licite 

qnis beneficium obtineat, indiget Divina vocalir-ne 

ex ep. ad lieh. r>. alicquin se exponcret perieli 

Io sterna; datnnationis. 

¡5. Quast. 4 !. Quomodo peccct is, qui recipit Beiiefìtium 

cum animo uxorem deinde ducendi, dirnisso 

Beneficio ? Pi. Certuni est già viter peccare, 

si Beneficium habet annexnm Ordinem sacrum . Si 

vero simplex sit Beneficium, multi volunt grave 

commini pecca tu in , cum pervertatur insfitutionis 

orcio in re quiiicm gravi; sed probabilius ahi censcnt, 

so'um esse veniale, cum nullibi constet gravem 

esse hujnsmodi inerdinationem ; nullum autem 

prreceptum est htm.ini imponcndum, nisi evidens 

rado id snadcat ; quod est principium SS. Antoni-ni, 

& Thomaj queätib. 9. art. i5. Pcccat autem 

;,r;!V!t'T in prcbabiliori sentcntia , qui beneficium 

ccrraim accipit cum animo dubio, vel conditionato 

susripicndi Sacerdotium intra annum , adeoque 

ttnciiir ad rcsminiorcm fruéìuum. JNaru ex c. Cor,-,* 

mis-

9.3 Lib. IK TraÜ. IL 

•hússa de EleB. in 6. requiritur absolute, ut habest 

animimi Sacerdotium suscipiendi, ¿k ut intendo non 

sit fraudulenta, qua; verba videntur excludere intentionem 

dubiam , & eonditionatam . Alii tamen 

cum Navarro, & Lessio opinantur , peccare quidem 

mortaliter, si non habeat animimi se initiandi Sacerdotio 

intra annum; sed non ita peccare, si habeat 

animum conditionatum. 

16. Quast. 5. An idem habere simul possit pluj 

a beneficia ? R. neg. nisi aliud postulet Ecclesia; 

necessitas vel militas, modo unum sufficiat ad congruam 

illius sustentationem. Ira DD. omnes, inter 

quos solum controvertitur, an pluralitas beneficiorum 

prohibita sit solo jure Ecclesiastico, an etiam 

jure naturali, & Divino. De jure enim Canonico 

constat i. ex Conc. Lar. III. c. io. & 14. ubi ditirur, 

pluraliratem beneficiorum certum continer: 

pc-riculum animar um. 2. ex Lat. IV. c. 29. Nica;jio 

II. c. i5. & Trid. Scss. i4- e !">• decernente, 

& mandante , ut unum tantum Beneficium Ecclesiasticum 

singulis confer at ur. Quod quidem si 

fid -vitam ejus, cui conferatur, honeste sustentandam 

non sujßciat, liceat nihilominus aliud simplex 

sujficiens , di'.mmodo utrumque personalem resident 

tarn non requirat, eidem conferri . 

17. Hinc si beneficia, etiam tenuia, requirant residentiam 

, non potest idem duo beneficia hujusmodi 

retiñere, nisi Pontifex dispenset in evidenti necessitate, 

vel militate Ecclesia;, prout Greg. M. 

fertur preferisse Martinum, Paulinum, & alios duobus 

Episcopatibus. Atque eadem de causa ait Aiiacletus, 

conferri aliquando fi'iis Principimi, etiam 

ante prascriptam auatem . Erit etiam justa ratio dispensandi 

evidens meritorum excellentia, ut si quis 

maxime prestarci doctrina, eruditione , & Consilio. 

De cetero sine justa causa plura Beneficia possidetis 

etiam Simplicia, etiam dispensante Pontífice, non 

est tutus in conscientia. a it Bellarminus cum mullís 

a'iís. Pontifex enim non est dominus, sed ceconomus, 

& dispensator Dincfìciorum,, òk sine causa

De Statu Clericorum. 29 

sa dispensare minueret Divinum cultum , privarci 

Ecclesiam dignis iVlinistris, perverteret Ordinem Ecclesiasticurn 

. Hinc adeptus unum Beneficium , sufficiens 

ad congruam sustentationem , si secundum 

cbtineat sine justa causa, & debita dispensatione, 

ipso jure vacat primum , & utroque privatur, si 

cone;ur utrumque retinere. Use quidem certa sunt 

quoad beneficia, qua? vocantur incompatibilia, ut 

Episcopatus, Curata, & alia, quibus annexa est 

aiiqua jurisdictio. Idemque est dicendum de iis, 

quae carent jurisdiftione, sed residentiam requirunt, 

ut Canonicatus; licet multi de istis negent, jure 

suo vacare, nisi sententia Judicis accédât. 

18. Quest. 4. Quinam obligentur ad residentiam, 

& quomodo ? R. I: nomine residentie intelligitur 

comraoratio in loco, ubi est Beneficium, ut officia 

Ecclesiastica personaliter exerceantur. Unde recidere 

proprie dici nequeunt, qui cum in loco Benefits 

ciegant, propria tarnen mimera non obeunt, R. 

2. oiim ex jure communi omnia Beneficia simplifia 

residenriam txigebant, ut patet ex c. Clerìcus 

dist. gì., & ex tit. de Clor, non resid, Hodie tamen 

ex generali Ecclesia; consuetudine residentiam 

non requirunt, cum sufficiat per Vicarktm officia 

prestare, nisi Fundatores aliud expresserint, Tantum 

ad haue residentiam obligantur omnes Pastcres, 

curam animarum habentes, & omnes Canonici, 

sive Prebendati Catliedralium , vel Gollegiatarum . 

19. Quest. 5. An curam animarum habentes residere 

teneantur non modo ex jure Ecclesiastico, 

sed etiam Divino? Affirmât communis, & vera sententia 

contra Catharinum, & paucos alios. Et probatur 

ex Trid. Sess. 20. c. 1. cujus verba aperte indicant 

pastotalem residentiam jure Divino esse preceptam 

, ut deciaravit posrea Bened. XIV. in sua 

Bulla: Ubi primum, edita 5. Dee. 1740. In quo 

nec ipsePontifex dispensare potest, sed tantum decorare 

jus Divinum in aüquo eventu non obügare, 

justis intercedentibns causis. Ita notât Tounie- 

Iyus cum Lugo, 

20;

so uh. ir. Traa. it 

•jo. Episcopis tamen conccdir Tridentinum, ill: 

per duos, vel tres menses a suis Ecclesiis abesse 

pOSSUlt, modo id it qua ex causa fiat , & absqueallo 

gregis detrimento . Parochis quoque a Trid. 

injungitur sub poena gravis culpa:, & amissionis 

frueluum , ut a suis Ecclesiis nequeant discedere ultra 

bimestre, nisi ex gravi causa,. & cum faculta- 

;e Episcopi in scriptis obtenta, & Vicario idoneo 

Parochis substituto » 

ci. Ouisst.6. Quibusnarn de causis Episcopi, & 

Parochi a resiclentia excusentur ? R'. quatuor a Trid. 

ajsignantur Sess. 20. c. 1. nempe c irrisa ana chant 

as , tir gens mcessitas , debita obedientia , 

fvidens Ecclest.v, aut Reipublicie utilitasQuas 

tamen causas quoad Episcopo; attinet, approbandas 

prxscribit, & quidem in scriptis vel aR.Ponliiìce, 

ve' a Metropolitano, vel eo absente, a suffragane© 

PJpiscopo antiquiore, qui Metropolitani, 

absentism prcbarc debebit. Quoad Parochos vero, 

ab ipscrum Episcopis, ut nnper dixiuuis . 

22. Qu.-est. 7, Quando, & quomodo Episcopi, 

& Parochi non residentes teneantur restituere fruclus? 

R. ex Trid. Episcopos ultra tres menses, 

ry sine just» causa absenles a sua Ecclesia , teneri 

pro rata absentia: frucius restituere. Eadem 0ir.nino 

quoad Parodio; Sacrosanta Synodus declaim, 

vit. Atque ad id obligantur etiam Episcopi, qui 

ex justa causa , scd sine licentia expressa R. Poniificis 

absunt ultra trimestre, ut constat ex bulla 

Bened. XIV. Et licet aliqui excusent eos , qui sine 

causa legitima absunt, seel bona tamen fide, & 

cum opinione causa: cxeusanti a residential comìnunis 

tamen DD. scntentia eos censet pcenas incurrere, 

etiam sine culpa, cumPastores jure naturali 

teneantur residsrc ex tacita quadam paclione 

inter ipsos, & Ecclesiali!, ex qua dantur eisfrucfus 

sub onere, & conditione residendi. Imo&Pastores 

illi tencntnr restituere, qui resident quidem, sec! irmttliter, 

eo quod pe; se ipsos non exerceant precipua 

minister:;!. Constat ex Trid. Cone, quod postqua 

m

De Statu Clericorum, Zi 

quam declaravit ipsos obligari ad personalem residenliam 

, addidit : ubi injuntle sibi officio defungi 

teneantur . Sine quo non esse veram , propriamque 

rcsidentiam , declaratur in laudata bulla ßened. XIV. 

?5. Quast. 8. Quos fruclus, & quibus teneantur 

restituire Pastores non residentes? R. Navarrus cum 

aliis contcndit, faciendam esse integram restitutio- 

Ticm fructaum , tempori absentia; respondentium, 

cum Tridentinum eos indefinite priver fructibus . 

Aüi tarnen benignius mentem Concila interpretantur 

de ea solum parte, qua; respondet residenti^; ratio 

enim , & squitas postulant, ut si quis duplici onere 

gravetur, non privetur integra mercede, cum unnm 

adimpleat. Quod ad ?.. qusstionis partem artinet, 

notandum est discrimen inter restitutionein 

faciendam a Beneficiario ob Omissionen! horarum, 

& ob Omissionen! residential. Nam ilia potest fieri 

quibuscuinque pauperibus, atque etiam impendi potest 

in fabricam domus Beneficii, aut in agros ejus, 

cum ha:c omnia veniant nomine fabrics Beneficii 

ex bulla S. Pii V. Restitutio autem fruciiium 

residentia: expendi debet vcl in fabricam Ecclesia, 

•ve/ in pauperes illius loci ex Tl'id, 

Quast. 9. Quid notandum est circa residentia 

m Canonicorum ? R. ex Trid. Sess. 24. c. 12. de 

Reform. Canonici Ecclesia; Cathedralis, aut Collegiata;, 

si ultra tics menses absunt, primo anno 

privantur dimidia parte fruEiuum , quos etiam ratione 

prabenda, & residentia fecerunt suos. St 

iterimi residere negligant, privandi sunt omnibus 

fruSiibus, quos eodem anno lucrati fuerint. Crescente 

contumacia , contra eos juxta Sacrorum Canonum 

Const it ut tones procedatur . Insuper ex diplomate 

Benedict! XIV. Canonici choro non interessentes, 

sive non canentes, non solum distributions 

amittunt, sed etiam fruclus cmnes Prasbendarum 

non faciunt suos; quod potiori jure dicendum 

de non residentibns. Causa; autem Canonicos 

excusantes ab assistentia chori tres sunt, ut declaravit 

Bonifacilis Vili, in c. unico de Cler. non resid.

Lib. IV. Traft IL 

i-id. in 6. riempe infirmi tes-, rationabìlis coyporis 

•necessitai, & evidens Ecclesia utiliras . Quantum 

ad distributiones Iucrandas tempore abscntias, standum 

est uniuscujusque. Ecclesia; statutis, & consuetudini 

, 

C A P U T III, 

Quot modis Beneficia amittantttr r 

uò. \iuatuor modis amitti Beneficia possunt. r, 

per mortem Beneficiati. 2. ex disposinone juris, idrue 

v.el propter alterius Benetìcii incompossibilis 

eonsecutionem , vcl per professioncm Religiosarn , 

vel per crimen, cui privatio Beneficii est annexa ,. 

pnta , haeresim , schisma, sodomiam iteratam . 3. 

per judicis sententiam . 4- • per liberam resignationem, 

Qtaest. 1. Quid, & quotuplex est resignation R, 

fst spontanea dimissio prbprii beneficii, facla,, & 

approbata coram legitimo supcriore. Estque duplex.: 

alia tacita, ut cum quis Religionem solemniter prof.tetur 

; altera expressa coram Superiore, cum accentante; 

qua; si fiar absque ulla conditione apposita 

, vel paclione, dicitur simplex ; & ccnditionata, 

si fiat in favorem alterius, vel reservata sibinensione 

. Ut autem resignatio simplex, sit valida , 

viquiritur 1,-ut sit spontanea., alioquin si vi, dolo, 

'Hi: metti injusto fiat, erit nulla, vel certe annui-. 

*anda. 2. ut fiat in manibus ejus, qui potest-ad» 

imitteie, & re ipsa ab eo admittatur . 3-..ut fiat cum. 

consensu Patroni, vel Eleftorum , si patronatus fuerir, 

vel eleclivus, 4- ut resignans diesso, superstes 

sit a resignatione ; alias enim si ajgrorans resignavit, 

bcneficitim vacare dketur. Denique ut sit lieita, 

fieri debet ex justa causa,, puta ob- bonum Ecclesia; 

, vel spiritualem resignantis utilitatem . 

26. Atque esdem: conditiones reqmruntu:, ut valida 

sit resignatio conditional . Et prxterea opus 

est, ut conferatur i'ii, in cujus favorem resignatur 

cum consueta clausula : non a/iter, nec alias,. 2,

Ve Statu Clericorum. 53 

Ut is, cui confertur, admittat ; alias resignans non 

amittit beneficium. 5. ut fiat in manti R. Pontifici* 

, addita deprecatane, ut persona; cena; conferatur, 

ne designatio persona; successurx speciem 

quandam habeat hereditaria; successionis. 4 :»t s.i fi at 

in Curia Romana, publicetur in loco beneficii intra 

sex menses ab oblata supplicatione numcrandos ; 

sin autem extra Curiam , intra mensem. Nam si 

intra id tempus resignans moriatur, antequam resignatarius 

ceperit possessionem , Beneficium vacare 

•eensebitur. 

27. Nota, Bened. XIV. Constit. incipiente 2/1 sublimi 

darr.nasse, & annullasse resignationes Rsneficiorum 

cum reservatione pensionis, & pacìo cani 

cassarceli per anticipatas, vel antieipandas so'uucnes, 

adjecìa pcena privationis beneficii, inhabilitationis 

ad alia assequenda, & restitutionis pecunia;, 

pio cassations pensionis perceptse. Insuper irritar 

cassationes, & extinctiones pensionum intra sex 

menses a capta possessione Beneficii, ac etiam cessiones 

commodi exigendi pensiones intia sex menses 

«a capta possessione . De cetero licita est resignario 

Jìeneficii curn reservatione pensionis cam justa 

causa, & consentiente Pontifìce. Sola autem resignatio 

non est sutficiens causa pensionis exigend;e, 

cum jus percipiendi fruefus fundetur in officio 

, adeoque totum esse debeat ejus qui possidet 

Beneficium . 

28. Qu.est. 2. Quo modo liceat permutatio Beneficiorum 

? R. Permutatio fit, cum Beneficiati resignant 

beneficia sua coram Episcopo cum conditions, 

Jtt iIIe alteri altetius Beneficium conferat. Si 

Beneficia sint reservata Pontifici, permutatio ab ilio 

fieri, vel adprobari debet. Ad hanc autem eaedem 

requirunturconditiones, qua; ad tesignationem . Non 

licer inazqualiratem Benetìciotum compensate per aliquid 

temporale, esset enim simonia juris Divini; 

potest tamen Pontifex separare fruélus a tltulo bcrieucn, 

atque ita beneficio pinguiori imponere pensione, 

ut alter indemnis scrvetur. Non licet per.

U Lib. IV. Iract. If. 

mutare Beneficium hac lege, ut alter totam Bullarum 

expensam solvat ; esset euim Beneficio imponere 

onus temporale, quod simoniam redolet: idem 

dicendum est de resignatione. 

20, Q. 5. Quid est pensio, & quotuplex ? R. 

pensio est jus percipiendi frucìus ex beneficio alieno 

: triplex est, alia temporalis, seu laica; alia 

spiritualis, sive Ecclesiastica; alia mixta, seu media 

inter spiritualem . & temporalem . Pensio temporalis 

est ea, quae laicis datur ob aliquod obsequium 

temporale. Ecclesia: prarstitum, nec requirit 

Clericatum . .Spiritualis est. qua: soli datur Ecclesiastico 

ob ministerium spirituale, puta concionatori, 

Vicario Parochi, etc. Mixta soli datur Clerico, 

non tarnen ob ministerium aliquot) spirituale, sed 

ad honestam ejus sustentationem . Ut pensio Clericaüs 

valide, & licite haberi possit, quatuor requiruntur. 

I. ut sit dispensario Papa:, & hoc quideni 

ex consuetudine . 2. ut sit justa causa ; sine ilia cìiim 

nemo securus est in foro interiori „ 5. ut sit 

Clcricus, qui si ducat uxorem , pcrdit pensionem , 

nec iliam retinere potest. 4- ut non excedat tertiam 

partem benefica; quamvis ex justa causa possit Pontifex 

ultra tertiam concedere, 

5o. Quienam sunt obligationes fruentis pensione 

ex Ecclesiastico Beneficio ? R. Ubi recepta est constitutio 

S. Pii V. tenetur, si Clericus sit, recitare 

officium B. M. V. nisi aliunde ad horas Canonicas 

teneatur, aut sit Eques Ordinis Militaris, qui satisfacit 

recitando preces ab Ordine pnescriptas • Pro 

pensione mere laicali nulla est obligatio. Tenetur 

ftiara gerere tonsurarli, & riabituili Clericalem ex 

decreto Sixti V. 

An Pcnsionarius possit de reditibus pensionis pro 

libito disponcre? Affirmant Azor, Vasquez, & Covarruvias, 

eira pensio, ut dicunt, est pomo extracia 

ex frufUbus Benefici!. Et pro hac sententia 

allegant deci: tonem Rotte Romana:, Neeant vero 

Molina, Navarrus, & ala, quia pensio iisdem results 

, acceleri fruclus Beneficierum mensuratur. 

Ve-

Ds Statti Clericorum. 55 

Veruni Sa!m. afh'rmant de pensione laicali, negant 

de Ecclesiastica. Nota denique, pensionen! extinguí 

morte pensionarli, sicut ususfrucìus morte usufra- 

¿luarii. 

C A P U T IV. 

Ds boris Canowcis, 

si.Quitst. i. Quinam obligentur ad horas Canónicas? 

Pi. i. Clerici majorum Ordinimi, etiam 

suspensi, excommunicati, degradati: imo & is, 

qui Papa dispensante ducit uxotem , nisi ab hoc 

onere quoque dispensetur. Hax autem obligado incipit 

a tempore ipso, quo Subdiaconatus suscipitur, 

scilicet ad horas respondentes hors, qua ordinatur . 

Ncc vero satisfacit precepto, qui recitaverit partem 

illam ante Ordinationem ; tum quia debito nequit 

satisfieri, antequam conttahatur ; tum quia Ecclesia 

officimi! exigir a Subdiacono. Ita probabilior sententia 

: quamquam nonnnlli sentiant valde probabiliter, 

posse fieri satis per anticipatali! solutionem. 

02. Pi. 2. Ex antiqua Ecclesie consuetudine, & 

quidem sub gravi obligante, tenentur Divinum officium 

recitare omncs Religiosi professi utriusque sexus 

ad chorum destinati. Non tenentur autem laici 

, seu Conversi ; nec Religiosi milites, aut hospitalarii, 

& ceteri choro non destinati. Denique ii 

omnes, qui degunt in aliquo Ordine , ubi forte constet 

non esse talem consuetudine!!!, aut non obligare 

. Tenentur tamen recitare Religiosi profugi, 

quii statimi suum non amittunt, uti & viventes 

extra Claustra, aut in carcere detenti; secus vero 

ad triremes damnati ; tum quia in illa damnatorum 

turba cederei in dedecus ordinis sratum suum ostendere 

; tum quia in tam miserabili statu non videntur 

hoc onere gravandi. 

55. R. 2. Beneficiati omnes, quotquot habent jus 

in re ,^ & plenum dominium beneficii, si fruclus 

percipiant, vel percepturi sint, tenentur ad horas 

ex Conc. Later. sub Leone X, & Ecclesia; consueta

5ü Lib. IF. Tract. IL 

iuJine; qoia Beneficium datur propter Officium.. 

Hinc nemo tenetur ad recitandum ante aeeeptäm. 

possessionem , nec qui sine culpa fruelns nullos percipiat, 

ant percepturus est. Aliter dicendum de eov 

nui solam percipit aliquam partem frufluum ,. sed 

qua; sufficit ad sustenrationem . s Pariter tenetur is r 

qui primo, aut etiam secundo anno non percipit, 

co quod frucius assigncntur fabrics, vel sumptibus 

funeris , quicquid contra sentiant noti improbabiliter 

Cajetanus, & Lessius . Nec excusatur habens 

tenue Beneficium, cum jus omnibus indistincte Beneficiariis 

hoc onus imponat, sicut iis, qui majoribns 

ordinibus initiantur. Et qui Beneficium admittit, 

cum hoc onere personali suscipit, ut ait Suarez, 

& est communis sententia contra Sotum ,. Lesslum, 

aliosque, nolentes Beneficiatimi obligari, nisi 

tot percipiat frucius, quot sufficiunt ad mediocrem 

sustentationem . 

34. Qui per metum gravem , eumque injustum 

ccaftus est ad Ecclesiasticos Ordines suscipiendos, 

non tenetur ad rscitandum . Ita probabilior sententia, 

cui subscribuntNavarrus, Azor, Suarez, Tournelyus, 

atiique ; licet enim metus nontollat volun.r 

tarium, Ecclesia tarnen prudenter ereditili' nolle ad 

hoc onus obligare nisi eos, qui sponte omnino ordinantur, 

sicut eos ad castitatem non obligat. Quod 

•verum est,, etiam si Pater frucTus beneficii percipiat, 

quos tarnen tenetur restituerez obligatur autem 

filins, si percipiat ipse fruftus. 

55. Quod attinet ad prasstimonia, considerandum 

est, an sint in titulum perpetuum, & habeant annexum 

aliquod obsequium spirituale; nam ea ratio- 

11cm habent Beneficii, adeoque inducunt obligationem 

recitandi. Non ita prasstimonia , qua; soient 

ad certuni tempus assignari, v. g, adolescendbus in 

subsidium studioaim , nec pensiones carentis titulo 

Clericali. Ncque ad Qfftcium tenentur Coadjutores, 

qui nihil administtant, cum hxc obligatio respiciat 

prcprietarium , ut docetur communiter cum Salmant. 

56. Habens plura beneficia unica recitatione satis-

Ue Statu' Clerk ft um. 5'j 

îîsfacir, tenctuT tanica tot facers coinmemorationes r 

qnot sunt patroni Beneficioram . 

Quad soiet, an qui ad Officium obligator ex duplici 

titulo', JJeneficii scilicet, & Ordinis Sacri, omittendo 

illud, eommittat duo peccata? R. breviter: 

oniittens, & fruflus non restitUens, pecca: 

tum contra Meligioncm, ut constat, turn contra justitiam 

, quia injuste retinet alienum . Si vero omii> 

tat, sed fruftus restituât, peccar quidem contra Religionen!, 

sed : non contra justitiam , cum alienimi 

non retineat, nec Ecclesia hoc onus imponat nisf 

ex motivo Religionis. 

5y. Quasi. 2. Qua: culpa sit omissio Divini Officii 

? R. Est gravis culpa omittere totum officium ,.. 

sut magnani ejus partem, si ve ha:c obligatio orialur 

ex jure positivo, ut multis placet, sìve ut aliis, 

ex recepta consuetudine. Quamam antera censeatur 

pars officii notabilis, non convenit. Aliqui 

cum Azorio, & Navarro volunt esse mortale omittere 

tertiam partem horar,. etiam parvar; sed probabilius 

id negatur communiter, quialicet ilia' pars 

sit notabilis respefln unius hors:,, levis tarnen estui 

se, & respeòìu' totius officii; unde circa gravitateli! 

materia: totius officii quantitas respicienda est,, 

non autem cujuslibet hora:. Hinc graviter peccarci, 

qui omitteret aliquam ex horis integrum, v. g. terìiam 

, sextam , & nonam , censetur autem parva: 

snateria, qua: non attingit integritatem unius hora:. 

Idem quod de reliquis horis,, dicendum est de Vesperis, 

& Completorio, qux inter Septem Horas 

numerantur; unde omissio aiterius esset grave peccamo!. 

In Maturino autem gravis esset materia preterire 

integrum noclurnum, imo & juxta multos 

très lecYiones cum responsoriis ; sed in hoc contradicunt 

aliqui, nisi lefliones , & responsoria ada:quent 

unam parvam horam . Integra omissio laudum erit 

etiam pars officii notabilis, non tamen omissio uaius 

psalmi, leflionis T aut responsorii. 

08. Omissio omnium horarum non est unum, 

sed multiplex peccatum, tot scilicet, quot sunt hora; 

non

58 Lib. IF. Tract. II. 

non leclae, secundum Lessium, aliosque. Sed venus 

existimo, unum tantum commini peccatum ab 

eo , qui totum officium pretermittit ; sed gravius, 

quam si unam , vel alteram horam omitteret. Jta 

expresse S. Antoninus 5. p. tit. io. c. /•. Apposite 

autem notât Elbel, quod si quis plures horas omitteret 

ex intentionibus moraliter interruptis, plura 

tunc peccata committeret. 

59. Quest. 3. An qui se ad recitandum «ciens 

volens reddit impotentem , unum , vel plura peccata 

committal? lì. sunt, qui velint, unum tantum 

peccatum commiitere, scilicet in causa, v g. dum 

sponte perdidit Breviarium . Ita S. Bonaventura , 

quem plures TT. sequuntur ; quia omissio Divini 

Officii tunc non esset in se voluntaria, sed in causa 

; unde solum est peccatum in causa. Verier tam?n 

sententia affirmât tot commuti peccata, quot 

sunt omissioncs, quas previdet, nisi pœniteat primi 

peccati; nam a'ioqui perseverar voluntarium in 

causa. Ita S. Th. 1. 2. q. 76. a. 5. ad 3. & alibi, docens 

ad omissionern peccaminosam non requiri ut 

adsit voluntarium, sed sufficere voluntarium in causa. 

4o. Quest. l\. Utrum dubitans , an aliquid omiserit 

in Officio, teneatur id recitare? B. Scrupulosi 

non sunt cogendi ad repetendum, cum in iis dubitationes 

ut plurimum sint inanes timorés, vel apprehensiones. 

Quoad alios vero distinguendum est: nam 

si dubium sit mere negans, iterandum est, cum in 

eo possessio stet pro precepto: secus autem si dubium 

sit positivum , cum est prudens ratio credendi 

te jam dixisse. Imo ait Wavarrus: non solum non 

tenetur repeter e id, quod probabiliter credit se dixisse, 

-verum etiam male ageret id faciendo, eo quod 

habitum concipiendi scrupulos superfluo* sibì quieterei. 

Unde excusaris a reperendo, si recordaris te 

incepisse psalir.um, leftionem, vel horam, & postea 

non data opera distraclus te invenías legentem, vel 

recitantem extremum bor«, prasertim si soleas legere, 

vel recitare etiam mcmoriter sine errore. Ita 

IVav. Suaiez, alii,

De Statu Clericorum, 5g 

41, Quast. 5. Quid restituendum sit ob negle» 

¿las horas Canónicas ? P.. qui alio titulo, quam Benefica, 

obligantur ad horas, licet peccenr, si eas 

omittant sine causa , nihil tarnen tenentur restituere 

. iSec iì, qui sine culpa cas non recitant, etiamsi 

habeant beneficium; quia, ut aitSuarez, in 

conscicntia non debctur peana ei, qui culpa vacat. 

De cetcro Benéficiarii, qui. sine causa omittunt officium 

,.' tenentur restituire fruclus pro rata omissionis 

ex decreto Lat. Concili!, scilicet post elapsum 

semestre a beneficii possessione. Quod decretimi 

confirmavit Pius V. declaraus, eum , qui una die 

totum officium omiserit, teneri restituere frucìus 0mnes 

illi dici respondentes ; qui autem omiserit JMatutinum 

cum laudibus, median: partem frucluuiii 

unius dic-i; mediamque pariter, qui reüquas horas; 

qui vero imam ex illis, sextain partem fruñuum 

4?.. Va'dc probabile est, Beneficiarios,, qui alia 

onera habent, quam preces, v. g.. Episcopos, Pastores, 

etc. ratione injunefi sibi oneris retiñere posse 

aliquam partem fruéluum, restituendo earn tantum 

, qua: respondei: oneri Divini Officii, quod 0miserunt. 

Restitutio autem necessario facienda est 

vel paupcribus, ve! fabric* Ecclesia;, vel Benericii, 

ubi recepta sit Jin lia Pi i V. nec aliter excusatur 

ab obügatione restiuiencli. Damnata est autem 

ab Alex. Vil. propositio dicens : restitutio fruHuum 

ob omtssionem borarurn suppleri potest per quascumque 

eleemosynas , qujis antea Beneficiarías de; 

fruElibus sui beneficii fecerit. 

45. Q. G. Qu mani excusent a recirandis Horis 

Canomas? lì. Tria: infirmi tas, impedimentum justum 

, & dispensatio . Quod ad inrirmitatem attinet, 

non solum excusat ca, qua: in se sit omnino 

gravis, sed qui; talis sit, ut ea laborans non possit 

sine gravi incommodo, vel periculo recitare. 

Hn;usmod¡ est magnus capitis dolor, notabilis gravedo 

, stomachi eruditas , aut virium lassitudo, 

qualein experiri soient cîiam convalescentes per aliquot 

dies. Tertiana laborantes, vel quartana a 

mul-

4o Lib, IV. TraB. II. 

multis absolute excusantur etiam diebus, a febri 

vacantibus ; sed in hoc speclanda: sunt circumstantial.turn 

febris, turn infirmi; in dubio autem Standum 

est judicio Medici . Qui ob argritudinem excusatur, 

non tenetur a Hum legentem audire, vel 

alium sibi substituere ; sed debet, si commode id 

possit, cum socio recitare. Tenetur etiam horaul 

officii prevenire, si timeat, postea non fore ad recitandum 

: quod intelligitur intra diem, in qua urget 

preceptum . Sed valde probabile est, eum, qui 

non ,possit recitare Matutinum die sequenti, non 

teneri in precedenti anticipare, cum obligatio pracepti 

nondum sit inceepta ; quod enim Matutinum 

legi possit die precedenti, non oritur ex praicepto, 

sed ex privilegio a consuetudine introdticlo, quo 

nemo tenetur uti. Sic E'bel, Sporer, alii. 

44. Legitima impedimenta, excusantia ab hac obligatione 

esse possunt gravis & repentina occupatio 

, qua; sine gravi incommodo, vel scandalo omitti 

nequeat. Quo nomine aliquando non tenentur 

horas persolvere Concionatores, Confessarli, publici 

Professores, qui tarnen, si liceat, debent officium 

antevertere. Notanda est autem hic propositio dainnata 

ab Alex. VII. habens capellaniam, vel quodvis 

aliud Beneficium Ecclesiasticum , si studio litterar 

um vacet, satis faci t, si Officium per altura 

rechet. 2.Recitandi impotentia, utcaxitas, vel carentia 

Breviarii inculpata, si aliud haberi nequeat. 

Hi tarnen tenentur si possint, memoriter recitare vel 

totum officium vel unam horam . Proscripta enim 

est ab Innoc. XI.. propositio asserens : qui non potest 

recitare Matutinum, & laudes, potest autem 

rehquas horas , ad nihil tenetur, quia major 

pars trabit ad se minorem. Kon tenentur tanien 

recitare modicam aliquam partem, v. g. unum, aut 

alteram psalmum, nisi id, quod sciunt memoriter, 

attingat notabilem officii partem. Imo si habeant 

jid manum Rreviarium a Romano distinclum, v g. 

iJenedictiuum, tenentur ex ilio saltern de communi 

recitare; qiiicquk! contra sentiant Salmant. & alii.

Di Statu Cle-rttcrim , 4* 

45. In autern Beneficiarais alifer non potens;, te* 

neatur Socium conducere ad recitandum ? Disputant 

TT. Affirmant Suarez, Bonacina, Layman, 

& alii, si Benefichimi sit pingue ; nam cum Beneficium 

detur propter officium, debet partem fruflus 

erogare, ut officium persolvat. Kegant tarnen alii 

non paüci apud Sporer, quia cum obligatio hujusmodi 

ex probabilissima-opinione inducía solum sii; 

ex jure Ecclesiastico , & ex motivo Reügionis, non 

est adeo strida , ut implenda sit cum onere extraordinario, 

quale certe esset condufìio sodi ; prxsertim 

cum Lateranense Concilium ab eo excuset legì 

tinte impedito*. 

46. Tertia causa, excusans ab horis petsolveiv 

dis est dispensatio, qu-arn dare potest Papa valide 

etiam sine causa, si hoc onus sit solum de Jure 

Ecclesiastico. Episcopus solum potest cum legitima 

causa, & cum aliquo particu-lati,. nec nisi ad breva 

tempus, cum dubitatur de moraliimpotentia recitandi. 

Atque idem possuntSuperioresRegularescum suis subditis; 

&VicariusGeneralisexspecialiEpiscopi mandato*. 

47. Quast. 7. Quo modo recitando: sunt hora; ? 

R. conditiones ad bene recitandum sunt sequentes, 

i. servanda est forma Breviarii Romani ex. pra;scri* 

pto Pii V. qui tarnen proprium reliquit Breviariuni 

Ecclesiis, & Orclini.bus Religiosis, qui ilio utebaiv 

tur ante dneentos annos.. Hi ameni non possunt 

'Jti Romano:, nisi aut (Ordinis consuetudo permittat, 

aut in aliis Ecclesiis Episcopus. Qui autem 

recitant secundum Breviarium Romanum, ne in 

choro quidem obligantnr, saltern sub gravi,_ a.dpsalmos 

pcenitentlates, vel graduales, aut officium Defunclorum, 

nisi in die Animarum . Ubi autem viget 

consuetudo, recitari debet officium B. M.. V, 

•Jam vero in die 1. Nov. officium Defundorum obligat 

sub. gravi ex recepta ubique consuetudine, & 

contraria sen.tentia, ut ait Suarez-, satis tuta non 

est, nec praclicc probabilis , ut aitPellizerius . Non 

ita loquuntur DD.. omnes de obligatione recitandi 

L'.tanigs in diebus Rogationum, & in die 5». Mar-

42 Lib. IF. TraB. II. 

ci ; Rubricam enim id pra?scribcntem non importare 

grave praxeptum, sentiunt Navarrus, Vasqucz, 

& alii; verum standum est communi sentential; 

turn quia verbum die ant, quo utitur Rubrica, indicar 

praxeptum ; 'praxeptum autem in gravi materia 

impositum , qualis est Litaniarum, est grave 

praxeptum, nisi contrarium conster ; turn quia ita 

declaravit S. Congregatio teste Gavanto; tum quia 

ubiqtic viget consuetudo recitandi Litanias , tanquam 

partem officii integralem . 

48. Qui ex inadvertentia, vel necessitate officium 

nwavit, nec peccat, nee tenetur repetere , cum Ecclesia 

velie non praesumatur, ut quis uno die bis 

ad tantum onus obligetur. Nec ulla est obligatio 

subjungere propria officii pr.erermissis, nisi officium 

sit norabiliter brevius, quia tunc debet fieri 

aliqua compensatio. De cererò non licer sine causa 

officium in aliud commutare, prresertim brevius. 

An autem sit mortale ea permutano, disputant 

AA. Notanda est i. propositio 34. damnata 

ab Alex. VII. dicens : In die Palmarum recitane 

Officium Pasc bale, satisfacit precept o . Et sic pariter 

excluditur officium Pentecostes, ut bene ajunt 

Salmant. & alii. 2. officium mutati posse vel in 

aliud moraiiter acquale, vel in aliud notabiliter brevius 

. . . 

40- Jam vero licet a'iqui excusent cum a gravi 

pcrcan, qui oincium diei pennutat in aliud longe 

brevius ; quia praxeptum quoad substantiam impletur 

; renseo tarnen hanc opinionem tolerari non 

posse, quia prxceptum non impletur ncque in ejus 

forma, ncque in substantia equivalenti. Imo grave 

peccatum est in probabiüori sententia officium 

sine causa mutare, ctiam in acquale. Et probaiur 

ex decreto S. Pii in laudata Rulla, quod est hujusmodi 

: Hoc nostrum Breviarium . . . pr.ecipimus 

obscrvart : ac quoscumque, qui horas Canonicas 

dicere debent , ad dicendum ex bujus Romani Bre- 

•viarii prescripto , & ratione omnìno teneri, nemincmqui 

nisi hac sola forma.satisfacere posse. 

Ne-

Di Statu Clencorum • l\5 

Xeqiie etimi Ecclesia solum prscipit officium in genere, 

sed definitimi officium , &eiefinitam formam . 

scilicet officium talis diel, Dominica;, Sancii, etc. 

So. Causa autem permutandi Officium possunt 

esse i. si alio pergas, potes recitare Officium illius 

loci, quo pergis. i, Capeilanus Episcopi, & 

domestici Cardinalium ini possunt Officio, & Breviario 

illorum proprio . Idem multi dicirnt de Capcllano 

Monialium , qui cum possit legere Missam 

de Sanclo ipsarum Ordinis, potest quoque illius Officium, 

dicere , ut Missa cum Ofricio conveniat cx 

Kubrica: prascripto. 5; Beneficiarius potest recitare 

sub ritti i. CI. cum Odiava Officium sui Titilli : 

quod si duo habeat Beneficia, debet recitare Officium 

loci, ubi. residet. 4- recitans cum socio ejus 

rimi potest se conformare , si justa sit causa . Imo 

& sine lilla causa, si Officium sit a;quale ; ipsa eniin 

societas videctir rationalis causa Officium in sequale 

commutandi. In officio autem breviori ex.privilegio 

non sufficit ratio societatis, nisi accedat infirmitas, 

vel difFicultas magna recitando in eo , qui. 

f gaudet privilegio, 

Notant autem DD. cum-, qui per errorem recitavi! 

de aliquer Sancto, v. g. dici sequentis non 

teneri ad recitandum alia die de Sanalo prstermisso 

. Er licet possit de ilio sequenti die recitare, 

consultius tamen est se conformare cum communi 

ritu Ecclesia;, imo ad id teneri censent DD. multi. 

Si quis autem animadvertat se errasse postquam 

multimi processi!, v. g. Maturino persoluto, potest 

idem prosequi, sed melius est reliquum legere 

de Officio debito, ne errori insistat.. 

5i.. Quast. 8.. Quamam pronunciatio ad horas 

requiratur ? lì. vocalis, eaque pertinet ad substantiam 

prscepti. Et quidem si solus recites, ita pronunciare 

debes, ut te ipsum audirc possis. Ita 

Suarez cum aliis comniuniter , quia verba , quaj 

inter elentes, ut ajunt, modularis, non sunt proprie 

vox, sed quxdam vocis inchoatio. Ali: tamen 

cum Silvio satis probabilitcf dictint satisfacerc, qui 

ver-

44 Lib. IV. Tran. II. 

verba ore proferunt, etiamsi se non audiant, cuta 

id nullibi praxipiatur, nec exigat rario orationis Vocalis, 

ut distinguatur a mentali . Verum si recites 

cum socio, ira legere uterque deber, ut a socio vicissim 

audiatur. Debent autem alternatiti] versus, 

leeìiones, & reliqua legere, quamquam si unus le- » 

cìiones omnes dicat, altero audiente, merque pra;ceptum 

implevit. Si plures in choro recitant, satis 

est, ut alterni legant, sive plures ex una parte 

sint, sive pauciores ; lecfiones autem dici possum 

vel ab uno, vel a phinbus secundum Ecclesia; consuetudinem 

. Qui in choro recitai, tenetur repetere 

privatim ea, qu£ non audivit etiam sine ipsins culpa 

, modo sit pars notabilis, stcus si unum tantum 

, vel alteram verbnm . La communis sentenza 

; quamquam multi satis probabiliter negent obligationem 

repetendi, si atiendas quantum potes, 

& ob strepitum aüerum non intelligas ; ¡aorsütfí 

entra cum sociis cemmunicas in precibus, quas chorus 

effundit. Cui opinic'iii favet D. Anton, 2. p, 

fit. Cj. c. li. cium alt: Si quìs Uclionem, vel aliud, 

quod in eboro leghur, non intelligat propter 

legentis ineptitudinem, non peccai, dummodo 

conetur intelligere saltern verba . Hinc Suarez , 

Roncaglia, aliique docent, Officio surdum satisfacere, 

qui ex obìigatione choro assisti!, & partem 

suam recitat ; durum enim videtur cum cogeré ad 

duplex Officium, cum per eum non stet, quominus 

audiat. Censeo tarnen probabilius cum Sancìio, ipsum 

lUcrari distriburiones, sed non implere obligationem 

, nisi repetat non audita, sive in ipso choro 

, dum alii canunt, sive extra chorum , 

a5. Pronunciano debet esse integra, ita ut pcccet, 

qui aut sillaba?, & verba mutilai, aut ita 

festine pronunciai, ut verba confundat. Erit autem 

leve, vel grave peccatum , prout parva, vel 

magna fuerit quantitas officii, quam omittit. Idem 

dico de recitante cum socio, qui aut mutilai, aut 

verba obtruncat, vel non expeilat versus absolví, 

nisi híEC raro riant, nec cum advertentia. Pme-

De Statu CI er i cor um, 45 

rea pronunciado debet esse continuata unius hora; 

; sed Matutinum potest separari a laudibus, imo 

& juxta inultos, unum nocìurnum ab alio saltern 

tribus horis juxta ritum antiquum ; debet autem 

in fine adjici Pater noster j an autem addenda 

sit etiam Oratio, alii affirmant , alii negant; 

utrique probabiliter. Qui unam horam interrumpir 

ex justa causa, non peccat, nec tenetur repeleré 

; peccat autem venialiter qui sine causa interrumpit, 

licet repetere non teneatur, cum singuli 

psahni suam habeant significationem . Ita probabilior 

sententia contra Suarez, Navarrum, Vasquez, 

qui volunt totam horam repeti, ut servetur imitas 

prescripts, quando magna fuit temporis interpel 

la tío . 

55. Quast. 9. Quis ordo servandus est in officio 

Divino recitando ? R. is , quern prescribunt Rubrica; 

Rreviarii, ita ut Matutinum dicatur ante primara, 

ista ante tertiana, etc. Otdinem autem invertere 

sine causa, solum est veniale, cum non 

pertineat ad substantiam , sed ad modum precepti. 

.Nullum autem crit peccatimi, si justa sit causa, ut 

t si recites cum socio, qui alia jam legerit, aut careas 

Breviario, vel chorum sero advenías. In choro 

gravem esse Obligationen! recitandi ordine pra> 

scripto, multi docent probabiliter ; negant tarnen 

alii probabilius, cum non constat de precepto super 

ordinem imposito, nec sit ordo nisi ceremonia 

quídam accidentaria substantia; Divini officii. 

54. Quast, io. Quo tempore recitando; suit hora; 

Canonica: ? R. eo tempore, quo a jure, vel 

consuetudine obtinuit, quod in choro diversuin esse 

solet in diversis Ecciesiis. Tempus autem lcgitimum, 

in quo preceptum obligat, est a media 

none unius dici usque ad mediani nocìem diei sequentis. 

Ex consuetudine tarnen Vesperae incipiunr 

post meridiem diei antecedente ; quibus recitatis 

potest legi matutinum secundum multorum sentennam, 

quia jam inccepit jiies Ecclesiasticus ; und¡ 

si aliquis post diB/is desperas, & Complete- 

T: urn

4ö Lib. IV. Traa. II. 

vium dicat Matutinas, pirn hoc pertinet ad diem ' 

sequentem. Ita D. Th. Quolibet. 5. art. 2S. Unde 

deducunt, posse recitati Matutinum , & Landes statim 

ab bora secunda pomeridiana, in qua soient • 

multi Vesperas recitare. Ita Salm, cum aliis. Sed 

opinio magis communis, & tccepta docet, non posse 

recitari Matutinum, nisi cum Sol propior sit 

ad Occasum, quam ad Meridiem ; ea enim est bora 

propria Vesperarum, & ab ea numeratur dies 

Eccìesiasticus, licet in aliquibus locis consuetudo 

obtinuerit Vesperas anticipare. 

55. Quod atrinet ad minores horas, licet eas persolvere 

ab aurora usque ad meridiem ; nona vero 

dici eriam post meridiem . Invertere aurem temporis 

ordinem , si nulla sit causa, veniale peccatimi 

est, nullum autem si fiat ex justa causa, modo 

totum officium dicatur intra diem Ecclesiastlciim 

. Damnata est autem ab Alex. VII. hxc propositio 

: unico officio potest quis satisfacere duplici 

pnecepio , pro die presenti , & crastma . In 

eboro .Matutinum cum suis laudibus cani debet, 

antiquati) cetebretnr Missa solemnis, seti Conventualis 

. Et quidem bsec consuetudo sub gravi peccato 

obligat, ut verior, & communior sentcntia tenet 

cum Navarro, Suarez, & novissime ix-ned. 

XIV.; cum enim ritus hic generalis sit omnibus 

Ecelesiis, grave scandalum ex contraria praxi orirefur, 

Irederetur publicus Dei cultus, & conveniens 

Ecclesia: regimen . Extra chorum non excusatur a 

culpa levi, qui nulla causa impediente id omitteret 

; cum inter dcfeeìus Missa; a Rubrica noratos 

alter sit, non recitasse Matutinum cum landibus 

ante Missa: sacrificium , atquc ita fcrt antiqua, & 

recepta Ecclesia; consuetudo. Non est tarnen gravis 

hsc obligatio, cum ex nullo capite constet pra:ceptum, 

sa'tem sub lethali obligans, & a'iunde invcrsio 

ordinis inter Matutinum, & Milani non ei-t 

major, quam inter ipsas boras, qua: non penirtet ad 

substantiam pnecepti. Imo ciuevis causa rational«, 

licet gravis non sir, excusat ab omni culpa, ut 

com-

De Statu Clericorum . ^7 

communis DD. notat cum J3ened. XIV. üb. 5. c„ 

i3. de Sacrif. Miss.e. 

56. Nota i. matutinum defunflorum in choro 

reeitandum die 2. Novemb. non posse primo vespere 

recitari ex decreto Sacra; Rituum Congr. 1, 

Sept. 607. nisi in aliquibus Ecclesiis contraria vigeat 

consuetndo. Privatim autem licet consultius 

sit mane dicere, sed posse quoque vespere recitari 

multi probabiliter docent ex Rubrica ipsa ajente : 

diclo Benedicamus Domino, absolute incipit matutinum 

defunilorum . Sicut ergo permissum est 

pridie recitare Matutinum diei sequentis, ita, inquiunt, 

licitum est dicere Matutinum Defunftcrum. 

Nota 2. in diebus Rogationum, si pridie Matutinum 

dicatur cum suis laudibus, transferendas esse litanias 

ad diem sequentem , quia non ita conjunclre 

sunt cum Maturino, ut ncqueant separari, & re ipsa 

separantur in multis Ecclesiis ; turn quia ili je 

privatim recitantur in supplementum processionimi, 

quae diei naturali ita sunt affixae, ut si officium S. 

Marci transfertur, litania; non transferantur. Sed 

contraria sentemia placuit Gavanto', & aliis, quia 

Rubrica conjungit Litanias cum laudibus, in quibus 

ideo omittitur versiculus fidelium anima. 

57. Quast. 11. (ìuo modo recitando sint fiora: 

Canonica; 1 l\. cum devotione tum interna, tum 

externa ; hoc est studiose , ac devote , ut pra;cipit 

Later. Cone. IV, c. dolente* ; id enim exigir religiosa 

oratio, & laudatio Dei. Porro ad devotionem 

pertinent intentto orandi, & laudani! Deum, 

& attentio mentis. Quod atttmt ad imintionem, 

non est opus expressa rintentionc implendi prarecptum, 

sed sufficit virtualis. Quod special ad àttentionem, 

ca debet esse tum externa, tum edam 

interna. Externa habetur, cum non ponitur ac"t¡0, 

que pugnet cum oratione, ut esset fabulari, 

scribere, & similia, qui nn'ttim distrahunt animum 

. Interna autem, cum attendimus ad Deum , 

quem oramus, ad verba , qua; proferimus, ad sensuin 

verborum , Porro ad implendam rationem

48 Lib. IV. Tra®. IL 

Divini officii requiri aliquam attentionem internsra, 

docet communior, & probabilior sententia. Ratio 

illius praecipua est, quia in Divino officio prxcipitur 

vera oratio, qua; sit actus Religionis, seu elevatiti 

-mentis in Deum ; Deus autem non potest 

vere coü per solara attentionem externam, ut ipsemet 

testatur Matt. i5. populus iste labiis mi 

honorat, cor autem e or urn ionge est a me . 

58. Qualis autem Hebeat esse attentio interna, 

non convenit inter DD. Sunt, qui velint, "necessarian! 

esse attentionem formalem, & explicitara 

non solum ad verba, sed etiam ad sensum verborum. 

Verum communis, & vera sententia requitit 

sane attentionem aliquam internam , "sed solunrvirt-ualem, 

qua; e-xriudat omnem voluntariam distraclionem 

. Atque htec videtut esse dottrina D. Th. 

in 4. dist. 15. q. 5. art. 2. Et D. Antoninus disette 

docet, ad orationem solum requiri attentionem 

permanere secundum suam virrutem . Itaque ut quis 

mfieio Divino satisfaciat, satis est, ut dum se a- 

Jio distrattimi esse animadvertit, conetut sese col- 

Mgere, nec in distracfionern perseveret.. 

:C A P U T V. 

De dispositene fruBuum 'Benefici or um . 

5g. An Benéficiarii slnt domini bonorum suorum, 

& quomodo ilia possint dispensare, dictum est 

in appendice ad Traft. Vii. Kb. 3. Eie tarnen übet 

panca subjungere de alienatione bonorum Ecclesia;. 

Guest. 1. Quid est alienano, & quo jure proibita? 

R. !. nomine alienationis "venit non solum 

venditio, sed etiam donatio, permutatio , traditio 

rei in pignus, transaclio rei jam ab Ecclesia posses 

sa;. 2. Bona Ecclesiastica sunt res omnes immobiles, 

earumque jura, & acliones ; mobilia quoque 

pretiosa , pura vasa aurea , vel argentea , gem- 

1112, bibliotheca; copiosa;, greges , & armenta, 

arbores, 6'. siiv:e ; magna quoque pecunia; summa 

,

Di Statu ClencoYum , 49 

ma, destinata ad emendum aliquid immobile, denique 

annui reditus perpetui. 5. ea omnia alienare 

prohibitum est jure Canonico tum a Pio IT. in Extrav. 

Ambitiosa, tum ab Urbano Vili, idque sub 

gravibus pcenis, scilicet Excommunicationis, &perpe* 

tua; privationis ab omni officio, a quibus excusat innoxia 

ignorantia, etiam ubi tales pcense consuetudine 

sunt recepta;, multis enim in locis non vigent. 

60. Quast. 2. Quasnam sint debita; solemnitates 

ad validam alienationem ? R. 1. communis consulratio. 

2. consensus Capituli, vel Cleri. 5. consensus 

Episcopi vel Superioris regularis ; aliqui exigunt 

consensum Patroni, sed contradicit Layman 

cum aliis. 4 subscriptio consentientium pro casibus 

a jure expressis. 4 consensus Pontificis, sive 

S. Congregationis. Quod si deficiant solemnitates 

juris, alienatio est irrita, etiamsi fiat cum causa, 

nec valeat in foro conscientia; ; quia jura nullam 

esse voluerunt alienationem, carentem debita solemnitate, 

ob periculum gravis damni. Quod si accedat 

consensus Pontificis, & causa non desit, valida 

est, quia Pontifex censetur supplere defectum 

solemnitatum ; secus si non sit legitima causa , cum 

Papa non sit dominus, sed administrator facilitatum 

Ecclesia;. 

61. Nota 1. Si quid Monasterio, vel Ecclesia; 

donatimi sit cum facultate illud a'ienandi, nihilominus 

alienari nequit, nisi probante Pontifice, eo 

quod jam acqùsierit condirionem bonorum Ecclesia;. 

Ita De Lugo contra aliquos, censentes illudi 

ncn acquiti ab Ecclesia nisi juxta bencplacituru 

donantis, adeoque posse alienari, si donansexpressam 

dederit facultatem . 2. licitum est Pra:Iatis Ecclesia; 

repudiare rem immobilem , nondum acquisitami; 

secus autem ccnseo de legato, quod non requirit 

acceptationem, ut statim aequiratur a legatario 

post mortem legamis. 5. licer aliqui DD. at 

Covarruvias , & Molina, censeant posse hypothecary 

bona Ecclesiastica sine facultate Pontificis ; sed nobis 

probabilità est id non licere, cum hyporhcca 

Lig. Comp. Tom. II, C №

So lib. IV. Trsct. II. 

t!o sit vera alienatio. 4- causa; justa; alienatidi 

sunt necessitas, vel utiiitas ex auct. hoc jur. 

c.de Sac. Eccl. Item pietas; puta pro redemptione 

captivorum, vel alia gravi necessitate sublevanda. 

62. Qtaest. 3. An aliquando liceat alienare res 

Ecclesia; sine causa, & sine solemnitate ? R. Id 

licet, cum res sunt exigui valoris, nec a possessore 

multum aestimantur. 2. res, quae ad triennium 

durare non solent, quin deteriores fiant, ut 

fructus, vestes, & similia . 3. Res Acadcmiae, Seminarli, 

Hospitalis, Sodalitatis, qua; non sunt erectse 

auctoritate Episcopi. 4- dum ad res conservandas 

reditus non sufriciunt; nisi sint steriles, 

qua; indigent facilitate Pontificis , sei saltern Episcopi 

cum Capitulo . Denique accedente gravi 

necessitate, vel militate cum consensu Episcopi, 

vel Superioris iRegularis, si sint res propria; Mojiasterii. 

CAPUT VI. 

De aliis cb/igationibus Clericorum. 

&>.Qu«st. i. Quamam specialiter Cleticis praecipiuntur? 

R. i. si majoribus sint ordinibus initia- 

V., aut etiam minoribus, si habeant Beneficiutrf, 

obligantur ad ferendam tonsuram, & vestem Clericalem 

ex Cone. Lat. IV. & ex Trid. Sess. 14. c. . 

9. Porro vestis debet esse talaris, ut sub gravi poena 

SixtusV. prascepit Const. 92. Et S. Carolus in 

Syn. II. Mediol. inter alios casus hunc sibi reservat: 

qui qutcvis beneficia obtinentes habitum Cleyicalem 

non induunt, exceptis its, qui iterfaciunt, 

quibus contractior vestis permittitur, ita tamen honesta, 

ut eos esse Ecclesiastici Ordinis quivis facile 

possit agnoscere. R. 2. tenentur "Clerici majori- ' 

bus Ordinibus insigniti servare castitatem perpetuam 

ex voto solemni, quod Ecclesia annexuit Ordini 

Sacro . Later. I. & Trid. sess. 24. C. 9. Item de- ; 

bent specialem Episcopo obedientiam in iis, qus

De Statu Clericorum. 5r 

ad proprium statum pertinent. V. dicenda de Sac. 

Ord. 

64. Quast, a. Quamam Officia sint prohibita Clericis? 

Ii. Officium Judicis in causa sanguinis, Advocati, 

Patroni, Tabeliionis, seu Notarü in causis 

sarcularibus. Licet tarnen illis advocatos agere 

pro egenis, & si opus sit, pro valde conjunctis. 

Imo & consuetudo permittit illis 'fungi officio Cancellarii, 

consiliarü, atque etiam Judicis in causisCivilibus. 

Non tarnen eis licet gerere procurationera 

persona; SECularis cum obligatione reddendi ratlones 

ex c. Sed nee 5. Ne Clerici, ziel Mon. & est conforme 

doctrina; Apost. 2. ad Timoth. 0 1. -dicentis" 

nemo militans Deo implicat se negotii* stecularibus. 

Exercitium Chirurgi, & Medici, ubi ©pus est 

incisione, vel adustione „ 

65. Quast. 5. Quaenam sint actiones Clericis speciatim 

prohibita;? 1. bellica exercitia ex c. quicumque, 

20. q. 8. & Can. 5. dist. 5o. linde non. 

licet eis arma gestare, nisi in itinere. 2. Popìnarum 

ingressus ex Lat. IV. c. 16. nisi forte causa 

necessitatis in itinere constricti. 3. Venaüo t quaj 

fit cum clamore, & armis, & cum canibus, & avibus 

ex c. 1. de Clerico venature, & ex Lat. IV,c. 

i5., alicubi tamen permittitur recreationis causa,, 

modo fiat sine strepitu, & scandalo, & sine multa 

frequentia . 4- negotiatio ex eodem Lat. & Cletii* 

I. de vita, & honest. Cler. Vide dicta lib. 5. c. de 

negotiat. Prohibetur etiam Clericis ludus alearum 

& taxillorum ex varus Conciliis, prasertim laudato 

Lateranensi: item ludus chartarum, nisi moderatus 

sit, & sine scandalo, nec magna pecunia: surnma * 

5. cohabitatio cum femina, de qua suspicio potest 

ex Nie. 2. Can. 5. '& Lat. t. cap. 3. 

66. Denique tum ex Cone. Later, tum ex Trid* 

prohibits sunt Clericis chores, theatra, spectacula, 

ebrietates, comessationes, & sarculi voluptates, 

saecularia negotia, & alia hujusmodi, qua; repugnant 

sanctitati, & puntati Ecclesiastici Ordinis, 

& sscularibus prabent occasionem offèndiculi, Se

6a Lib. IV. Tract. Ill 

scandali. Pra:scribit autem Trid. Sess. 2/f. c. 12. ut 

observentur sub pcenis arbitrio ordinarli imponendis, 

praster ras, qua: a jure sunt injuncìa:, qu геи m que 

de cultu, vita, & honestate Clericorum vel aConciliis 

, vel a Summis Pontificibus sancita sunt. 

Nota; usum Comae supposititia;, vulgo parucca , 

non esse Clericis permissum , nisi ea modesta sit, 

& prius Episcopo spedata; nec posse quemquam cum 

ea Sacrificium celebrare , nisi cum facilitate R. Pontificis. 

V. Rened, XIV. lib. VII. de Syn. Dicec. c. 60. 

TRACTATUS III. 

De Officio Judicis, Advocatt, & aliarurn personarum 

ad judicium spefrantium. 

CAPUT I. 

De potestate, & officio ludicis. 

1. Quast. i. Quid requiritur in judice, ut recìe 

munere suo fungatur? R. 1. jurisdiSìio, sine 

qua sententia nulla est, nisi adsit titulus colorane 

, & error communis . Hinc graviter peccat judex 

secularis, qui ad se trahit personas, vel causas 

mere Ecclesiasticas ; uti & Ecclesiasticus , si 

mere civiles, nisi excuset urgens ratio, Se nécessitas 

. 2. cognitio causa cum morali saltern certi» 

radine, alioquin se exponeret errandi periculo, & 

ìeneretur ad restitutionem illati damni. Hinc precedere 

debet reclus processus, citato reo, & audiìo, 

testibus, &c. nisi forte cum derida sunt atrocia 

, & excepta, in quibus crimen notorium , & 

publicum sit loco accusatorum, & testium , ut aliquando 

potest accidere . 5. recta intentio servanda; 

justifia: ; peccabit enim contra charitatem , vel alias 

virtutes, qui licet juste judicet, id tamen facit ex 

odio, vel a'io fine non reclo. 

2. Requiritur 4. m Judice, ut in Advocato, Medi

De Officio Judias, Advocatl, &c, 55 

dico, &c. scientìa earum rerum, qure ad proprium 

munus speétant. Hinc pcccat graviter petens officium 

judiéis, aut suscipiens, si caret_ necessaria scientia, 

'nee potest absolví, nisi paratus sit officium dimitiere, 

ut notât S. Thorn. 2. 2. a. 60. art. 2. Peccat item 

graviter, si ex imperitia maie judicet, & tenetur restituere 

damnum, quod inde aliis sitexortum. Quod 

si judex agnoscat errorem a se edam sine culpa commissum 

in damnum litigantis, debet, quoad possit, 

ipsum emendare, v. g. monendo partem laesam, ut 

sibi appellatone , vel aliter consular. 

5. Quast. 2. Quot modis peccare graviter possit 

judex contra officium suum ? R. 1. differendo per 

muhum temporis sine justa causa expeditionem causarum 

; tunc autem tenetur sarcire damna illata, 

quorum est causa per injustam dilationem . 2. accipiendo 

a Iitigantibus pecuniam, vel alia quaecumque 

muñera, edam libetaliter oblata ex /. 18, §. 

ds off. Prasid. & 1. 6. §. de off. Proc. Qua; muñera 

si injuste accepta sint, tenetur ex jure naturali 

ea restituere ; si vero sine injustitia accepta 

sint, non tenetur ea restituere ante sententiam judiéis 

ex opinione S. Antonini, Navarri, &aliorum. 

Quamquam multi doceant invalidant esse acceptionem, 

proindeque accepta debere restituì, etiamst 

nulla judiéis sententia intercédât. Cui opinioni favere 

videtur D. Th. 2. 2. q. 62. art. 3. Peccat etiam 

judex, si non judicet secundum leges. Unde 

inferior non potest pcenam relaxare , vel mintiere 3 

etiam si actor consentiat, nisi aliud Reip. convenire 

per epikejam judicarer, aut justa sit ratio inter, 

pretandi voluntatem Superioris . Supremus autem. 

Judex id potest ob justam causam , puta ob publicara 

solemnitatem , lajtitiam Regni, &c. nisi a 

reo malum Reipublica; immineret. 

4. Quast. 3. An Judex possit condemnare eum, 

qui juridice probatus sit innocens, si eum privata 

scientia sciar esse reum ? R. neg. ex S. Th. 2. 2. 

q. 67. quia judicat ut persona publica, ideoque sequi 

debet publicara scientiam, & agere secundom 

al--

54 Lib. IF. Trail. IIL 

allegata, & probata, prasertim in favorem rei» 

Quid vero si juridice probetur reus delicti,, qui privata 

scientia noscitur a judice omnino innocens ? S. 

Th. & alii DD. ob rationem nuper allaram dicunt posse 

a judice condemnari, quando nulla supersit ratio 

eum überandl, v. g. impediendo accusationem, extrahendo 

judicium, remittendo causam ad Superio- 

.rem, vet aperiendo carcerem , si absque majorimalo 

fieri possit, Gontrarium tarnen verius videtur Navarro 

, Lugo, mukisque aliis DD. quia damnare innocentem. 

est intrinsece malum ,, sicut esset cogere inu- 

Jierem ad vivendum simul cum eo , quern Judex privatim 

sciat non esse maritimi ejus ; nec Judex habet 

ulìam audoritatem contra innocentem . Itaque debet 

iurare se cognoscere ejus innocentiam , Sc potius sese 

munere abdicare, & qua;libet alia pati'.. 

5. Aliud est in causis Civilibus, & pcenis pecujiiariis, 

in quibus, etiam cognita privatim, innocen» 

sia, potest judicare secundum allegata, & probata 

, postquam alias vias tentarit ad veritatem, & 

jnnocentiam detegendam * Discriminis ratio est, 

acem, & tranquillitatem regni ; & ne forma judiciorum 

cum scandalo ev.ertatur„. 

6. Quast. 4- Quid faciendum est judici, cum jus 

non est certum, sed pro utraque parte sunt sentenza; 

probabiles ? R. i. in questione juris, v. gr. 

an ex testamento minus solemni debeatur hsreditas, 

debet fcrre sententiam secundum opinionem 

prcbabiliorem. Ratio est, quia judex est constiti!tus, 

ut secundum merita càusa; jus suum unicuiqtic 

tribuat, & quidem majus es? jus ei, cui prob.abilior 

opinio favet. Unde damnata est ab Innocentio XL 

ha;c propositi© : probabiliter existimo judicem posse 

indicare juxta opinionem, etiam minus probabile-m. 

R. 2. Idem dicendum est in causis civilibus, 

ouan-

De officio Judicis, Advocati, &c. 5& 

quando dubium est proprietatis, & possessionis, 

propter allatam rationem. Quod si pro aciore stent 

rationes validiores, ei rem esse adjudicandam tenet 

Tamburinus ; posse autem, sed non debere Judicem 

rem aftori applicare, censet Lugo. Alii tarnen multi 

censent, reum legitime possidentem non posse re 

sua exspoliari a judice, etiamsi acìor pro se rationern 

habeat probabiliorem ; quia titulus possessionis, ut ait 

Roncag'ia, ex communi Theologorum sententia elklii 

rationes probabiliores ; nec procedi potest contra possessorem 

, nisi ex certitudine, ut probat Sfrondaius. 

7. R. 5.. cum rationes sunt asque probabiles, in 

causa civili favendum est possessori ex c. liter, 

de prob., in causa vero criminali favendum est 

reo; quia nemo damnandus est, nisi constet de 

ipsius crimine ex 1. si absemem ff. de pcenis. Quod 

si jura sint a:qualia in rebus Civilibus, communiter 

dicunt Aucìores, rem esse ex squo divideadam. 

Atque idem censeo, cum est in opinione, 

cuinam partium jus faveat. Judex enim non est 

rerum dominus, sed distributor juxta partium jura 

; proindeque cum ea sunt Kqualia , non potest 

uni pra: altera rem adjudicare. Ita Suarez, Salmant. 

alii contra Sotum , & alias, dicentes, posse 

judicem se conformare cum ea opinione, quam 

ma'uerit, sine injuria alterius. 

8. Quast. 5. Quid judici servandum circa inquìsitionem 

? R. 1. Via inquisitionis est triplex. 1. generalis 

, cum in genere quasritur, an leges serventur. 

2. specialis, quando quseritur de certo crimine 

& persona. 5. mixta, quando vel soia persona 

, vel crimen solum est speciale, ut si quzratur, 

quis Cajum occiderit ? R. 2. Judex ratione sui 

officii potest semper instituere inquisitioneir. generalem 

; sed ubi nulla data est occasio, non potest 

in particulari occulta elicere, alias maxima orirentur 

incommoda. Ut autem faciat inquisitionem 

specialem , precedere debet infamia , vel quid simile 

, priebens inqnirendi justam causam. Excipe casus

50 Lib. IF. TraEi, 111. 

sus aliquos graviores, in quibus id exigit Reipubìi» 

ex bonum . 

9. Quest. 7. Quid liceat judici circa qusestionetn, 

sive torturam ? R. 1. ad torquendum reum requirunlur 

gravis criminis ea saltern indicia , qua; faciant 

semiplenam probationem : talia sunt testis unus, omni 

exceptione major, rei confessio extra judicium, 

assertio duorum, vel trium testium criminis socio- 

Tum in criminibus exceptis, imo & in causa venefici 

i sola denuntiatio compiicum, fama publica a 

"viris honestis exorta, ac per testes probata cum adminiculo 

alterius indicii. Nam tortura instituía est 

ad subsidium probations, ita ut ex indiciis valde 

cfficacibus, & confessione rei fiat plena probatio . 

ütaque adhiberi tortura non potest, nisi prius alias via; 

minores tentata; sint ad detegendam veritatem , aut 

:iisi grave sit deiiclurn, & indicia gravia, uti & 

quando aliunde plena criminis est probatio. 

10. R. 2. Nisi in criminibus exceptis torqueri 

3ion possunt persona; nobiles, & in dignitate 0011stitutae, 

ñeque impúberes, senes, aut ita débiles, 

841 sine certo vita; periculo moraliter tormenta ferie 

non possint. Semel autem tortus, si nihil est 

fassus, iterimi torqueri non debet, nisi nova criminas 

indicia superveniant, quia per torturam priora 

elisir. . Si vero crimen in tortura confessus est, 

confessio vim non habet, nisi ratam habeat extra 

Torturam, maneatque in ea usque ad' sequentem 

diem. Quod si tertio tortus, ac confessus , confessionem 

tertio retraftet extra quaestionem , absolvendus 

•est, quia pra;sumendum est confessionem vi tormentoni 

m fuisse coaflam . 

11. Quast. 7. Ad quid tenetur judex, qui sententiam 

injustam tulit? R. si dolo, ve! culpa id 

fecit, tenetur parti laesae. damnum restituere. Si viro 

absque ulla culpa theologica, debet revocare 

sententiam , quoad fieri possit. Judex autem, qui 

pecunia corruptus inique judical, dicitur baratriain 

committere, & si sit secularis, a iegibus dignifate

Di officio Advocati. 

pnvatur, inhabilis redditur ad judicandum, & re» 

iegarione punitur. Insuper reputatur infamis, & 

ten"tur restituere triplum pro poena, & omnia 

damna parti \xsz. Hoc quidem in causa civili ; 

in criminali vero si innocentem damnasset ad mortem 

, capitis poena mulclatur. Atque eadem poena 

punitur is, qui judicem corrupit. Judex autem 

Ecclesiasticus suspenditur ab Officio per annum, 

aliisque pcenis mulclari potest. 

CAPUT II. 

De Officio Advocati, 

il. \/urest. i. Qusnam requiruntur in advocate 

r R. requiri scientiam muneri suo convenientem, 

justitiam causa;, fidelitatem in exequendo muñere, 

& justitiam in accipiendo pretio ; ita ut non possit 

accipere ultra id, quod sit prascriptum a lege, 

vel si non sit prescriptum, ultra id, quod justum 

a prudentibus œstimatur secundum regionis trsum. 

Hinc non potest advocatus tueri causam, quam 

scit esse injustam ; potest autem suscipere causam, 

etiam minus probabilem, modo partem moneat de 

minori probabilitate. Peccat etiam, si utrique partì 

patfocinetur, aut ab utraque pretium accipiat. 2, 

si ob illicitas dilationes, testium subornationes, & 

simiüa officiât adversario. 5. si in eadem causa, 

in qua est judex, agat simul advocatum . 4- si producat 

etiam in causa justa falsas Scripturas, testes 

falsos, vel instrumenta ; vel adducat leges jam abrogatas, 

vel falsas, aut bonas in falsum sensum 

detorqueat. Denique si contracium usurarium, vel 

aliter iniquum probet, aut suadeat. 

i5. Quest. 1. Quibusnam prohibetur munus advocan 

? 11. impotentibus, infamia notatis, Monachis 

nisi in causa Monasteri', cum facúltate Prelati 

ex c. ex parte , de postulando. Item Sacerdote 

bus sive in foro laicali, sive Ecclesiastico ex c. ex 

C s Sa-

58 Lib. IV. Trau. Ut 

Sacerdotibus

De officio Referent is, Secret aril, &c. 5g 

flant, debiiamque diligentiam adhibere juxta ea a 

qua; debita sunt muneri suo, tum ex officio, tum 

cx juramento. Unde peccat i. si ex ignorantia sui 

officii, ve! ex incuria male referat, vel aliquid 

substantiate pmermittat. 2. si conetur magis unius 

partis justitiam, quam alterius explicare. 3. si sententiam 

alterato parti manifestet, priusquam evulgetur, 

unde possint gtavia incommoda sequi, v. g» 

judex recusari, &c. 

16. Quest. 2. Ad quid tenetur Secretarius? R. 

prteter scientiam muneri suo necessariam, debet 

servare juramentum , & secretum, non manifestando 

sententiam , priusquam evulgetur, nec ©stendendo 

litigantibus processus, vel sententiam sine pra;scripto 

judicis. Debet testimonia fìdeliter transcribere, 

adeoque peccare graviter potest vel augendo, 

vel imminuendo, immutando, vel invertendo in re 

substantiali. 

17. Quest. 3. Quasnam sunt obligationes tabellionis 

publicijSeu notarii? R. praeter sufficientem 

peritiam requiritur in tabellione fidelitas, & diligentia. 

Itaque peccat gra viter, & ad restitutionem tenetur 

, si ex officii ignorantia, vel negligentia, vel 

ex malitia testimonia, vel solemnitates necessarias o~ 

mittat; si juramentum violet, aut secretum necessarium 

; si in depositione testium aliquid addat, vel de» 

trahat magni momenti; si ministro transcriptoricum 

periculo erroris examen comminati si protocolla, & 

afta negligenter custodiat, JSÌ difFerat sine justa ratione 

expeditionem causa; ; si testimonium aliquod ne- 

:essarium per malitiam non exhibeat; si conficiatin» 

.tumentum falsum , vel usurarium ; sifaciat, ut pro» 

essus, & causa deveniant ad alios judices, vel refirentes, 

quam ordo tribunalis postulat; sì afta ocol.-et, 

vel parti petenti transumptum processus negt; 

si omisso instrumento antiquo publico, vel testamento, 

aliud simile confingat. 

18. Praeterea notandum est 1. nulla esse, & infima 

instrumenta , fafta a notario infami, sive inforna 

juris, sive facti. 2. Clericos in Sacris, vei

6o Lib. VI. TraB. III. 

Beneficium habentes non posse exercere niurms notarii, 

nee etiam in foro Ecclesiastico publico. 5. 

Tabelliones non posse aliquid recipere ultra pretium 

justum a litigantibus ; qua; lex certe obligat 

in conscientia ; sed Lugo excipit, nisi tenuis adeo 

sit taxa proscripta, ut stando ipsi Tabelliones ex 

-stipendiis propriis vivere nequeant: adduntSalmant» 

extraordinarium ab ipsis pretium accipi posse, si 

cxtraordinarium prsstent laboren;. 

19. Quast. 4. Qua;nam sit obligatio Procuratoris 

? R. in eo, ut de advocato diximus , requiri 

•scientiam, fidelitatem, & diligentiam. Unde peccati, 

•fi litem suscipiat injustam, ve! plures causas procuxet, 

quam possit opportune expediré. 2. si plus mercedisaccipiat, 

quam justum. 3, si suadeat reo, vel afloji, 

ut veritatem neget injuste. 4- si sua incuria, ve} 

culpa sit in causa, ut lis perdatur. 5,Si nomine alicujus 

juret sine particulari instrucìione cum perjura pencudo. 

6. si non adsit tribunali, cumdebet, metu incomjnodi 

futuri, vel alia de causa non justa. 7. si litigantes 

adducat ad concordiam injustam, 8. Si differat 

causam, vel pervertat judicem, vel petat términos 

superfluos ; denique si falsos testes adhibeat, 

C A P U T IV- 

De Accusatore, 

20. \¿uast. i. Quaznam requiruntur ad ¡egitt. 

mam accusationem ? R. quinqué. 1, ut fiat in scri 

ptis, vel saltern a tabellione scribatur. 2. ut ib 

-exprimatur nomen accusatoris, & rei, 5. ut expfmatur 

species delicti, & etiam nomen socii, si st 

•crimen adulterii, sodomía;, & similis, 5. ut exprmatur 

tempus, locus deliiti, & etiam hora, si reís 

id postulet. 5. ut accusator subscribat, ut ita abligatus 

sit ad crimen probandum , vel ad pcensm 

•subeundam . In quo differr accusatio a juridica £nunciatione, 

'.'qua; fit judici, ut reus puniatur, sd 

absque onere probandi delictum, neque opus est vi 

fiar

De Accusatore » fií' 

riat in script's. Multo minus id opus est in denimciationc 

paterna, qua; fit Superiori, tauquam patri, 

ut reus emendetur. 

21. Quast. 2. Qnis teneatur alteram accusare, 

vel denunciare? R. r. Fiscale, custodes agrorum , 

& alii, qui a República,- ve! dominis ad id finis 

Stipendium accipiunt ; alias tenentur compensare 

damna ex corum negligentia Reipublica;, vel dominis 

illata. R. 2, etiam privatus ad id tenetur, 

cum agitur de communi damn o vitando, & crimen 

probari potest ; tunc enim docet S. Th. 2. 2, 

5.68. ar. 1. obligationem esse accusandi; quod si 

delictum satis probari nequeat, sufficit ut reus denuncieiur; 

imo ut plurimum satis est reum denuncian, 

ne ob metum pcenie subeunda? deterreantur 

homines a delatione criminum cum communi detrimento. 

Verum, excepto crimine haeresis, non est 

obligatio denunciandi, quoties deliclum est emendatnm 

, nec grave periculnm imminet Reipublica;. 

22. Quast, o. Quinam prohibentur in júdicio acensare? 

R. Excommunicati, infames, feminEe 1 

, impúberes 

, nisi in causa- propria, aut crimen cedat 

in grave damnum commune. Kilii, servi parentes , 

vel dominos nequeunt accusare, nisi de crimine 

Iitcresis, aut tesa; Majestatis. Clerici in causa sanguinis 

; nec laici Clerico';, nisi isti sint ha:retici, 

sacrilegi, simoniaci, vel dilapidatores bonorum , 

Monachi nequeunt accusare laicos sine facúltate Prelati 

ex c. ex parte tua; sed possunt accusate alios 

monachos, atque etiam prajlatos ex eodem cap, 

Inimicus quoque- ab accusatione repellitur, prêter 

crimen híeresis. Pariter repellitur sociu-s criminis, 

nisi in delictis hxresis , sodomia;, tesa; Majestatis. 

adulterata; moneta;, furti famosi, & similium, 

ex c. de accus. L. final. 

25. Quest. 4. Quando non licet reum accusare ? 

R. cum crimen est dubium , nec satis probari potest 

; cum illud notum est sub naturali arcano, nisi, 

is, qui secretum commisit, innocentem , vel Rempublicara 

injuste vexaret, nec monitus vellet ab incoe-

Lib. IV. Tract. III. 

ccepto desistere. Nec vero licet denunciare crimen, 

quod tibi constat emendatum, cum parti lassa: satisfaclum 

est,, nec periculum est recidendi, & aliunde 

non est publicum; quia sine causa proximi fama 

laederetur. Denique, cum speratur emendationis 

fruéìus per privatam correptionem, nec crimen cedit 

in commune damnum, non licet peccantem denunciare, 

nisi prius servato ordine correcìionis fraterna:, 

tradito in Evangelio Matt. 18. v. i5. 

24- Non peccas tamen, si accuses sine praevia 

monitione, quando crimen est in damnum Reipublica;, 

ut conjuratio, ha:resis, & similia, in quibus 

vix unquam ex privata correclione speratur 

frucfus, & mora valde nocere potest. Hinc Alex. 

VII. damnavit hanc propositionem : quamvìs evidenter 

t;bi constet Petrum esse hcereticum, non 

leneris denuntiare , si probare non possis. Unde 

in Religiosis Ordinibus, etsi crimen sit occultum , 

si Gommunitati sit perniciosum, statini ad Superiorem 

deferendum , nulla praemissa correptione fraterna.. 

S. Th. 2. 2. q. 55. at. 7. Si vero occultum 

sit, nec Societati damnosum, servandus est ordo 

fraterna: correptionis. Vide alia de Correct, fraterna 

Tom. 1. lib. 2. Tract. 5. de praec. Charit, c. 5» 

C A P U T V. 

De Tes ti bus. 

s5. 'ifuœst. i. Quot testes, & quales requirantur 

ad legitimum judicium ? R. exceptis quibusdam 

delicìis , ad plenam probationem necessarii sunt 

saltern duo testes, qui exterius perceperint id, de 

quo testantur ; idemque crimen, atque in iisdem 

circumstantiis deponant; aliter erunt tantum singulares, 

ut vocant, testes, qui non faciuntplenam 

probationem. Praeterea debent esse omni exceptione 

majores, in quibus nulla desit conditio, quae 

ad testandum requiritur. Unde excluduntur 1. servi 

. 2. mulieres 3 saltern in causis capitaiibus. 5,

De Test aus. 65 

impuberes etiaro in causis civil'ibus, & in crimina-libus 

minores 10. annis- 4- inimici. etiam in delictis 

tesa; majestatis. 5, Sanguine conjunct! usque 

ad 4> gradum y nist crimen sk hairesis ; & domestici, 

ut famuli, coloni,, exceptis gravioribus quibus» 

dam casibus. 6, infames.. 7. perjuri'. 8.. Socii criminis, 

nisi crimen sit ha:resis, vei malefica, vel 

tale, ut non possit sine socio patrari, 9. inopes 

& viles, nisi sint probata; vita;.. Denique deliri, & 

semifatui, ex quibus tarnen ii, qui solo jute positiva 

sunt inhabiles, possunt admitti. in criminibus. 

exceptis 

2&>. Quest. 2. Quando unus testis adprobandum 

sufficit, & quando requiritur major numerus testium 

. R. u unus testis sufficit ad: impediendura 

matrimonium , si juratus sciat,. & non de solo auditu 

,. nisi impedimentum sit consanguinitatis , & 

adsit alius testis de certa scientia,, licet hie deponat 

sine juramento. Sufficit etiam. testimonium solius- 

Episcopi,, suo sigillo' scripturam signantis in 

judiciaiibus ad munus suum pertinentibus. Parker 

testimonium public! Officialis de crimine levi, no» 

ita de gravi» Idem dicunt de perito in sua arte, 

v. g. Medico testante mortem aliquam naturalem 

esse» Unicus quoque testis probat,, quando agitur 

de lassione minoris, aut in. testamento, quando Testator 

voluit, ut alicui persona? fides haberetur.. R. 2» 

aliquando duo testes non sufficiunt, ut in testamento , 

in quo septem a jure requtruntur, in causa Episcoporum, 

& Sacerdotum , ac Clericorum 

27. Quest. 0» Ari, & quando quis testar! debeat ? 

R» tenetur unusquisque testar!, quoties. id Caritas 

exigk ad avertendum malum Reipublics,, vel privati 

innocentis, & ex pracepto* judicis, ve! superioris 

legitime interrogantis ; judex autem legitime 

interrogare dicitur,. quando criminis est saltem semipiena 

probatio per unum testem,. vel per infamiam, 

vel indicia manifesta « Cum enim htec 0mnia 

desunt, judex non habet jus ad interrogandos 

testes, nec isti tenentur fateri veritatem,, ut.

04 Lib. IV. Traft. III. 

ait S. Th. 2. 2. q. 66. ar. i. Non tenetur accusatus 

respondere, sedpotest velper appellationem, velaliter 

subterfugere , respondendo scilicet se nescire. 

28. Etiam legitime interrogatus non tenetur testati 

, qui seit rem ex Confessione, aut sub fiele 

arcani, ut Consiliarius, Advocatus, Medicus, quia 

prœceptum naturale prafereudum est pracepro Judicis, 

ut docet S. Th. 2. 2. q. 20. ar. 1. Isri tarnen 

tenentur detegere rem sub arcano commissam, 

quando immineat grave damnum Reipublica;, 

vel innocentis, quod aliunde averti non possit. 

Nec tenetur testar! quivis cum gravi suo, vel 

suorum damno, nisi majus prarvaleat malum alienum, 

vel publicum ; nec cum rem accepit a viris 

fide non dignis, vel earn injusto modo intellexit, 

v. g. aperiendo litteras, cogendo alium ad revelandum 

, &c. nec qui seit, eum , de quo inquiritur, 

immunem esse a culpa propter ignorantiam , vel 

aliam causam . 

29. Quast. 4. An peccet contra justitiam , qui 

ante citationem fugit, an qui fugit citatus ? R. 

communis sententia docet, eum, qui fugit, ne a 

judice citetur, peccare quidem posse contra caritatem 

, si testimonium ejus necessarium sit ad avertendum 

aliquod grave damnum ; sed non peccare 

contra justitiam, quia si quod jus naseitur alteri 

ex tuo Testimonio, id oritur ex prœcepto judicis : 

nulla igitur injustitia esse potest antequam prœceptum 

imponatur. Imo multi docent, etiam citatum 

a judice, si fugiat, non peccare contra justitiam, 

sed contra obedientiam tantum , quia citatio nullam 

inducit obligationem justitia;. Aliud est de iis , qui 

occultant , lacérant , vel subtrahunt cripturam, 

vel instrumenta, quibus aliquis jus suum probate 

posset ; hi enim gravis damni sunt efricax causa, 

quod tenentur resarcire. Idem dico de co, qui interrogatus 

a judice ventatemi occultât, unde damnum 

grave proximo oriretur, pra;sertim si fraude, aut 

mendacio sit causa positiva alieni damni ; aliqui etfiin 

ab obligatione restituendi excusant eum, qui 

so-

De Reo, 65 

solum fttit causa negativa, tacendo veritatem, licet 

peccarit contra obedientiam , charitatem, & juramenti 

religionrm . Quo paclo judex interrogare debeat 

testes yvide apud aucìorem, si vacat. 

C A P U T VI. 

De Reo.. 

00. Quast, i. Quando reus non teneatur crimen 

suitm fateri r R. cum judex non est legitimus 

, aut legitime non interrogat, potest reus judicem 

eludere, veritatem occultando, juxta dicla 

de ambiguitate verborum. Ait tarnen S. Th. 2. 2. 

q. 69. ar. I. Aliud est -veritatem tacere, aliud faisitatem 

deponere . Quorum primum in alt quo casti 

licet, non enim aliquis tenet ur omnem veritatem 

confiteri, sed ìllam sol am, quam ab eo potest requirere 

judex , puta, cura pracessit probatio semipiena 

. Nunquam tarnen licet falsum profiteri, 

cum mendacium sit ab intrinseco malum . An autem 

reus teneatur respondere, si dubitet de legitima 

interrogatione ; affirmant S. Antoninus, Paludanus, 

& alii ; negant vero Sotus, Navarrus, De 

Lugo, & alii permulti, renin ad id teneri cum 

gravi suo damno, quia possidet suam vitam , & 

fàmam ; nude in dubio habet jus conservandi earn , 

donee constet de legitima interrogatione .. Idem 

docet S. Th. q. 66. art. 1. quando judex rite interrogat 

ex prassumptione delicti, si revera delictum 

non est. 

01. Quast. 2. An reus teneatur judici legitime 

interroganti fateri crimen suum cum periculo mortis 

, aut alterius gravis poena; ? R. Certum est ad 

sd teneri, quandiu non agitur de causa capitali, 

vel simili, sed de poena medicinali, ut in causis 

mere Ecclesiasticis . Certum id est edam , cum 

nulla superest spes evadendi, etiamsi celetur Veritas, 

aut inde grave damnum Reipublica: timeatur. 

Extra hos casus aliqui vclunt neminem obligari in 

con-

66 Lib. IV. Troß. III. 

conscientia ad aperiendum crimen suum ; quia lex 

humana communiter non obligat cum tanto periculo, 

v. g. mortis, triremium,' aut perpetui carceris; 

tum quia inhumanum videtur, ut qui convinci non 

potest, prasbeat arma contra se, quibus occidatur, 

aut gravi pcena arriciatur. Hanc docìrinam valde 

probabilem censet Lugo, & in praxi tutam. Kihilominus 

verior, & probabilior mihi est opinio contraria 

, quam tenent Lessius, Toletus, Suarez, aliique 

cum S. Th. 2.1. q. 69. art. 1. Ratio est, quia 

judex habet jus exigendi a reo veritatem, & si opus 

sit, eum tormentis adigendi ad confitendam veritatem 

in causa capitali, idque postulat bonum commune 

Reipublica;: ergo reus agit contra jus leghimi judicis 

& contra commune bonum , si rite a judice rogatus 

celet veritatem. Pmerea tenetur obedire judici 

pracipienti aperire verum, licet inde sibi mors, aut 

grave malum imminear, hoc enim postulat ordo 

Justitiar, ne scelera mancant impunita. Unde Cathec. 

R. de ottavo prxcepro alt : de reis autem, & 

sontibus vult eos Deus verum cenfiteri, cum ex 

judicii formula intsrrogantur . 

52. Qui tarnen crimen suum in juste negavit, illud 

tenetur confiteri, donec preferatur sententia ; 

tandiu enim durare censetur prajeeptum juJicis, ut 

justum servetur judicium. Post Iatam vero sententiam 

amplius non tenetur, quia finito judicio, 

finitur quoque rei obligatio. Si quis autem ad vitanda 

tormenta falsum sibi crimen imposuit, licet 

nonnulli eum a gravi culpa excusent, modo non 

sit perjurium , verior tarnen, & probabilior sententia 

tenet eum graviter peccare ; quia licet nemo 

obligetur vitam suam tueti adhibendo remedium ipsa 

morte durius ; at nemo potest positive cooperari injustas 

sua: morti, cum non sit vita; sua; dominus. 

Unde, si res integra, debet confessionem suam retraclare 

ad avertendam mortem, ne pergat influete 

in ipsam mortem . 

55. Qu

De Reo , &f 

ion's ? R. cerium est eum sine culpa gravi non posse 

falsa eis crimina imponere,. etiamsi. reus sir innocens, 

& injuste alias damnandus ad mortem ; tum 

quia injusta laesio famar aliena; intrinsece mala esr, 

& nunquam licet; tum quia sic perverteretur omnis 

ordo iustitiae, qui pracferendus est privato bono e. 

tiam propria; vira;. Unde ablnnoc.XL damnata est 

prop. 44- dicens: Probabile est. non peccare mortaliter, 

quiimponi ì alien' falsum crimen, utsuamjustitiam, 

honorem defendat. His positis, respondeo, 

licere reo innocenti ad propriam vitam tuendam 

revelare crimen verum, licet occultum, sive accusatoris, 

sive testium. Quilibet enim jus habet defendendi 

innocentem vitam suam,. etiam cum damno 

alterius fama;, cujus solum est causa indirecta. Utrnm 

autem id possit reus, cum accusatur criminis 

veri, sed occulti, quod minime probari possir ?• affirmant 

aliqui, si necessarium id fuerit ad sui defensionem 

, quia deli&um. cmnino occultum censetur 

in jure quasi nullum, 8? falso aftìcìum • Ita habet 

Glossa in c. cum diieSìus de ca/umn* his verbis ; 

s; renuncians non probat, quod intendìt, calumniari 

pr,esumitur. V. Milante, & Viva.. 

54. Quest, 4. An, & quando reus teneatur revelare 

criminis sui socios ? R. si contra eos stent 

indicia, & testimonia, vel infamia ; secus vero si 

eorum crimen sit occultum, nisi exceptum sit, aut. 

cedat in grave damnum Reipublica;,. alias nolens 

confiteri, inquit Navarrus, non est resolvendtis. 

Quest. 5. Quandonam liceat Reo fugere, & resistere? 

R. 1. si sententia est omnino justa, quia 

crimen vere fuit patratum, & satis probatum, non 

licet reo positive resistete judici ; quia sententia 

cum sit justa, reum ad obediendum obligat.. S, 

Th. 2. 2» q. 69, art. 4- Imo etsi reus sit injuste 

damnatus, quia re vera crimen non admisit, si tamen 

lata sit sententia secundum allegata, & probata, 

non licet reo vira vi repellere, & positive 

ludici resistere; aìiter facile sibi rei persuaderent 

sese injuste damnari, proindeque magna; orirentur 

per-

68 Lib. IV. Tract. III. 

perturbationes, & scandala. Atque ideo damnata 

est ab Alex. VII, hzc prop. Licet interficere falsarti 

accusatorem, faisos testes, ac etiam judicem, 

a quo inìqua certo immìnet sententia, sì alia via 

non potest innocens damnum evitare . Quod vero 

si quis contra justitia; ordinem damnatus sit omni- ' 

no innocens ? S. Th. loco cir. air, licere tunc resistere 

judici, sicut licet resistere latronibus; intellige, 

modo non oriatur scandalum, & perturbatio publica. 

55. R. 2. Reus potest a carcere fugere ante sententiam 

prolatam , idque etiam si vere nccens sit. 

S. Th. ibidem, & cum eo TT. fere omnes ; quia 

utitur jure sibi a natura dato ad vitandam mortem 

, aut aliud grave damnum , quod sibi immìnet 

. Multo magis licet fugere, ne capiatur ; non 

tamen licet vini ministriti, aut satellitibus inferre, 

vulnerando ,• percuotendo, ut manus 'ecrum cffugiat. 

Licet quoque carcerem efiringere, & decipere custodes, 

licet ipsis inde damnum eveniat; reus enim 

utitur jure suo, nec damnum ipsi imputandum . An 

autem llcitum sit custodes pecunia corrumpere, ut 

fores aperiant, non convenit inter DD. Affìrmat 

Roncaglia cum Salmant. quibus tamen ego non acqnf'sco 

; quia reus induceret custodes ad actionem 

iiirrinsece malam , qua'is est apertio janua; contra 

ip-.orum officili ni. Qui autem custodes non sunt, 

aut ministri justitii;, non peccant, si juvent reum 

concilio suo, aut suppeditando instrumenta, quibus 

carcerem efìringat, nisi ill e sit grassator viarum , 

aut sicarius , a quo damnum Reipublica: rimeri 

pjssit. S'.'d non licet juvare ipsum in effi'actione 

careens ; hxc enim actio soli reo permittitur ad 

con'Tvationem propria; vita;. 

55. R. 5. Damnatus ad carcerem, etiam perpetuu.n 

, non po'est fugere, eo quod i 1 In sententia 

cum jusfa sit, locum habet leghimi praecepti, cui 

reus tenetur obedire. Ita communis sententia cum 

Navarro, & Salmanticensibus, qui tamen excusant 

reum fugientem si in carcere non dentur necessaria 

ad viclu.n . Imo eisi dentur, eum posse sine 

vi.

De Reo . 69 

vi, & resistentia fugere, censent aiiqui, eo modo, 

quo damnatus ut fame pereat, licite cibuin sumii 

secundum D. Th. 2. 2. q. 69. a. 4- Nec aliter loquuntur 

multi de damnato ad triremes, si ab ipsis 

fugiat. Ita de Lugo, Navarrus, Roncaglia contra 

Vasquez, & alios . 

07. Quod attinet ad eum, qui juste ad mortem 

sit damnatus, communiter decent TT. cum S. Th. 

eum non peccare, si fugiat; posse tarnen manere 

in vineulis, etiamsi locus esset fuga:. Quamvis enim 

non liceant actiones immediate- ad mortem tendentes, 

ut membrorum mutilatio , dejectio e furca, 

& similia, Iicent tarnen ei ills afliones mediata;, 

qua: non sunt proxime cum morte connexa;, ut ad 

locum supplica contendere , patibulum ascendere , 

collum extendere camitici, &c. 

58. Quast. 5. Quando reo licet appellare ad judicem 

superiorem ? R. non licet appellare, cum 

sententia judicis certo justa est, tum quoad rem 

qua: judicatur, tum quoad ordinem in judicio servandum, 

quia id esset judici calumniam inferre ; 

licet tarnen supplicare supremum judicem. Quod 

si sententia sit injusta, aut Ileus pro se nova instrumenta 

habeat , appellano etit justa . Pariter 

justa est appeilatio in causa criminali, cum reus 

pro se rationes habet probabiles, etiam si contraria: 

sint probabiliores ; secus autem in causa civili 

in qua judex reo favere nequit, si contra ipsum 

stet ratio magis probabilis ex prop, damnata ab 

Innoc. XI. nisi res sit obscura, & spes sit judicem 

superiorem forte probabiliorem esse habirurum rei 

causam, qua; inferiori, ut sunt hominum mentes 

diversa;, visa est minus probabilis. Ita Salmant. 

cum aliis, atque ita fette viefetur praxis appellane 

dum ad superiorem. 

CA,

7° Lib. IV. Tract. Ill 

C A P U T VII. 

De obligationibus Medici, Chirurgi, & 

Pharmacopeia. 

5g. Quest, i. Ad quid prsdicYi ex officio teneri» 

tur? Pi. i. scientiam habere eorum muneri necessarian! 

. i. remedia adhibere, certo 'profutura, si 

adsint, vel saltern probabiliora , reiiflis dubiis, & 

jncertis, nisi alia omnia desint, nec ulla spes sit de 

valetudine infirmi; tunc enim dubium applicari potest, 

& vero debet juxta multos, ut quo fieri possit 

modo Egroti saluti consulatur, quod tarnen IVIedicus 

per alium potest facere. Insuper ex Lat. Cone. 

IV. c. infirmitas tenentur Medici, priusquam curationem 

a_'gri aggrediantur, monere, & inducers, ut 

.Medicos advocet animarum. Quam legem innovavit 

S. Pius V. Const. 2. praecipiens, ne Medici ultra 

tertium diem visant Eegrotum, gravi morbo laborantem, 

nisi de illius Confessione sibi constet. 

40. Hinc peccabunt graviter tarn Chiturgus, 

quam Medicus, si absque sufficienti peritia gravem 

morbum curare xentent, aut occurrente morbo insolito 

speciali studio operam non impendant. 2. si 

nova remedia explorandi gratia adhibeant cum periculo 

gravis damni, cum alia subsunt, vel probabilia 

tantum applicent, relicìis tutiotibus. 5. si opportunis 

temporibus secundum variant segroti necessitatem 

ipsum non visitent, nec sinant alios medicos, 

ubi opus est, adhibere. 4- Si utantur medicamentis, 

superstitionem involventibus, vel aegroto suadeant 

remedium , quo nequit uti sine peccato. 5. si 

pauperem aegrotantem in gravi periodo constitutum 

contemnant, aut necessarias ei medicinas non praescribant. 

Denique si divulgent aegritudines, qua; agroto 

possint infamiam adducere . 

41. Peccai autem pharmacopola si absque peritia, 

Sc diligentia medicamente conficiat. 2. si ujium 

pro alio medicamentum porrigat absgue medi-

De cbiigatioaibus Medici, &c. 71. 

dici proscripto, nisi sit a.'que bonum. 5. si pretii 

justam asstimationem non server, 4- si pharmaca 

vendat noxia, aut inutilja; prassertim venena, nisi 

ex medirorum proscripto, & ab usus ad eis indicios 

. Denique si vendat medicamenta ab fcetus 

impediendos, vel expeiiendos. Tenetur quoque arcano 

uti, ubi opus est. 

De obligationibus mercatorum , opificum , aüorumque 

satis dictum est, ubi de séptimo praxepto, 

ck aliis Tractatibus. 

LI-

LIBER V. 

De Actihns humarás , & de peccatis . 

TRACTATUS PRIMUS 

De actibus humanis. 

CAPUT 1, 

De natura, & divisione bumanorunì tictuum. 

1. \fuast. i. Quid est actus humanus? Pi. Quamvis 

omnis actus, ab homine procedens, dici late 

possit actus humanus, usus tarnen obtinuit, ut actiones, 

qua; oriuntur ab homine sine deliberatione voluntatis, 

dicantur actus hominis; qua; vero procedunt 

a deliberata volúntate, dicantur actiones humana;. Ita 

S. Th. i. 2. q. i. a. i. Ut enim actioaiiqua sit proprie 

humana, & moralis, debet procedere ab homine, qua 

homo est, scilicet, ut liber est, & intelligens; quod 

si alterum horum desk, vel propterignorantiam invoiuntariam, 

vel propter coactionem, medianica potius 

actio, quam moralis, & humana dicenda est. 

2. Quast, i. Quotuplex est actus .humanus ? R. 

alii dicuntur eliciti, alii imperati: ex his quidam 

sunt boni, quidam vero mali. Rursus ex bonis aiii 

naturales sunt, alii supcrnaturales, ex quibus 

ahi meritorii sunt de condigno, ut ajunt, alii de 

congruo. Denique alii actus Immani sunt interiores, 

alii vero exteriores; de quibus singillatim. 

5. Actus humanus dicitur elicitus, qui immediate 

a volúntate proceda: hujusmodi sunt amor, 

& odium. Imperatus vero dicitur, qui non nisi 

mediate a volúntate proficiscitur , ut ambulare,' 

ioqui, scribere : &c. qua: ortum habent a volun-

De Ä&'tbus burnarm , 73 

Late, imparante alias potentias, riempe motrices ad 

hujusmodi actiones eliciendas . Hi actus si ve eliciti 

, sive imperati, eo ipso, quod libere procedunt 

a voluntate, dicuntur actus morales, sive boni, 

sive mali. Boni quidem, si consentanei sunt recta; 

rationi, mali autem , si eidem non sint consentanei. 

Acìus boni naturales sunt, qui solis naturar 

viribus fieri possunt; supernaturales vero, qui non 

nisi auxilio superna; gratia; possunt elici, ut acìus 

fidei, spei, amoris, etc. Meritorii de condigno dicuntur 

, quibus ex justitia merces debetur ; de congruo 

, quibus solum ex quadam congruitate merces 

convenir. Postremo acìus inferiores nullo sensibili 

signo 'patefiunt; exteriores vero patent exterius. 

His positis sit — 

4. Quasi. 5. Quamam sunt principia interna huinanorum 

acìuum ? R. tria , nempe intellecìus, voluntas, 

& libertas . Et quidem intellecìus influir in 

actionem moralem per conscientiam , sive cognitionem 

actionis, & legis, de qua satis multa dieta 

sunt in Tractam de conscientia. Reliquum est, 

ut agamus de voluntate, & libertate, qua; potiora 

sunt principia humanarum actionum . 

5. Quast. 4. Quid est -voluntarium ? R. alienando 

confundi solet cum spontaneo, atqr.e ita dicltur 

voluntarium, quod fit sponte, & ex inclinatione 

voluntatis, nullo cogente prscepto, nulla vi, dolo, 

aut metu impellente. Sed re vera aliud est •voluntarium, 

aliud spontaneum, cum omne voluntarium 

sit spontancum , non tarnen contra . Aliquando voluntarium 

accipitur pro libero ; quamquam non omne 

voluntarium sit liberum, licet omne liberimi 

sit voluntarium. Hie ergo voluntarium pressius a 

nobis sumitur, ac definìtur ex D. Th. AÙus procederi 

s a principio intrinseco, seu a -voluntate cum 

cognitione finis. Sic Ang. D. I. 2. q. C. a. I. post 

Greg. Nyssenum, & Damascenum, quos ipse laudar. 

6. Duo igitur necessaria sunt ad rationem valuntarii; 

nempe quod sit a principio intrinseco. 

& cum aliqua cognitione finis. Mine actiones, qmé 

Lag. Comp. Tom, II, D vi.

74 Lib. V. Trail. I. 

tri, & coacle fiunt, non sunt voluntaria;, cum non 

procedant ab intrinseco principio ; nec voluntaries 

dici possunt, qua; oriuntur a principio, intrinseco, 

sed absque ulla cogitatione intelleclus. Imo ut a- 

«fdio dicatur voluntaria quoad omnes sui partes, opus 

est, ut quoad omnes dignoscatur; ita ut si a- 

Jiqua circtimstantia sine culpa ignoretur, quoad illam 

evadat aclio involuntaria. Sic qui accedit ad 

mulierem , quam nescit esse nuptam, non censetur 

perpetrare adulterium , sed fornicationem tantum . 

Unde colliges, ubi nulla est omnino advertentia, 

ibi nullum esse voluntarium , nullum peccatimi, ut 

in acìionibus dormientium. Ubi vero semipiena 

est tantum advertentia, non esse nisi veniale peccatimi, 

ut contingit semi-dormientibus. 

Quest. 7. Quotuplex sit voluntarium ? R. 1. dividitur 

in voluntarium simpliciter, & secundum 

quid. Illud procedit ex plena voluntatis inclinatione 

sine ulla repugnantia . Hoc vero ex consensione 

voluntatis, sed cum repugnantia : hujusmodiest projeclio 

mercium in mare ex timore naufragii. Dividitur 

1. in lìberum, seu contingens , & necessairi 

wm . Primum fit a voltintate, qua: operatur cum 

indiflèrentia ad volcndum , & nolendum : talis est 

amor viatoris in Deum : secundum a voluntate determinata 

ad unum, ut est amor Beatorum in Ca> 

¡0 . Diyiditur 5. in voluntarium in se, seu exprcssum 

, & in causa, seu implicitum, & virtuale. Voluntarium 

in se illud dicitur, quod est vpliturn in se 

ipso, & immediate, ut cum quis aliquid furatur, 

quia in se habet furandi voluntatem . Voluntarium 

in causa quod est volitum non in se, sed in alio, 

quod apprehenditur saltern confuse velut causa alicujus 

effeedus. Sic dicitur voluntaria hominis occisio, 

patrata ab eo, qui se voluntarie inebriavit, pra;videns 

saltern in confuso hujusmodi occisionem. 

8. Quarta voluntarii divisio est in direBum, & 

ir.direElum . Illud dircele a voluntate procedit, tanquam 

a causa immediate efficiente. Hoc vero solum 

remote, & media alia causa procedit a volita-

De Àblibus humanis, 75 

Imitate. Secì nemo non virlet, hanc voluntarii divisionari 

ad tertiam facile posse revocari. 

Ubi advertere opottet, tria necessaria esse, ut 

aliquis effècìus dicatur voluntarius indiretta, & in 

causa, atque ad meritum, vel ad culpam imputetur. 

i. ut qui ponit causam, animadvertat saltern 

confuse, & in genere, talem effecìum ex ea 

causa secuturum . 2. ut possit eflècìum impedire, 

causam ejus tollendo. 5. ut teneatur causam im>' 

pedire, vel omittete. Ita S. Th. i. 2. q. 20. a. 5. 

ajens : eventus sequens , si est priecogitatus , manifestum 

est, quod addit ad bonitatem , -vel malitiam 

aSlus . Quod vocabulum , nempe pracogi~ 

tatus, inquit Silvius, ab Angelico usurpatur pro 

eodem ac previsus, & intentus ; ut ipse docet q. 

73. ita ut effect us ad culpam imputetur, sive in se 

ipso prajvisus fuerit, sive in causa, qua; potuerit, 

ac debuerit evitari ; quia tunc effècìus virtualiter, 

& interpretative voluntarius est. Ncque aliter de 

omissione voluntaria disserendum est. 

9. Quast. 6. Quid, & quotuplex est involuntarium 

? R. ex dictis de natura voluntarii liquido descendit, 

illud esse involuntariwm, quod vel procedit 

ab extrinseco principio contra propensionem 

voluntatis, ut accidit agenti ex vi, vel menu ; vel 

si ab intrinseco fiat, fit sine cognitione intellecìus, 

qua; aut tollitur, aut ligatur, ut accidit operanti 

ex ignorantia , vel passione . Multiplex est invoiunrarium 

: aliud privative, quando solum deest 

acìus volendi id, quod quis potest velie. Aliud positive 

, & contrarie : talis est acìus , qui fit ab eo, 

qui positive non vult, & repugnat. Rursum involuntarium 

contrarie duplex est : aliud simpliciter, 

aliud secundum quid. Primum est, quod ita 

displicet voluntati, ut nullo modo, nullaque ratione 

illud velit : secundum est, quod licet sub aliquo 

respecìu displiceat voluntati, sub alia tarnen ratione 

ei placet, & ab ea admittitur : talis est ptojecìio 

niercium in mare, imminente naufragio. 

30. Ex dicìis facile solves plura, qua; ad praxim 

per-

~5 Lib. V. Trail. 1. 

pcrtinere possunt; ut i. Confessariurn non debere 

faci lem adhibere fidem pcenitenti, qui se excusar 

pejerasse, blasphemasse, aut turpia protulisse sine 

íidverrentia, proindcque verba illa ex habitu prolata 

fuisse involuntaria.-, Kam si pravum habitum 

extirpare non curavit, ille censetur voluntarius in 

causa, nec a culpa excusatur ; contra vero si adhibita 

serio diligcntia , aliquandoin verba illa cflündatur. 

2. si quis forte se primo mane inebriavit, 

non pravidcns inde a se Missam omittendam, non 

peccat sacro non assistens, cum ea omissio pra> 

visa non sit nec in se , nec in causa . 5. qui ex justa, 

& necessaria causa aliquid operatur, quod cventum 

malum inducit, non peccat, licet illud praevideat-. 

Sic Chirurgo non imputatur pollutio, licet 

praevisa, ex necessario aspecìu turpium , siquidem 

•earn non intenderit. Idem dico de studente doclrina; 

Morali circa sexttim pratceptum ex honesto fine. 

Quod in universum dicium volo de omni effe- 

¿lu, secuto ex causa ftonesta, & licita ; effeclus enim, 

qui accidentarius est, non imputatur ad culpara 

ex S. Th. i. 2. q. 20. art. 5. 

C A P U T IL 

De vi, metu , & concupiscentia . 

ii. Qu

Di AEìibus humanìs . 77 

resistiti secunda, dum licet aliquantulum resistat, 

scd non pro viribus 

12. Jam vero statuendum est 1. violentia absoluta 

, & simpliciter dicla causat involuntarium . Ratio 

est, quia quando voluntas patientis externo, agenti 

omnino resistit, nulla ratione ei potest adscribí 

agentis acìio, utpote contra omnem illius inclinationem 

, proindeque ipsi omnino involuntaria. S. 

Tb. ibidem. Raque femina pro viribus resistens aggredienti 

virginitatem suam, non peccat, sl forte 

stuprum patiatur invita. Unde Aug. de Civ. Dec 

c. 17. loquens de mulieribus Christianis, qua; Roma 

a Gothís capta vim perpessar fuerant, ait: quicquid 

alius de corpore , vel in corpore fecerit, quod 

stne peccato proprio non vale at evitari, prater 

culpam fit patientis. 

15. Statuo 2. violentia minus propria, & secundum 

quid non tollit,. sed'dumtaxat minuit voluntarium.. 

Ra DD.. omnes ; quia dum voluntas non 

resistit, quantum potest, semper ex parte aliqua remanet 

ratio 'voluntara . Et secundum majorem, vel 

minorem, quam adhibuit resistentiam , ejus aclio eri: 

magis, vel minus voluntaria, & culpabiüs. Nota ex 

S. Th. loco citato voluntati non posse inferri violentia 

m quoad aflús elicitos ; nam ut ait Anselm, de 

lib. arb. c. 6. invitus' nemo potest velie, quia non 

potest -velie, nolens velie . Concedimi tarnen TT. 

voluiitatem pati violentiam posse quoad aflús imperatos, 

qui non procedunt proxime a volúntate« 

14. Quast. 1. Quid est metus, & quotupies„ 

R. in lege ait Prator dicitur metus trepidatio mentis 

instantis, vel futuri periculi causa . Si leve 

sit malum,, quod timetur , levis erit metus, & gravis 

si timeatur grave malum ; quamquam ctiam 

metus gravis mali potest dici levis, si ex levi causa 

procedat.. Gravia autem mala in se dicuntur, 

qua: virum constantem commovere solent,. ut mors, 

mutilatio membrorum , exilium, & similia. De celerò 

qua: in se levia sunt, possunt esse gravia respeflu 

alicujus secundum diversam'indolem, & perso-

78 Lib. V. Trail. 1. 

s-onarurn qaaiitatem ; pueros enim, & feminas vehementer 

conçutit id, quod viros ne ìeviter quidem 

tangit. 

15. Quast. 5. An metus causet involunrarium ? 

Nota, aliud esse agere cum metu, aliud agere ex 

metu : primum.est agere ex aliquo fine, sed cum 

aliquo timore, finem comitante : secundum est, 

inoveri ex metu, tanquam ex causa ad operandum. 

Quoad I. certum est non tollete voluntarium, cum 

lion sit causa aftionis. Circa 2. autem, de quo 

est quaestio, breviter respondeo, metum non causare 

involuntarium absolutum , & simpliciter , ut 

vocant, sed tantum secundum quid. D. Th. i, 2. 

q. 6. a, 6. Ratio est potissima, quia quod ex metu 

facimus, illud re ipsa volumus, licet rem abstrafte 

considérantes, & secundum aliquem respecium 

facers repugnemus. Exemplum habes in mercatore, 

qui ex metu mortis p-rojicit merces in mare 

; siquidem ill e in prsesenti periculo constituais 

absolute vult projeftionem mercium, ut vitam servet, 

licet ilia displiceat voluntati . 

16. Ex diftis coliiges i. Contrafttis, qui fiunt ex 

gravi metu, jure naturali sunt validi, cumsintvoluntarii. 

2. Hi contraftus, si metus sit injuste incussus, 

rescindi possunt ab eo, qui metum est passus. 

5. Jus positivum déclarât nullos plures contraftus, faclos 

per metum inique incussum, ut contraftus matrimoniales, 

dotis promissiones, vota solemnia, etc. 

17. Quast. 4- Ut ru m concupiscentia toliat, veî 

minuat voluntarium ? Ante solntionem pramitto r. 

nomine concupiscentia: intelligi motum appetitus 

sensitivi, qui tendit in bonum deleftabile. 2. concupiscentiam 

aliam antevertere consensum voluntatis, 

eamque allicere ad agendum, aliam subsequi 

voluntatis consensum, vel ex eo oriri, & dicitur 

consequens . 5. concupiscentiam consequentem adeo 

non tollere, nec minuere voluntarium, ut illud 

magis augeat. Audiatur S. Th. ï. 2. q. 77. a. 

6. Passio consequens non diminuit pece at um, sed 

'magis auget, iJel potins est signum magnitudi-

De AElibus bumanis. 73 

nis ejus i in quantum demonstrat intansionem voluntatis 

ad actum peccati. His prajacris — 

18. R. i. Concupiscentia, antecedens voluntatem, 

per se non tollit voluntarium, quin ¿k illud saepe 

auget ratione majoris propensionis. Ita expresse D. 

Th. i. 2. q. 6. ad 7. Rationem autern aflfert D. Angelikus, 

quia voluntarium importât inclinationem 

voluntatis in objeftum cum aliqua cognitione finis. 

Jam vero per concupiscentiam non tollitur ex se 

cogitino finis , & aliunde majori quiderri*propensione 

ferrur in objeftum , quod concupisca. R. 2. nihilominus 

concupiscentia antecedens minuit saepe voluntarium 

, & aliquando illud tollit omnino. Ratio 

I. partis est, quia minuit Cognitionen! finis, qua; 

necessaria est ad naturam voluntara, ut per se patet. 

Ratio 2. quia saepe ita antevertit orane judicium, 

ck consensual voluntatis , ut deliberationi, & libertari 

locum non relinquat. Est doctrina D. Th. loco 

nuper laudato, ubi ait : si concupiscentia totaliter 

cognitionem auferret, sicut contingit Ulis, qui 

propter concupiscentiam fiant amentos, sequetetur 

, quod concupiscentia voluntarium tolleret. 

19. Hinc motus concupiscentia:, qui a Theologis 

dicuntur primo primi, quique omnem prorsum. 

voluntatis consensum, & libertatem antevertunt, 

sunt omnino involuntarii, & innoxii ; motus vero 

secundi primi, qui stant cum semipleno consensu 

voluntatis, non tollunt omnino voluntariumsed 

illud minuunt. De involuntario ex ignorantia dicium 

est satis in Traft, de conscientia. 

C A P U T III. 

De libértate humanorum aEluum, 

20. Aftum liberum vocamus eum, vel qui nullo 

cogente fit, vel qui omitti potest ad libitum» 

Duplicem enim libertatem distinguunt TT. in actibus 

humanis, nempe libertatem a coaBione, seu 

spontaneitatis ; èk libertatem a necessitate intrinse-

Sc Lib. V. Trau. I. 

seca, seti naturali, qua: vocatur etiam libertas elecìionis, 

indifTerentiae, & arbitrii. Libertas a eoa- 

Rione est immunitas ab omni violenta contra voluntatis 

inclinationcm .. Hac libertate Beati Deutrt 

amant, & nos bonum in communi. Hinc fit omnem 

r.clum voluntatis esse liberum a coazione. 

21. Libertas vero a necessitate est ea, qure ex» 

cìudit necessiratem omnem , tum inferiorem ,, & naturae 

, tum exteriorem , & coaflionis.. Hoc modo 

dicitur liber, qui potest agere, vel non agereeligere,, 

vel non eligere. Ünde liberum arbitrium. 

definit'ur -vis eleßiva, seit facultas eligendi unum 

prae alio. Libertas a necessitate rursus dividitur in 

libertatem contradiBionis, qua quis potest agere, 

vel non agere ; in libertatem contrariet atis, qua 

potest agere, & contrariurr, agere, v. g.. amare, 

& odio habere ;. Sc in. libertatem disparitatis, qua 

nempe quis potest agere hoc, vel aliud, sed non 

oppositum , v. g.. scribere, vel ambulare.. 

22. Libertari opponitur necessitai, qua; multiplex, 

est.. Alia coa&ionis,, quae idem est, ac violentiti.. 

Alia natura, seu naturalis ineiinationis, quae consista 

in qtiadam propensione, a natura, insita voluntati 

ad aliquid necessario prosequendum , vel fugiendum 

.. Coablio est a. principio externo , & tollit 

tum voluntarium , tum etiam liberum : necessiras 

vero naturalis est a principio, interno, & aufett 

liberum, non vero voluntariumRursus necessiras 

vel est absoluta, & antecedens, vel consequens, & 

hypothetica. i. antecedit usum rationis, &. voluntatis; 

vel ita consensum exprimit, ut non possit ilium 

denegare, 2. consequitur liberum consensum, 8t. 

determinationem voluntatis , nec laedit liberum arbitrium, 

v. g. necesse est me loqui, si jam ad loquendum 

me deterrninaverim . Mitto alias necessitatis 

ciivisiones, qnas Scholz Theologi afTerre solent. 

20. His positis sit quaestio 1. in quo- consistit 

essentia liberi arbitrii ? R. in potentia agendi & 

non agendi, immuni tum a. coaflione, tum a necessitate 

simplici, antecedente, intrinseca.. Constat 

i.

De AElibus bumunis. 8r 

I. ex Trid. Sess. 6. Can. 5. & ex consritutionibus 

ìnnoc. X. & Alex. VII. damnantibus tertiam Jansenii 

propositionem, qua; statuebat ad merendimi, 

& demerendum in statu natura; lapsa; non requiri 

libertarem a necessitate , seu indifterenria:.. Constat 

etiam ex Const. S. PiiV. damuante propositionem 

J>a j i 67. Homo etiam damnabilìter pece at in eo , 

quoti necessario facit. Constat etiam dottrina ha:c 

nostra ex pluribus Scriptura; locis, & testi'moniis SS. 

№. qua; vide, si vacar, apud Seriola; Doctorcs. 

24. Qwifst.2. In quo posita est bonitas, & inaliti;! 

moralis humanorum acluum ? Ti. omissis variis 

Theologorum opinionìbus, censeo, bonitatem 

moralem actus Immani consistere in quadam ccnformitate, 

& convenientia aclus liberi cum recta 

ratione, & lege; ita ut illa dicatur actio bona,, 

qua; sit consentanea legi, & rationi ; mala autem 

qme a recta ratione discrepar. Unde Aug. lib, de 

ut il. cred. c. 12. ait : recium fablum nullo modoesse 

potest, quod non a reèla ratione proficiscitur. 

Itaque regula humanorum acluum petenda est 

ab utraque hac ratione, nimirum diclamine ratiori 

is, & legis retcrna;, saltan naturala. Hinc mi 

libertas sit veiut fundamentum moralitatis, in ea 

tamen sola non est constituenda ratio moralitatis„ 

sed etiam in consonantia, vel discrepanza aclionis 

a lege, & ratione . 

CAPUT IV. 

De principili Moralitatis .• 

25. \futest. 1. Qtmiam requiruntur, ut actio sliqua 

sit moraliter bona? R. ut sit consenranea recta; 

rationi, & legi, rum ex parte objebli, turr* 

ex pane finis externi, turn ex adjeclis,. sen cir> 

cumstaniiis , cum 11 on sit bontim nisi ex Integra 

causa. Primum igitur principium , unde actio sunlit 

bonitatem,. esr objeclum,. in c'.iod fer:uv: iii'ud 

autem debet esse bonum , sive in se ipso, &: 

D 2 

ab

8a Lib. V. Trabi. L 

ab intrinseco, ut Deus ipse, sive extrinsecus tantum, 

& vi legis positiva;, ut jejunium, quod rarione 

praeeepti bonum est, sed aliquando malum 

potest evadere ex circunistantiis. 

26. Alteram principium est finis operantis, qui 

bonus, vel malus dicitur, quatenus convenit, vel 

repugnat legi, & ration!. Eine si bonum sit objectum 

, finis vero agentis sit pravus, actio evadit 

simpliciter mala, eo quod malitia finis evertat 0mnem 

bonitatem . Quare D. Th. 2. 2. dist. 58. q. 1, 

a. 4. ad 4- ait : Cum quis -uult dare eleemosynam 

propter inanem glori am, hie est units atlus -voluntatis 

, & hie aEliis totus est malus, licet non 

ab eo omni, quod in eo est, malitiam sumat. Finis 

enim malus facit actum ex bono malum, & ex 

malo pejorem, sicut finis bonus bonitatem addit 

objecto ex se bono, ut dare eleemosynam in satisfactionem 

peccatorum . S. Th. q. ¿8. a. 4. Quod 

si objectum sit indifferens, ut ambulare, calefieri, 

etc. actio in illud tendens erit bona, vel mala, prout 

finis bonus, ve! malus fuerit. Utrum antera objectum 

ex se malum possit ratione finis honesti evadere aìiquando 

bonum, diximus in Tract, de Gonscientia, 

27. Tertium moralitatis principium sunt adjecta, 

vel circumstantia,. quae dare solenr actui boniratzm 

y vel malitiam accidentalem , quia hujusmodi 

bonitas, vel malitia supervenit actui jam constituto 

in genere moris. S. Th. ibidem . Circumsrantia: 

autem vel sunt persons, vel loci, & aliquando 

malitiam augent intra eandem spcciem , aliquando 

novam malitia: speciem addunt. Quod prss 0culis 

habere debet Gonfessarius ad interrogandum 

pcenitcntem, v. g. an persona, qua: fornicationem 

commiscri!, fuerit libera, vel conjugata , vel voto 

castitatis adstricla ; an furtum perpetratali sit in 

loco sacro , & similia . 

28. Quest. 2. An actus externus addat aliquam 

bonitatem, vel malitiam actui interno ? Affirmat 

Scotus, & ejus assecla; ; communis tarnen seiltentia 

cum S. Th. m 2, d.ist. 4°= a. 1, a, 5. docet, 

ex-

De ÀBìbus humanìs. 85 

externum actionem nihil per se, & ex natura sua 

addere bonitatis, vel malitia; actui interno ; quia 

externus actus nullam habet imputabilitatem sibi propriam 

disiinctam ab imputabilitate actus interni, 

Nihiloininus actio externa saepissime auget bonitatem, 

& malitiam actus interni; est enim occasio, 

& causa, ut actus internus fiat meliot, vel pejor, 

vel quia multipltcantut actus interni, vel diutius 

durant, vel sunt magis intensi, & requirunt sa?pe 

majorem vim, & arduitatem ad perficiendum cpus 

externum . 

20. Quest. 5. An sint actus indifferentes in individuo? 

Nota, esse quasdam aetiones secundum se 

bonas, alias ex se, & natura sua malas . Primi generis 

sunt actus fidei, spei, charitatis, etc. Secondi 

autem generis sunt furtum , mcndacium, fornicatio, 

etc. Est vero aliud genus actionum, quae in se, & 

secundum speciem suam considerata; nec malae sunt, 

nec bona;, ut ambulare, legere, & similia, qua: es 

fine bono, vel maloevadunt justs, vel injustam. De 

his quidem solet qureti, an-sit aliqua actio , qure non 

solum secundum se, & secundum speciem speziata 

sit indifferens, sed etiam in individuo, attentis 0mnibus 

circumsrantns finis, temporis, modi, etc. 

00. R. Cum S. Th. Suario, Bellarmino contra 

Scoturn, S. Bonavenr. Vasquiitm , & alios, nullos 

esse actus indifferentes in individuo . Bario precipua 

S. Th. r. 2. q. 18. a. 9. est ejusmodi; ABusr 

woraus non solum habet bonitatem ex objeßa , seti 

etiam ex circumstantiis , . . opwtst, quod quillbet 

aßus inaividualis habeat a Ii quam circumstantiam 

, per quam trahatur ad bonum , liei maium , 

ad minus ex parte intentionis finis. Cum enrnr. 

rationis sit ordinare, aBus a ratione deliberativa 

procedens, si non ad debitum finem prämatur, 

ex ipso repugnat ratwni , \Sr habet rationem 

mali ; sì vero ordinatur ad debitum finem, con- 

-oenìt cum ordine rationis, unde habet ratìonem 

boni. H.rc Angeücus Doctor. 

5i. Hue accedit, hominem debere omnes actione 

s

84 Lib, V. TraEÌ, 11. 

nés suas ad Deum referre, si deliberate agat, dicenteApost. 

i. Cor. 10. $ive manducatis, sive bibitis, 

sive aliquid aliud facitis-, omnia in gloriam 

Dei facite . Quibus verbis non contineri consilium 

tantum, sed prajceptum, agnoverunt SS. PP. 

Augustinus, Ca:!est. I., S. Maximus, ék S. Th. led. 

5. in c. 5. ep.. ad Coloss. Hinc maxime oportet, 

saepius in die, & prxsertim primo mane offerre Deo 

acticnes omnes illius diei,, ut ita impleatur Apostoli 

prxccptum, & omnis actio nostra évadât meritoria. 

Neque cnim opus est, ut mystici DD.. notant, 

singula nostra opera singulation Deo oiferre, sed 

ea saltern, in genere referre ad Deum,, ita ut sancita 

illa intendo moraliter, atque in virtute persévérer. 

Qui p'ura de hac questione scire veut, légat 

Continuatorem Tournely c. 6. TraEì. de Atlibus- 

Mumanis. Ha;c enim ad ptaxim dieta suftìciunt,. 

TRACTATUS IL. 

B E P E C C A T I S . 

C A P U T L 

•De peccato in genere » 

t. Qxtc-st. t. Quid est peccatimi , & quaenaiK 

conditiones requiruntur ad peccandum? H. i. est 

transgressio. legis, sive, ut ait Toletus, est voluntarius 

recessus a régula Divina .. Nomine Divina; 

régula; intelligitur pr-rceptum ta m naturale, & 

humanuni, quam Divinum; per recessum autem 

intelligitur actus,, vel ejus omissio, qui non sit 

tantum voluntarium,. sed etiam. liber cum aliqua 

advertentia malitia;. Hinc resp. 2. ad peccatum tria 

omnino requiri. i. ut sit voluntarium,. id est, ut 

fiat a voluntate consentiente . a..ut sit liberum, hoc 

est, ut sit in potestate voluntatis illuti agere, vel 

non agere. 5. ut advertatur malitia ; nam si nulla

De Peccatis, 85- 

sir advertentia nullum est peccatum, deficiente sufficienti 

deliberationis principio, Quod si advertentia 

non sit piena, ut evenit semidormientibus, vel alio 

distrañis, non erit libertas perfecta , adeoque 

peccatum solum evadet veniale,, licet alioqui objeflum 

sit graviter malum . 

2, Quast. 2.. Quaenam advertentia sufficiat ad 

mortale peccatum ? R. Multi, prœsertim recentiores 

contendunt, ád Iethale peccatum minime requiri advertentiam 

aclualem, sed satis esse virtualem, & 

interpretativam, quae in hoc consistir, quod homo 

teneatur, & possit malitiam actionis agnoscere,. 

quamvis actualiter non advertat; alias, ut ajunt, 

essent immunes a culpa scelestissimi homines, qui 

ab afïèclionibus suis, & pravis consuetudinibus obescati 

plura,. eaque gravissima mala patrant, nihil 

mali animadvertentes , Secunda vero- sententia 

communior affirmât requiri ad peccatum aliquam actualem 

advertentiam malitia;, aut periculi illius, 

aut saltern obligations illud advertendi; quamvis 

necesse non sit, ut illa permaneat, quandiu peccatum 

durât, sed maneat in virtute, ita ut cum advertentia 

sit actus inchoatus, vel saltern illius causa 

. Ita prater Suarium, Vasquium ,. Salmanticenses 

docent Isambertus, Du-Val, Tostatus, & alii; 

quia- nequit malitia imputari ad culpam, nisi pra;cedat 

aliqna ipsius cognitio, saltern confusa, & in 

causa, cum nihil volitum sit, nisi pra;cognitum . 

5. H'cec duplex sententia facile conciliari posse videtur. 

Nam primo cerium mihi est, non requiri 

ad mortale aclualem,. & expressam advertentiam 

malitia;' illius, cum piura mala perpetrar! soleant, 

quorum ignorantia , vel inadvertentia sit aliquo modo 

voluntaria . Id quod evenire potest i. ob negligentiam 

investigandi veritatem, dum qnis non 

vult inquirere id , quod cum retrahere posset a peccato 

, vel ut non impediarur libere operari, vel 

ob laborem virandum in inquirendo; & sic ignovantia 

est a volúntate quodammoclo imperata , ìnquit 

D. Th, 3. 2. q. 76, a. 5, 2, modo est voiu.n-

86 Lib. V. Ъай. Il 

taria ob passionem , quam quis vult deliberate sequi, 

& saltern confuse previdet effeclus pravos, 

cui exinde otiti possunt, ac so'ent. D. Т. 1.2. 

c. 6. a. 8. 

4. Tertio est voluntaria ratione ptavi habitus, ut 

ibidem docet S. Doctor, & tunc ptava; aniones, 

ex ilio provenientes, sunt voluntaria;, vel in sua 

causa, cum in principio prava consuetudo voluntarie 

contrahitur ; vel potius, ut animadvertit Antenne 

, quia peccata hominis malo habitu irretiti secum 

ferunt aliquam cognitionem malitia:, etsi minus 

expeditam, sed sufficientem ad reddendes aclus 

deliberatos, & mortales. Sed quoniam ipsi 

parvi faciunt peccatum, hinc evenit non remanere 

in eorum memoria vestigium cognitionis , quam habuerunt 

de peccato, ut accidit in iis quoque T qui 

passione obrecati operantur. Denique ignorantia 

fit voluntaria, si homo in agendo advertenter negligat 

considerare quantum opus est ad cognoscendum 

peccatum, sed vult pracipitanter operari. S, 

Anton. & D. Tb. ibidem. 

5. Contra vero, si ignorantia nullo ex his modis 

sit voluntatia, nec procedat in operante aliqua advertentia 

malitia;, neque direna, ñeque indirecta, 

nec in se, пес in causa, non potest in peccatum 

imputan. Ratio autem est, quia ut aliqui effeclus 

causa; tribuantur, oportet precedere saltern in principio 

cognitionem aliquam actua'em , &expressam 

malitia; objecti. Cognitio enim , & advertentia interpretativa, 

ut ajunt Salmant. fundatur super aliquam 

advenentiam expressam, sicut voluntariurn indirect 

um super voluntariurn directum. l'reterea, advertentia 

interpretativa supponit obligationem, & potentiarn 

advertendi ; deficiente autem omni advertentia 

expressa, nec porentia ulla est, nec ulla obligatio, 

cum nulla obligatio liget, nisi cognoscatur. 

6. Atque ha:c dodtrina communis est apud auélores, 

non solum probabiütas, sed edam antiprobabilitas, 

ut Saint Beure, Doctcrcm Sorbcticum, 

Cardinalem Gotti, Wigantiunr, & alios. 

Qui

De Peccai ti « 87 

Quibus favet S. Antoninus, qui ad peccatum mortale 

in deleclatione motosa requirit non solum deliberationem, 

sed etiam animadversionem periculi. 

Alt enim p, 2. tit. 5. c. 5. in fine : aut ergo manet 

talis complacentia post sufficientem deliberationem, 

& animadversionem periculi, & tunc est mortale. 

De cetero nullo modo probar; potest opinio 

eorum ( si forte adsunt )*qui dicant, operanti adversum 

leges adscribendos esse errores omnes , quos 

committit, etiamsi nulla-unquam advertentia prajcesserit 

nec in se, nec in causa, saltern in confuso 

, modo ipse habuerit 'advertentiam interpretati • 

vam , qua; posita est in eo, quod quis potuerit, & 

debuerit malitiam advertere, potentia scilicet physica, 

& remota. 

7. Ha;c quidem opinio, si ita explicetur, omnino 

debet improban, ne reos faciamus homines gravissimorum 

deliclorum , quorum nec cognitionem y 

nec suspicionem habuerunt. Dices : saltern habere 

potuerunt, & vero debuerunt. R. id verum esse 

de potentia physica, & remota, qua; tamen non 

sufficit ad peccatum , sed requiritur potentia moralis, 

Se próxima, qua; nequit stare sine cognitione 

aclionis mala;, qua mala est. Audiatur Card. Gotti 

t. 2. Traci. 4- de Vitus q. 1. dub. 4. Dico 2. ad 

peccatum mortale sufficere advertentiam implicitam 

, seu virtualem malitia aElionis , vel ejus periculi. 

Etenim eo ipso, quod quts dubitai, aut 

suspicatur de malitia sua atlionis, vel malitia 

periculo , & tamen rei veritatem inquirere negligens 

atìio-tem ponit, censetur interpretative & 

ipsam malitiam velie. Requiritur ergo ad peccatum 

aliqua advertentia, saltern in confuso malitia;, 

qnalem habent ii, qui in causa malum agnoscunt, 

vel ejus periculum suspicantur, vel saltem Obligationen! 

, veritatem investigandi. 

8. Qutest. 5. Qualis consensus requiritur ad mortale 

? R. cum orane peccatum volúntate commitiatur, 

ut decent omnes cum S. Aug. & Th. 1.2. 

i?- ?4«

88 Lib. V. TraB. IL 

cium consensum, seu plenam deliberationem voluntatis. 

Ita DD. omnes cum S-Th. S.Antonino, 

& aliis ; quia motus nostri eatenus sunt culpabiles 

, quatenus sunt voluntarii, nec aliter voluntarii 

sunt, nisi quatenus sunt deliberati : ad plenam ergo 

culpam , & consummatam ,. quale mortale peccatum 

est, requiritur plena, èk perfetta deliberatio voluntatis 

: Potest quod est morta/e-, esse veniale propter 

imperfefiionem aFius, quia non piene pertingit 

ad perfeFtionem ailus mortalis , cum non sit 

deliberatus , sed subitus , inquit D.'T. 1.2. ^.88» 

a. 6. Imo concupiscenti^ 'motus ne veniale quidem 

esse peccatum, si sint omnino indeliberati, & repugnet 

voluntas, docetTrid. .SW.S, de pec. Originali. 

9. Qtaeres 4. An graviter peccer qui solum negative 

se habet, & p '.-sitive non resist.it motui appetitus 

sensitivi circa objeclum , sub mortali prohibitum? 

R. cum communi sententia, cessante periculo 

consensus, solum esse veniale motions illictiis 

positive non resistere. Quod videtur co.'.sonum dottrina; 

D. Th. dicentis 2. 2» q.. 74. a. 4- peccatum 

mortale non potest esse- in sensuulitate, sed in 

yatiane ; ubi ergo voluntas non-consentir, nec ptoximum 

est conscntic-ndi periculum, non potest esse 

culpa gravis : a'ias teneremur sub gravi ad coercendos 

positive motus omnes inordinate, adecque 

ad impossibile mora'e , ut Cajctanus animadvernt. 

R. 2, cum adest periculum proximum consensus, 

gravis est obltgatio positive resistenti, cum-qmsque 

debeat efhoaciter procurare, ne motus inordinatus 

trahat ad se consensum voluntatis, linde supervenient! 

deleclatirmi veneree sub gravi tenemur resistere, 

& quilem positive , sivc per plain , & sanflam 

meditationem, sive per orationem ad Deum, 

aut 11 Virginem,. aliosve Sanflos, sive per aclum 

amoris Dei ; vel saltern per aclum simplicis clisplicentije 

, aut animun ad alia divertendo, cum hoc 

ettam '\i positive tesistere , ut notant Tournelyus, 

tk alii. Imo & srepe rutius est eos contemnere cum 

Èrmo proposito nunquam consentiencìi,

De Peccatisi 8g 

10. Quast. 5. Quo pacto committitur peccatimi 

omissionis? R. grave peccatum omisslonis committitur, 

quoties omittitur aliquid sub gravi praceptum, 

sed per actum positivum voluntatis, ut cum S. Th, 

docetur ab AA. Notandum tamen est, 1. actus 0missionem 

comitantes,. ut ludere,. edere, &c. dum 

relinquitur Sacrum, non esse peccaminosos, nisi 

sint causa omissionis, puta , cum. lusus est causa , 

ut Missa non audiatur.. Tunc autem actus influentes 

eandem malitiam omissionis induunt, non diversam 

: quare sufficit confiteli tantum omissionern 

Sacri. Quod si actio,, quae est causa omissionis, 

sit etiam grave peccatum, ut siquisomittatSacrum 

ob furandum,. debet confiteri utrumque peccatum, 

furti scilicet, & omissionis Sacri', sed furtum potest 

exprimi seorsim ab omissione Sacri, cum non mutet 

speciem peccati circa Sacri auditionem . 

11. Nota. 2., Peccatum omissionis incipit imputari 

a tempore,, quo advertenter ponitur illius causa. 

Imo ipsa omissio voluntaria in causa imputatur ad 

peccatum, etiamsi postea effeclus non sequatur. 

Unde sese inebrians, pra:videns postea se omissurum 

Sacrum , tenetur confiteri tum ebrietatem , tum 

Sacri omissionem . Verum si' voluntas ante effectum 

secutum retractctur, valde probabiliter a multis docetur 

, opus non esse, confiteri effectum, sed illius 

causam . 

12. Quast. 6. An peccatunv veniale sit contra legem 

Divinam? Negare videtur S. Th. 1. 2. q. 88. 

art. 1.. ad r.. dicens , non esse contra, sed prater 

legem, quia non observat modum rationis, quem 

lex intendit. Affirmant tamen Estius, Sotus, & 

Vasquius, quia peccatum veniale revera est a Deo 

prohibitum, ut Eccl. c. 7. Noli vele mentiri. 

Matth. 5. Non jurare omnino . Nec id negatur ab 

Ang. Doctöre, qui', ut explicant Salmant, distinguit 

substantiam legis , & modum legis, aitque , 

veniale quidem peccatum non avversari legis substantia; 

, sed ipsius modo, qui tamen modus, cum 

recta; rationr contrarius sit, etiam a lege prohibetur ,

go Lib. V. Tract. II. 

i5. Nota, tlamnatam esse ab Alex. Vili, propo» 

sitionetn dicentem : quod in eo, qui vel Deum ignorat, 

vel de Deo atlu non cogitât, sit grave 

peccatum, sed non sit offensa Dei, ñeque peccaturn 

mortale , dissolvens amicitiam Dei, neque interna 

poena dignum. Qua: doctrina admittens peccatum 

philosophicum , a Theologico distinctum merito 

damnatur; quia nemo potest agnoscere opus 

suum adversan recta; rationi, quin simul saltern 

confuse agnoscat illud esse contrarium Deo, ut supremo 

auctori natura; rationales. 

C A P U T II. 

De peccatis desiderii , & dele&ationis. 

i4- \fuiest. i. Quale peccatum sit desiderimi! mali 

operis? R. desiderium, hoc est, intendo, propositum, 

vel voluntas perpetrandi operis mali est peccatum 

ejusdem speciei, & malitia; ejusdem, ac sit 

opus, in quod fertur . Constat ex Matt. 5. qui viderit 

mulierem ad concupiscendum earn , jam macchatus 

est in corde suo. Ratio.autem est, quia actus 

interior sumit bonitatem suam, vel malitiam 

ab objecto. Hinc desiderium , licet inefncax, furatidi 

rem gravem , occidendi, & fornicandi, est grave 

peccatum ; desiderium vero leviter nocendi proximo 

, non est nisi veniale. 

i5. Quiest. 2. An, & quale sit peccatum desiderium 

conditionatum rei venta: ? R. i. non est peccatum 

, saltern mortale, concupiscere rem prohibitam 

sub conditione, qua; tollat vel tota m , vel saltern 

gravem malitiam objecti. Ratio est, quia consensus 

ille non est graviter inordinatus nec in se, 

nec in objecto, a quo omnis malitia per conditionem 

excluditur. Hinc in vetitis jure positivo non 

peccat graviter desiderans, v. gr. carnes edere in 

quadragesima , nisi Ecclesia prohiberet. Atque etiam 

in prohibits jure naturali, si conditio fertur in objectum 

sub statu, quo licitum est, v. g. si Deus 

per-

De Pece ait s. 91 

mitrerei:, Tit'io pecuriiam auferrem; nisi essem Sacerdos, 

uxorem ducerem ; quod tarnen desiderium 

raro caret veniali culpa, utpote otiosum , nec carens 

omni periodo. 

16. R. 2. Grave peccatum est desiderare conditionate 

malum aliquod grave, quando conditio non 

aufert gravem malitiam objecti. Ita evenit in its 

rebus jure natura; prohibitis, in quibus malitia nequit 

separari ab objecto : ut desiderare, v. g. peccare 

, si non esset infernus ; uccidere inimicum, si 

ferret occasio ; fornicari, si non esset peccatum , 

& simtlia, qua; sunt intrinsecus mala , & nunquam 

a peccato sunt immunia. Quamquam multi probabiliter 

excusant eos, qui hxc habent desideria conditionata 

mali impossibilis, quando illud efficaciter 

non optant, nec vere desiderant, sed solum naturalem 

propensionem ostendunt. Intellige, nisi aliunde 

sit periculum consensus, aut prava: complacentia:. 

17. Quast. 3. Quando peccatum sit deleclari de 

re mala ? R. certum est dslectationem omnem deliberatati), 

seu morosam de objecto graviter malo, 

esse grave peccatimi. Ita omnes, quia recita; rationi 

répugnât, ut quis gratum habeat id quod Deo, 

& rationi contrarium est. Hinc Proverb. 2. dicitur : 

qui latantttr, cum male fecerint, & exultant in 

rebus pessimis. Et Sap, 1. Perversa cogitationes 

a Dea. Hinc graviter peccat contra justitiam, qui 

deleclatur de furto, aut homicidio, a se, vel ab aliis 

patrato, contra castitatem, qui deleclatur, ve! 

sibi complacet de objecto turpi, etiamsi non habeat 

desiderium illud exequendi. Explicanda autem est 

in confessione circumstantia objefti compiacenti^, 

v. g. an fuerit de copula cum nupta, vel cum libera 

, ejusdem, vel diversi sexus, &c. Delectatio 

enirn contrahit malitiatn objecli, in quo voluntas, 

veluti presente deleclatur. Item, an persona, qua; 

deleclatur, sit voto castitatis obstricla, &c. Quamquam 

aliqui sentiant non commiiti adulterium ab 

eo, qui sibi complacet de nupta, modo non sit desiderium 

habendi cum ea copulati;, aut gaudium.

g-2 Lib. V. Tract. II. 

it copula prius habita. Sed contraria sententia mihi 

magis arridet, eo quod nunquam in praxi desk 

periculum proximum concupiscendi nuptam, ut opportune 

Hoffman animadvertit. 

v8. Quest. 4- An sir peccatum delècìario de cogitatione 

objecii mali? R. hxc nullum erit peccatum, 

si adsit justa causa cogitandi, v. g. studii, 

medicina;, consilii, &c. modo non sit periculum 

consensus, vel deleclationis circa objeffum ipsum. 

Erit autem veniale peccatum, si fiat ex curiositate, 

vel alio fine vano,. & inutili. Potest autem esse 

graviter mala, si adsit periculum proximum consensus 

. S. Th.. 1. 2.. q. 74,- art. 8. dicens : Si igitur 

aliquis tic- fornicatione cogitans, potest dele' 

Bari de ipsa cogitatione , vel de ipsa fornicatione 

cogitata .., DeleBatio de cogitatione fornicationis 

( sicut cum vult. quis de ea predicare , vel 

disputare ) non est- de genere peccati mortalis, 

sed quando que est veniale , quandoque nullum. 

19. Quest. 5. An liceat deleclatio de modo mala» 

operationis, aut de effecìu, bono ex ea proveniente 

? R. 1.. non est per se malum gaudere de modo 

insolito, vel artificioso mala; operationis. Quis enim 

vitio vertat ridentes de modo, incedendi in ebrio 

, & temulento , de artificio furantium, &c. Potest 

autem esse malum ,. si" modus ipse malus sit, 

aut sit periculum gaudendi de ipso objeàto pravo, 

vel denique aliqua intercedat affectio inordinata. R. 

2. licitum est: gaudere de effecfu bono,, secuto ex 

opere malo , quia deleclatio non fertur in objeclum 

malum. Sic Ecclesia gaudet de redemptione per 

Christum secuta ex peccato Adami :. O felix culpa, 

&c. 

20. Quamvis autem peccatum non sit gaudere de 

effcclu bono, qui oriatur ex causa non bona ; nunquam 

tamen licet gaudere de opere objective malo 

ob bonum effeclum inde exortum ; hoc enim esset 

deleclari de ipso opere malo. Unde ab Innoc. XI. 

damnata est haec propositio : licitum est filio gate 

dere de parricidio parentis, a se in ebrietateper* 

pe-

De. Peccati*. Cp 

pelrato. propter ingente* divitias inde ex bareditate 

consecutas. An antem , & quando liceat gaudere 

de malo proximi ob bonnm illius, vel alterlus, 

diximus Tom. i. Hb. 2. Traci. 5. de prec, 

Charitatis c. 5. 


De distinction} peccatorum , 

ii.Quast. i. Unde petenda est specifica peccatorum 

distinclio ? R. cum sententia communi, ex 

duplici radice, i. ex oppositione ad diversas virtutes. 

2. ex diversa diflòrmitate contra eandem virtutem, 

prout accidit in perjurio, & violatione voti, 

sive blasphemia ; licet enim hasc peccata sint 

contra eamdem virtu tern , "specie tamen sunt diversa 

. Quoad liane secundam radicem conveniunt Doclores. 

Quod attinet ad primam, quaestio magna 

est inter S. Thomam , & Scotum , an distinclio specifica 

desumenda sit proxime ab objeclis diversis 

peccatorum, vel a diversis virtutibus, quibus peccata 

opponuntur . S. Thomas affirm at earn proxime 

oriri ex diversitate objeclorum. Sic i. i. q. 72. ar. 

1. Scotus vero, cui non pauci adsentiuntur, earn 

proxime desumit ex diversis virtutibus, quibus opponuntur 

peccata. Utraque sententia est probabilis, 

& fere in idem recidit. Ex utroque enim capite oriti 

potest distinclio specifica peccatorum, si aut diversis 

virtutibus opponantur, ut accidit in peccatis 

commissionis; aut diversum habeant obieclum , ut 

in peccatis omissionis. Ita Roncaglia Traci. 20. de 

peccatis, c. 2. q. 1. 

_ 22. Nota vero, diversa praecepta non inducere 

distinflionem specificam peccatorum, quando pra'cepta 

solum distinguuntur ex parte Legislatorum, 

ut in furto, quod divina, & fiumana lege prohibetur. 

Secus vero si pracepta sint distincìa ex parte 

motivi prohibendi, quia tunc diversa; virtutes 

taduntur, Sic qui voto obsttJclus ad jejunium, ¡1- 

lud

94 Lib. V. Tract. II. 

ìud frangit in Quadragesima, duas Iaedit virtutes, 

scilicet temperantiam, ex qua oritur Ecclesia; praceptum, 

& Religionem, unde exoritur voti obligatio 

, Sic qui occidit Sacerdotem non solum peccat 

contta justitiam, sed etiairi contra Religionem, ex 

cujus motivo Ecclesia vetat Sacerdotis laisionem. 

23. Hinc fieri potest, ut peccatum ex objecto 1 

minus gtave, evadat gravius ex adjectis, sive circumstantiis, 

ut contra Durandum affirmant S. Th. 

Suarius, Azor, & alii ; quia etsi ut plutimum gravius 

peccatum sit, quod perfection virtuti opponitur, 

ut docet S. Th. i. 2. q. 70. a. 4., attamen 

nihil prohibet, quominus peccatum specie inferius, 

sin minus physice, saltern moraliter excedat malitiam 

peccati superiors. Hinc sodomia, & bestiali- , 

ras sunt graviora peccata , quam perjurium , teste ' 

S. Th. 2. 2. q. i44- "r. 2. 

24. Qtitest. 2. Unde petenda sit numerica distinctio 

peccatorum ? R. ex duabus radicibus, nempe 

ex diversis objeflis, non tantum physice, sed moraliter 

distinctis, & ex morali acìuum intertuptione. 

Quod ad primam radicem attinet, gravis est 

quaestio inter Doctores, an in una tantum actione 

peccata multiplicentur ex diversitate objeétorum totalium 

. Negant Navarrus, Suarez, Anacletus, Layman 

, & alii, qui docent unum numero peccatum 

commini ab eo, qui pluribus personis detrahit, aut 

plures occidit ; quia etsi objecta sint physice distinta 

, formaliter tarnen sunt unum objectum morale, 

quatenus in uno a flu conjunguntur. Fatentur 

isti tarnen, gravius esse peccatum pluribus, quam 

uni detrahere, decern, quam unum occidere, adeoque 

id esse in confessione explicandum, cum licet 

unum sit peccatum, decern tamen peccatis squivaìeat, 

ut notat Suarez de Pcen. d. 22. S. 5. 

Alii vero communius, & ut puto verius sentiunt, 

diversa objecta totalia diversa numero peccata constituere. 

Nam sicut unus actus, respiciens plura 

objecta specie diversa, incrudir plura specie peccata 

disunita, ita altus respiciens plura objecta, nume-

De Peccatis. 95 

mero distintila, includit plura numero distinfta peccata 

. Sed ad praxim parum refert, utruin ea piura 

rumerò peccata dicantur, an unum pluribus a> 

qaivalens, & in Confessione explicandum. Qua> 

stiones varias, qua; ex hoc capite oriri possunt, 

vide apud auctorem. 

25. Quod ad secundara radicem attinet, qua; in 

morali acluum interruptione consistir, sit Outest. 

5. Quandonam actus moraliter interrumpantur ? R. 

i. a flus mere internos, qui in solo corde consistent, 

ut sunt odia, ha;reses, desideria, & deleclationes 

turpes, &c. statim ac multipiicantur, moraliter 

interrumpí, ita ut tot sint peccata cordis, 

quot sint actus voluntatis, illis consentientis. Ratio 

est, quia tales sunt illi aílus interni, ut unus 

ab alio non dependeat, proindeque nequeant moraliter 

continúan. Ita Suarez, Vasquez, Salmant. 

aliique contra Canum , Lugo, & alios, cénsenles 

non interrumpí nisi per contrariara voluntatem, 

aut tempus longe diuturnum. Itaque explicare debet 

I'cenitens , si possit, ¿juoties volúntate consenserir; 

aut si id sine magna"dificúltate nequit, quantum 

tcmporis in prava volúntate duraverit. 

26. R. 2. Actus interni, qui solo corde non perfkiuntur, 

scd cxterius ore, aut opere consummantur, 

moraliter censentur intetrumpi : 1. per retraclionem 

voluntatis . 2. per liberam cessationem , sive 

voluntariam, sive involuntariam, utpersomnum, 

distraélionem, &c. qua; diuturna sit, quoque ad 

continuationem aclus nova indigeat determinatione 

Voluntatis. Hie tamen est notandum , aclus voluntatis 

, qui ex primo proposito ptocedunt, & moraliter 

permanent in aliquo effeclu, qui deservit ad 

consummandum peccatum externum, non nisi unum 

constituere peccatum., quantumcumque dure: 

prava voluntas. Sic qui statuii hominem occidere, 

& m hunc finem arma parat, viam arripit, & inimicum 

occidit, unum tantum peccatum committit, 

hcet per dies aliquos ilium qua;sierit. Rationem 

dat S. Th. in 2, dist. 42. q. 2, ar. 1. ernia omnes 

hi

s 9 Lib. V. Tract. IT. 

actus non habent rationem peccati, nisi secundum 

quod per unam voluntatem in perversum finsm 

ordinantur. 

27. Quod ad extemos aclus pertinet, servanda 

est ha;c regula. Aclus externi moraliter interrumpuntur, 

quando unusquisque in se completus est, 

nec subordinatur ad consummationem unius operis, 1 

seu finis. Hinc qui taclus, vel oscula impudica habuerit 

sine animo copula;, plura peccata committit, 

etsi postea copula subsequatur. IdemdicitSua» 

rez de taclibus, ' & osculis, qua; copulam statim 

subsequuntur, licet alii cum Navarro censeant, unum 

tantum esse peccatum, si adco ptoxima sint, 

ut censeri possint copula; complementum. Addendum 

hie etiam cum La-Croix , cum , qui ex animo 

furandi centum aureos, centenis vicibus moraliter 

interruptis eos subripiat, centum perpetrare peccata 

cum singula; acliones habeanr in se malitiam 

consummatam . Tria etiam sacrilegia committitSacerdos, 

in die Nativitatis tres Missas celebrans in 

peccato mortali. Vide alia apud auclorem . 

C A P U T IV. 

De peccato mortali, & veniali. 

28. ^xfuast. i. Quid mortale sit, quid veniale, 

& quomodo inter se difFerant? R. peccatum mottale 

est gravis transgressio Divina; legis, qua; privat 

hominem gratia sanctificante, & amicitia Dei, 

illumque reddit dignum ieterna poena . Veniale est 

levis transgressio legis Dei, minuens fervorem charitatis 

, & reddens hominem dignum pcena temporali 

, licet non tollat Dei amicitiam, nec a:ternam 

pcenam meTeatur . Arque hinc patet inter utrumque 

discrimen. Nam mortale ex genere suo estcontemptusDei, 

saltern virtualis, & interpretativus, & aversio 

a Deo, tamquam a fine ultimo, & conversa 

ad Creaturam, ipsam practice preferendo Dei 

amicitia;, adeoque meretur odium Dei, & sternum 

snp-

De Pece at is. 97 

piiciuin. Quce omnia non conveniunt veniali peccato, 

quod solum est levis ofFensa Dei, adeoque 

non privai Dei gtatia, & jure ad ha;reditatem zternam 

. - 

9.9. Hinc mortale, & veniale semper differunt 

inter se specie morali, licet a'.iquando convenient 

in specie physica, ut furtum grave, & leve, qua; 

cidem prajeepto, & ex eodem fine opponuntur, & 

solum differunt penes majorem , vel minorem quantitatem 

. Unde aline! est pcccatum ex genere suo 

mortale, aliud, quod solum ex accidenti evadit 

mortale. Peccata ex genere suo gravia sunt ea, 

qua; transgrediuntur virtutes Theologicas, utpote 

contraria bono alicui interno Dei, v. g. veracitati, 

misericordia;, justitia;. Item ea fere omnia, qua; 

fiutit contra Decalogi praxepta , & la;dunt honorem 

Dei, vel jura proximi. laccata, qua; dicuntur capitalia, 

non omnia sunt ex genere suo mortalia v 

quia non omnia graviter laxiunt bonum Dei, vel. 

proximi. 

50. Qitiist. 2. Peccatimi ex genere suo mortale 

quo pacto evadere potest veniale ? R, tribus de causis, 

nimirum ex parte intellcclus, ex parte voluntatis, 

& ex parte materia;. Ac pritro ex parte intellects 

, si non sit nisi imperfecta deliberano ; ex parte 

voluntatis, si non sit plenus consensus; & ex 

parte materia;, si res sit parvi mementi. !N :cn est 

autem parviras materia;, ubi ob parvitatem nor. 

excusatur ratio ofl'cnsionis, ut accidit in infidelitate, 

odio Dei, simonia, perjurio, & blasphemia . 

Parker ncque in delcoatione venerea, deliberate 

qua:sita, vel admissa, ut dictum est in Tract, de 

sexto Decalogi pracepto. 

51. Quest. 5. Quibus modis peccatum ex se leve 

evadere possit mortale. li. quinque modis id fieri 

possej. rationc finis adjuncti. 2. rarione finis 

ultimi. 5. ratione cqntemptus. 4- raticne scandali. 

5. ratione^ periculi. De singulis eiicam breviter . Ac 

primo ratione finis adjuncti, ut si quis mentiatur 

ad Lxtorqucndam copulam. Non est tamen gtavis 

/ is- Comp. Tom. II. E o*

Lib. V. Tract. 11. 

obligatio exprimendi in confessione illud mendacium, 

sed satis est exprimere desiderium, vel si 

bare adfuit, sollicitationein ad fornicationem, quia 

sectusa finis malitia, manet veniale. 2. ventale potest 

transire in mortale, si ita in rem aliquant sis 

aflecms, ut in ea finem ultimum constituas. Sic 

graviter peccant, qui lusus gratia, v. g. parati sunt 

emitters sacrum in die festo. 

32. Tertio ratione contemptus absolut!, & formalis, 

puta, cum praiceptum , etiam leve violatur 

ex contemptu formali legis, vel legislatoris, qua 

talis. Primum est peccatum superbia;consummate, 

secundum vero inobedientise. Quod si praceptum 

frangas ex indignatione, malitia, aut prava consuetudine, 

non contempla potestate Superioris, aut 

iustitia legis, non est contemptus formalis, & expressus, 

sed tantum virtualis, qui solum est leve 

peccatum , si materia sit levis. 4- opus, leviter marum,.imo 

& indifferens, atque etiam bonum, habens 

mali speciem, potest esse grave peccatum ratione 

scandali, ut alibi diximus. 5. etiam tale potest 

evadere ratione periculi proximi incidendi in 

mortale; nani qui amat periculum, peribitin ilio. 

Nec possunt excusari a mortali, qui sinejustacausa 

se exponunt periculo probabili peccandi mortaliter. 

Secus autem, si causa sit justa, ut in Medicis, 

Chirurgis, Parochis, aliisque, modo debita 

cautiones adhibeantur ad vitandum peccatum. Vide 

difta de scandalo, & de occasione proxima peccati 

. Tom. I. Lib. IL Traft. III. c. VI. 

C A P U T V. 

De peccatis capitalibus, ae primo de superbia, 

& avaritia . 

35. Septem vulgo numerantur peccata mortalia, 

seu capitalia ; quia licet non omnia gravia sint ex 

genere suo, sunt tarnen radix, & caput omnium 

snortalium . In his primum locumobtinet superbia, 

qua;

De Pec cat is. g§ 

definitili' : appetititi inordinatus propria excellentia 

. Dicitur inordinatus y quia propriam celsitudinem 

amare quis potest sine peccato, imo & cum 

merito, si earn ordinate qusrat, scilicet ob finem 

honestum, & per vias item honestas. Peccatum superbia; 

ex natura sua grave est, si superbia sit perfecta 

, & consummata, ut si quis ita exccllere appetat, 

ut Deo, Superioribus, eorumque legibus subjici 

renuat. 

54. Quast. 1. Quot sunt filia; superbia;? R. tres, 

scilicet prasumptio, ambitio, & vanagloria. Prasumptis 

est appetitus aggrediendi aliquid supra vires, 

qui ut plurimum est culpa venialis, nisi pra;sumas 

id, ex quo gravis Deo injuria, vel proximo 

damnum aftèratur; ut qui prcesumat Jurisdictionen! 

Ecclesiasticam , aut potestatem Ordinis, quam 

non habet, item officium Medici, Advocati, Confessarii, 

&c. sine peritia . Ambitio est inordinatus 

appetitus dignitatis,, vel honoris non debiti, vel debito 

majoris. Est veniale tantum , nisi exinde damnum 

proximo infertur, aut via sit graviter prohib!ta 

, ut si quarras Beneficimi! per simoniam . Denique 

vana gloria, sen cupiditas inanis gloria; est 

peccatum per se veniale, potest autem esse mortale 

ex accidenti, ut dictum est de ambinone. 

55. Dupliciter peccari potest ex vana; gloria; cu» 

piditate , direBe scilicet, vel indiretle , ut docet D. 

Th. 1. 2. q. i5. DireBe, idque vel per verba, ve? 

per opera. Per verba riempe jaitantia;, qua; ex natura 

sua sunt venialia ; erunt tarnen mortalia , si 

cedant in grave damnum proximi, aur in Dei injnriam 

, vel contumeliam . Pariter jactantia de rebus 

graviter rnalis est mortale; cum approbatio 0peris 

eandem cum ilio speciem habeat. Per facta 

committitur peccatum vanz glorile, cum res fiunc 

nova;, aut peregrina; ad captandam vulgi auram , 

& dicitur inventio novitatum, qua; si ad mores 

corrumpendos adjuvet, potest esse grave peccatum: 

secus erit veniale. Ad liane refertur bj/pocrisis t 

dum quis simular sanctitatem, quam non habet,, 

qua;

100 Lib. V. Traft. iL 

qua- s-cpe venialis est culpa ; sape tarnen mortaiis, 

quia intcrcedit injuria Dei, vel contemptus, & damnum 

proximi. 

56. Indireße pcccatur, dum quis alteri non vult 

esse inferior, nec vider! . Atque fune oritur pertinacia 

intellects, qua quis mordicus adhaeret sus 

opinioni ; qua?, mortalis erit, si oppugnetur Veritas 

magni momenti, vel ex ea oriatur damnum proximi, 

v. gr. si Medicus cum periculo œgroti inaneat 

in sentcntia . 2. discordia voluntatis, qua pcccatur 

fethaliter, si kcditur graviter bonum Dei, vel proximi. 

5. Contentio verborum , qua; gravis erit, aut 

levis, prout gtaviter, aut leviter Charitas Uedatur. 

4. inobedientia, qua quis non vult exequi, quod 

ex prtcepto debet. His superbia; filiabus opponitur 

vitium pusillanimitatis, qua quis nimium sibi difiidens, 

detreéfat honorem, officium , vel dignitatem, 

qua dignus est. Est ex sua natura veniale peccalum, 

nisi id, quod detreéfatur, tale sit, ut ad il- 

Jud graviter quis teneatur ex cbaritate, vel ex alio 

titillo. 

07. Quast. 2. Quid est avaritia, & quot sunt ejus 

ttliae ? R, est inordinata cupiditas rerum temporalium. 

Ex genere suo venialis est, si intra hoc 

sistat., ut scilicet homo quantumvis superflue divitias 

arnet, non tarnen priefert earum amorem 

amori divino, ut si propter divitias non ve/tt illiquid 

facere contra Deum , & proximum . S. Th. 

2. 2. q. 118. art. 4. Erit tarnen mortale, cum in 

divitiis constitutum finis ultimus, aut ad cas acquirendas 

adhibentur media gravirer illicita; vel denique 

homo paratus est peccare potius graviter, quam 

divitias amittere . Mine ad Eph. 5. dicitur : Avalus 

, quod est idolorum servitus , non habet hieredilaterà 

in regno Christi. Et 1. ad Timoth. 6. 

Jiadix omnium malorum est cupiditas . 

58. Ex ca sane tanquam filia; nascuntut, Greg, 

teste, I, obdurario cordis, egenis, & pauperibus 

non miserenris, debita nimis duriter exigentis ab 

eo, qui solvendo est impar, &c. 2. inquietudo cordis

De Peccai is. ior 

dis ex ni m io amore divitias acquirendi, aut timore 

eas amittendi, qua; si retrahit ab spiritualibus, aut 

aliis ex gravi pracepto debitis, erit mortale ; aliter 

non nisi veniale. 5. Violenta, qua res aliena contra 

justifiant usurpatur, & est peccatum lethale, 

nisi exeuset materia; levitas . 4- fallacia, seu dolus 

in verbis, qua; potest esse moftalis, si finis, aut 

media sint graviter prohibita . 5. fraus, & dolus 

in opere, v. gr. in contratfiibus, qua; scepe grave 

peccatum est contra justitiam . 6. denique proditio 

contra fidem datam , autdebitam sive persona;, sive 

rei sibi commissce, sive arcani sibi crediti, qua; 

si cedat in grave damnum altetius, est mortale. 

oc). Unde grave peccatum est aperire alterius lifteras, 

nisi praesumattir consensus domini, autprudenter 

credi possit in eis nihil contineri, quod sit 

gravis momenti, aut intercédât auctoritas légitima . 

Erit tarnen solum leve peccatum curiosiratis, st 

nullum inde damnum dommo obvenire possit. V. A. 

C A P U T VI. 

De aliis quinque pece at is capitalibus. 

4o.Quast, i. Quid est luxuria, & quale peccatum 

? H. est inordinatus appetitus rei venerea;, qui 

ex genere suo mortalis est ex Ap. ad Galat. 5. Opera 

carni s , qua sunt forment io , immunditia, 

impudicitìa , luxuria... qua predico vobis, sicut 

pradixi, quoniam qui talia agunt, regnuni Dei 

non consequentur. Vide dicta de sexto Decalogï 

praecepto, ubi varice luxuria; species recensenti!! -. 

Ejus filùe a S. Greg, & Th. oéfo numerantur ; 

quatuor ex parte intelleclus, nimirum crecitas mentis 

, precipitato, inconsiderato, & inconsrantia ; 

& quatuor ex parte voluntatis, nempe amor sui 

inordinatus, odium Dei, tamquam vindicis, afféflus 

presents siculi, & horror futuri. Priores quatuor 

veniales sunr, nisi preceptum aliquod grave 

trangatur ; posteriores autem ex se mortales sunr,

102 Lib. V. Trau. IL 

sed aliquando ex indeliberatione, vel alia achtum 

ìmperfectione possunt esse veniales.. 

41. Quast, 2, Quid est invidia? R* est tristitia 

de alterius bono , quatenus videtur imminuere propriam 

excellentiam . Ad eam revocatur gaudium de 

malo alterius, quatenus id nobis bonum aestimatur. 

Est ex genere suo mortale contra charitatem, cujus 

proprium est gaudere de bono proximi, tan- 

•quam nostro, & de ipsius malo dolere » Est peccatimi 

vere diabolicum, quia ut habetur Sap. 2. invidia 

diaboli mors introivit in orbem terrarum. 

Quod si invidia versetur circa gratiam , velauxiliutn 

Dei, est peccatum contra Spiritimi S. Notanduni 

vero ex S. Th. 2. 2. q, 156. art. 2. non esse invidiam 

dolere de bono alterius, quia exinde damnum 

tibi, vel alteri times. Neque est invidia, sed remu» 

latio, dolere de bono alterius, non quia illud alter 

habet, ita ut cupiamus illi deesse; sed quia in nobis 

illud non est. Qua; quidem ammlatio circa spiritualia 

laudanda esr ; circa temporalia potest esse 

honesta, vel non, prout res, quam quis atmulatur, 

«t sibi, vel non est consentanea.. INeque est invidia 

tristari de bono alterius, quo il le est indignus. 

Erit tarnen peccatum, & quidem blasphemia:-, providentiam 

Dei accusare , quasi indignis prospera laijùentis 

. Inviclus proprie talis est, cum quis doler 

de bono alterius, in quantum alter aquat, aut superat 

ipsum in exccllentia, quam ut proprium malum 

apprehendit. 

42. Quest. 5. Qufenam sunt fìlire invidia;? R. r. 

odium proximi. 2. detraflio. 0., gaudium de malo 

ipsius. 4. susurratio, qua; est sermo, quo injuste 

proximo tollitur, \sl tolli procuratur amicitia cum 

aliis. Estque gravissimum peccatum contra jus'.iriam 

ex Prov. 6, : sex sunt que odit specialiter 

Dominus, & septimum detestatur anima ejus, 

qui scminat inter fratres aiscordias. 

4- Quest, 4. Quid est gula ? R. est inordinatus 

apperas cibi, & potus, & opponimi 1 abstinentite, 

gì sobrietati. Potest autem per gulam peccari quinque

De Peccatis. Io3 

que modis, ut notat S. Greg. i. edendo ante tempus, 

citra necessitatem . 2. nimis exquisita, hoc est, 

non convenientia conditioni, & necessitati persona;. 

5. plus justo. 4- voraciter. 5. nimis exquisite preparata 

. Hoc vitium ex genere suo veniale est, sed 

aliquando potest esse mortale ; ut si quis gula; causa 

violet prscepta Ecclesia;, vel se reddat ineptum 

ad gravia Officii sui ministeria , vel edat, qua; valetudini 

sua; graviter nocere solent. Pariter erit mortale, 

bibere, aut edere humanum sanguinem , vel 

cameni, nisi forte ex medicina, aut extrema necessitate 

. 

44- Peccatimi item est, edere, aut bibere ob solami 

voluptatem ; cura non sir finis honestus, ad 

quem usus cibi a natura est institutus. Hinc damnata 

est ab Innoc. XI. propositio dicens : come* 

deve , & bibere usque ad satietatem ob solarti voluptatem, 

non est peccatum. Erit tamen id solum 

veniale, secluso scandalo, & periculo nocendi valetudini. 

Qui autem sponte evomunr, quodsumpserunt, 

ut iterimi edam, aur bibant, vix excusantur 

a mortali propter gravem rei deformitatem . Itaprobabiliter 

Holzman , & "Wigandt cum Sa, & aliis 

contra Navarrum , Se alios. 

45. Quiest.5. Qusnam sunt filia; gula;? R. 1. hebetudo 

mentis. 2. inepta ktitia. 3. multiloquium , 

4. scurrilitas non solum in verbis, sed etiam in gestibus 

. 5. immunditia , Se seminis effusio , qua; si 

voluntaria sit, erit mortale, ut alibi diximus. De 

quantitate cibi, & potus non potest dart una certa 

regula, inquir S. Anton, p. 2. tit. 6. c. 1. Sed 

plus, & minus exigitur secundum -uarietatem 

complexionum , & fatigationum . .. Tantum ergo 

potest, ©• debet quis comedere, & bibere , quantum 

credit se indigere ad sustentationem, & executionem 

eorum, qute sibi incumbit agenda. 

_ 46. Qu

io4 Lib. V. Tract, li. 

gnum Dei possidebunt, & ex aliis Sctiptura; iocis, 

Constat item rarione ; gravis enim est difformità;; 

contra naturam , imaginero Dei deturpare, & ob 

solam potus deìecìationem privare se usu rationis. 

Non erit tarnen mortale, si ebrietas sit tantum imperfeta, 

qua; nimirum hominem omnino non privet 

usu rationis, licet earn pertutbet aliquantulum, 

An autem liceat se inebriare ex Medico rum proscripto 

ad conservandam valetudinem, si opus fucrit, 

disputant auclores . Negatit multi, prasserrim 

recentiores, eo quod : ebrietas sit intrinsece mala, 

acleoque nunquam liceat ncc ad vitandam mortem--. 

.Alii tarnen satis probabiliter, imo & probabilius 

affirmant, si potus solum adhibeatur ad' expellendos 

, vei corrigendos humores , licet indircele, & 

accidentario sequatur ebrietas ; id enim non tam 

est ebrietatem velie, quam permittere. Sic licitimi 

est matri sumere pharmacum direcle tendens ad 

conservationem vita;, quam vis indircele oriatur expulsio 

feetus. Non licet tarnen potairr dircele sumere 

ad se inebriandnm, hoc enim esset intrinsece 

malum . V. D. Th. i. i-, q. 88. a. 5; 

4y. Qutest. 7.- An liceat se inebriare ad vitandam 

mortem, quam quis ei minitatur, nisi inebrietur?' 

fi. neg. quia id esset privare se direcle usu rationis 

, quod natura sua, & ab intrinseco malum est. 

Neque tunc adest causa excusans, sicut in questione 

precedenti ; ibi enim vinum est medium per se 

ordinatum ad expellendum morbum, sed non in 

nostra hypothesi. Praterea in ilio casu periculum 

vita; est ab intrinseco, nempe a morbo vexante, 

quem ideo licet expeliere per vini potationem ; hic 

autem periculum est ab extrínseco, quod nequit licite 

vitati per ebrietatem. Sicut licet mairi expeliere 

feetum inanimatum usu medicinas ad set vand.ani 

vitam, sed id non licet ad defendendam vitam a 

propinquis , mortem minitantibus, nisi sumat pharmacum 

. Nostra sententia conhrmatur aucloritate D. 

Aug. semi. 202. de temp, dicentis : Etiamsi ad hot 

venirttur, ut tibi die er et ut : mtt bibas-, aut ran-

De Peccati*. lo5 

rieri*, melili* erat, ut cara tua sobria occìderetuì\ 

quam per ebrietatem anima mar ere tur. 

, 48. Quest. 8. An sit peccatimi alium inebriare, 

vel provocare ad se inebriandoli! ? lì. Certuni est 

esse mortale per se loquendo, provocare alium ad 

haustus, prevalendo ipsum fore inebriandum , cum 

sit causa mortalis ebrietatis. Idem dico de co, qui 

vimini aiteri prabet fortissiinum cum pericolo probabili 

ebrietatis. An autem licittim sit aliquem acl 

ebrietatem inducerc, ut il le impediatur a majori 

malo, puta riomicidio, sacrilegio, &c. ? Tres sunt 

DD. sentential, i. absolute negat id ullocasu licere, 

cum sit cooperari ebrietati, qua: intrinsece mala 

est. Ita Tournelyus, Holzman, alii. Secunda id 

solum licere elicit, quando is, qui inebriatur, id 

sine peccato faciat, puta ex potu vini fortissimi, 

aut medicati ; hoc enim solum esset inducere aliquem 

ad ebrietatem materialem , vel potius cam permittere 

ad vitandum majus malum. Ita Layman, 

Salmanr. Denique aIli absolute affirmant, quia licitum 

estei, qui paratus est committere majus malum, 

suadere minus malum, si aliter illud vitari 

nequeat. Medina, Lessius, alii. Prima sententia 

tutior est, sed alice sunt satis probabiles. 

4fj. Quest. 9. Quale peccatum sint mala in ebrietate 

commissa? fi. ea culpa vacant, si pravisa non. 

sint, saltern confuse, & in causa. Veruni si pravvisa 

sint, saltem in genere, & confuse, imputantur 

ad culpam, cum sint voluntaria in causa. Ita 

S. Th. 1. ?.. q. 77. a. 7. Imo etsi ea mala posteti 

non sequantur, coram Deo imputantur, si se inebrians 

prrevideat ea probabiliter ex ebrietate secutnra 

. Vide diala de rat ione •voluntarii, 

5o. Quest. 10. Quid est ira, & quando sit peccatum? 

R. ira generatóri accepta est appetitus vindiefe, 

qui si ordinatus sit non est peccatum , imo 

& potest esse laudabile secundum illud psalmi 4. 

irascimini, & nolite peccare . Si tamen sit inordinatus, 

esr unum ex peccatis capitalibus ; ira siquidem 

numeratur ab Ap. ad Gal. 5. inter opera 

E 2 car-

3oG Lib/F. Tract. U. 

carnis, a regno Dei excludentia. Haic autem ino:dinatio 

duplici modo evenire potest, ut ait D. Th. 

3. ex parte modi irascendi, v. g. si ultra modum 

interina exardescas, velexterius signa iracundia; exliibeas, 

-2, ex parte obietti, ut si vindittam appetas 

justo majorem, vel sine justa causa, vel obfiuem 

injustum, vel per viam injustam. Ita priori 

modo inordinata solet esse veniale, nisi accedat 

blasphemia, maledictio, vel scandalum. i r modo 

•est mortale ex genere suo contra charitatem. 

5i. Quast, il. Quamam sunt ira; filiae ? R. ex 

parte cordis sunt tumor mentis, & indignano , qua; 

veniaiia sunt, nisi crescant usque ad odium & gravali 

contemptum alterius. 2. Ex parte oris sunt 

damer, blasphemia, &malediclio, quatum clamor 

ex genere suo venialis est, alia mortalia, si cum 

deliberatone procedant. 5, ex parte operis sunt rixx, 

pugna;, seditiones, qua; prout leves sint, aut 

graves, possunt evadere peccata veniaiia , vel mortalia 

. Circa maledictionem , qua quis alteri malum 

smprecalur docet D. Th. 2. 2. q. 76. a. 5. quod secundum 

suum genus est peccatum mortale, & 

tanto gravius , quanto personam , cui malediciraus, 

magis amare, -& revereri tenemur. Contingit 

tarnen, ver bum maledißionis prolatum esse 

veniale vel propter parvitatem mali, quod quis 

alteri imprecatur, vel etiampropter affetlum proferentis, 

dum ex levi motu, vel ex ludo, aut ex 

subreptione talia verba proferì quia peccata ver~ 

borum maxime ex affeEiu pensantur. 

62. Quast. 12. Quid est acedia, & quale peccatum 

? R. acedia late sumpta est animi taedium, sen 

remissio in exercitatione virtutum ob laborem ipsis 

adjuncium . Estquc tunc peccatum , cum ob earn 

omirtitur aliquid praeceptum, aut aliquid vetitum 

conimittitur. Stritte sumpta est tristitia, & tardium 

de divina amicitia, qua: apprehenditur ut mala, eo 

quod ad sui censervationem laborem exigat, Estque 

natura sua peccatum mortale, quia repugnat chiaritati 

Dei. Ejus filice sunt malitia, qua quis odio

De Pece at is. 107 

habet bona spintualia, & »eilet ea non esse, aut 

pcenitet ipsum bene fecisse , aut Dei bencficium contemnit, 

v. g. desiderando non fuisse naturai, non 

agnovisse Christum, &c. Est autem ex genere suo 

mortale. 1, pusillanimitas, & desperatio de salute 

astenia, qua; mortale quoque est. 5. rancor, quo 

nobis fastidio sunt, qui spiritualia persuadent; estque 

per se veniale, nisi conjungatur cum odio adversus 

ipsos, 

55. Tertio: torpor, cum bona fiunt, sedabsque 

debito fervore, estque solum veniale. 4. evagatio 

mentis in oratione, & exercitationibus spiritualibus; 

qua; natura sua venialis est. Erit autem mortalis, 

si diuturna sit, & voluntaria in oratione graviter 

praxepra, ut in Sacrificio Missa; in die festo, & 

horis Canonicis, ut suo loco diximus,

LIBER VL 

DF. SACRAMENT IS 

TIIACTATUS PRIMUS 

DE SACRAMENTE IN GENERE. 

C A P U T I. 

De natura Sacramenti nova legis-, 

O 

i.\fuast. i. Quid, & quotuplex est Sacramentimi 

? R. Sacramentum nova; legis definitur: signum 

sensibile, sacrum, permanens interior is gratia, 

ìnstitutum a Christo ad nostrani sanclificationenu 

Oas. definitici congruit Tridentino Sess. i3. c. 5. ubi 

Sacramenta vocantur symbolum rei sacra, & invisibilis 

gratia visibilis forma. Sacramenta legis 

veteris proprie non erant Sacramenta; quam vis enim 

significaren! gratiam, illam non causabant ex 

opere operato, sed sígnificabant nobis danciam per 

Christi passionem, ut docet Florentínum . Nec ipsa 

Circumcisio, qua; a multis verum dicitur Sacramentum 

, tollebat per se originale peccatum, nisi quale 

nus fides ministrantis respiciebat Christum venturum, 

ut tradit D. Th. p. 5. q. 70. art. 4. 

2. Sacramenta nova; legis, a Christo D. instituía 

sunt Septem , nec plura , nec pauciora . Trid. 

Sess. 6. Can. i. Ex his alia dicuntur Sacramenta 

mortuorum, ut Baptismus, & Pcenitentia, qua; causam 

primam gratiam, & ideo etiarn a peccatore 

susci pi possunt. Alia vivorum, qua; solum ex se 

conferunt augmentum gratia;, nec recipi possunt, 

nisi ab existentibus in statu gratia;, Quamquam etiarn 

Sacramenta vivorum aliquando primam gratiam 

conferre possunt, ut docet exptesse S, Th, de eo. 

qui >

De Sacramenti* in genere. lof) 

qui nutans se non esse in statu peccati mortalis', 

vel existimans se contritum, accedat attritus ad 

Sacramentum Euchanstia:, qui consequetur per hoc 

Sacramentum gratta??! charitatis-, qua contritio-' 

nera perficìei , & remissione-m peccati. Ita 5. p, 

q. 7. art, 5. de Etichi idemque confirmar, q,. 72. art, 

7. ad 3, & in 4. dist. 20. q. u a. 2. 

5, Quast. ?.. Quibusnam Sacramenta conficiuntnr? 

fi. ex Florent. & Tridentina Synodo omnia 

Sacramenta- tribus perfici,. videlicet rebus ta-nquam 

materia, verbis ta-nquam forma, Se persona Ministri 

eonferentis Sacramentum cum inrenticnc facien* 

di, quod facit Ecclesia. Qttodcumque ex his desir, 

deficit essentia Sacramenti. Porro materia Sacramenti 

alla dlcitur proxima, alia remota:, ut in Ba» 

ptistno, & Estrema Uncìione aqua, èk oleum sunt 

materia remota; a ilio vero ungendi, & lavandi materia 

proxima; verba autera Ministri sunt forma, 

aut quod verboram locum supplet, ut in matrimonio 

signa consensus juxta opinionem magis receptam» 

4. Quast. 5. Qusnara debeat esse conjunflio initer 

materiam , & formam Sacramenti, ut sit valiti 

am ì Fu talem, ut in prudenti hominum atstima - 

tione verba censeantur cadere supra materiam, èk 

cum ea unum morale signum constituere, Hinc 

pro va vietate Sacramenrorum major requiritur conjunilio. 

In Eucharistia v. gr, requiritur simultas 

physica , cum pronomen demonstrativum , hoc, ck 

aie non possit verara significationem habere , nisi 

materia sit prtesens. In baptismo licet sufficiat simultas 

moralis, major tamen requiritur conjunclio , 

quam in Sacramento Pcenitentia;, quod institutum 

est ad instar' seutentia; j-udicialis.. In- Matrimonio 

satis est, quod consensus unius alterius consensum 

ita sequatur, ut uterque moraliter perseveret. 

5. Quast. 4. Qucenam mutatio materia:, vel forma: 

nullum reddit Sacramentum ? B. mutatio substantialis 

circa materiam, vel formam reddit Sacramentum 

invalidum , non ita mutatio accidentalis , 

quamvis siepe sit illicita. Porro dicitur substantia-* 

lis

TIO Lib. VI. Tract. I. 

lis mutatio materia;, qua; materiam secundum com« 

munem aestimationem reddit aliam ab ea, quam 

Christus prrescripsit ; pariter erit substantial mutatio 

forma;, qua: sensum mutat ptimajva: sua; institutionis. 

Exemplum esto in Eucharistia , pro cujus 

materia si cruda omnino massa apponatur, etiam 

si a pane in substantia non differar, nullum 

est Sacramentum , quia in communi assùmanone panis 

non censetur. Pariter non'sunt materia apta 

Baptismo aqua; artificiales, cum non habeant nomen 

, & usum communem aqua; elementaris, esto 

physice ab ilia non discrepent. E contrario solum 

erit mutatio accidentalis, si aqua baptismi sit calida, 

panis fermenratus. Alia circa valorem materia: 

, & formte Sacramentorum tradentur suis qua> 

que locis. 

6. Quest. 5. Quid requiritur ex parte ministri ad 

valorem Sacramentorum? R. i. ad valorem Sacramenti 

non requiritur neque fides neque probitas in 

Ministro conferente. Constat ex Trid. Sess. 7. Can. 

ri. quia Sacramenta operantur non ex disposinone 

Ministri, sed virtute Divina secundum institutionem , 

& merira Christi. R. 2. in Ministro requiri inrentionem 

conficiendi Sacramentum , vel saltern faciendi 

id, quod facitEcclesia. Ita definitum estabeodem 

Trid. Can. 11., etenim per illam intentionem 

verba, & acliones detetminantur ad rationem Sacramenti 

. Nec satis est animus ponendi ritum externum 

, qui ad alios fines, v. gr. ad ludum dirigi 

potest; licet aliqui Theologi cum Catherino docuerint 

sufficere intentionem apponendi ritum externum 

. Qua: opinio vix forte est probabilis ; circa 

earn tarnen nulla usque adhuc emanavit expressa 

Apostolica; sedis definitio, ut docet Bened. XIV. de 

Syn. Diccc. lib. VII. c. 4. 

7. Quest. 6. Qucenam intendo sufficiat in Ministro 

ad valorem Sacramenti? R. 1. non sufficere 

intentionem habitualem , quam scilicet quis habuit 

aliquando, sed non revocavit, nec tarnen in aliquo 

«ffeflu permaneat. Ita communis TT. cum Suar.; 

quia

De Stier anient is in genere. lit 

ijuia hujustnodi intentlo non facit, ut actio sit elicita 

more hmnano, ut rcqulritur in Ministro, a 

quo procedimi Sacramenta, tanquam a causa operante. 

Multo minus satis erit intendo,, qua; dicitur 

interpretativa, cum quis nuilam habet, nec fiabuit 

unquam intentionem actualem, sed earn haberet, si 

aniiliadvcrteret .• Kon est tamen necessaria acfualis 

intentio : quia hoc, inquit S. Th. 5. p. q. 64. art. 

8. ad 5. non totalitär positum est in hominis potest 

ate , quia prater intentionem, cum vult multimi 

intendere, incipit alia cogitare. 

8, IL 2. Ad valorem Sacramenti sufficere intentionem 

virtualem, cum quis licet Lnon cogitet de 

Sacramento confidando , aliquando tamen cogitavi!,. 

ncc revocavit, sed operatur invirtute intentionis, 

quam ohm habuit. Hoc enim satis est, ut 

Minister hu mano more operetur, atque ejus intentio 

sit vera causa Sacramenti. Est communis cum 

D. Th. loco citato, Suarez, & alii. Atque hinc 

deducunt 1. non nisi imprudenter dubitari de intentione 

a Ministro, qui de more ponit acliones ad 

Sacramentum pravias , v. g. Sacerdote adeunteEccìesiam 

ad celebrandum , sacris se vestibus induente 

, ad altare accedente, etc. nisi debitam intentionem 

positive exelndat. 

g. Secundo : opus non esse, ut nout Bellarminus, 

ore,. vel corde reflexe dici a Ministro talem 

habere intentionem , sed sufficere, ut animo pa rams 

sit, & attente facial id quod facit. 5. sufficere 

ad valorem Sacramenti intentionem, ctiam coaetam 

, & metu extortam , quia metus non tollit voluntarium 

. Excipe Matrimonium , a quo vis, & 

metus abesse debet ex definitione Ecclesia;. Ita parirer 

validum est Sacramentum (excepro Matrimonio 

) etiamst in Ministro forte error intersit circa 

personam suscipientis, nisi Minister intentionem 

suam alliget circa personam aliquant determinatam , 

quod evenire non solet nisi in Matrimonio. 4. non 

requiri ad valorem Sacramenti intentionem explicitani 

conficiendi Sacramentum, sed sufficere animum 

* r

tI2 Lib. VI. TraB. I. 

faciendiid , quod facit Ecclesia Ghristi. 5. nee requiri 

intentionem explicitam celebrandi ritum externum, 

ut formaliter, & absolute sacrum ; alias nullus fuisset 

baptismus a paganis collatus, contra ac declaravit 

Nicolaus I. consultus a Bulgaris. Vide alia apud 

Auciorem . 

to. Quest. 7. Si minister habet duas intentiones 

contrarias, quaenam debeat prevalere ? H. si volutitatem 

utramque simul habeat, valet predominans, 

riempe qua; eligeretur ab eo, si cognosceret utramque 

consistere non posse. Quod si una succedatalteri, 

valet posterior, nisi prior revocaverit, saltern 

virtute, voluntatem omnem subsequentem ; tunc enim 

prior voluntas, modo expresse non revocetur, 

certe prevalet. In his autem, si adhuc remanet 

dubitatio, dubius erit valor Sacramenti, ad quern 

certo habendum debet esse presumptio moraliter 

certa, excludens omnem formidinem , saltern prudentem 

. Hinc, qui matrimonium contraheret, putans 

esse solubile, si eo animo contraheret ut si 

sciret esse insolubile, nullo modo contraheret, invalide 

nuberet. Secus vero qui contrahit, putans 

per errorem matrimonium esse solubile, quia privatus 

error non tollit intentionem generalem debito 

modo contrahendi. Valide quoque contrahit & baptizat 

hareticus, etsi non credat Baptismum , & 

Matrimonium esse Sacramenta, modo generalem 

habeat intentionem faciendi, quod facit vera Ecclesia 

. 

11. Quest. 8. An validum sit Sacramentum sub 

conditione collatum? R. esse validum, si conditio 

sit de re presenti, vel preterita, non vero si conditio 

sit de futuro; nullum enim est Sacramentum, 

nisi forma applicetur materia; presenti, ut est certuni. 

Quando autem licitum sit conferre Sacramenta 

sub conditione, dicemus ubi de Sacramentis singillatim.

Us Sacramenti! in genere. II3 

C A P U T II. 

De necessariis, ut Minister licite confidai 

Sacramenta. 

¡i. Qu.cst. i. An status gratia; rcquiratur in eo, 

qui conficir, vel ministrai Sacramenta? Pi. is, qui 

conficir, vel ministrar Sacramentimi in mortali, 

mortaliter peccat, si id facit tanquam Minister ad 

id ordinatus, Pariter Sacerdos, ministrans Eucharistiam 

, etsi non conficiat, peccat mortaliter. Est 

communis DD. tum quia id exigit reverentia debita 

Sacramento; tum quia Christo, cujus est Minister, 

debet se quodammodo conformare, & ad 

hoc gratia peculiari donatur, dum ordinatur. V, 

D. Th. 5. p. q. 64. ar. 6. Imo toties graviter peccat, 

quoties in mortali conficir, aut ministrar. Idem 

dicunt aliqui de ministrante phtribus simul Eucharistiam, 

scilicet, tot ab eo peccata commuti, 

quot sunt persona;, quibus cceíestís panis ìmpertitur. 

Ahi tarnen probabilius affirmant unum esse 

peccatum tantum , eo quod una sit aflio moralis, 

unumque convivami. Unde Rituale prescribir: libi 

omnes communicaverint, Sacerdos dicere poter.'t 

: o Sacrum convivium, etc. 

io. R» a. Sacramenta administratis, ad qua; non 

est ordinatus, ut laicus in necessitate baptizans, 

& contrahens matrimonkim , satis probabiliter non 

peccat mortaliter, quia non agir tanquam Minister 

Christi, & Ecclesia;. Hanc sententiam veram , & 

communem vocat Concilia, e am que tuetur cum Suarez 

, Valentia, Gonet, ¿kaliis, estque doctrina expressa 

D. Th. 5. p. q. 64- art. 6. ad 3. Verum attenta 

sola ratione naturali, mihi quidem videtur probabilior 

contraria sententia docens , laicum, vel Sacerdotem 

sine solemnitate ministrantem per se loquendo 

peccare mortaliter, si conscientiam habeat 

peccati lethalis. Ita Vasquez, De Lugo, Antonie, 

Continuator Tournely, quorum htec est ratio. Pecca-

u 4 Lib. VI. Trau. I. 

catum ministrantis Sacramentum indigne stat in irreverentia 

, qua; irrogatur Deo, & Sacramento, ut 

docet expresse D. Th. loco cir. Ar vero quis neget 

liane ìrreverentiam Deo, & Sacramentis inferri a 

Ministro, etiam non solemniter ministrante? Quamvis 

enim Ecclesia; Ministrum non agat, agit tarnen 

nomine Christi, & ut minister ejus. Deinde sanità 

sancle sunt traftanda , & quidem sub gravi, si 

gravis sir materia ; aclio autem administrandi Sacramenta 

eximie sanfìa est, tum quia fit nomine 

Christi, tum quia proxime cooperatur in sancìificationem 

anima;, linde a quocumque exerceatur, 

ipsius sancìitatem requirit. 

14. Dixi per se loquendo ; fieri enim quandoque 

poterit, ut a peccato Minister excusetur, dum nempe 

in moribondo urget necessitas baptismi, aut pcenitentice 

ob periculum moriendi absque absolutione, 

vel baptismo, si Minister non possit tam cito 

contririonem elicere . Extra hos casus necesse est 

Ministrum saltern contritum accedere ad ministrandum 

Sacramentum . An autem Sacerdos teneatur 

non soluni prius con'eri, sed etiam confiteri, dubitant 

TT. Certe ccnfessio necessaria est ad confezione 

m Eucharistie, ut docet Trid. & postea dice 

mus . Quoad alia Sacramenta , etsi conveniens 

sit, ut Minister non accedat, nisi prius confessione 

expiatus, ut monet Rituale Romanum , nullibi 

tarnen confessio prrecipitur, adeoque necessaria non 

est confessio ex senteutia communi, & probabiüori 

cum Suarez, Navarro, Roncaglia, Sporer, aliis. 

15. Quast. 1. An Minister exercens ex officio 

sacras funeìiones, qu:e non sunt Sacramenta, peccet 

morta'iter, si eas exerceat in mortali? R. Affirmant 

aliqui, omnes ex officio exercentes funcìiones 

ordinis suscepti ab Episcopo usque ad Ostiarium 

in statu mortalis, culpam gravem committere 

. Atque id sensisse videtur D. Th. in l\. dist. 

24. qu. 1. art. 5. cujus hate sunt verba: Quicumque 

autem cum peccato mortali aliquod sacrum 

officium pertratlat, non est dubium, quin illud

De Sacrament is in genere. Ii5 

indigne fact at ; unde pat et, quod peccat morta* 

liter. Nihiiominus scntentia coramunior ici negat 

cura Soto, Suarez, Mastrio, Holzmano, Salmant. 

& aliis. Ratio i. est, quia omnia alia exercitia 

.Ordinum , prater confeciionem , & administratione 

m Sacramentorum , cum non sint proxime ordinata 

ad sancìificationem anima;, non videntur exigere 

sub- gravi exercentium sanflitatem. 2. quia 

ubi non constat de pra;cepto, non est imponenda 

obligatio sub mortali; in his autem funclionibus 

certe de hoc pracepto non constat. Aliunde autem. 

ncque constat materiam esse ita graverò s m cam 

non sancle exercere, excédât culpam venialem* 

Docet tamcn. Suarez, ea. munera in mortali frequenter 

exercentes non posse excusari a culpa gravi, 

quia frequenria arguit contemptum rei sacra;; 

sed ncque id alii adraittunt, licet putent sa;pe esse 

mortale ratione scandali,, ut si populus hominem 

perdita; fama; audiat concionantem .. 

16. Qurcst. 5. An, & quomodo teneatur Minister, 

conferens, vel conficiens Sacramenta , ritus 

Ecclesia; servare ? R, ccrtum est curanda esse non 

solum qua; ad essemiam pertinent Sacramentorum, 

sed etiam ea , qua; ad decorem , & majestatem speélant, 

adeoque servaados esse ritus, & carrimonias 

ab Ecclesia prœscriptas. Constat ex definitiuiie Trid. 

Ses. 7. cap. 14. Itaque illos ex. contemptu omittere 

semper est mortale ; sine contemptu vero ex neglectu 

relinquere erit veniale, nisi materia sit gravis, ut 

v. g. circa matetiam , & formam Sacramentorum . 

17. Qutest. 4. Quale, sit peccatimi indignis Sacramenta 

ministrare ? R. certuni est peccati graviter 

a Ministro, per se loquendo, qui scienter 

ministratSacramenta indigno.. Constat ex illoMatth. 

7. v. 6. no/ite sanila dare canibus . Et ex I, 

ad Cor. 4. hie jam quœritur inter dispensatores, 

ut fide lis quìs in-veniatur. Non est autem fìdelis, 

qui indigno scienter dispensât, adeoque peccat contra 

fidelitatem , muneris sui propriam .. 2.. quia Sa» 

..ramentnm indigne. & irreverente!' traflat, & a-

Ii6 Lib. VI. Trail I. 

git contra ipsius institutionem, quae exigif, ne defraudetur 

suo effe ci ti. Deniqiie Minister ita conferens 

Sacramentum, cooperatur peccato sacrilege suscipientis, 

nisi justa causa excuset, ut postea dicemus. 

Itaque Minister tenetur providere, ut Sacramentum 

digne suscipiatnr, sed non est eadem obiigatio 

in omnibus Sacramentis. 

18. Nam in Sacramento Pcenitentite Minister, 

tanquam judex debet esse moraliter certus de Pcenitentis 

disposinone, cum hate sit necessaria ad vaiorem 

Sacramenti. In Baptismo conferendo adultis 

debet inquirere consensum , & dispositionem baptizandi. 

Episcopus quoque Ordinem collaturus debet 

certain habere scientiam de dignitate ordinandi, cum 

nemo jus habeat ad suscipiendos sacros Ordines, 

nisi qui vocatur a Deo tanquam Aaron . Quod attinet 

ad Matrimouium, Sacerdos assistens tenetur 

inquirere impedimenta , cum in hunc finem constituatur 

ab Ecclesia. In a'its vero Sacramentis, quicquid 

Antoine dicat, censeo, ea non esse devi ciancia 

iis, qui cathonce vivunt, nisi constet de vndignitate 

petentis. Ita Soto , Suarez , Lugo , "EAbel, 

aliiqne communitcr. Etenim unusquisque jus babet 

ad suscip :enJa htec Sacramenta; nec Ministri sunt 

juclices, sed diqiensatores tantum : unde eis non 

convenit jus inquirendi, sed tantum debitum dispensandi 

iis, qtf petunt, modo non sint positive indigni; 

qu.sque enim naturaliter prasumitur bonus 

ex c. dudum de pras. nisi malus certo probetur. 

19. Hinc deduces 1. peccatori occulto, publice 

petenti negandam non esse Eucharistiam, ut probat 

Eugenius Papa in c. p/acuit exemplo elitisti, 

qui Judas communionem porrexit. Sed nullo modo 

ministranda est peccatori occulto, occulte petenti, 

ut ait S. Th. 5. p. q. 81. art. 6. nisi crimen 

cognitum csset tantum ex Confessione; quo casu 

quomodo se gerere Minister debr-at, dicemus infra, 

dum agetur de Sacramento Pcenitentiae. Deduces 

2., publico peccatori, sive palam , sive occulte 

petenti negandam esse Eucharistiam , nisi

De Sacramenta m genere . n 7 

sufficientia dederit conversionis indicia, & scandaium 

abstulerit. Quod si peccatura in uno loco sit 

notum , in alio sit occultimi, adhuc illi negandam 

esse Eucharistiam in co loco, ubi peccatum non 

constat, censcnt multi cum Suatez, nisi prudenter 

emendaius prœsumatur. Alii tamen multi, quibus 

adha'reo, negant Sactamentum illi posse denegari, 

cum ex una parte, ministrando ipsi, nullum sit 

scandalum, & ex alia negando, ea incommoda oriantur, 

qua; orirentur, negando Eucharistiam peccatori 

occulto, publice petenti. Quod intelligo, nisi 

notifia criminis facile sit illuc perventura . Atque 

ob candem rarionem neganda non est Eucharistia 

peccatori, cujus crimen notum non est iis, coram 

qaibus earn petit, vel solum eorum paucis sit notum. 

so. Quast. 5. Quid agendum in dubio de crimine, 

vel de pcenitentia ? fi. Si crimen est certuni, 

& pcenitentia dubia, Sacramentum certe est denegandum 

, donee constet de pcenitentia; quia possidet 

infamia. Et hoc dicendum docent Suarez, 

Arr. & alii, si de crimine sit vehemens suspicio, 

quje œquivaleat morali certitudini. Si autem dubitar 

ut de crimine, petenti modo supra diclo Sacramentum 

nequit denegati, quia fama possidet. Habendum 

est pra; oculis, quod in Rit. Rom. pra> 

scribitur de Euch. Accendi sunt (a communione) 

publice indigni ; quales sunt excommunieat i, interdici 

, manifestique infames ; ut -meretrices, 

concubinari!, fœneratores, magi, sortilegi, blaspbemi, 

& alii ejus generis public! peccatore* ; 

nisi de eorum pcenitentia, & emendatione const et, 

& publico scandalo prius satisfecerint. Occulto* 

vero peccatores, si occulte petant, & non eo* emendato* 

agnoverit, repellat j non autem si publice 

petant, & sine scandalo ipsos preterire nequeat. 

21. An autem mctus monis, vel infamia; possit 

.Ministrimi excusare a conferendo Sacramentum 

indigno, gravis est inter DD. controversia . AfínmaiH 

multi, & graves TT. nam si infamia peccatoris 

publice petenti* est ratio siiificicns, ut Mi-

Lib. FI. Traci. I. 

nister conferat ipsi Sacramentimi ; cur mors, ve! 

infamia a Ministro su bea n da curri non excusabit? 

Kegant tamen alii, quibus adhazreo, quia ratio pra> 

cipua excusans Ministrimi conferenrem Eucharistiam 

publice petenti peccatori sunt gravia incommoda, 

& scandalum aliorum presentirmi ; qua: certe non 

fiabent locum in Ministro, qui morti se exponeret 

ad reverentiam Sacramento servandam, negando 

illud indignis . 

11. 'Quasi. 6. An denegandum Sacramentum Ordinis 

peccatoti occulto pubiice petenti? R. i. si sit 

indignus ex irregularitate, vel alia simili de causa, 

rejiciendum esse nemo dubitar. R. 2. etiam si 

indignus sit, quia in aliquo vitio occulto, sed gravi 

versatur, omnino est arcendus, quicquid alii rcclament. 

Patet ex Trid. sess. i4- c. de Reform. ubi 

dicitur, Episcopum posse Clericum prohibere, 

ne ascendat ad ulteriores ordines, & Clericum teneri 

Episcopo obedire, etiam si ascensus a Prelato 

Suo ex quacumque causa ob occultum crimen 

extra judicialiter fuerit interdi&us . Et additur , 

quod nulla cantra ipsiuS Pralati njoluntatem concessa 

licentia de se promoveri faciencio, ei suffragetta 

. Nec vero tenetur Episcopus manifestare 

causam, cur repellat illuni ab ordinatione, juxta 

declaraiiones S.C. Concilii, editas2i. Marrii 1642. 

& 21. Apr. 1668. quas late refert Sened. XIV. in 

lib. 1. de Syn. c. 71. 11.4. Quod autem Episcopus 

non solimi possit, sed etiam debeat repellere indignos, 

quamvis occultos, constat ex Trident. Sess. 

20. de Ref. cap. 4- & 7- diserte prsecipienre mores 

C'.ericorum investigare, & examinare diligente)' , 

Quorsum autem hxc ? nisi ut indignos repellat ex 

Apostolo 1. ad Tini. 5. Manus cito nemint imposueris, 

nequt communio averis peccatis alienis. 

An autem absolvi possit ordinandus , qui habiuim 

contraxir lascivia:, & statini post pcenitentiam, sine 

experientia continenti^ , velit Subdiaconatum suseipere 

? Legesis doifiam aucìoris dissenationem ad 

aVlccm hiijus capitis.

De Sacramenti* in genere . î 19 

a5. Quest. 7. An Parochus possit assistere matrimonio 

eorum, qui sunt publici peccatores } R. 

I. teneri Parochuin eos arcere a matrimonio, qui 

nesciunt docìrina: Christiana: rudimenta, ut constat 

ex Rit. Rom. & decretimi est a summis Pontificibus 

Innoc. XII. Clem. XI. & Bened. XIV. 2,, 

non posse suam denegare assistentiam peccatoribus 

occultis, publice petentibus ex dictis supra. Utrum 

autem assistere debcar, aut pcssit iis, qui sunt publice 

indigni ? affirmant aliqui, modo prius conatus 

fuerit reddere dignos sponsos ad contrahcndum. 

Negans tarnen sententia mihi magis probatur, eamque 

ruetur Rened. XIV. de Syn. Dicec. lib. 7. c. 29. 

ubi ait : Quamvis juxta commumorem , magtsque 

recept/tm sententiam non sit ( Parochus ) Matrimonii 

Minister , tarnen in mult is comparatur Ministro 

, nec licite sua presentia firmare potest contracium 

, quem seit a contrabentibus sacrilege iniri. 

Ratio est, quia Parochus cooperaretur peccato 

prosimi, & quia ei ex officio incumbir avertere 

oves suas a peccatis . Excusari tarnen potest Parochus 

, si ejus assistentia necessaria sit ad vitandum 

grave ipsius malum, vel Communitatis, vel ipsorurn 

contrahentium . Atquc ob eandem rationem a 

peccato excusatur innocens sponsus, qui contrahit 

cum indigno, modo non sit exeommunicatus, vel 

alio nomine vitandus . 

24. Quest. 8. An liceat aliquando simulare administrationem 

Sacramenti ? R. Nego id unquam 

licere, edam timore mortis intercedente . Constat 

ex prop, damnata ab Innoc. XI. dicente : urgens 

metus gravis est causa Sacramenti admimstrationem 

simulandi. Ratio autem est, quia simulano 

injuriam , & quidem gravem irrogat Sacramento. 

Hinc grave peccatum est proferre sine intentione 

verba consecrationis super panem, aut absolutionis 

super pœnitentem non rite dispositum, ck similia 

. Licet tarnen confessarlo, deneganti absolutiouem, 

orare aliquantulum, & cruce efiormata 

benedicere confitentem, quamvis alii putent absolu-

iao Lib. VI. TraB. I. 

ìutionem impertiri. Hoc enim non est proprie simulare 

absolution-em, sed uti verbis, & forma indifferenti-. 

Imo potius hoc solum est occultare ventateti! 

, quam confessaiius nec debet, nec vero 

potest manifestare ; sed non potest intendere alterius 

deceptionem , quamvis possit illam permittcre. 

a5. Atque ex eadem ratione irreverenti^ gravito 

pecearet, qui simularetsuscipereSacramentum, mo- 

De Sacramenti* in generi. 

fatis, ut baptismurn in necessitate, aut pcenitentiam 

in articulo mortis. A Ministro vero Cathoiico, 

vel ioletato cuna justa causa licitum_est & petere, 

& accipere ; sine causa vero non licer ; charitas 

enim exigit, ut vitetur peccatum Ministri, 

quem moraliter creditur in peccato Sacramenta conferre 

, ut aiibi diximus. 


De suscipiente Sacramentum „ 

57. \/ucest. i. Quid requiritur, ut valide suscipiatur 

Sacramentum? Prasmitto 1. solum hominem viatorem 

esse capacem Sacramentorum, cum solus viator 

sit с арах prima: gratis, & ejus augment!, 2. baptismurn 

pra?ire necessario oportere, ut cetera Sacramenta 

valide suscipiantur; cum Sacramenta sint instituta 

pro sola Ecclesia, пес homines sint de corpore Ecclesia:, 

nisi per baptismum. 3. infantes valide baptizari, 

etsi intentionem habere nequeant, supplente 

Ecclesia, ut definitum est a Trid. Sess. 7. de Sacram. 

Can, 45. Idem dicendum de perpetuo amentibus, 

ut docent omnes TT. cum S. Th. Validum est etiain 

Sacramentum Confirmationis, imo & Ordinis, collatura 

infantibus, aut perpetuo amentibus, ut constat 

ex bulla Bened. XIV. inter sollicitas, edita 4> 

Maji 1745. His positis .... 

28. }], In adultis ad valorem Sacramenti requiri 

intentionem illud suscipiendi. Sed non sufficit 

intendo neutralis, qualem Cajetanus adstruit, scilicet 

qua homo nee consentiat , пес dissentiat ; 

quae cpinio & contraria est D. Thomas, & ab omnibus 

merito improbatur, nominatim vero a Bened. 

XIV. in Instruct, de Bap. ubi docet cum communi 

TT. sententia, non requiri in suscipiente Sacramenta 

intentionem actualem, aut virtualem, sed 

sufficere habitualem , id est, aliquando habitam , 

& non retractatam . Idque probat universalis Ecclesia: 

praxis, qua: non reiterat Sacramenta Bapti«; 

Lig, Т ' Comp. ГУ Tom. m тч- II, F -1-1 ' mi

122 Lib. VI. TraB. I. 

mi, & Ordinis iis, qui ea suscipiunt ex voluntate 

prius habita. Et hoc procedit in omnibus Sacramentis 

praeter poenitentiam , & Matrimonium, ut 

postea dicemus. 

29. Unde vaiidum est Sacramenturri collatura ebriis, 

vel'dormientibus, vel amentibus, qui prius 

habuerunt intentionem recipiendi Sacramentum, ut ' 

ciocet ipse Bened. XIV. cum D. Th. Suario, & communi 

TT. contra paucos alios. Nam Innoc.III. inc. 

majore postquam dixit, eos non suscipere Sacramentum, 

si contrariami habuerint voluntatem, addit: 

secus si babuissent propositum baptizandi ; tunc 

inim charaElerém operai io imprimit Sacramentaiis. 

Apposite tamen animadvertit Suarez illicitum esse 

ìis conferre Sacramenta, nisi in probabili periculo 

mortis, vel quando impedimentum usus rationis 

censetur perpetuum, alias expeclandum est tempus, 

in quo suscipiens fiat compos rationis. 

30. Qu.est. 2. an aliquando sufficiat Intentio interpretativa 

. R. affirm, circa suscipientes Sacramentum 

Extremse Unctionis, ut docet communis 

* sententia, & est consona Rituali Rom. de Ext. 

• Unti, dicenti : Hoc Sacramentum est prabendum 

sensibus destitutis, qui antea iilud petierunt, sen 

•verosimiliter petiissent. Parker conferendum esse 

Sacramentum Confirmationis usu loquela;, & sensuum 

destituto, affirmant Lugo, Sporer, aliique 

multi ; quod & de Eucharistia asserunt quoque multi 

cum Suarez, Sporerio, & aliis. Sacramentum 

autem .Baptismi, & Ordinis invalide confertur habentibus 

solum intentionem interpretativam, licet 

nonnulli censeant ad suscipiendum baptismum sufificere 

intentionem implicitam, contentam in contritione, 

vel attritione suscipientis. Sed hcec sententia 

solum habere locum potesr in infideli, qui sem- 

•per invincibiliter fidem .ignoraverit. Ad Sacramentum 

autem Pcenirentia; reouiritur intentio actualis, 

vel saltern virtualis, cum aéìus pcenitentis sint materia 

illius. Ad Matrimcnlum item requiritur virrralis 

saltern intentio, cum uterqueconjux sit Minister

De Sacramenti* in genere, 12.5 

Sacramenti in opinione magis recepta. Cum autem matrimonium 

fit per procuratorem, adest virtualis intendo, 

quia Procurator contrab.it in yirtute principalis „ 

5i. Quast. 3. Quid opus est in suscipiente, ut 

cum fructu recipiat Sacramentum . R. i. effeétum , 

quem Sacramenta in suscipiente p'roducunt, esse 

duplicem. Primus est gratia sanctificans, seu habituaiis 

: 2. gratis actuates , seu auxilia Divina; 

gratia; ad obtinendum finem proprium cujnsque Sacramenti 

. Utraque gratia uberior 'est pro majori 

disposinone subjecli, cui confertur Sacramentum . 

Prater hos effectus communes omnibus Sacramelitis, 

Baptismus, Confirmatio , Ordo imprimunt chara£terem, 

& ideo iterari non possunt. Porro ad suscipiendum 

characterem sufficit voluntas accipiendi 

Sacramenti in -adultis ; nam in infantibus nulla intendo 

requiritur. 

32. R. 2,- Ad effecìum Baptisfni, & Pcenitentia; 

requiritur praster voluntatem suscipiendi Sacramentum 

, aflus fideis, & spei", saltem virtualis, ut omnes 

docent cum D. Th. item actus contritionis, 

vel attritionis, si baptizandus sit in gtavì peccato 

ex Trid. Sess. i4. ci. Ad reliqua Sacramenta, 

qua; dicuntur invorum, requiritur status gratia; 

, eaque in mortali suscipere, est grave peccatami 

. Hinc qui gravis culpa; sibi est conscius, tenetur 

confiteri, antequam Eucharistiam suscipiat, ut 

pra;cipit Trid. Sess. i5. c. 7. Ad alia vero Sacramenta 

satis est, ut procedat contritio, cum nul- 

' lum extet confessionis praxeptum. Ita communis 

TT. contra paucos alios. 

53. Quast. 4. An Sacramenta fiele suseepta, remoto 

obice' reviviscant? R. nullum esse Sacramentum, 

si fiEle suseipiatur, ita ut deficiat intentio illud 

suscipiendi, ut nemo dubitat. Nomine ergo fi- 

Sionis hie solum intelligitur defectus disposifionis 

necessaria;, ut licite, & cum ftuctu suseipiatur : 

scilicet an Sacramentum, remoto peccato per Pce- 

•nitentiam, suum effeclum consequatur ? De Bapri- 

-smo conveniunt omnes, si Scotum excipias. Estqite

124 'Lib. VI. Tra8. I. 

que dottrina expressa SS. Augustini, & Thomas. 

Kam Aug. üb. de bapt. contra Donat. c. !2. ait : 

in ilio, qui fiilus ( ad baptismum ) acce sserat, 

lune valere incipiet, cum illa fitlio in veraci confessione 

recesserit. Angelicus autem 5. p. q. 96. ar. 

.50. ait: imped'itur autem quandoque perfitlionem; 

an de oportet, quod remota ea per poznitentiam, 

baptismus statim consequatur suum ejfeBum. Idem 

docet D. Th. de Sacramento Pcenitentke valido 

, sed informi. 

54. Quast. 5. Quid sunt Sacramentalia, & quemodo 

gratiam conferunt? R. sunt ritus seti aclus 

externi Reügionis, ad colendum Deum aecommodati. 

Tales vocari solent oratio Dominica , aqua 

benedicta , usus eulogiarum , confessio. generalis , 

benediclio Episcopi, eleeinosyna. Ad hasc etiam revocantur 

tunsio pectoris, exorcismi, insufflationes 

sacra;, & similia, partim ab Apostolis, partim ab 

Ecclesia postea instituta, qux vim habent remittendi 

peccata venialia, ut clocent TT. omnes cum S. 

Thoma 3. p. q. 87. Uttum autem per Sacramentalia 

condonentur venialia ex opere operato, an solum, 

prout nobis excitant pios motus doloris, aut 

caritatis, non convenit inter DD. licet haec ultima 

sententia communior sit, ck D. Thoma; doctrina; 

magis consona. Suarez, Lugo, & alii. 

55. Quandoque Sacramentalia operantur beneficia 

corporalia , v. g. sanitärem , fugam Dxmonis, & 

similia, sive id fiat per modum impettationis, sive 

per specialem virtutem eis a Deo collatam . Inter 

Sacramentalia numetantur Agnus Dei ex cera a 

Papa benedicìa, quos inaurare, aut pingere, vetilum 

esse sub exeommunicatione , ait Azorius . Vendere 

autem eos ratione materia; licitum est; erir autem 

simonia , vendere eos carius, quia sunt benediciti. 

Non licet uti candelis, & aqua benedicla ad 

nsum profanum ; cum sint tes sacra;, & sancle sint 

traftandaz. Non erit tarnen peccatum, quiequid dicat 

Gretserus, ossa agni benedieli, & putamina 0i.'oriun 

canibus projicere, modo non sit contemptus

De BaptIsmo, & Confirmation* . ÎS5 

fei sacra:. Missalia, Biblia sa:ra , sic ut & Sacre 

imagines non sunt adhibenda; ad usus profanos. 

Secus vcro de aliis chartis, in quibus forte scripta 

stnt nomina sacra. Ita Gobat, & La Croix. 

• TRACTATUS II. 

De Baptismo, & Confirmât 'tone„ 

CAPUT I. 

De Baptismi essentia, & conditionibus\ 

1. Baptismus grace ablutionem , sive immerskmem 

in aqua signifkat. Triplex autem distingui 

solet, fluminis de quo postea, flaminis , & 

sanguinis. Baptismus flaminis est perfecta converse 

ad Deum per contritionem , vel amorem 

Dei super omnia cum voto, vel desiderio suscipiendi 

baptismum aqua;. Supplet hujus vicem secundum 

Trident. Sess. i4. cap. 4- quoad remissionem 

culpa:, licet non imprimat characrerem , ncc 

tollat omnem reatum pcena:. Dicitur autem fia* 

minis, quia fit per Spiritus S. impulsum , qui dicltm 

flamen. Fides autem docet, per ilium homines 

etiam salvos fieri ex Trid. Sess. 6. c. 4. dicente, 

neminem salvari posse sine lavacro régénératioms 

, nut ejus voto . 

2. Jam vero baprismus sanguinis est mors, to- 

Ierata pro Christi fide, vel pro alia virtute Christiana 

, ut docet S. Tb. 2. 2. q. 124. a. 5. In multis 

autem comparator cum baptismo , quia ad instar 

illius remittit culpant, & pcenam, etsi non. ita 

stricte ex opere operato, ut Sacramenrum ; sed ex ' 

quodam privilegio ratione imitationis passionis Christi 

. Ideo Martyrium prodest etiam infantibus, & 

Ecclesia colit ut veros Martyres SS. Innocentes ; 

contrarium autem docere, inquit Suarez, saltern 

est. temerarium. In adultis autem requititur accept!-

liQ Lib. VI. Trail. IL 

ptatio martyrii, saltern habitualiter ex motivo supernaturali, 

contra ас pauci sentiunt, qui nullam requirunt 

acceprationem. Effusio vero sanguinis, inquit 

D. Th. 3. p. q. 66. a. 12. non habet rationem baptismi, 

si sit sine caritate. Utrum autem.sufliciat attritio 

ad remissionem culpa; per martyrium, an conditio 

sit quoque necessaria, disputant TT: 

5. Baptismus fiumi'nis, qui rfiagis proprie bapti 

Smus dicitur, est Sacramentum nova legis, a Christo 

Domino rnstitutum ad spiritualem. regenerationem 

, per ablutionem. corporis externam sub priescript 

a forma verbor'um .• Hinc materia remota 

baptismi est aqua naturalissive elementaris ex 

I. Joan. 5, nisi qui renatus fuerit ex aqua & 

Spirita S. non potest introire in regnum calorum. 

Materia, proxima est ablutio corporis per aquam 

naturalem. Forma baptismi sunt ilia verba: 

Ego te baptizo in nomine Patris, & Filii, & 

Spiritus S, A quibus non differt. quoad substantiam 

illa Graicorum forma: baptizetur servus Christi 

in nomine Patris, &c. Damnata autem fuit ab. 

Alex. Vili, propositio dicens : Faluit aliquando baptismus 

sub hac forma collatus in nomine Pains 

&c, pratermissis Ulis t Ego te baptizo , etc. 

Haftenus in, universum de materia ,. & forma: baptismi 

: de illis nonnulla spedatimi scire oportet. 

4. Quast, г. Quamam est materia certe valida, 

quamam dubia baptismi? R. loquendo de materia 

remota, omnis aqua naturalis, qua; proprie speciem 

aqua; retineat, sive fontium sit, sive fluminum, 

sive putei, sive cisterna;, sive calida, sive 

frigida certo valida est. Item aqua resoiuta ex nive, 

vel grandine. Aqua item sulphurea, sive materialis, 

ut loquuntur D..Thorn., S. Antoninus, 

& alii . Aqua defluens nimboso tempore ex arborum 

foliis, parietibus, &c. etiam si turbida sit,, 

vel mixta cum alia materia, modo aqua sit ргжdominans 

.. Denique ros , & vapor densatus , collecius 

v. g. ex olla, ut notar LaCroix, & adha; , 

ret Goncina ; non vero succus expressus ex flori :|

De Bapttsmo, CS' Confirmatione. 127. 

bus, herbis, & radicibus, ut monct S. Th. Multo 

minus lac, vinum, sanguis, urina & similia, qua; 

communiter non censentur aqua naturalis.. Textum 

autera Stephatii IL ubi videtur approbasse bapt'ismum 

in vino collatura, supposititium censent Gonet, 

Tournely, & alii, 

5. R. 2, Materia dubia baptismi est- r.. jus, &z 

lixivium, quamvis multi cum S. Th. q. 66. ar. 4- di-' 

cant esse materiam aptambaptismo, modononhabeant 

plus de aliena substantia, quam de aqua. 1. aqua 

ex sale soluto. 5. Cerevisa tenuis, & tenue atramentum 

. Idem dicunt multi de aqua per alchimiam expressa 

ex radicibus, herbis, & floribus, qua; saltcni 

est materia dubia baptismi; etsi alii id negent cum Ev 

Th. eo quod sit aqua artificialis, & non naturalis. 

De saliva autem ,, sudore, & lacrymis dicendum, 

esse materiam omnino ineptam, ut constat ex declaratione 

Innoc. III. quoad salivam, & ex jure Can. 

c. in quadam de- celeb. Misse quoad phlegma, accepto 

hoc nomine tarn pro sudore quam pro lacrymis 

. Inter dubiam autem materiam numerator aqua 

fluens ex vite, aliisque arboribus,, atque idem aliqui 

dicunt de giade, 8c nive non soluta , qua: in 

necessitate adhiberi possunt sub conditione. 

6. Atque hic seduto notandumin extrema necessitate 

, si nequit haberi. materia certa, adhibsndam 

esse dubiam. sub conditione. Quod verum 

est,, etiam si opinio pro valore Sacramenti non sit 

nisi tenuiter probabilis, ut monent Holzman,. Antoine, 

& alii; quia conditio, sub qua ministratur 

Sacramentum, tollit injuriam Sacramenti, & aliunde 

necessitas est justa causa ita ministrandi, 

qua; obljgat sub gravi Ministrum ex pra;cepto charitatis. 

Aqua ex pracepto- Ecclesia; debet esse benedicia,, 

adeoque extra necessitatem uti aqua non 

consecrata mortale est ob Sacramenti reverentiam „ 

Excusant tarnen multi a mortali baptizantem privatim 

sine aqua benedicla.. 

7. Quast. 2. Quamam requiritur ablutio corporis 

ad valorem baptismi ì R. sufficit quajvis, ablu-. 

tio

Ì28 Lib. VI. TraS. IL 

ho corporis, sive fiat per immersionem, sive per 

aspersionem, vel per infusionem ; servanda tarnen 

est praxis-uniuscujusque Ecclesia;. Et quamvis trina 

immersio, vel infusio necessaria non sir, ut constat 

ex Tolet. Concilio, ubi tamen hcec viget consuetudo, 

graviter peccaret, qui aliter baptizarer, ut docet 1). 

Th. q. 56. art. 8. Aliquando in Ecclesia una tantum 

immersio fuit adhibita. Hodie apud nos trina infusio 

est in usu , atque ita prazscribitur in Rituali Rom. & 

quidem cum gravis sit materia, sub gravi ritti obli» 

gat. Curandum autem est, ut forma non perficiaìur, 

antequam trina fiat ablutio, nec ter, sed semel 

tantum verba sunt pronuntianda . 

8. Quamam autem corporis pars sit abluenda, 

ut valeat baptismus, controvertitur a DD. Illud 

certum est, valere baptismum in toto corpore, aut 

saltern in capite collatum , tanquam parte principali 

corporis. Et quamvis communis opinio doceat 

valere etiamsi conferätur in scapulis, humeris, aut 

alia corporis parte principali, non licet aliter baptizare, 

quam in capite extra necessitateti). Imo 

si quis in necessitate caput non- abluerer, deberet 

iterare baptismum sub conditione. ex D. Th. loco 

nuper citato, licet nonnulli contradicunt. Qui absque 

dubio iterandus est, si ablutio fiat in aliqua ex 

partibus minus praecipuis, puta , digito , pede , capillis, 

cum dubius sir saltern baptismus in illis collants 

. Invalidus est autem, si aqua tantum vestes 

contingat, corpori contiguas. 

9. Quast. 5. An valeat baptismus , si quis projiciat 

infantem in puteum, vel flumen, & formant 

pronuntieti 1 R. Negant Scotus, & alii ; affirmant 

Suarez, Layman, & alii multi. Certum autem est, 

non licere ita infantem projicere, etiam si mox absque 

baptismo sit decessurus, cum nunquam liceat 

directe innocentem occidere. Et ob eandem ratiorem 

non licet incidere ventrem matris proxime moritura;, 

ut ejus infans baprismum recìpiat, ut expresse 

docet D. Th. qui in 5. p. qu. 68. arr. 11. ait 

con debet homo occidere matrem, ut baptizet p-uerur»i

De Baptismo, & Confirmât ione, rag 

rum ; si tarnen mater mortua fuerit, -vivente prole 

in utero , debet aperiri , ut puer baptizetur , 

Addunt aliqui, aperiendum esse viventis matris uterum, 

si judicio Chirurgi possit incisio fieri absque 

periculo mortis matris 

10. Quast. 4. An puer in periculo mortis possit 

baptizari in utero matris? R. 1. non valere baptisinum, 

si cjnferatur puero, abluendo corpus matris. 

Ita omnes; quia sic infans in se non ablueretur, 

quod ad baptismum est omnino necesse. 2. in casu 

vera; necessitatis non esse expeclandum, ut puer ex 

utero omnino egrediatur, sed in quacumque parte 

corporis manifestem r, esse abluendum, quamvis 

postea natus puer iterum sub conditione sit baptizandus, 

si in aliqua minus principali parte sit ablutus. 

5i nondum esse ab Ecclesia decisum, an 

valeat baptismus, etsi nulla pueri pars in lucem prodierir, 

si per instrumentum puer aqua tingi possit, 

Unde in re dubia Benediclus XIV. post explicatas varias 

hac de re opiniones, earumque fundamenta lib, 

7. deSyn. c. 5. concluda: adParocbospertinere obstetrices 

instruire , ut cum casus evenerit, in quo 

infant em, nulla adhuc sui parte e•ditum , mox decessurum 

prudenter timeant, illum baptizent sub 

conditione, sub qua par it er erit iterum baptizandus, 

si periculum évadât, & foras prodeat. 

11. Nota tarnen ad valorem baptismi non sufficere 

quamcumque aqua; contaclum, sed requiri successivum 

per appücationem aqua: cum motu locali 

circa panes corporis ; vas enim licet aqua plenum 

non dicitur ablui, nisi ei aqua per motum app'icetur. 

Unde extra necessitatemi non licet intingere 

puerum per modum aqua; lustralis ; neque sufficit 

una, ve! altera gutta ipsum aspergere. Mul» 

to minus valet baptismus, si qui, labarur in aquam , 

yel ab alio protrudatur, & alter formami pronuntiet. 

Idem enim debet esse Minister, qui abluat, 

& pronuntiet verba formant constituentia . Si quis 

autem digitis, vel manu madefacla puetum abluat, 

F 2 va-

100 Lib. VI. 7raß. IL 

valet baptismus jiixta multos cum Scoto; sedTournelyus 

dubitar.. 

12. Quast. 5. Quamam est forma baptismi certa, 

quasnam dubia? R. i. forma necessaria ex Florentino, 

& Rit. R.. est hxa ego te baptizo in nomine 

Fatris s & Filii i & Spiritus S.. Amen.. Quibus verbis 

significatur i. persona baptizantis. • 2. persona 

baptizati. 5.. actio baptizandi. 4- unitas Divina: natura:, 

& Personarum Trinitas, idque explicite ptoptio 

uniuscujusque nomine.. Hinc valide baptizat, qui 

pro baptizo, dicat abluo, mergo, &c. idem exptimentia 

. Pariterqui pro Te utatur communi nomine, 

vel proprio;, vel reticeat personam baptizantis, 

cum Ecclesia in Conc.. Flor, approbarit Grajcorum 

formam : baptizetur servus Christi &c. qua; solum 

implicite baptizantem continet.. Nec verbum 

amen: pertinef ad essentialia baptismi ; quia, sine ilio 

omnia per formam significata salvantur. 

13. R. 2. Non valet ha:c forma: baptizo te in 

nominibus Patris, & Filii, &c. quia multiplicatur 

natuta , seu essentia Divina.. Nec valet sub hac 

formula : in Patre , & filio ; vel cum Patre , &• 

filio, vel in nomine Patris per filium,. & similibus 

significantibus diversitatem natura:, auf ejus unitatem 

non satis explicantibus.. Imo nisi explicentur 

singillatim persona:, adeoque invalida est forma 

: ego te baptizo in nomine Dei, vel SS. Trinitatis 

, vel in nomine Dei uni us, Úr Trini, ve! 

omissa aiiqua persona Divina . Quo pacto autem 

inteliigendum sit illud act. c. 8. in nomine Christi 

baptizabantur viri, disputant TT. & interpretes. 

Scotus, & alii volùnr, Apostolus valide baprizasse 

in nomine Christi ex speciali dispensatione. 

Alti probabilius intelligunt ilia verba in nomine Christi 

, in virtute Christi, sive in baptismo Christi, ad 

differentiam baptismi Joannis, putantque ab Aposto- 

Iis baptizatum fuisse sub eadem forma, qua nos utimur. 

Quicquld de hac controversia fuerit, hodie 

certum est baptismum esse invalidimi -, nisi confera-

De Bap t Ismo, & Confirmation?, I Sir 

ratur in nomine Patri?,. & Filii, & Spiritus S. ut de« 

claravit Pelagius Papa in c. Sì revera de Cons. dist, 

4. Nee obstat textus Nicolai Papa; ad JJulgaros re~ 

spondentis validum esse baptismum in nomine J„ 

Christi tantummodo collatum . Nicolaus enim solum 

fuit intetrogatus, an valeret baptismus a Judaeo'collatus, 

respouditque afirmando, atque obiter 

de forma baptismi Ambrosii mentem exposuit, nihil 

omnino ex cathedra definiendo. 

i4- H. 5. dubia est forma baptismi: in nomine 

Patris, in nomine- filii, in nomine Spiritus S« 

item in nomine genitoris, & geniti, & ab utroque 

procedentis . Quod si proferatur : in nomine 

Patris , & 'Filli, Ò" Spiritus S. & Maria Firginis, 

atrendenda est intendo Ministri,, qui si Mariani 

voluit exprimere in eodem sensu , ' quo Personas 

Trinitatis, vere non baprizavit, cum ille sensus 

contrarius sit institution! Christi ; valet autem 

baptismus, si solum, ipsam vocare voluit ut adjutriccm 

. In universum vero videndum est, an miliario 

fuerit accidentalis, an substantialis ; prima 

enim non reddit baptismum invalidum, reddit vero 

secunda . Mutano- autem erit substantialis , cutn 

variatur substantia sensus a Chtisto Domino intenti; 

accidentalis autem erit, cum manente e,odem 

sensu solum variantur verba,. qua; non vitiant: 

baptismum, modo in Ministro sit animus faciendi 

id, quod intenda Ecclesia.- Nemini autem licet: 

aliis vetbis uti,. quam in Rituali pra:scriptis ; possum 

autem proferii in lingua vernácula, & saepe 

ita proferii oportet a inuiieribus ob errandi. periculum 

, si latine loquantur. 

CAPUT II. - 

De Ministro Baptismi » 

15.. \f uast.'j.. Quisnam sit Minister baptismi? Ri. 

omnishomo, ratione utens, sive sit vir, sive femiiia, 

sive fidelis, sive. infidelis valide baptizar.- Sic 

de-

132 Lib. VI. TraB. II. 

deñnitum est in decreto fídei Eugenii IV. & in Cone, 

IV. Lateran, c. firiniter de^Summ. Trin. ubi dicitur: 

firmiter baptismum tarn parvu/is, quam adultis 

in forma Ecclesia; a quocumque rite collatum profiteers 

ad salutem. Imo, urgente necessitate, quilibet 

potest, ac debet baptizare , ut proximi sterna; 

saluti subveniat. Extra necessitateti! vero nemiiii 

licet baptizare , nisi Ministro ordinario, qualisestEpiscopus, 

Farochus, Sacerdos, &Diaconus. Peccant 

autem Diaconus, & Sacerdos, qui absque facúltate 

Parochi, vel Episcopi baptismum conferunr. Nec 

véro Episcopus, aut Parochus licite possunt ministrare 

baptismum in aliena Dieecesi, vel Parochia, 

nisi cum tacita, vel expressa proprii Sacerdoris facúltate 

, quia violarent jus Episcopi, vel Parochi. 

16. Quast. 2. Quis ordo servandus est inter baptismi 

Ministros ? R. extra urgentem necessitatemi 

Parochus primo loco baptizare debet; eo deficiente 

quilibet alius Sacerdos; Sacerdoti succedit Diaconus 

, Diacono Subdiaconus, & huic alii Clerici 

in minoribus ordinati, suo quisque ordine, & gradu. 

Mulieribus proferendi sunt viri, infidelibus fideles. 

Aliquando tarnen oportet hunc ordinem non 

servare, v. g. si mulier magis perita sit, quam vir, 

aut pudoris gratia oporteat feminam praferri. Hinc 

Rit. Piom. prsscribit : curare debeat Parochus , 

ut fideles , prasertim obstetrtees reciu-m baptizandi 

rit um probe teneant, & servent. An autem 

graviter peccet laicus , qui in necessitate baptizet, 

dum Sacerdos adest ? negant aliqui apud 

Salmant. ; alii tarnen plures affirmant cum Suarez; 

quia vere tunc usurpat jus Sacerdoris, & injuriara 

íacit Sacramento. 

17. Quast. 3. An duo simal baptizare posskit? 

R. i. invalidus est baptismus, si unus abluat, alter 

verba pronuntiet; quia formara adhibet falsam , d¡cens, 

se baptizare, cum re vera non abluat. Ita 

omnes cum S. Th. 5. p. q. 67. Sunt tarnen, qui 

putent, posse id fieri sub conditione in gravi necessitate 

, ut v. g. si mutus ablucret, csecus autem formara

De Baptisrno, & Confirmation « 153 

mam pronuntiaret. Ita Cajet. Suarez, alii; sed eventus 

hic erit certe rarissimus, ckineo, periculo elapso., 

debet infans irerum sub conditiohe baptizari, 

18. Quest. 4. Quo tempore infantibus baptismus 

sit conferendus ? R. graviter peccare parentes, qui 

per multum temporis puerorum baptismum differunt. 

Est communis TT. doclr'na ex pluribus Conciliis 

Provincialibus, qua; décernant pueros quam 

primum esse baptizandos . Et Rit. Rom. prasscribit: 

Parochus bortetur, ne pueris Sacramentum tanto-pere 

necessarium nimium differ at ur cum periculo 

saluti*. Quale autem spatium temporis nimium 

censeatur, non convenit inter DD. Jueninus gravem 

düationem censet, qua: unum, vel alteram diem 

excédât ; sed haec opinio plus justo severa est. Alii 

cum Suarez non esse gravem putànt, si mensem 

non attingat. Communior tarnen sententia , & 

probabilior cum Soto, Roncaglia, aiiisque tenet, 

nimium non diflferri baptismum, modo intra io. 

dies , vel undecim conferatur. 

19. Quest. 5. An possint pueri baptizari sine solemnitatibus 

ab Ecclesia prasscriptis ? R. neg. nisi 

gravis causa excuset, cum Ecclesia ob honorem 

Sacramento debitum solemnes carremonias graviter 

prasscribat. Quod si urgente necessitate, solemnitates 

omittantur, debent postea rite suppleri. Nec 

possunt domi privatim baptizari, nisi liberi Regum 

, -velPrincipum ex Clem, unica de Bapt. Hinc 

Laymanus. putat graviter peccare Magnates, qui 

extra necessitatem fi ! tos suos faciunt privatim baptizari 

, ut deinde cum pompa cteremonia: in Ecclesia 

perficiantur. Ego tamen exisrimo hanc consuetudinem, 

ubi jamdiu sit introduéfa, non esse 

facile damnandam , La-Croix de bap. n, 357.

Lib. VI. Trail, IL 

CAPUT III. 

De suscìpiente Baptismum, 

io. Quast, i. Quodnam est subjeclum capaxba« 

ptismi? R. omnis, & solus homo vivens, sive infans 

sit, sive adultus, modo nondum sit baptizatus . Perpetuo 

amentes, qui nunquam usi sunt ratione, valide 

baprizantur, quia censentur ejusdem conditionis 

cum infantibus.. Quod si aliquando usum rationis habuere, 

non valet baptismus, nisi eum ante amendant 

petiverint.. Nec vero validus est baptismus itérants, nisi 

sub conditione,. & justa de causa. Rebaptizantcs autem 

funt irreguläres, & in iure civili subjacent pœnre 

mortis. Qiiam'tamen pcenam non incurrunt rebaptizantes 

sub- conditione, etiam sine causa . An autem 

isti évadant irreguläres ? Disputant DD. qui certe 

non negant eos gravis sacrilega reos esse. 

21. INondum perfecfe natus baptizandus est, si 

sit pericu'um ; modo pars aüqua possit ablui. Imo, 

ut probabiliter antea diximus, in imminenti 

periculo, potest infans sub conditione baptizari in 

uteto matris, si per syphonem aqua tingi possit. 

Sunt etiam sub- conditione baptizandi fœtus abortivi, 

in quibus aliquod signum vitre sit, licet dubium 

, & œquivocum , quicquid contra senriat Natalis 

Alexander. Pratserrim cum hodie reccpta sit 

opinio, fceturn jam-turn ab-initio sui conccptus, 

ve I saltern post- dies a'iquot, anima inforrnari. Sed 

non debet baptizari. massa carnea , qure nulla constat 

organorum dispositione, ut notât Tournelyus, 

cum a Rit. Romano nquiratur ad baptismum in 

parvulo, ut indice!, aliquem mot um -vitalem . 

22. Quast. 2. An sir validus baptismus uni a 

pluribus collants, & an pîures simu! abeodempossint 

bapuzari ? H. i. si p'ures simu! abluant, & 

formam pronuntient, erit validus baptismus, modo 

quisque intendat baptismum conferre , independents' 

ab- alio ; secus vero, si unusquisque baptizare inten-

De Baptismo , & Confirmations * i35 

dat in consortio alterius, tanquam causa partialis, 

quia forma non redderet sensum veruni. Ita S. Th. 

Suarez,. & alii communiter, qui notant baptizantes 

priori modo graviter peccare contra ritum Ecclesia: „. 

lì. 2. valide, sed extta necessitatem illicite plures 

ab eodem baptizantur sub hàc forma : ego vos bapbtizo 

in nomine, &c. Qua ratione solum uti licet 

imminente mortis pericuto, cum tempus non suppetit 

singulos seorsim baptizandi. 

Notandum est etiam validum esse baptismutn 

puero collatum, quem forte minister putat esse 

puellam,. vel e contrario ; quia ipsius mens erat 

prazsentem baptizare. 

25. Qu

»36 Lib. VI. TfaB. IL 

iam invitis parentibus, validumesse. Ita DD. commu 

niter cum S. Antonino, & Augustino, qui cp. 

98. rationem aftert : Non enim scriptum est, nisi 

quts renatus fuerit ex parentum -voluntate , sed 

nisi quis renatus fuerit, ex aqua, & Spiritu S. 

2. quod si parentes fideles a fide deficiant, eorum 

roles, ipsis invitis , possunt baptizari. Sicut enim 

ficcleske potestas est coercendi parentes ad fidem 

observandam, ita ad separandos ab eis filios ; id 

quod locum habet, si unus tantum parentum fuerit 

antea fidelis. Quod si proles mansura sit apud 

parentes hsereticos, non posse baptizari ob periculum 

perversionis, censent Suarez, Salmant, Concilia, 

alii. Veruntamen alii multi affirmant; turn 

qu :a perversio non est adeo certa, cum plures in 

infamia decedant; turn quia idem urget periculum, 

si proles non baptizetur; baptizatur enim ab liaereticis, 

a quibus verum baptisma confertur. Secus 

vero dicendum , si baptismus invalide ronferatur, 

ut conferri solet apud Anabaptistas, & apud Lutheranos 

quosdam, & Calvinianos, quia istotum 

proles cum filiis infidelium comparantur. 

25. ]{. 3. filii infidelium rationis compotes, si 

baptismum petant, possunt, ac debeant baptizari, etiam.relu£tantibus 

parentibus. Imo & baptizati debent 

segregari a parenribus, ut a periculo perversionis 

avcrtantor. Ita TT. communiter, & novissime Beri 

ed. XIV. ex Cone. Tolet. relato c. de Jud,eis . Qui 

docet cum Lugo, in dubio rationis puerum, qui 

septennium attingit, posse baptizari, cum pro rationis 

usti stet praesumprio : si vero nondum septennium 

implevit, differendum esse baptismum , donec 

constet de perfedto ipsius rationis usu ; monet tamen 

sapienter, ipsum interea segregandum esse a 

parentibus, Se in tuto loco custodiendum . 

26. R. 4- posse, ac debere baptizari prolein, si 

verserùr in proximo periculo mortis. Ita DD. laudati 

cum Bened. XIV. qui in liane rem aflért duo 

decreta S. Cong. R. 5. filium qui positus est extra 

potestatem parentum infidelium, posse baptizart, 

IT) F'_:

De suscipiente Baptisnlum . 1З7 

modo non sit prudens timor, quod ad eos postea 

revertatur. Idemque dicendum est cam laudato Bened. 

XIV. de filiis a parentibus infidelibusexpositis, 

vel dereliftis, cum eo ipso liberi sint a patria potestate 

ex c. 1. de infant. & lang. expos, nee ill is 

reddendi sunt, etiamsi postea petaiitur. Quod alii 

jure extendunt ad liberos infidelium perpetuo amentes, 

atque etiam ad eos, qui in bello justo capti 

sunt, aut nati sunt ex mancipiis Christianorum, 

cum in utrosque Domini potestatem habeant. 

27. Quod si unus Parentum consentiat, altero 

reluéfaute, potest baptizari. Imo si mortuo Patre, 

avus Paternus consentiat, mat re reluflante , 

ut declaravit Greg. XIII. Quid si uterque Parens 

repugnet ? К. si films manere debeat in potestate 

parentum, non licet eum baptizare ob certum periculurn 

perversionis . Ita decrevit S. C. S. Off. 

an. 1705. Et licet multi cum Scoto censeant ipsos 

saltern aucloritate publica posse subtrahi a parentum 

potestate, ut baptizentur; Ьзгс tamen sententi 

a vix potest in praxim deduci ob gravia incoramoda, 

qua; inde orirentar. Atque bine D.'Ph.. 

ait , Ecclesiam nunquam consuevisse baptismum 

conferre filiis infidelium, invitis parentibus. Imo 

pro Hebraorum filiis extat Constit. Julii III. imponens 

suspensionem, & pcenam mille ducatorum 

Alios Hebra;orum baptizantibus contra voluntatem 

Parentum . Idque confirmavit S. Cong. 16. Julii 

1609. stamens, nullo modo baptizandos esse liberos 

Hebraorum sine ipsorum consensu, donee legitimam 

atatcm attigerint. Quod si Parentes Judari 

fìlium offerant baptizandum, ut a morbo liberetur, 

baptizari debet ex dec. S. C. Off. Sept. 1699. 

Sed rite baptizatus avelli debet a parentibus , ut 

Christiane instituatur. 

Vide alia de hoc argumento apud Bened. XIV. in 

ep. ad Archiepiscopum Tarsensem, turn in egregio 

Opere de Syn. Diceces. lib. VII. с. 6. 

28. Quest. 5. An baptismus iterar! possit ? R. r. 

baptismum valide semel susceptum non posse itera

i38 Lib. VI. TraB. II. 

ran . Constat ex ep. Pauli ad Ephes. 4. Unus Deus, 

una fides, unum baptisma. i. ex perpetua praxi, & 

traditione Ecclesise: 3. ex Conciliis Florent. &Trid, 

Sess. 7. Can. 11. Unde baptismi iteratio grave sacrilegium 

est turn ex parte ralnistrantis, turn ex parte illiuj, 

qui scienter recipit ex c. 108. de Consecr. R. 2. baptisraus 

debet sub conditione iterari, cum prudenterdubitatur 

utrum valide sit collatus. Constat ex c.2. de 

bapt. ubi Alex. III. ait: de quibus dubium est, an 

baptizati fuerint, baptizentur bis verbis pramissis: 

si baptizatus es, non te baptizo ; sed si noudum es 

bap.tiza.tus, ego te baptizo, etc. 

29. Id quod servandum est, sive dubium sit positivum, 

sive negativum ex c. parvulos de consec. 

dist. 4. cum in utroque casu ajque periclitetur sa- 

Jus hominis ob defectum baptismi. Pariter si constet 

de baptismo,. sed prudens sit dubitatio de legitima 

materia, vel forma, vel intentione, ne talis 

dubitatio, ruina fidelibus fiat, quoniam non monstratur 

iteratum, quod non certis indiciis. ostenditur 

rite peraBum, ut ait S. Greg., lib. 12. ep. 5r, 

Monet autem Bened. XIV. lib. VII. c. 6. de Syn. non 

esse temere adhibendum baprismum sub conditione 

ob merum scrupulum,. vel temerariam suspicionem, 

sed insuper requiri, ut prudens subsit, & probabi-. 

lis ratio dubitandi, qualem exigit Catechismus Roman, 

p. 2. de Sacram. Bapr. n. 5g,. 

5o. Ex qua doclrina colligitur 1.. non esse baptizandum 

iterum infantem, de cujus baptismo sit 

saltern unus testis ocularisfide dignus, ut docet 

ipse Benedi. in Notif.. 8. n. 8. Idque etiam si testis 

sit fcemina,, modo sit exceptione major, nec sint 

alii testes contrarium testantes. 2. esse sub conditione 

baptizandos infantes: expositos,, qui reperiuntur 

sine schedula de baptismo. Idemque sentiendum 

cum: Bened^ XIV.. de infantibus y licet appensum 

collo scriptum habeant, modo non possit 

haberi certitudo moralis de baptismo rite collate 

Ita decretum est in Conciliis Cameracensi, Narbonensi, 

Aquensi, Tolosano, & Mediolanenst; at* 

que

De Baptismo , & Confirmattone . xéTo/ 

que etiam cìeclaravit Cong. S. Cone. i5. Jan, 172^ 

excipiens schedulas, in quibus esset moralis certi" 

tudo. CoIIigitur 3. pueros. domi ab obstetricibus 

baptizatos non esse denuo baptizandos, nisi adsit 

probabilis suspicio erroris in collato baptismo. Ita, 

censuit S. Congreg. teste dono Zaccharia, &estconformis 

Catechismo Rom. supra laudato, & instruction! 

S. Caroli de Baptismo. 4- nec esse rebaptizandos 

ex S. Cong, declaratione pueros ab hxreticis baptizatos 

, nisi in locis, ubi Pseudo-Ministri adhibere 

non solent conditiones. ab Ecclesia proscriptas. 

CAPUT IV. 

De effeElibus Baptismi, & ritibus ab 

Ecclesia prtcscriptis » 

or. \fuast-. i- Quinam sint effeclus Eaptismi? 

R. 1. condonatur per baptismum originale peccati! 

m, atque etiam. aóiuale ante baptismum commissum 

, ut constat ex Trid. Sess. 5.. §. 5. & Catechismo 

Rom., n. 42. 2. condonatur etiam poena, 

pro peccatis debita, ut constat ex eodem Trid. 5, 

ìnfunditur Divina gratia, qua filii Dei, &.regni, 

ccelestis: haeredes efftcimur., 4- imprimitur chara^ 

fler, quod signum est in anima inhsrens , & nunquam 

deletur. 5. denique baptizatus fit Ecclesia? 

membrana, ejusque aucìoritatl subjicitur .. -N'ora 

tamen in adulto, ut cum fruflu baptismum reci« 

piat, praeter intentionem requiri fidem,. & notitiam 

mysterlorum nostra; fidei, Se pcenitentiam, 

hoc est contritionem de peccatis, sive. perfeclam ,. 

ut volunt aliqui, sive imperfectam, ut aliis placet 

probabilius cum S. Th. in 4. di st.. 6. q. 1. a, 3. 

32. Quast. 2. Ouamam sunt catremonia: precipua; 

baptismj ? R,. 1. in unaquaque Ecclesia servandi 

sunt ritus, qui. in ea ob.rìnuerunt, nec cos. 

mutare licet pro libito. In universum tamen servanda 

sunt sequentia extra urgentem necessitatem...

14o Lib. VI. Tra a. IL 

i. Baptísmus conferendus est in aqua consecrar,!, 

s. non potest solemnirer conferri, nisi in Ecclesia 

, exceptis filiis Principum , oc Magnatum . 3, 

baptizandum est cum unélione chrismatis, & quidem 

illius anni si haberi potest. l\, adhibendo sunt 

insuflationes , exorcismi, saliva , sal, aliique sacri 

ritus, qui ab Apostolis merito creduntur originem 

trahere. 5. necessarii sunt ex more Patrini, qui 

baptizatum de fonte suscipiant. 6. baptizato nomen 

alicujus Sanili est imponendum. Denique Parochus 

tenetur in libro nomen baptizati, & Parentum ejus, 

diem j & horam nativitatis & Patrinos. Item 

an baptismus sub conditione, vel sine coremoniis 

sit collatus ; an & ubi infans expositus sit repertus, 

&c. 

55. R. Cum sine coremoniis collatus est baptismus 

ex gravi aliqua causa, supplendo sunt postea 

caeremonio, cum primum opportune fieri possit. 

Omitiere autem sine gravi causa ritus ab Ecclesia 

proscriptos, grave peccatutn est, ut inter 

omnes convenit. Quod si collatura solemniter baptisraum 

postea deprehendatur esse invalidum, alii 

volunt iterandas esse coremonias, alii id negant; 

quia dura suppletur baptismus, cum eo coremonio 

prius adhibita; moraliter conjunguntur . Utraque opinio 

est probabilis, sed prima tutior est, & in praxi 

consulenda, nisi obstet periculum scandali, vel infamia;. 

Imo in horeticis valide, sed absque coremoniis 

baptizatis moris non est ritus solemnes supplere, 

ne videamur baptismum lioreticorum improbare, 

inquit Laymanus c. 8. de bapt. n. to. 

54, Qtitest. 5. Quodnam est offcium Patrini in 

baptismo? Nora 1. in baptismo solemni ex perpetua 

Ecclesia; traditione adhiberi debet unus saltern, 

qui puerum de fonte suscipiat, sive sit vir, sive 

fcemina , nec possunt esse plures, quam duo, scilicet 

unus vir, & una femina ex Trid. Sess. 24. c. 

5. In privato autem baptismo non est opus suscipiente, 

seu patrino. Nota 2. ut quis valide sit patrinus, 

debet saltern septennium complesse. 2. de-

De Baptismo, Confirmations. 

bet esse, bàptizatus. 5. requiritur ut sit a parentibus, 

vel a parocho ad Id muneris designaras, nec 

licet Parocho mutare designatum a parentibus ; quamvis 

valide mutaret, ut docent multi contra alios. 4-ut 

in ipso baptismo baptizatum de fonte suscipiat, vel de 

manu baptizantis, cum intentione, & cogitinone 

muneris, quod prasstat. His prarmissis .... 

55. 11. i. Is qui puerum de fonte suscipit, ait 

Di Th. 5. p. q. 67. a. 8. assumit sibi officium Pedagogi 

; & ideo obligatur ad habendam curarti de 

ipso, si necessitas immineret, sicut eo tempore, 

& loco, quo baptizan inter infideles nutrì ant ur „ 

Sed ubi nutriuntur inter catholicos Christianas, 

satis pos sunt ¿ib hac cura excusar i, presumendo, 

quod a suis parentibus diligenter instruantur. Si 

tarnen quocumque modo sentirent contrarium teneitentur 

secundum modum saluti spiritualium filiorum 

cur am impendere . Hxc Angelicus ex cap. Vos 

ante de Consecr. 4- & ex varus Conciliis, quibus 

consonai Rituale Romanum. R. 5. panini vices gerunt 

Parentum spiritualium ; contrahunt enim cognationem 

spiritualem cum parentibus baptizati, qua: 

est impedimentum matrimonii. Non contrahitur tarnen 

, si id fiat in casu necessitatis. Hinc ab officio 

Pattini excluduntur Pater, & matcr baptizati, publice 

criminosi, infames, excommunicato hasrctici, 

nescientes doclrinam Christianam, Irem prchibentur 

id muneris suscipere Abbas, & Monachi ex c, 

non licet, quo nomine probabilius veniunt etiamsi 

aüi Regulares, cum Rit. Rom. id vetet faceré Regulares 

omnes, etiam Sanetimoniales. Ubi tarnen 

contraria viget consuetudo, possunt admitti saltern 

cum Praslati facúltate. 

36. Quest. 4. An duo conjuges possint licite su- 

.scipere alienam prolem? Negat Suatez ex Constit. 

Urbaniii, id prohibente. Affirmant tarnen alii communiter 

cum D. Th. in 4- dist. 4a. a. 5. q. 2. ad 

4. dicente : nihil prohi'oet, quin -vir, & uxor simul 

aliquem de sacro fonte levarent. Qua: docìri- 

.na consuetudine in multis locis inducía confirmatur 

.

ï42 Lib. VI. TraB. II. 

tur. Notandum est autem, nec in baptismo privatim 

puero collato ob necessitatern licere parentibus 

•Patrinos agere propria: sobolis ; tunc enim nulla est 

-patrini nécessitas. Quod si id temere faciant in privato 

baptismo, nullatn contrahunt cognationem spiritualem; 

si tarnen in solemni faciant, cognationem 

ab ipsis contrahi nonnulli censent, sed alii multi contradicunt. 

Cum vero in necessitate patres filium baptizant 

nullum contrahunt impedimentum petendi 

debitum . Ita D. Th. in Suppl. q. 56. art. i. qui 

censet illud revera contrahi, si citra necessitatern 

-baptismum conférant. Sunt tamen multi, qui id 

negant satis probabiliter, quamvis a gravi peccato 

cxcusari nequeant. Vide alia apud auctorem, 

C A P U T V. 

De Sacramento Confirmât ion is. 

3y. \Jutest. i. Quid est confirmation R. est un- 

•«5Ko chrismatis, sub praescripta forma verborum 

facia ab Episcopo in fronte baptizari, qua is robur, 

& gratia: augmentum accipit. Hoc Sacramentum 

a Christo Domino institutum fuisse nocte 

Ccena; constat ex traditione Ecclesia:, ex Trid. 

Sess. 7. Can. 1, & decreto Eug. IV. in InstruB, 

ad Armenos . 

58. Quast. 2. Qusenam est materia remota hujus 

Sacramenti? R. Est chrisma, confettura ex oieo 

olivarum, & balsamo, benedicto ab Episcopo. 

Et quidem certum est oleum esse de necessitate hujus 

Sacramenti ex c. ult. de Sac. UnB. & ex decreto 

Eug. IV. Et debet esse oleum olivarum, ut 

docet S. Th. per quod significatur Spir. S. gratia, 

in nos diffluens a Christo, tanquam nostro capite. 

Certum item est ex prascepto Ecclesia: necessarium 

quoque esse balsamum. Sunt tamen, qui nolint illud 

pertinere ad essentiam Sacramenti, licet contraria 

sententia communior sit, 84 probabilior cum 

D. Th. & Bellarmino, & conformis sit Catechismo 

Ro-

De Baptismo, & Confirmât ione . \lß 

Romano, & omnibus Ritualibus, & Euchoîogiis, 

Unde si forte confirmatio sine balsamo peraéla firent, 

debet ita confirmatus iterum sub conditione 

confirmari. Non est tarnen necessarium balsamum 

Syrianum, vel Palaestinum , sed sufficit Indicum , 

ut affirma vit Paulus III. confirmavitque Bened. XIV. 

Not if. 183. 

Benediflionem Episcopi necessariam esse saltern 

ex pratcepto Ecclesia; nemo dubitat. Imo sententia 

valde probabilis tuetur illam ad essentiam materie 

remota; pertinere. Unde non licet confirmationem 

sine chrismate consecrato conferre, atque ita 

collata debet sub conditione iterari, cum dubium 

saltern sit Sacramentum". 

5g. Quest. 3. Quamam est materia proxima Confirmarionis? 

R. est unclio in fronte, per manura 

Episcopi, in formam crucis facia. Unde adacquata 

hujus Sacramenti materia constat turn ex «riposinone 

manuum Episcopi, tum ex nnclione chrismatis, 

atque utra'que ad essentiam pertinet confirmationis. 

Et quidem dé manuum impositione constat ex Aclis 

Apost. c. 8. ubi S. Lucas narrât de SS. Petro, & 

Joanne, quod in Samariam missi, ora-verunt pro 

ipsis, ut acciperent Spirit um Santlum .... Tunc 

imponebant manu s super ilio?, & accipiebant Spirit 

um S anBum . De unclione autem chrismatis, ait 

Catech. R. tum Sanila Ecclesia, & Concilia perpetuo 

docuerunt ; tum a S. Dionysia, & complurrmis 

aliis gravissimis Patribus traditum est, in 

primisque a Fabiano Pontifice , qui in ep. ad Episc. 

Orientis , que citatur Can. Litteris -vestris 

de Consec. dist. 2. Apostolo* Chrismatis confetlionsm 

a Domino accepisse, nobisque reliquisse, testatus 

est. Idem constat ex perpetua Ecclesia; praxi 

, & traditione, ex Canone Innoc. III., & ex decreto 

Eugenii in Concilio Fiorentino. 

4°. Et quamvis aliqui prima; nota; Theologi velina 

unclionem sacrarci, qua; per signum Crucis fit 

in fronte ab Episcopo, solum esse ex instiamone 

Ecclesia;, nec.pertinere ad essentiam Sacramenti; 

con-

l44 Lib. VI. Traft. II. 

contraria tarnen sententia est moraliter certa, atque 

conformis declarationi Bened. XIV. in ep. Enciclica 

ad Episcopos Ritus Grasci, ubi hxc habet: 

Quod itaque extra controversiam est, hoc dicatur; 

nimirum in Ecclesia latina confirmationis Sacrarnentum 

conferri adhibito sacro chrismate, sive 

oleo olivarum, balsamo commixto, & ab Episcopo, 

benedifto, duftoque stgno Crucis per Sacramenti 

ministrimi in fronte suscipìentis, dum idem 

Minister ferma verba pronuntiat. 

41. Hinc uiiftio chrismatis fieri debet in fronte 

ex c. unico de S. Uncìione, & ex decreto Eugenii 

IV. & qtsidem in formam Crucis, utRitualia omnia 

prasscribunt, & continetur in Const. Apostolicis. Pta> 

scribit etiam Rituale, ut fiat pollice manus dextra;, adeoque 

graviter peccaret Episcopus, qui ungeret alio 

digito, ageret enim contrarubricam, &usum Ecclesia; 

in re gravi. Esset autem validum Sacramentum, 

cum verefieret per impositionem manus Episcopi; secus 

autem dicendum, si fieretpenicillo, autalioquovis 

insrtumento; quiequid pauci contra sen'serint. Quantitas 

autem chrismatis ea debet esse, qua; satis sit ad 

ungendam frontem confirmandi in figuram Crucis. 

Denique chrlsma debet esse novum , ilio scilicet anno 

consecratum , adeoque graviter peccaret, qui extra 

necessitatemi veteri uteretur ; quamvis ad vaiorem 

Sacramenti quodlibet sufficiat. 

42. Quast. 4- Quamam est fotma Sacramenti 

Confirmarionis ? R. ha;c a Fior. Concilio designator 

: signo te signo Crucis', & confirmo te chrismate 

salutis , in nomine Patris, & Filii, & Spiritus 

S. Qua; verba continent integram, & perfeclam 

Sacramenti formam, cum in illis exprimatur 

materia idonea, & necessaria ad significandum, 

& conficiendum Sacramentum, sicut & illius effecìus, 

nempe robur, per quod ad spiritualem pugnami 

vexillo Sancite Crucis, ck gratia S. Spiritus 

armamur. Itaque audiendi non sunt, qui pmer 

il la verba ad essentialia forma; requirunt etiam preces 

alias, quas ex Ritualis prajscripto recitat Epi- 

SC!>

De Bapiismo , Ú' Confimuttionc. l45 

scopila ad manus impositionem . Es en im solum 

ex precepto necessaria; sunt, nec pertinent ad essentiam 

Sacramenti. Ita communis sententia cum 

S. Th. ex Fior. & Trid. & Catecb. Rom. §. 12. 

dicente , banc esse perfeBam , & absolut am hujus 

Sacramenti formara . Nec ab ea differt quoad 

sabsrantiam forma Gracorum : signaculum doni 

Spiritus S. cum per ilia verba eff'ecliis Sacramenti 

satis explicetur. Nec unquam ilia inter Gra;corum 

errores numerata est in Flor. Concilio; nec 

alia est in usu Roma; in templo S. Athanasii, quod 

est Ritus Grazci, sciente, & tacente R. Pontifice. 

43. Quest. 5. Quinam sunt effecfus confirmationis 

? R. tres omnino numerantur, r. est cbaraBer, 

ut docet Trid. Sess. 7. Can. 9. 2. speciale robur 

ad prEÜanda praelia Domini. Imo ex cap. novissime 

de Consce, d. L. declaratur, in Confirmatione 

conferri S. Spiritus plenitudinem, sirnilem illi , 

quam acoeperunt Apostoli in die Pentecostés : ita 

Catech. Romanus. Et etiam aliquando per hoc 

Sacramentum prima gratia confertur, ut .tradit D. 

Th. art. 2. ad 2. Denique tertius effecius est cognitio 

spiritualls, sicut in baptismo. 

44- Quest. 6. Quamam sunt ca;remonia; Confirmationis'? 

R. in Pontificali Rom. pra;scribitur, ut 

Episcopus confirmationem ministrans debeat indul 

amiclu supra rochetum, vel superpelliceum, si sit 

regolaris, ac stola, pluviali albi colorís, mitra, 

& báculo. Qua; omnia omitiere certe esset mortale, 

cum ipsa pertineant ad reverentiam Sacramenti 

; non tarnen si unum , vel alteram instrumentum 

deficiar, quia non videtur materia gravis. Baculus 

autem potest publice exponi, aut abaliquo ex Clericis 

detineri, ut significatur ex figura in Pontificali 

depiifa . Imo S. C. de Prop, fide declaravit 7. 

Dee. 1:726. suffìcere, quod Episcopus sine mitra, 

adhibita tantum stola confirmet. Quoad caeremoniam 

alapa;, qua; infligitur confirmato, earn omitrere 

, secluso scandalo, non est mortale, ut tuetur 

Suarez cum aliis multis. Idem potiori jure dico de 

Lig. Comp. Tom. II. G 0-

146 Lib. VI. Tratl. II. 

omissione cerei, quo caeremonia non est in Pontificali 

pra:scripta , seti solo usu introduca . 

45. Quoad locum autem , in Rubrica notatur : 

Hoc Sacramcntum potest conferri minus solemniter 

quocumque die, horn, & loco, ex causa ad 

arbitrium Episcopi. Et licet in Cap. Ut jejumi 

dist. 5. de Consce, praescribatur, ut confirmandi 

accedant jejuni, idemque in Rom. Pontificali legatur; 

usus tamen invaluit, ut hoc Sacramcntum etiam 

post prandium confcraair. Sub gravi tamen 

rcqniritur patrinus, designandus a Parentibus, vel 

Episcopo, si confirmandus sit puer. Debet autem 

esse unus tantum , ipse jam confirmatus, distinctus 

a Patrino baptismi, & ejusdem sexus cum ilio, 

qui confirmatur, nec monachus , nisi faftus Episcoous 

• Quoad modum autem suscipiendi prascribitur 

in Pontificali R. quod confirmandus ponat pedein 

super pedem dextrum pattini. Sed hodie in usu 

est, ut patrinus manum dexteram super dextrum 

"numerimi confirmandi ponat; quo consuetudo, ut 

Concina testatur, probata est a S. Rituum Cong. 

20. Septembris 1749- 

46. Ubi consuetudo viger, frons baptizati obliganda 

est fascia linea, cruce notata , qua: postea 

esr comburenda, nec ad profanos usus adhibenda . 

Solct quoque in aliquibus locis mutar! noiiien in 

confirmatione. Parochus autem tenetur in librimi 

referre nomina eorum , qui in suaParochia confirmantur, 

& nomina Patrinorum , cum ad scier.dam 

cognationem spirituaìem, timi ad Sacros Ordines 

suscipiendos . Denique ab Episcopo dari soler benediflio 

confirmatis, qui admonentur, ne ab Ecclesia 

discedant, antequam cemmunem benediflionem 

suscipiant. Sed ea non est nisi simplex cseremonia, 

quae omini solet quando magnus est coccursus 

confirmandotum. 

CA

De Baptismo, & Confirmations. ï4? 

C A P U T VI. 

De ministro Confirmationis, & de subjeBo 

ejusdem. 

[f¡. Quest, i. Quisnam est Minister Confirmationis? 

R. solus Episcopus est Ordinarius Minister 

hujus Sacramenti. Ita definivitInnoc. III. in c. «nico 

de Sac. UnB. Et Trid. Sess. 7. e. 5. ubi ait: 

Si qui s dixerìt, SanBe Confirmationis ordinarium 

IVIinistrum non esse solum Episcopum , sed quemvis 

simplicem Sacerdotem , anathema sit. An anient 

simplex Sacerdos confirmare possit ex delegatene 

R. Pontificis, quaestio fuit olim agitata inter 

Theologos . Hodie tamen dubitari non potest ex 

bulla Bencd. XIV. incipiente, eo quamvis tempote, 

ubi Pontifex induisit, ut Sacerdotes Cophtis 

possent urgente necessitate Confirmationem ministrare 

, additque hoc non esse novum, sed usitaîLim 

a S. Greg. M. & alus Pontificibus . Refertque 

P. Zacharia in notis ad La-Croixium , Eugeniun. 

IV. concessisse cuidam Missionario Ordinis S. Francisa 

facultatem non solum confirmandi, sed etiam 

chrisma conficiendi. Ut plurimum tamen dum facultas 

datur extraordinaria confirmandi, prescribítur, 

ut fiat chrismate ab Episcopo consecrato. Bened. 

XIV. c. 8. lib. VU. 

48. Quest. 1. An Episcopus possit banc facultatem 

simplici Sacerdoti concedere ? R. Quicquid sit 

de bac difficili controversia, inqitit laudatus Pontifex 

loco cit. ommno m confesso est, irritam nunc 

fore confirmationem a simplici Presbitero Latino 

ex sola Episcopi de/egatione collatam ; quia Sedes 

Apostolica id juris sibi únice servavit. V. 

Auctorem laudatum , qui de Orientalium usu, & 

ritibus late disserit. 

4ö- Quest. 5. An Episcopus possit confirmate 

alienos subditos? R. 1. validant esse Confirmationem 

ab Episcopo quocumque colhtam. Peccare:,

J.4S Lib. VI. Traci. 2. 

'amen graviter Episcopus, qui aut in aliena dioecesi, 

aut in propria sibi non subditos confirmarer 

•sine expressa, vel tacita propra Episcopi consensione. 

Imo confirmans in aliena dicecesi etiam subditos 

suos, incurrit suspensionem a Pontificalibus 

ipso jure ex Trid. Sess. 6. c. 5. & declaratione S. 

Congr. R. a. posse aliquar.do prasumi consensurn 

proprii Episcopi, cum alieni subdiri, longe a sede 

sua Episcopali viventes, accedunt petentes Co'nririnationem.. 

Quod potion jure prasumi potest de 

lis, qui afferunt ab Episcopo proprio litteras diznissoriales 

adOrdines, nec sunt adbuc confirmati. 

50. Quast. 4. Quodnam est subjectum Confirmationis 

? R. omnis homo baprizatus est capax hujus 

Sacramenti, In orientali Ecclesia confertur infantibus 

statini post baptismum . Apud Latinos vero 

consuetudo obtinuit differendi Confirmationem, 

donee pueri rationis usum habuerinr, ut prascribk 

.Cat. fìom, Idque consulto statuit Ecclesia Romana 

, tum ob. reverentiam Sacramenti, tum ad vi- 

•randum perieuium iteration-is, turn denique ut suseipientes 

il lud kuelügant, se per baptismum fuisse 

quidem ad Christianam militiam aeeeptos , per Confirmationem 

vero fuisse ad pugnam roboratos, & 

ad perferendos agones per gratiam instruflos. Ita 

Bened. XIV. Constit. Et quanrvis tempore. Quod 

ramen non tollit, quominus Episcopus justa de 

causa possit,.ac debeat infantibus Confirmationem 

ministrare ; ut si mortis immineat perieuium , si Episcopus 

ob longsvam.staterei, vel locorum distaniiam 

non possit facile consueta state chrismare. 

Sicque sancitum fuit in Concilio V. Mediolanensi, 

& ita fert usus in multis Provinciis. 

51. Nota hie i. amentibus esse conferendum hoc 

Sacramenuim , at docet communis doéf rina, & 

tradit loco cit. Benedicius . 2. in dubio de confirmatione, 

iteranda est sub conditione, sed major 

uubitandi causa requiritur, quam in baptismo. 3. 

in cap. ut jejuni de Cons. id. 5. de confirmandis 

dicìtur; y,i ir.mestTtrtur confasionem facere prius,

De Baptism, & Confirmations. r49 

Quod nierum esse consilium, docent auetores,. a-deoque 

sufficit ve! contritio perfecta , vel attritio 

cum confessione, si conscientiam habeant peccati 

mortaiis. 

52. Quast. 5, Quomodo sit necessaria susceptio 

hujus Sacramenti? R. i. certuni est, non esse ne» 

cessariam ad salutem necessitate medii, in quo omnes 

conveniunt. R. 2. gravis est controversia» 

an sit praceptum grave suscipiendi hoc Sactamentum, 

data oppottunitate. Negant multi de tali pra;cepto 

constare , ñeque naturali, ñeque positivo ; adeoque 

ajunt, illud omitiere solum esse veniale , 

nisi intersit contemptus, vel scandalum, vel conscientia 

propria dictet specialem ejus necessitatemi 

ad vincenda tormenta, vel gravissima pericula ipsius 

anima:. Alii multi affirmant, & viderur id 

declaratum a Rened. XIV. in Bulla etsi pastoralis, 

ubi postquam dixit Gonfirmationem suscipientes 

a Presbyteris Graséis invalide confirman,. nisi 

accédât tacita saltern approbatio R. Pontificis, haec 

vetba subjungit: manendi tarnen sunt ab Ordinariis 

locorum, eos gravis peccati reatti teneri, si 

cum possint ad Gonfirmationem accedere, ill am 

venuunt ; ac negligunt - 

TRACT A TU S HL 

De Eucharistia. 

C A P U T I. 

De natura, & essentia Eucharistie.. 

ï.Ç)u

iäo Lib. VI. Tract. III. 

eiebus panis, & vini, tum ex corpore, & sanguine 

J. Christi. Disputatili' autem a Theologis, utrum 

ratio Sacramenti essentialiter consistat in spcciebus 

tantum, an in solo Christi corpore, & sanguine 

, an in utroque ? Sed hxc controversia parum 

refert ad praxim , cum Inter omnes conveniat ex 

utrisque constare veram rationem Sacramenti. Usus 

autem , sive sumptio Eucharistia; non est proprie 

Sacramentimi, sed applicatio ipsius , sive conditio 

, ut in nobis operetur. In quo diftèrt Eucharistia 

ab aliis Sacramentis, qua; tunc solum ralia 

sunt, cum conficiuntur, vel applicantur, & ideo 

vocantur transeunti/i. Eucharistia est Sactamentum 

permanens, quod rationem habet Sacramenti, etiamsi 

non sumatur, ut definivit Trid. Sess. i5. Can. 

4. St quis dixerìt, peraEìa consecratione , in admir 

abili Eucharistie-Sacramento non esse corpus-, 

& sanguinerà D. N. J. Christi, sed tantum in 

usti, anathema sit. 

2. Definirur etiam ab eadem Synodo Sess. i5. 

c. 5. in eo existere corpus sub specie panis, & 

sanguinerà sub specie mini ex vi. verbcrum ; ipsum 

autem corpus sub specie vini, &• sanguinerà 

sub specie panis, animamque sub utraque 

vi naturalis illìus. connexionts, & concomitanti/? ... 

Divinitatem porro propter ejus cum corpore, & 

anima hypostaticam unionem. Eadem autem S. 

Synodus Sess» 2t. cap, 3. ait: Quamvis Redemptor 

noster hoc Sacramentum in duabus speciebus 

instituerit, tarnen fa.tendum est, etiam sub altera 

tantum specie totum, atque integrum Christum 

, verumque Sacramentum stimi : ac propterea 

quoad fruclum attinet, nulla gratia necessaria 

ad saluterà eos defraudari , qui unam speciem 

solam accipiunt. Ex quibus verbis nonnulli Theologi 

cum Bellarmino deducunt, totani rationem 

specificarti Sacramenti salvari sub qualibet specie, 

seorsim sumpta ; conttaria tarnen sententia videtur 

magis probabile, & magis recepta, cum sub una 

tantum specie vi verborum, & per se non ponatur 

ni-

De Eucharistia. i5r 

siisi ve! corpus Christi tantum, vel sanguis; un de 

in altera specie seorsim sumpta per se non signiricatur 

tota' refecìio cibi, & potus, in qua consistit 

ratio specifica Sacramenti. V. D. Th. 5.p. q. 70. a.-x, 

5. Quast. 2. Unde sumenda sit unitas numerica 

hujus Sacramenti? R. cum communi sententia, 

earn esse peteudam a morali conjunfHone specierum, 

ita ut plures species consecratx moraliter siut 

unum Sacrametttum, dum per modum unius proponuntur, 

aut sumuntur. Hinc si una hostia dividitur 

in plures, & pluribus porrigitur, diversa sunt 

numero Sacramenta ; si vero uni, atque eidem plures 

simul hostiat, vel amba; simul species ministrentur, 

unum ctatur Sacramentum.. De fide autetnest, 

in qualibet specie, & in parte qualibet ejusdein 

speciei totum contineri Christum, quod sufficit ad 

frucium Sacramenti. 

4. Quast. 5. An Eucharistia sit omnino necessaria 

ad salutem ? R. certum est 1. adultis esse ex 

priEcepto necessariam, & quidem Divino ex Luca; 

22. hoc fnette in meant commemorationem. Panter 

est certum, necessarium non esse necessitate 

medìi, ut vocant, ita ut nullus adultus absque ea 

possit salutem obtinere. Sunt tarnen, qui velini', 

esse omnino necessariam in voto, tum ad salutem 

obtinend'am , tum ad conservandam spiritualem vitam. 

Ita S. Th. quem sequuntur Sotus, Salmant. 

& alii. Quod votum haberi diciturab adultis, dum 

Baptismi, & Pcenitentia; Sacramenta suscipiunt. 

Contra tarnen sentiunt Bonav., Sitar., Vasq., alii. 

5. Quast. 4- Quxnam est materia hujus Sacramenti? 

lì. materia proxima sunt species panis, & 

vini; remota autem sunt panis triticeus, & vinurri 

de vite. Constat 1. ex institutione Christi Matth. 

26. & Luca; 22. Constar 2. ex praxi universa; Ecclesia; 

. 5, ex definitione Florent. & Tridentini. Et 

quidem utraque materia est necessaria ad Sacramentum 

conficiendum , quia utramque exigit ratio sacrifica. 

Uttum vero prasceptum consecrandi utramque 

speciem sit juris Divini, an solum Ecclesiasti-

iJ2 Lib. FI. TraB. 111. 

ci, nonnulli in controversiam revocatimi, Pro certo 

tamen affirmandum cum communi BD. e s ire 

Divinum, turn quia Christus praecepir, ut utraque 

materia consecraretur per ilia verba : Hoc facits 

2n me am commémorât tonem ; sic enim ilia intcrprctatur 

Trid. Sess. 22. c. 1. turn quia ita exigit ipsa 

institutio Eucharistia:. Nam ut Sacramentum est, 

instituta est per modum spiritualis convivii, quod 

cibo, & potu perficitur. Ut vero est sacrificami, 

mystice reprasentat sc-parationem corporis, & sanguinis 

Christi in ejus morte, adeoque consecratio 

utriusque speciei est de essentia incruenti Sacrifiai 

in Eucharistia. 

6. Hinc merito Ecclesia prohiber, ut ne una 

tantum species consecretur, essetquc reus gravis 

peccati Sacerdos, qui seorsim ita consecraret, edam 

ad dandam pro Viatico Communionem graviter tegrotanti. 

Si tamen id faceret sive per malitiam, 

sive per errorem , valida esset consecratio, quia Veritas 

forma; consecrationis hostice, v. g. statina habet 

siiuin effèctum, nec dependet a vini consecrattone. 

Et quidem id sine cuipa Sacerdoti quandoque 

evenire potest, si nempe hostia jam consccrata 

morbo, vel morte cerreptus non possit calicem 

consecrare.. 

7,. Quest. 2. Qualis debet esse panis ad valorem 

consecrationis? R. panis tririceus, sive sitazymus, 

sive fermentatus. Ita enim definivit Florentinum' 

in decreto unionis in haec vetba : definìmus, in azimo, 

sive fermentato pane triticeo Corpus Chri~ 

sti veraciter confici ; Sacerdotemque in alterutro 

ipsum Domìni corpus conficere debere ; unumquemque 

scilicet juxta sue Ecclesie sive Occidentali 

s , sive Orientali* consuetudine-m. Ratio est, 

quia uterque est verus panis, confecìus ex farina, 

aqua subafta , & igne cecia , habetque proprium 

usum panis. Latinus autemSacerdos sub gravi tenetur 

in azymo, Graecus in fermentato consecrare ; 

ree in hoc ulla dispensât nécessitas, cum ne viaticum 

quidem obliger, nisi cr.ni possit ministrar!' 

mo-

De Eucbarìstia, i53¡ 

mddo, & ritti Ecclesia; convenienti. Et quamvis 

olim docuerint graves Theologi,. Sacerdotem Latinum 

in locis Gracorum posse in fermentato consecrare 

, sicut in azymo Grsecum inter Latinos habitantem 

; hodie tamen hujusmodi doflrina locuiw 

non habet, sed unusquisque ritum suum servare debet 

. Ita decretimi est a Pio V. Gonst. qu;e incipit : 

Romani Pontifici*, & a Bened. XIV. Constit, Etsi 

pastoralis . 

ih. Ex ciiclis deduces i. non est valida consecrationis 

materia quivis alius pañis, qui ex triticonon. 

sit confeéfus. Patet ex decreto Éugenii, ubi dicitur 

de Eucharistia : cujas materia est pañis tritíceas,, 

& vinum de vite, ex Catech. Rom. p. 2. n. i5.- 

& Missali Rom. dicente : si panis non sit tritíceas, 

non conficitur Sacramentum-, 2. non est: 

materia apra ad consecrationem panis ex oriza, avena, 

milio, & similibus herbis , qua; a tritico specie 

differunt, 5. massa trincea cruda, vel ftixa solum, 

& elixa ad modum placenta;, quia non ess 

panis us'ualis, & communis. /¡. ñeque panis suba-- 

¿tus aquis artificíalibus, vel oleo,butyro, & lacle, 

ovis, saccharo, aliove liquore, aqua naturali 

non mixto. Pit quoniain aliter sentiunt DD, aliqui, 

saltern est materia dubia ; idque confirmar Missale 

Romanum. Dubia quoque habetur materia hostia 

rubra, qua; cinnabaris admixtione nimium al-teratur 

; panis queque suba£tus aqua marina; panis; 

ex far re, spelta, & siligine .. 

9. Quod si aliqua tantum grana, vel gutta; alteráis 

specie! cum tritico misceantur, ita ut istud,. 

& qua plurimum dominetur, erit quidem- valida-,, 

sed illicita consecratio. Idem dico, si panis sit aliquantulum 

mucidus ; nam si corruptus sit,, erit: 

omnino invalida. Erit etiam valida, sed illicita 

consecratio hostia; fratta;,, vel maculata; ; qua; macula 

, vel ftacìio, nisi deformis valde sit, si post: 

oblationem animadvertitur, ea non obstante, consecratio 

est peragenda . Ad figurati! quod attuici,. 

Latini utuniur hostia orbiculari, & rotunda ; Gra;- 

G 2 ci

i54 Lib. VI. Tract. III. 

ci figuram adhibent panis in quatuor ramos ad instar 

Crucis extend ; reliqui variant Orientales ; in 

quo standum est ritui uniuscujusque 'Ecclesia;. 

10. Qu/est. 6. Quale vinum sit apta. consecrationi 

materia? 15. vinum de vite, ut definitum est 

in Later. III. Florent.. & Tridentino. Undc non 

potest valide consecrari vinum ex pomis, cerasis, 

aliisve fruclibus extracium . Neque acetum , quod 

cb fermentationem amisit naturam vini, nee vinum 

adhuc in uvis contentimi, cum in tali statu nondum 

habeat rationem vini communis , vel usualis. 

Vinum autem aromatibus conditum valide, sed il- 

Hcite consecratur, modo tanta non sit all'erario, ut 

naturam vini in a:stimatiotie hominum non retineat. 

Mustum ex recentibus uvis expressum non 

licet adhibere ob permixras fa:ces, nisi in necessitate 

, ut ait S. Th. 5. p. q. 74- art. 6. Licer tamen 

liti vino congelato, sed postea resoluto, cum retineat 

naturam vini ; dura autem inaner congelatimi 

est materia dubia, in qua nunquam licet consecrare, 

ut ait Suarer, ob reverentiam debitam Sacramento, 

& quia tanta non est ejus necessitas ad salutem . 

11. Nota: cum ab Ethiopia; Missionariis Ordinis 

S. Francisci proposita esser quaestio S. Congr. 

utrum liceret celebrare cum vino ex uvis passis , vel 

zebibo expressis in illis regionibns, in quibus magna 

est vini penuria ; re diligcnter per experimenta 

invesrigata, responsum tuit : licere dummodo liquor 

extrahendus a zebièo, vel uvis passis ex 

colore, odore, & gusti-; dignoscatur esse veruni vinum 

. S. Cong.. S. Off. 22. Jul. 1706. Eadem vero 

decrevit, ad utramque ablutionem posse adhibcri solam 

aquam, ubi tanta sit vini penuria, utaliterSacerdotes 

cogerentur piuries non celebrare: Dee. i6G5. 

De cererò sine gravi hujusmodi penuria , standum 

esse rubricis Missalis, prtesertim circa priinam ablutionem 

, ab eadem Congr. declaratum est 1707. 

12. GWjv\ 7. An vino miscenda sii aqua ad consecrationem 

? R. affirm, ex decreto Conciiii Florenr. 

& perpetua Ecclesia: traditions. AuJiatùr Tridenr. 

Scss.

De Eucharistia. i55 

Sess. 2 2. Cap- 7. Monet deinde S. Sy nodus, pr.-eceptum 

esse ab Ecclesia Sacerdotibus, ut aquam 

•vino in calice offerendo miscerent, tum quod Christum 

Dominum ita fecisse credatur, tum etiani 

quia e latere ejus aqua simul cum sanguine exierit, 

quad Sacramentimi hac mixtione recolitur , 

&c. Aqua vero debet esse naturalis, eaque modica, 

una scilicet, vel altera gutta sensibile ex decreto 

Eugenii, & Rubrica Missalis Romani. Qui 

autem tantam aqua; copiam immitterer, ut tertiam 

partem vini cxcederet, peccaret gra viter, & redderet 

consecrationem dubiam , ut fert communis opinio. 

Permixtio autem fieri debet in ipso calice vel 

ante oflcrtorium , vel certe immediate ante Sacrum , 

ut in usu est apud quosdam ; & quidem ab ipso 

Sacerdote, vel a Subdiacono, ut fit in Missa so- 

Iemni ; ncque enim sufficit, ut caupo, vel alius viniim 

aqua diluerit, quia, ut ait S. Th. q. 74. a. 8. 

ad 5, aqua permixta in dolio non sujficeret ad significationem 

Sacramenti. 

Ì5. Quest, h). An & quomodo materia consecratioms 

debeat esse praesens Sacerdoti consecranti ? 

R. invalida est consecratio, nisi materia sit praesens 

modo sensibili, & morali. Ratio est, quia alias 

vera non esset forma consecraticnis per illa 

verba hoc, & hìc, cum sint demonstrantia. Pra;terea 

ita exigit institutio Christi, & ratio Sacrifici'!. 

Sufficit autem, si materia ita sit praesens, ut videri, 

vel tangi possit vel in se, vel in vase, aut a- 

1 io continente. Sic valide consecratur vimini in calice 

ctiam cooperto, hostias in ciborio, vel in cumulo 

sub aids latentes. Quod si in M'issali, aut 

etiam occultas sub mappa , vel prope corporale quis 

consecraret, dubitant aliqui an valide consecrarer; 

ck certe graviter peccaret Sacerdos idfaciens. Quod 

ad guttas vini, calici adhaerentes sed ab aliis separatas, 

quando Sacerdos de Ulis nihil exoresse cogitarit, 

dubium est an ab eo sint consecraras. Iraque 

oportet, ut Sacerdos aut eas cum aliis ante consecrationem 

admisceat, aut omnino abstergat. 

i4-

¡56 Lib.. VI. TraB. III. 

14- Quast.9. An materia, quae consecranda est, 

debeat esse certa, & determinata ? R. certam esse 

debere ,, & definitam tum in se , tum in mente consecranris 

; turn quia id exigit forma consecrationis 

demonstrans materiam per ilia verba : hoc, &chic; 

turn quia cum actiones sint circa singularia, inten« 

rio Ministri ferri non potest nisi circa materiam 

determinatam . Opus tamen non est singulas designari 

quoad uumerum, sed satis est ut animus feratur 

in totum objecdum, quod proponitur, v. gì", 

ad omnes hostias präsentes, licer numerus ignoretur. 

Constat ex Missali Rom. ubi de defeBibus loquendo 

legitur : Si quis habeat coram sc undecim 

hostias, & intend-at consecrare solum decern , non 

determinans, quas decern intendìt, non consecrat, 

quia requirùur mtentio . Secus , si put ans quidem 

esse decern , tamen omnes -joluit consecrare , quas 

coram se habebat ; nam tunc omnes er ant consecrate 

, at que ideo quiltbet Sacerdos talem inter.tionem 

habere debet, scilicet consecrandi omnes, 

quas ante se ad consecrandum posit as habet. 

15. Monet etiam Missale R. ut si quis put an* 

se tenere imam hostiam, post consecrationem in- 

•venent fuisse duas simul. junBas, in sumptione 

sumat simul utramque. Nam intendo, quam Sacerdos 

habet consecrandi materiam pnesenrcm , per 

errorem specuijtivum non destruitur, nisi expresse 

coutrarium intendatur . Notandum est triam , ad 

valorem consecrationis perinde esse materiam esse in 

magna, vel in parva quanritate , modo sit sensibilis. 

Poterit tamen peccare Sacerdos , si majorem consecret, 

quam qua: opportuno tempore possit absumi. 

16. Quest. 10. Quatnam est forma Eucharistia:? 

R, pro consecratione hostia: iila Christi verba: hoc 

est corpus me um , ék pro consecratione vini : hic 

est cai ix sanguinis mei sunt forma essenttalis, 

qua: sufiriciunt ad valtdam consecrationem, & debent 

aSacerdotc proferri assertive, seu cum intentionc 

effkiendi id quod significant, cum ea proferat 

Minister, tit gerens Personam Christi, adeoque

De Eucharistia. T5J 

intendere debeat perula consecrare. Ita dcdiicitur escono 

Flor, juxta institutionem Christi. Graci iti-consecratione 

vini, & orientales Catholiciutuntur his 

verbis : hie est sanguis mens, qua; verba sunt Christi 

apud Matth, nee in substantia a Latinis, & Occidental's 

differunt, cum re vera perfette significent id, 

quod efficiunt. Ob usum autem, & pratceptum Ecclesia 

in re gravissima Sacer-dos tenetur sub gravi 

proferre omnia verba, qua; in Canone continentur. 

1.7. Certe invalida est consecratio, si forma quoad 

essentiam immutetur, ut si pro hoc diceretur 

iiiud, quia non demonstrat rem prresentem ; vel 

hie adverbialiter usurpetur , quia non significat vera 

m conversionem partis, & vini in corpus, & sanguinem 

Christi. Imo si dicaatr ; hoc corpus est 

me um, cum ilia transpositio mutet sensum verborum 

Christi. Parker si dicatur : hoc est corpus 

Christi diversus est sensus, nec verba ha:c proferuntur 

in persona Christi. Non est tarnen substantialis 

mutatio, si omittatur particula enim ; qua; 0missio 

non est nisi venialis , ut ajuntDD. multi cum 

Sitarlo, licet Roncaglia, & alii non improbabiliter 

putent esse mortale, si cum deliberatione relinquatur. 

18. Quoad alia verba, qua; -prasccdunt : qui pridie, 

etc. Ambrosius Catherinus voluit, esse essentialia 

, ita ut per pieces antecedentes fiat consecratio 

: verba autem Christi ex pracepto tantum historice 

recitentur. Huic opinioni non absimilis est 

sententia Nicolai Cabasike , & post ipsum Marci Ephesiui, 

qui ajunt, non solis Christi verbis, sed etiam 

invecatione S. Spiritus, sive precibus in ea 

comprehensis confici corpus Christi. Quam opiniorem 

velini sepultam innovarmi! Petrus Le-Brun, & 

alii pauci, cui occasionetn dedsre nonnulla; PP. sententia; 

male intelletto;, & orientalium Liturgia;.. Sed 

horum dottrina merito rejicitur ab omnibus ut contraria 

Ecclesia; tradition!, &c decreto Eugenii, qua: 

virtutem consecrandi tribuuut verbis a Christo prolans 

, quibus tantum confidati- Sacramentimi.. 

''3. Multi ex Thotnistis votai*, non solum ilia 

ver-

i53 Lib. VI. TraB. III. 

yerba : hie est caiix sanguinis mei, sed & sequení¡a 

, novi, & eterni testamenti pertincre ad essentia 

in consecrationis : Marsilius addit, mysterium 

[idei, etc. cum per illa significetur remissio peccatorum 

fa eia per eftusionem sanguinis Christi. Contraria 

tarnen sententia communior est, & probabilior. 

i. quia D. Paulus, ad Cor. i. exprimens 

formara consecrationis illa omittit. 2. quia aliqua 

ex illis verbis, v. g. mysterium fidei ab Evangelista 

omittuntur. 5. plerique PP. dum verba recensetit 

consecrationis, illa tantum commemorant : hoc 

est corpus meumt- hic est caiix sanguinis mei, 

vel hic est sanguis meus. 4- quia non repcriuntur 

in Liturgiis ürientalium probata; fidei ; quis autem 

audeat elicere omitti verba essentialia consecrationis? 

Vide alia apud L'erti, Goti, & alios T[tomistas 

, qui S. Thomam interpretantur de necessitate 

illorum verborum ad integritatem forma;, vel 

ad explicandmn efléclum Sacramenti. 

20. Nora vero : si Sacerdos dieffis illis verbis, 

hic est calix Sanguinis mei, ante prolata cetera 

verba obierit, vel impeditus fuerit, alter prosequi 

debet Missam , reperendo ( sub conditione ) integrant 

formano ab eo loco: Simili modo. Vel potest 

super a !ium calicem pra:paratum integrara formara 

perficere, & hostiam primi Sacerdotis, & 

sanguinerai a se consecratum sumere, & deinde alium 

calicem . V. lìubr. Missalis Pi. 

C A P U T II. 

De Ministro y & Subjeßo Eucharistie. 

2i. \fuest. i. Quis possit ministrare Eucharistiam? 

lì. i. Certum est, solos Sacerdotes posse valide 

consecrare, ut constat ex traditione Ecclesia;, 

& definitionibus Conciliorum Nicami 1. Later. Fiorentini, 

& Tridentini Sess. 25. Can. 1. Quod Tridentinum 

probat ex illis verbis Christi : hoc facite 

in me am commemorationem. Quibus verbis Apostolis 

tantum, eoruniqtie in officio Sacerdotali 

Sue-

De Eucbaristia . i5g- 

Successoribus consecrandi potestas ab ipso confertur. 

11. 2. solus Sacerdos habens jurisdictionem ordinariam, 

delegatam,. vel Privilegium, a ut facu'tatem 

saltern tacitam , ac pntsumptam potest dispensare 

Eucharistiam ; quia Pastorum est proprium oves suas 

pascere, quod fit precipue per Sacramenta. 

22. Diaconus ex commissione Parochi potest Eucharistiam 

dispensare, atcjue ctiam deficiente Sacerdote; 

quia tunc prìesumitur illius permissio . Non 

ita Subdiaconus, ut communi Ecclesia: consuetudine 

comprobarur. Sacerdos autem quilibet potest 

ministrare Eucharistiam , seti non pro viatico ; quia 

ita fert communis praxis, & tacita conscnsio Episcopi, 

vel Parochi. Viaticum autem dari debet 

a proprio Parodio, vel ex ejus licentia ab alio Sacerdote, 

vel Diacono, qui eodemmunere fungi possum, 

abseilte Parodio, si necessitai postulet ; ncque 

enim tunc prasumitur ille repugnare. Imo ets: 

Parochus injuste renuat, ut docet communis sententia 

cum S. Thoma . 

25. Quest. 2. An aliquando Iiceat Clericis, aut 

ctiam laicis per se ipsos communicare ? R. Laicis 

nunquam id licere, docet De Lugo cum aliis, eamque 

vocat communem sententiam ; quia Tridentini 

praeceptmn extat, ut laici communionem sumant 

de manu Sacerdotis, ve! diaconi ; & aliunde hoc 

Sacramentimi non est ita ad salutem nccessarium . 

Nihilominus id aliquando fieri posse sine peccato, 

putant alii cum Sitarez, co quod in mortis articulo 

urget prreceptmn divinum cemmunicandi, & aliunde 

nullo pri'cepto ncque Divino, neque Ecclesiastico 

id prohibitum est, urgente necessitate, & 

Sacerdote deficiente : pnrsertim cum ohm in usu 

fnerit, ut laici cibum Eucharisticnm propriis mante 

sumerent. Qua: consuemdo viguit inter Gra:cos 

usque ad ocìavum sa'cuium . Sed standum est 

hodierna Ecclesia disciplina . 

24. Quod ad Sacerdores atrinet, eos, secluso 

scandalo , posse e sacrario Eucharistiam extrabere , 

seque ipsos communicare, si desi: alius Sacerdos, 

do-

ï6o Lib. VI. Traci. III. 

docent multi, & graves Theologi ; idque non solum 

in mortis articulo, sed etiam devotionis causa 

in prolixa v. g. infirmitate, ne frucln Sacramenti 

diu argrotus careat. Alii negant ob contrariam Ecclesia; 

disciplinam, qua; maxime est attendenda, 

Laicis vero Ecclesia; praxis nunquam permittit a- 

Hos communicare ; licet enim urgente gravi causa 

licitimi sit Sacramentum tangere, sed non est simile 

de dispensatione Sacramenti, quia ejus re* 

eeptìo non est necessitatis, inquit D, Th. in 4. 

dist. IO. art. 5. q. I. 

25. Quest. 5. An, & quando liceat Rcgularibus 

Communionem ministrare in suis templis ? R. ex 

speciali privilegio R. Pontifias possunt Sacerdotes 

Regulates communicare quoscumque fidèles, prêter 

quam in mortis articulo, & in festo Paschali. 

Porro nomine Paschalis festi venit communio Paschalis, 

qua tenentur omnes Parodila; sua; satisfacere 

& prascepto annua; Communionis. Qui enim 

per illos dies Paschali prs;cepto satisfecit, non prohibetur 

in die Paschae in tempio regularium communicare 

ex devotione, ut ait Roncaglia, & constanti 

consuetudine comprobatur. Possunt etiam 

sumere Communionem Paschalem in Ecclesiis Religiosorum, 

qui tali gaudent privilegio, ut scrvientes 

Monasteriis exemptis, scilicet qui eis atlu serviunt, 

intra eorum speta, ac domos resident, sub 

eorumque obedientia vivant, ut declaratur a Trid. 

Sess. 24. c. il. Idem multi affirmant de peregrinis, 

& vagis, proprio Parocho carentibus ; licet Tournelyus, 

& alii dicant eos sumere debere Communionem 

Paschalem de manu Parochi loci ; quia iste 

censendus est eorum Parochus,. 

26. Quest. 4. Quid in Ministro requiritur ad licitam 

administrationem Eucharistia;? R. prretet statura 

gratia; necessaria est in. ipso debita Sacramento 

reverenda ; & ut eam praestet ritu Ecclesia; consueto 

; eamque conférât, vel negct,, prout nécessitas 

vel dignitas petentium, aut eorum indignitas 

postulet , "dine Eucharistia non est deferenda ad 

in-

De Ei'.cbaristia, iGt 

infirmimi nisi cum stola, & superpeìiiceo, & precedente 

lumine. Et quideni sine stola ministrare 

grave peccatimi esset, & pariter absque superpeliiceo 

; veniale autem sine lumine, & praevia Confessione, 

ut cum Suario docet communis opinio 

TT. Unum autem in necessitate liceat sine lumine 

, & sacris vestibus Viaticum porrigere, dubitant 

DD. Neganr aliqui, eo quod praestet potius teverentiam 

servare Sacramenti, quam infirmum communicare. 

Sed probabilius alii affirmant; neque enim 

videtur Ecclesiam voluisse eo subsidio in periculo 

mortis filios suos privare, ut serventur ejus 

cceremonia;. Imo Pasqualigus censet posse Episcopum 

dispensare prresertim in Villis & Pagis, ut 

viaticum cum pileolo deferatur. 

27. Et quidem constat, S. Carolum in Actis Med, 

Cone, indulsisse, ut ad infirmum distantem Viaticum 

in equo mansueto deferretur, praesertim causa - 

tempestatis, & ubi periculum est in mora . Sed in 

bis speflandum est, quid loci consuetudo, & Episcoporum 

facultas permittat. Nuuquam tarnen licet 

Sacerdoti currere cum irreverentia, ut gestet Viaticum 

, nec laico tradere pyxidem portandam, quantumvis 

Pastor sit fatigatus , sed potius ex colio bursa 

est suspendenda. Nec licet Eucharistiam deferre 

ad aegrum, ut earn osculetu-r, si sumere non possit, 

ex decreto S. Cong.-Cone. & prohibitione S. Pit 

V. Nec vero Sacerdos, v. g. laborans podagra, potest 

aliis digitis, quam pollice, & indice ministrare 

; quamvis Toletus, aliique id licere dicant, si aiger 

aliter esset sine viatico moriturus. Et ideo communis 

sententia docet nec posse celebrare Sacerdotem, 

qui pollice non possit hostiam frangere. 

28. Quamvis olim sub utraque specie communicarent 

fideles ; hie tarnen usus janiduduni ab Ecclesia 

Latina justis de causis abolitus est, & prohibitus 

a Trid. Sess. 21. c. 1. Graecis tamen permittitur, 

modo fateantur id non esse jure Divino» 

praceptum,, nec ad salinem necessarium , cum in 

unaquaque specie totum Sacramentimi contineatur ;. 

•,nec

16a Lib. VI. Traci. III. 

nec major sit efTecìus Sacramenti sub duabus, quam 

sub una tantum specie. Sacerdos etiam dum communicat 

non celebrando, communicare tantum potest 

sub specie panis. 

29. Quast. 5. Quinam possunt suscipere Eucharistiam 

? II. 1. earn primo suscipere non possunt infanres, 

licet olim ipsis daretur Eucharistia , ut constat 

ex D. Dionysio, Aug. & aliis Patribus. 2. 

non possunt communicare perpetuo amentes, & 

frenetici, sed amentibus, qui aliquando usum rationis 

habuerunt, & petierunt, potest Viaticum ministrar!, 

modo absit pericuium irreverenti^ . 5. ii, 

qui non sunt jejuni, non possunt refici hoc Sacramento 

, nisi in pertculo mortis. Constat ex Cone. 

Tolet. VII. ex Carthag. II"/. & communi Ecclesia; 

praxi, Quod jejunium in eo consistit, ut a media 

nocle precederne nihil omnino per modum cibi, ve! 

medicina; in stomachimi ab ore trajiciatur. An autem 

ogroto, qui forte eadem die ex devotione communicavir, 

debeat postea viaticum porrigi, si timeatur 

ea die moriturus , controversia est inter Theclogos 

. In tanta opinionum varietate, ait Pened. 

XIV. de Syn. lib. VII. c. 9. integrum estParocbo, 

cam sententiam ampletli , qua sibi magis arriserit. 

50. R. 2. In suscipiente Eucharistiam requiritur 

status gratia;. Itaque nemini licet ad earn accedere 

cum conscientia peccati mortalis : nec vero satis est 

contritio in eo, qui lethale commisit, sed procedere 

debet confessio, ur declaravit Trident. Sess. 10. c. 

7. & Can. 11. ubi contrarium docentes excommunicantur 

de fablo. Quod praceptum esse Divinum 

docet communis sententia cum Suario ex illis verbis 

Ap. ad Cor. I. probet autem se ipsum homo. 

Sufficit tamen contritio , cum Sacerdoti ex officio 

est celebrandum, nec est illi copia Confessarli ; tunc 

enim premissa contritione, si sacrificium omitti nequeat 

absque gravi infamia, vel scandalo, debet 

celebrare, & postea quam primum confiteri. 

51. Si pcenitens posr Confessionem recordetur 

peccati gravis, per oblivionem innoxiam omissi in 

Con-

De Eucbaristia . i63 

Confessione, tenetur ante Communioncm iterare 

confiteli, ut docet communis sententia , conformio, 

dottrina: Tridentini. Quamquam alii contrarium defendant, 

quibus adherent Pontas, & Continuato! 

Toutnelii ; nec improbabiliter, cum ille praxeptum 

confessionis ex una parte impoverir, & aliunde 

peccatum iilud sit indircele remissum cum sola obligatione 

illud subjiciendi, cum urgeat praeceptum 

confitendi. Ast veto praxis fidelium in contrarium 

star, estque semper laudanda, & suadenda. Quid 

veto si poenitens recordetur peccati lethalis, omissi 

in Confessione, v. g. dum est in scarnito ad communionem 

,. nec possit sine infamia, vel nota recedere? 

Il, posse, ac debere communicare, & postea 

in prima Confessione aperire peccatum illud , 

de quo oblitus fuerat. Et quamvis aliqui, teste Lugo, 

velini illuni.conari debere elicere contritionem; 

sed immerito, quia nomini, ut ponitur, justificato 

nullo modo necessaria est conttitio, cum peccatum 

sit deietum per Confessionem, nec ullibi inveniatur 

praeceptum contritionis .. 

5.'.. Quast. 6. Quid agere debcat Sacerd'os, qui 

inter ceiebrandum recordetur peccati mortalis, non 

confessi ? lì. si recordetur post consecraiionem , glissa 

non est interrumpenda, ut ait 1). Th. & diserte 

habetur in. Rubricis . Si vero recordetur ante 

consecraiionem, & praesertim anteCanonem, tunc 

debet confiteri , si possit absque scandalo id facere 

, ut in Rubricis traditur. In primo autem casti 

tenetur elicere contritionem , & posteti quam primura 

confiteri , quamquam illud Tridentini praxeptum 

confitendi quamprimum secundum aliquos non 

comprchendat nisi Sacerdotem , qui ante Missam 

recordatur peccati, & celebrai ex necessitate, non 

liabens copiam confessarli, Sed eadem est ratio 

prsceptì, ut notat Suarius. 

55. Quest. 7. Quomodo sit intelltgendum illud 

quam primum Tridentini? R. i. damnatam esse 

ab Alex. Vili, propositionem istam : Mandatum. 

Tridentini fatlum Sacerdoti sacrificanti ex -accessi-

»64 Lib. VI. Traci. III. 

sitate cam peccato mortali confitencii quam print 

um , est consilium , non praceptum . Barker istam 

: illa particula quam primum intelligitur 

cum Sacerdos suo tempore confitebitur . His positis, 

Fu illnd morali, & humano more intelligendum 

, ita ut il le pracepto satisfaciat, qui intra tri- . 

duum confiteatur. Àtque ita declaratum fuisse a S. 

Cong, ait La-Croix, & haec est communis DD, 

sententia. Fieri tarnen potest, ut aliquando Sacerdos 

teneatur prius confiteri, v. g. si celebraturus 

iterum sit, & sit copia confessarli; vel tunc Confessarium 

habeat, quem postea per dies plures forte 

non habebit, etsi non sit celebraturus. 

54. An Sc quando indignis neganda sit Euchari- 

Stia, diximus in Traft, de Sacramentis in genere 

0 2. q. 4- Hic tarnen nonnulla adjungere oportet 

ad praxim necessaria. Ac primo quoad puerorum 

communionem Bened. XIV. reprehendit eos, qui 

pueros etiam duodennes, & perspicacìs ingenti 

sinunt ex hac -vita migrare sine viatico, banc unam 

ob causam, quia scilicet nunquam ante-, Pavocherum 

certe incuria, & oscitantìa Eucharistie 

cum panem degù star int. De Syn. Lib. VII. c. 12, 

.'Nota 2. capite damnatis, si rite sint per Cönfessionem 

parati, posse dispensare Eucharistiam , ut 

fert usus in multis locis. 5. etiam aliquando, v. 

g. in Paschate, dandam esse semifatuis, & debili 

ratione utentibus, modo hunc cibum a profano distinguere 

norint; atque etiam a Dannone obsessis, 

si absque reverenda: detrimento possint sumere. 

56. Quod ad USUITI frequcntis , vel quotidiana: 

Communionis attinet, habendre sunt pra: oculis propositiones 

dua: ab Ecclesia proscripta: ; altera ab 

Innoc. XI. dicens : frequens Confessio, & Communio 

etiam in his, qui gentiliter vivunt, est nota 

pradestinatìonis ; altera ab Alex. VII. qua: dieebat 

: similiter arcendi sunt a Communicne , quibus 

nondum inest amor Dei purissimus , & omnis 

mixtionis expers. Deinde attendendum est decretum 

S. Cong, editura anno 1679. ab Innoc. XI.

De Eue bar ist tit . i65 

adprobatum, ubi inter alia primo loco dicitur, u» 

sus frequens, vel quotidianus sumenda; Eucharistia; 

semper fuisse in Ecclesia approbatus^ a SS. PP. sed 

ratione diversarum conscientiarum nihil de ipso con- 

Siitui posse. Deinde sic pronunriatur : frequens accessus 

( ad Eucharistiam ) Corife ss aria-rum judtcio 

est relìnquendus, qui ex conscientiarum puntate 

, e> frequentile fruRu, & ad ptetatem pro* 

cessus laicis negotiatoribus, & conjugatis, quad 

frospiciunt e or um saluti profuturum , id Ulis prascribere 

debebunt . Postea additur : non a frequenti 

vel a quotidiana stimptione una prrecepti formula 

de.terreantur, aut sumendi dies generaluer 

constituantur, etc. Deniqua monentur Episcopi, 

ut ubi frt-quentis Communionis vi get bujusmod; 

devot io , per illam gratias Deo agant, eamque ipsi 

adbìbito temperamento alere debebunt. Quo 

paéìo in hac re gerere se debeat Confessarius, vide 

aucìorem in praxi §. ult. ubi moderatores anima 

mm docet ita se gerere, ut nee nimium rigidi 

sint in negando usu frequentis Communionis, nec 

nimium indulgentes, praesertim cum iis , qui saepe 

in gravia labuntur, nec solliciti sunt de agenda poeni.tentia 

; aut iis, qui accedunt cum arleclu deliberato 

ad venialia , nec de illis tollendis ullam cu ram 

ge-runt; ut recite animadvertit Bened. XIV. de Syn. 

lib. VII. Quamquam expedit aliquando concedere 

Communionem aliquibus, qui versantur in periculo 

labendi in lethalia, ut vires accipiant ad resistendum. 

C A P U T III, 

De Corporis dispositionibus ad Eucharistiam, 

& de ipsius ejfeQis . 

56. 'xfuast.i. Quale jejunium requiritur ad Communionem 

? R. Jejunium naturale ex prascepto Ecclesia: 

requiri ad sumendam Eucharistiam, diximus 

capite proxime precedenti, in quo non esse 

parvitatem materie docetur a Theologis. Non

l66 Lib. VI. Traci. III. 

debet tamen is, qui communicaturus est, scrupii.lis 

augi, nec Communionem r'elinquere, etsi reliquiae 

cibi remanentes in ore ab ipso deglutiantur; 

non enim sumuntur per modurn cibi, sed ad instar 

salivo, ut moncnt Rubrico Missalis. Eadem 

est ratio ex D. Th. q. 80. a. 8. ad 4. de reliquiis 

aqua;, quibusos abluitur, si forte traiiciantur, pra;sertim 

in modica quantifate; nisi darà opera sumantur, 

aut in magna quantitate. Generatati autem 

loquendo non trangit jejunium nisi id, quod 

ab extrinseco provenit in stomachum per modum 

cibi, aut potus ; & ideo illud non frangit pulvis 

tabaci per nares sumptus, ut ait Bened. XIV. de 

Syn. lib. 7. c. 5. Imo etsi folium tabaci, vel aroma 

dentibus conteratur ad expuenda phlegmata, modo 

nihil trajiciatur in stomachum. Ita Lugo cum 

aliis permultis. 

67. Idem dico de rebus, quo omnino inutiles 

sunt digestioni, si deglutiantur, ut capilli, ungues, 

fila , sive serica , sive lanca , virrum , metallum , 

& similia. Secus autem sentio de iis, quo a stomacho 

alterari, & in substantiam hominis converti 

possunr, puta chartam, paleam, filum ex lino, 

ceram , pulverem medicinalem , & similia . Qui autem 

pulverem , nivem , eulieem , seu muscam proter 

voluntatem deglutiverit, cerre non solverei jejunium 

, cum non sit comestio, sed respirano; contra 

vero si sponte hoc trajiceret. 

58. Quast. 2. An sit peccatimi cibimi sumere, 

vel expuere statim a Communione ? R. neg, ex S. 

Th. & communi DD. nisi in expuendo esset periculum 

ejiciendi particulam aliquam hostio, quo 

forte remanserit in ore . Quod ad comestionem attinet, 

ait S. Th. 5. p. q. 80. a. 8. debet esse aliqua 

mora inter sumptionem hujus Sacramenti, & 

reliquos cibos. Itaque ob reverentiam Sacramento 

debitam non vacaret culpa veniali, qui statim a 

communione aliquid manducaret, nisi legitima causa 

excusarer. Quanto autem tempore durent in stomacbo 

species consccrato, non est facile definire, 

cum

De Eucbaristìa . 167 

cum id pendeat tum ex qualitate stomachi, tum 

ex qualitate specicrum . Sane post horse quadrantem 

species omnes censentur consummatae ; quod 

tarnen es: valde incertum . 

5g. Quest. 5. An pollntio nocturna, & actus 

conjugalis communionem impediant? R. Si poilutio 

fuerit involuutaria, non impedit Communionem, 

cum nulla sit culpa, sattem gravis. Pium tarnen 

est consilium eo mane ab Eucharistia abstinere ob 

specialem reverentiam Sacramenti, nisi contrarimi! 

exigat vel utilitas magna, vel nécessitas . Quod si 

voluntaria fuerit, potest qui earn est passus con filtri 

, & ad Communionem accedere sine mortali ; 

non tarnen carebit culpa levi, tum ob indecentiam, 

tum quia voluptas praeterita mentem abstrahlt ab 

ea devctione, ck reverentia, quam postulat cibus 

Eucharisricus . Idem dico de eo, qui sine culpa gravi 

usus est actu conjugii ob solam voluptatcm, qui 

sine veniali culpa raro accedit ad mensam Eucharisticam 

: uterque tarnen potest sine ulla culpa, atque 

etiam cum fructu communicare, si justa causa intercédât, 

ut jubilœum, scandalum vitandum, vel alia 

nécessitas, vel militas. ..S. Th. 5. p. q.8o. a. 6. 

/¡0. Quest. 4. An sordes corporis impediant Communionem 

? R. si occultai sint, communioni non 

otrtclunt, sicut non cbsunt verae sanclitati. Hinc de 

muliere menstruata scribit S. Gregorius ep. ad Aug. 

si ex veneratione magna percipere non presumit, 

laudanda est; sed si percipiat, non judicanda. Si 

autem sint macula: externa;, mundanda; sunt, si fieri 

possit, antcquarn ad sacram mensam accedatur; 

ita e ni m postulat reverentia debita Sacramento . 

JSota: Congruum etiam est accedere ad Eucharistiam 

positis armis, nisi accedens sit miles S. Joannis 

Hierosolymitani, qui tanquam insigne Ordinis 

communicans portât gladium in testimonium zeli 

pro fide tuenda . 

Sacerdos cum laicorum more communicat, debet 

esse stola indutus ex Conc. Bracchar. 111. & 

pr.rscripto Rit. Romani. 

4i.

î6'8 Lib. VI. Traci. III. 

4[. Quœst.5. Quales sunt eftcclus Sacramenti Eu* 

eharistiae ? R. primus & praicipuus est conferre aug. 

inentum gratis ex Flor. & Trid. Sess. i5, c. i. Àliquando 

vero ex accidenti confert primam gratiain, 

v. g. si quis ignorans esse in mortali, vel credens 

sese contritum , accedit ad Communionem cum sola 

attritione, tunc de attrito fit contritus , ut docet S. 1 

Th. 3. p. q. 72. a. 7. II. effeclus est remitterc veîîialia, 

sive id fiat immediate ex opere operato, ut 

multis placet, sive ut alii docent, excitando diarita 

te m , per quam venialia solvantur. III. est preservare 

a mortali, robur, & gratiam anima; conferendo. 

Hinc Trid. Sess. i3. c. 2. ait, hoc Sacramentum 

esse amidatura , quo liberamur a culpis quotidi'am's, 

& a pec cat is mortalìbus prieservamiir . IV. 

effecìus est remitiere peenam temporalem peccatis débitant 

ratione aciuum charitatis, qui per Sacramentum 

excitantur. V. est spiritualis dulccdo, & facilitas 

ad spiritualia peragenda . VI. unio specialis cum 

Christo, & membris ejus ex ilio Joan. 7. in m:manet, 

& ego in eo. VIL adeptio gloria; ex ilio : qui 

manducat hune panera , vivet in xternum . Joan. 7. 

42.. Quast. 6. An peccatum veniale impediat effecta 

Communionis, & an culpa careat, qui cum 

ilio ad communionem accedit? R. cum S. Th. & 

communi sententia, prascipuum Communionis effectual 

, nempe augmentant gtatite non impedir! 

per veniale peccatum, eo quod Sacramenta causent 

gratiam per modum causa; necessaria; ex opere 0perato, 

qui cffeftus solum potest cessare in eo, 

qui ponit obicem gratia; sancìificanti, nempe mottale. 

I\ihilominus per venialia, comitantia Communionem 

, puta teporem, distractionem voluntariam, 

defectum actualis devotionis, & similia impediuntur 

effectus secundarii, scilicet spiritualis dulcedo 

, imminutio fomitis concupiscentia;, actuates 

gratia;, qua; pro majori, vel minori accedentis di- j 

sposinone conferuntur. Hinc licet nullum sit pec- I 

canina accedere ad communionem in statu peccaci 

-enialis ; erit tarnen culpa venialis communicate

De Eucharistia » 169 

re cum veniali deliberato comirante ipsam Corniminionem 

, sicut & cum afleflu ad veniaüa , sine ipsoruni 

dolore pramisso. 

43. Unde patct, quantum intersit communicant 

se diligenter preparare per actus fidei, spei, & charitatis, 

per veratri sui demissioncm , & omnis culpa; 

detestationem . I'ariter quantum intersit non statini 

a communione, ut fir a multis, animum ad alia 

divertere, sed tempus illud, quod S. Theresia 

merito pretiosum vocat, in oratone, gratiarum aelione, 

& suavibus cum Jesu colloquiis impendere, 

cum inde magna ex parte fruclus copiosus gratia? 

proveniat. 'Quin imo S. Carolus, aliique Viri Saniti 

tnonent eos, qui cibum Eucharisticum sumpserint, 

ut ea praserrim die linguam , & ceteros sensus 

ab omni inordinata affeclione cohibeant. 

CAPUT IV, 

De Missis Sacrificio . 

44. Quest, I. An & quale sit Eucharistia Sacrificami 

? li. 31 issati) esse verein Sacrificium fide 

constat ex Trid. Sess.7.2, c. 1. & Can. 2.5. & l\. 

Katio autem est, quia Sacrificium est ablatio fa~ 

ila Deo per immutationem alicujus rei , in signun; 

supremi dominii, ex legitima institutione . Qua; 

omnia Eucharistia: in IVlissa conveniunt; per consccrationem 

enim, & sumptionem mystice immolatur 

Chr'.stus, qui est viclima, & offertur TEter- 

110 Patri in recognitionem supremi dominii vita;. 

& mortis ; atque ita a Chrisro fuit institutum , ut 

Sacerdotes in ejus persona orTerrent. Hoc autem. 

Sacrificium continet in se rationes omnes Sacrificiorum 

antiqua: legis; est enim holocaustum in recognitionem 

Divina: exceìlentia:, Eucharisticum in 

gratiarum actionem ; p rapit1 atorturn pro nostril 

peccatis, & impetratorium gratiarum per merita 

Christi. Nec differì quoad substantiam a Sacrificio 

Crucis, non solum quia eadem est personaj 

Lig. Comp, Tom. II, H &.

170 Lib. VI. Traft. III. 

& viflima, qua; offerrur, sed quia ratio formaiis 

oblationis est omnino eadem , scilicet protestatio supremi 

Dei domimi. DifTerünr autem accidentaliter, 

cum illud cruentum fuerit, istud incruentum, in 

iüo mors vera j & physica.intorcesserit, in isto mystica 

tantum ; illud per Redemptorem ipsum oblatum 

Patri fuerit, istud non nisi ministerio Sacerdotum 

; illud meritorium fuerit, quia in eo soluîum 

fuit pretium nostra; redemptions ; in hoc vero 

tantum applicentur merita Christi. 

45. Quast. 2. In quo consistât essentia Sacrifica 

Eucaristici ? R. alii earn constituant in oblatione, 

alii in sumptione, alii denique cum Sitarlo in 

sola consecratione. Bellarminus autem forte probabums 

earn docet consistere partim in consecratione, 

partim in sumptione. Quicquid sit de hac" controversia, 

certuni est sumptionem pertinere ad integritatem 

Sacramenti, akoqtte in Rubrica Missalis pra;scribitur 

: si Sacerdos graviter infirme tur , aut mariatur 

post consecrationem corporis tantum, ante 

consecrationem sanguinis , vel utroque Consecrato, 

Mista per aliura Sacerdotem expie at ur ab ilio loco, 

ubi il le des Ut ; Ór in casu necessitatis etiam per 

non jejunum. Et idem docet S. Th. 5. p. q. 85. art. 

6. ex Conc. Tolet.'VII. Ratio autem Sacrifica require 

consecrationem sub utraque specie ; nam si panis 

tantum absque vino, vel istud sine pane offeratur, 

crit quid; m Sacramentimi, sed non erit Sacrificio 

m . Ita DD. com mu niter, paucis exceptis. 

46. Quast. 5. Quisnam sit offerens Sacrificatili 

Missa;, & pro quibus offerrl possiti 1 R, Christus 

Dominus est pracipuus Sacerdos , offerens se ipsum 

Iiostiam vivam jEterno Patri, ut constat ex Trid. 

Sess. 22. c. 2, Ministri autem Christi sunt Presbyteri, 

quibus solum inest potestas consecrandi 

co rpus, & sanguinem Christi, & re ipsa consacrant 

qtiantumvis ticeretici, exeommunicati, etc. 

ut "ab codem Trid. declarator Sess. 25. c. 1. Tota 

pariter Ecclesia dicitur offerre Sacrificium per 

Saeerdotes ; fidèles autem per eorum raanus offe- 

runt,

Do Ëucbarlstla . 17 t 

'runt, idque tribus fnodis. Primo generali,, & communi 

ratione , quarentts Sacerdores agunt ut publici 

Ecclesia: Ministri, & pro fidelibus omnibus offerunt> 

Secundo magis speciali ratione, nempe assistendo 

Sacrificio . 5. procurando , ut pro ipsis nominarim 

celebretur, Certùm est autem posse offerrì 

Sacrifichili!- pro fidelibus omnibus tum vivis, tum 

defunflis , ut définit Tridentinum Sess. 22. c. 2. idque, 

ut ait, juxt a Apostolorum traditionem. Certuni 

est item Sacerdotem, ut personam privatami, 

posse offerre aro excommunierais, hasreticis, & infidclibus 

; Sed pro excommunicato non tolerato offerre 

nequit nomine Ecclcsise, & ut Minister ejus. 

An autem id pcssir Ecclesia: nomine pro iis, qui 

tolerantur, uti & pro infidelibus, res est utrinque 

probabilis . 

47. Quast. l\. An Missa defunEiorum plus Istis 

prosit, quam SanElorum Missa:? P. S. Th. Suppu 

q. 71. art. 9. ad 2. Ex parte Sacrifici! vblati aquali 

ter prodest defunflo, de quoCumque dicatur, 

sed ex parte orationum magis prodest ilia, in qua 

sum orationes ad hoc determinata ; sed tarnen hic 

defefii-s reccmpensari potest per majorem devot ionem 

, 'vel ejus, qui dicit Missam, vol ejus, que 

jubet dici, vet Herum per intercessionen Santii^ 

cujus suffragi um Missa implorât ur . 

48. Quast. 5. Quct sunt efiectus Sacrifici! Missa: 

? Ii. quatuor sunt precipui, quorum primus est 

remissio peccatorüm , impetrando auxilium ad peenitenthm, 

per quam peccata deieantur. Ita TT. 

omnes cum S. Tb. ex Trid. Sess. 22. c. 2. diceste 

: Hujus ( Sacrifiai ) oblatione placatus Dominus 

gratiam, & don um peenitentia concédons, crimina 

, & peccata , etiam ingenua dimittit. Idem 

dico de venialibûs contra Canum, & Valentiam , 

qui volunt 'venia'ia remitti ex vinute immediata Sacramenri. 

2. efletf us est, per se remitrere peenas. 

peccatorüm hominibus justis, pro quibus offertur, 

ut définit Trid. Sess. 25, 5. est augmentum grana;, 

sive id fiV;T per se. ut nonnullis placet, sen

72 Lib: vi. Traa. in. 

impetrando auxilium ad perficiendos aclus, quibus 

gratia augeatur, ut verius docer Suarcz cum communi 

sententia . 4- effèétns est impetrano bonorum 

spirituaüum, & temporaüum, quatenus isla prositnt 

anime bonis, ex Trid. laudato. 

4

De Eucharistie . 173 

5. omnis narnque Pontifex ex hominibus assumptus 

constituhur in iis, qua sunt ad Deum, ut offerat 

bona, & sacrificia pro peccatis . Et ex verbis 

Chrisri Lucce 22. hoc facite in meam coramemorationem 

. QUE verba declarar Tridentinum Sess. 

22, c. 1. continere verum prreceptum . 2. ex Eccl. 

prasccpto, cum in cap. dolentesC). de celeb. Innoc. 

III. suspensionis pcena afhciat eos, qui vix ter, 

tut quater in anno celebrant. Et Trid. Sess. 2D. 

de Reform, c. ait : Curet Episcopus, ut Sa- 

cerdotes, saltern diebus dominicis , & festis solemnibus 

Missas celebrent. Et hcec sentcntia conferrals 

est decreto S. Cong. Concila, edito Nov. 

1696., ubi dicitur : qui sine justa causa ter, vel 

quater in anno non celebravit, peccat mortaliter, 

& potest ab Episcopo puniri. Itaque jure merito 

opinio contraria Cajetani jussu Pii V. expuntta est 

ex ejus Commenfariis. Quamvis autem aliqui excusent 

a mortali Sacerdotem non celebrantem, secluso 

scandalo, ipsi tamen fatentur eum vix posse 

scandalum evitare, si non celebre! per totum 

annum absque evidenti causa , cum signum sit prava; 

conscientia;. Idem sentit Suarius de eo, qui per 

diuturnum anni teirpus, puta per sex, vel ofto. 

menses non celcbraret. 

51. Quasnam autem sint precipua festa, quibus 

Sacrum facere tenetur Sacerdos , varie Auftores explicant. 

Sotus intelligit Festa Nativitatis, Paschatis, 

& Pentecostes , quibus olim Fideles communicare 

consueverunt. Adi addunt festa solemnia Christi 

Domini, & B. Maria;, quibus nonnulli adjungunt 

dies omnes Dominicos, & festos solemniores. 

Parochi profedto tenentur celebrare , quoties populus 

tenetur Missam audire, ut docet Bened. XIV. ad 

mentem Concilii Tridentini. In Ecclesiis autem Cathedralibus, 

Collegiatis, & Conventualibus quotidie 

debet una Missa cantari, aut saltern privatim celcbrari, 

idque ex praecepto, quamvis in hoc servant 

debeat anriqua uniuscujusque Ecclesia; consuerudo, 

52, Quast. 8. Quo loco, & tempore liceat ce-

174 Lib. VI. TraB. ILL 

lebrare? R. in rubrica Missalis dicitur : Missa privata 

, saltern post Matutinum, & laudes quatunque 

bora ab aurora usqué ad meridiem dici po~ 

test. Ex privilegio autem, vei ex consuetudine 

ab Episcopis tolerata celebrari potest pauio ante auroram, 

& pauio post meridiem, scilicet uno, vei 

altero quadrante. Imo si necesshas gravis urgear, 

v. g. dandi viaticum infirmo, porest fieri sacrum 

pluribus horis ante solis ortum, atque etiam ubi consuerudo 

viger, potest hyeme anteverti Sacrum in 

gratiam opificum. In die Nativitatis Domini statina 

a media nofte canitur Missa solemnis, sed aiiaj 

duce celebrari nequeunt ex pluribus S. Gong, 

decretis ante anroram, uti & privata: Missa?, ncque 

potest ante ilìam distribuì Eucharisria. Non 

licet Missam celebrare feria 6. Majoris hebdomada? ; 

feria autem quinta efusdem, & Sabbato non potest 

privatim celebrari ex pluribus decretis, &praxi Ecclesia?, 

nisi in feriam quintam incidat festum Annuntiationis- 

B. Maria? vei S. Joseph, quia tunc datur 

facultas in quibusdam Ecclesiis celebrandi, ut 

popuh.is_pra?cepto audiendi Sacrum" satisfaciat. 

53« Nemini licet, una, eadcmque die plures Missas 

p.eràgere, nisi in die Nativitatis, aut si Paro» 

chtiv duas habeat Parochias dissitas, nec sit alius 

Sacerdos, qui possif commode in alia celebrare, 

ut declaravit Bened, XIV. decreto edito i6. Martit 

1746., qui omnino reprobat usurn celebrandi duas 

Missa3 ab eodem Presbytero in- die feriali, ne pòpulus. 

frequens numero Sacro privetur. E:: quamvis 

dim licuerit Parocho in die festivo secundam 

Missam pro defnnito celebrare, id tamen non licet 

juxta praescntem discip'inam , qua? permittit, ut 

reliaa Missa de die, possit cani Missa -pro detuncto, 

si'praesens sit cadaver. In Hispania ex indulto 

Bened. IX. celebrari possum tres Missa in 

die omnium DefunBorum , sed un.i saltern est upvlicanda 

pre DefunBis, & quidem sine stipendio. 

54. Circa locum , in quo Missa celebranda est, 

constat ex Triti, Sess. 21-. non licere Sacrum face-

De Ettcharistìa . 

cere, nisi in Ecclesia, vel Oratorio ab Episcopo 

consecrato , vel benedillo, nisi gravis nécessitas excuset. 

Talis autern erit, si Ecclesia diruta sir, l'-c 

alias populus carebit Missa; & sic conceditur ci. 

de consecY. dist. i. Item si populum in solemni 

festo templum non capiat, ut cum Lugo docetBened. 

XIV. de Sac. Missa lib. 3. c. 5. Pariter in 

castris proexercitu, sed festis tantum diebus, quamvis 

edam ferialibus permitti soleat in tentoriis Principum, 

aut Ducum , praemissa tamen , si fieri possit, 

licencia Ordinarli. Pmerea id licet in porti;, 

ne navigantes, qui navem deserere nequeunt, priventur 

sacro; non tamen in rlumine, vel in mari 

ob periculum effusionis sanguinis. Ubi tamen viger 

contraria praxis ob indulta R. Pontifias, ut in 

Lusitania, & alibi, solum permittitur in magna 

tranquiiiiiare maris, & assistente celebranti alioSacerdete, 

qui post consecrationtm teneat caii.-em. 

Facilitas autem celebrandi in altari portatili reservata 

est S. Pontifici, a quo solo potest etiam permitti 

celebrarlo in oratoriis privatis, in quibus non 

sit janua, habens ingressum per viam publicam. 

Plura de Oratoriis privatis vide apud Aucìorem. 

C A P U T V. 

De violatione Ecclesia , reconciliations , 

& exsecratione. 

55. \fuast. i. An licear Missam celebrare ira 

Ecclesia violata ? R. non licere, idque sub gravi 

peccato, nisi in gravi necessitate. Ratio est, quia 

est centra prohibitionem Ecclesia; in re gravi, ad 

Religionem pertinente. Sed ita celebrans non incurtit 

suspensionem ; qua; so'um indicitur celebrantibus 

in loco interdiclo, ut nctat cum Suario Rened. 

XIV. lib. 5. de. Sacnf. Missa. Jam vero necessitas 

sufficiens ad Divina mvsteria peragenda 

in loco violaro censetur, si populus aliam Ecclesiale 

non habeat, ubi Missam audiat, Pctenda ta- 

men

176 Lib. VI. TraB. III. 

men est ab Episcopo venia, si adiri possit, sì se» 

cus autem , sine ea est celebrandum . Ita Card, de 

Lugo, & alii. Nomine autem Ecclesia: non intel- , 

liguntur oratoria privata, qua: nonsint benediéìa, 

ncque sit in eis altare ad facienda Sacra ; ncque 

turris Ecclesia;, Sacrista, tedium, fornices crypta:, 

pavimentum subterraneum, nisi sit sepultura , bene 

vero capellas, qua: sunt partes ipsius Ecclesia:. 

56. Quast. 2, Quibus aélionibus Ecclesia, & Co»mcterium 

vio'entur, seu polluantur? R. 1. ut vioìetur 

Ecclesia, requiritur ut delictum sit publicum , 

& notorium , saltern notorietate fa eli, ut constat 

ex c. significasti de- adult. & ut delictum , per 

quod polluitur, sit grave peccatttm . R. 2. Ecclesia 

1. polluitur per enusionem seminis, vel sanguinis 

humani, qua: sit volunraria, & copiosa. 2. per 

homicidium voluntarium , & injuriosum saltem immunitati 

Ecclesia:, etiamsi fiat absque effusione sanguinis. 

Non tarnen polluitur per vulnus indicium 

extra Ecclcsiam ,. etiamsi vulncratus postea ad Ecclesiam 

confugtat, & ibi moriatur. Contra vero si 

vulnus fiat intra Ecclesiam , & sanguis fundatur extra 

illam, violata censetur per actionem injuriosam 

, qua causatur effusio. 

57. Ex diclis fit, Ecclesiam non violati, i-, per 

homicidium facilini casu , vel ab amente . 2. per 

alluci facilini in sui defensionem , 5. per pauculas 

guttas sanguinis. 4- per levem percussionem, v. 

g. narium in rixa pnerorum , etiamsi copiosus sanguis 

effluat, quia ut piurimum evenit absque peccato 

gravi . 5. per inculpatam pollntionem vei 

femicationem ab aniente faclam. Addunt aliqui 

actum conjuga'em ; sed melius alii censent, per 

il'um eìiani violari Ecclesiam, nisi conjuges verscntur 

in morali necessitate. Suarez, Sanclius, 

Hi.'zmannus . 

[-8. Pi-liuitur eriam Ecclesia per sepulturam excrmmurùcau 

non tolerati ex e.7. de consecr. Non 

'n si scpdiatur fiKreticus neminatim non denunciduts, 

prssertiro in locis, ubi isti tolerantur.

De Eucbaristia , T77 

ítem polluta censetur Ecclesia, ubi sepultas sit infidelis, 

quamvis de infante non baptizato multi negc-nt. 

Semper tamen esset illicitum, ipsum in loco 

sacro sepeliré, ut fatentur omncs. Porro Ecclesia 

polluta poiluuntur altana, arque etiam contiguum 

ei ccemeterium ; quia ex proverbio acoessorium sequitur 

principale, non ramen e contrario. 

5g. Quasi. 5. Quo modo tollatur Ecclesia; pollano 

? li. si sit consecrara ab Episcopo, solum potest 

reconciliari ab Episcopo, idque ritu in Pontificali 

prascripro . Si vero tantum sit benedicta , 

potest fieri reconciliarlo a quocumque Sacerdote per 

aspersionem solum aqua: benedicta;, sed precedere 

debet Episcopi delegano ex Rituali Romano . Regulares 

habenr a R. Pontifice privilegium tempia 

sua reconciliandi. Per solam autem celebrationem 

non reconciliatur Ecclesia, ut merito tradir Lugo, 

cum ex nullo jure constet celebrationem-vicem gerere 

posse conciliationis. 

60. Quasi. 2. Quando fiat execratio Ecclesia: ? 

R. Cum perdit suam consecrationem, idque fit, 

cum ita destruitur, ut usum , & formam suam amitrat. 

Censetur autem execrara Ecclesia, cum parieres 

secundum majorem sui partem destruuntur, 

vel eorum crusta, aut major saltem pars corruat. 

Quod si tectum ccrruat, consecrati manent parieres 

: itera si una post alteram pars muri destruatur, 

quia quscumque pars aecedens manet consecrata, 

cum majus dignum trahat ad se minus. Idque 

locum habet, etiámsi animus sit totam per intervalla 

Ecclesiarn insraurandi, ur air Nav. Suar. 

Barbosa; quia intentio illa non officit, quominus 

consecrado perdurct. 

6r. Quast. 5. Quando execratur altare, & reliqua 

ad Viissam pertinentia? R. altare execratur, 

si cum fixum esr, lapis consecratus removeatur ab 

inferiori ejiis struttura, non ramen si aliqui tantum 

lapides strutture dimoveantur, ncque si tota 

mensa cum lapidibus alio transferatur . Quod 

si altare sit portatile, minime execratur, etiamsi 

H 2 a-

i 7S Lib. VI. Traft. 11L 

ara moveatin a lignis, vei a capsula, ubi aia ess 

inclusa, cum illa capsula non pro forma, sed ad 

custodiam ara; sit institiita „ Textus autem juris pro» 

hibentes separationem , intelliguntur de alteri fixo. 

Sive autem fixum sit. sive portatile execratur, dum. 

ita frangitur, ut in nulla ejus parte consistere possit 

calix cum patena. In cap. autem 5.. de Conjee, 

piaicipitur, ut altaris tabula denuo consecreîur, 

si enormiter fraila fuerit. An. autem ara fieri- 

posslt ex duobus lapidibus conjunciis ? afrirmant 

aliqui, seel melius negar communis sententia, 

62, Calix execrarur, si ita frangatur, ut fiat fnutilis 

ad usum sacrifica; ut si foramen fiar in ejus 

fundo, non ira si sit in parte ipsius supcriore, 

ita ut retiñere possit sacras species. Execratur 

edam, si cuppa separetur a pede, cui est affixa 

. Quod si pes sit tornariüs, non amirtit consecrafionem, 

cum re vera formant non perdat, sed 

cmnes ejus partes sine novo artificio jungi possint ; 

Ita Suarez, Roncaglia, aliique communiter, quamvis 

aliqui cum S. Antonino velinrêtiata amitti consecrationem 

. Sunt etiam , qui affirment execrari calicela 

, si pereat inaurano, eo quod tota uncìio fiat 

in superficie calicis. Negant tarnen probabilius Lugo, 

Sporer, Tournelius cum Suarez, quia licet 

uncìio fiat solum in superficie calicis, tamm tota 

calicis moles consecratur. 

65. An autem Calix, qui denuo inaurami-,, nova 

indigeat consectatione, res est utrinque probabile 

. Affirmât Suarius cum aliis, quia calix consecratur 

propter contacìum sanguinis Christi,, adeoque 

non consecrata illius superficie, necessario calix 

est consecrandus. IVlihi tarnen viclerur probabilior 

contraria sententia, cui subscribir Tournelius; 

nam si -^nitrendo inaurarionem , consecrationem 

calix non amittit, ut communis est docìrina 

Theoìogorum, consequens videtur, ut consecrationem 

non perdat, si de novo inauretur; quemadmodum 

si Ecclesia consecrata denuo dealbetur , nova 

non eget consecratione. Superficies enim aurea, 

qua;

De Euebar ist ia . ijQ 

qua; recens calici adhibetur, fit sacra per conjunciionem 

cum calice consecrate, ut pars assuta lacero 

corporali, manet benedicìa ex c. unico de 

Consce. Eccl. 

64. Denique vestes sacra; amittunt benedicìionera, 

cum ita destruuntur, ut non possint nlterius 

deservire ad proprios uniuseujusque usus. Corporale 

v. g. dum fraclione, vel. diminutione redditur 

ineptum ad continendum honeste calicem cum 

patena; Alba, cum ab ea manica abscinditur; cingulum 

, cum ira rumpitur, ut neutra pars cingere 

possir ; stola cum non potest humeros operire ; & 

idem dicendum , si aliqua ejus pars scinditur, quamvis 

statini sarciatur, quia jam suam formam amisir 

. Secus antem si attritis aliqua pars assuatur, 

vcl manente parte principali, & sufficiente, altera 

anneéfatur, quia accessorium sequitur principale. 

Parker si stola, vel casula duplicata, facili separatione 

fiant dua:, quarum utraque apta sit ad Sacrificami, 

non perdunt benedicìionem . 

Nota : quamvis partes rei consccrata:, destrucla 

ejus forma, desinarit esse sacra;, non possunt applicati 

ad usus profanos, sed aut igne consummenda; 

sunt, aut ad alios Sacros usus adhibenda; ex 

c. altaris de consecr. V. alia apud Aucìorem. 

C A P U T VI. 

De Missic applications , & stipendio. 

65. Sicut solus Sacerdos ofTerre potest immediate 

Missa; Sacrificium ex tradita sibi a Christo 

potestate, ita ipsius est solum applicare ejus fruclum 

sive pro uno, sive pro pluribus, seu vivis, 

seu defunciis. Hinc valide applicat, etsi peccet, 

applicando contra voluntatem Superiorum ; est enim 

aclus potest-atis Ordinis, qua; potestà? a Supcriore 

non depender. Ita communis dottrina contra 

Scotum , & alios. Quod si Sacrificium nulli 

appiicetur, vel ei, qui non est capax, fruclus re» 

ma-

i8o Lib. VI. Trail. III. 

jnanet in thesauro Ecclesia;, vel cedit ipsi Sacerdoti 

, vel illis, pro quibus applicare debuit; ha:c 

enim creditur fuisse tacita ipsius.intentio . Hinc cum 

dubitatur in Missis gratuitis, an ille, pro quo applicator, 

sit capax, necne fruclus , consultius est 

sub conditione applicare vel pro ilio, vel pro nobis 

ipsis, vel pro aliis. In Missis vero debitis ex 

stipendio, debet pro ilio applicari, cui debetur; 

quod si ille sit incapax , pro ejus propinquis, vel 

pro iis, pro quibus fuerit ejus implicita voluntas 

ut applicaretur. 

66. Qu,est. s. Quatnam suffkiat applicano Missa; 

? R. sufficere habitualem, scilicet earn , qua; aiiquandiu 

habita est, & non est revocata ; ckhanc 

esse omnium praxim testatur Gobat; nec in re dissentit 

Concina ; quamvis enim- exigat intentionem 

virtualem, earn tarnen ita explicat, ut cum nobis 

consentiat. .4it enim , si quis accepit stipendia pro 

Missis viginti, & hodie celebrare incipit cum animo 

diebus sequentibus pro offerente celebrandi, tunc 

sufficere primam intentionem , licet earn diebus sequentibus 

alio distraclus non renovet. Ratio autem 

nostra est, quia applicatio Missa; se habet ad instar 

donationis verbalis, qua; semel fa cita valet, 

donec revocetur . Nec est eadem ratio in Sacramentis, 

in quibus intentio efficit ipsum Sacramentum, 

& re ipsa in illud influir ; quod non accidie 

in intentione applicationis Missa;, sine qua ex se 

fruclus oritur, & solum requiritur, ut alieni in particular! 

fruclus obveniat, 

67. Quast. 2. Quando fieri debeat applicatio ? R. 

1. opus non est, ut fiat in ipso sacrificio; sufficit 

enim, ut antea facia sit, & non revocata, ut dicium 

est, efsi postea de il I a non cogitet Sacerdos . 

Potest etiam fleti in ipso Sacrificio, saltern ante 

consecrationem, ut docet communis sententia, quam- 

•vis aliqui dicant sufficere, si fiat applicatio ante 

stimptionem, quod tarnen non probo. R. 2. si post 

consecrationem nulli fuerit applicata, non potest 

ulli postea applicari, & multo minus Stipendium 

ac-

De Eucharistie .. iSl 

accipi. Prodiìcit eniin effectum quando eristit sacrificium 

, nec vero effeflus ille suspenditur.. 

68. Quast. 5; An valeat applicano M'issa; sub 

conditione? R.. valere, si applicetur sub conditione 

jam implefa, v. g. ob intentionem , quam tiabuir 

Superior; non autem sub conditione futura contingente,, 

v. g. pro ilio, qui prius morietur, velsecundum 

intentionerm, quam quis crashabebit. Pariter 

neque valet si applicetur pro causa qua; adhuc 

non existit, adeoque jure meritefdamnata est a Paulo 

V. consuctudo applicandi Missam pro iis, qui 

primum Offerent Stipendium, tanquam pluribus nominibus 

periculosa , fidali um scandali s obnoxia, 

at que a -jet usto Ecclesia more nimium aberratisi 

69. Quast. 4,, An liceat Sacerdoti accipere stipendia 

pro Misse celebratione ? R. id licere, ut constat 

ex communi praxi, probata ab Ecclesia contra 

'Wiclefistas id improbantes. Nam ut ait D. Th, 

2, 2. q. lo. a. 2. Sacerdos non accipit pecuniam; 

quasi pretium consecrationis Eucharistie, hoc e~ 

nini esset simoniaçum, sed quasi Stipendium suasustentatìonis. 

Qua; consuctudo subrogara est ¡11 

locum oblatior.is panis,. & vini, & similium ,. quant 

fidèles faciebant, quoque ex parte cedebat in profecìum 

Sacerdorum , ut erudite tradir Eened. XIV", 

in lib. V. de Syn. ubi etiam c. Vili. Iegitur PP, 

Concili! Toler. ann. i52

I Pa Lib. VI Trat!. III. 

pendium, ut Sacrum faciat in tali die, différât in 

alium diem nisi causa sit justa differendi, ut ipse 

interpretari possit taciturn dantis consensum . Talis 

autem presumi nequir, cum daiur ad celebrandum 

pro graviter infirmo, pro vincenda tentatione, pro 

felici exitu negotii, etc. Quod si dantem pia sua 

intentione defrauda'', agit contra justitiam, & ad 

restituìionem obligatur . R. 2. reum esse gravis peccati 

, si diu différât, adccque non posse accipere plures 

Missas, quam*eas, quas celebrare potest intra 

tempus non longum, nisi aliud constet de mente offerentis. 

Ratio est, ne is, cui IVlissa debetur, frucìu 

interea privetur sacrifici!, & quia est velati quidam 

justifia; contrarius, quo alter se obligat ad dandairs 

eleemosynam, alter ad celebrandum juxta ipsius vcluntatem 

. Hinc S. Concilii Congregano pluribus decretis 

id veruit, & Innoc. XII. in Rulla, qua; incipit: 

nuper. Extat. antera decretum editum aucìoritate 

Urbani Vili, ubi prohibentur Sacerdotes plû 

tes eleemosynas manuale s accipere, quam eas, 

quibus intra modicum tempus possint satisfacere. 

71. R. 5. Illa verba modicum tempus non cranes 

uno modo explicant. Missis aliis opinionibus, non 

improbabiliter censet Lugo, spatiimv duorum mensiura 

non esse longum reputandum. Quamsententiam 

communem esse dicit Turnelius, eique subscribit. 

Alii limitant ad unius mensis spatium ex declaratione 

S.Cong. Concilii 1655, quam refert Rened. XIV, 

Notif. 56. Cerre in Missis pro defuncìis dilatio unius 

mensis merito gravis rc-putatur, utToutnelius 

ipse, Sporer, aliique consentiunt. Gum autem Misse 

plures aliqui Communitati celebrando ofleruntur, 

prosumi'.ur dantis esse voiuntatem , ut citius dicantur 

, quam si uni Sacerdoti omnes commendentur, 

sed in hoc maxime attendenda est voluntas dantis, 

& obligationes, quibus sir satisfaciendum. 

72. Quast. 6. Quale Stipendium pro M issa possit 

accipi ? R. ï. damnate sunt ab Alex. VII. proposiriones 

due, quarum prima dicebat : duplicatum 

Stipendium potest Sacerdos pro eadem Missa 

li-

De Eucharist au i85 

ini te accipers, applicando petenti partem etiam 

.ipsciaiissimam fruclus ipsimet celebranti corres- 

•txmdentem : altera autem hxc etat : non est contra- 

•justiiiam- pro pluribus Sacrificiis Stipendium accipere 

, Ö' Sacrificium unum off err e, ñeque etiam 

est contra fidslitatem, etiamsi promittam cum juramento 

danti siipendmm , quod- pro nullo a/io offeram. 

IL a. Stipendium justum Missa: esse iliud, 

quod prascriptum s :t vel a loci consuetudine -, vel 

a lege Synodaii, si adsit, vel abltipiscopo. Ita declaravit 

S. (Jong.. C. i5. Nov.. 1698. ur tradir Bened. 

XIV. Not if. 56'.. & ab eadem declaratum est, 

ut ipsetnet ait, Regidaribus standum esse tax,e Ordinari: 

juxt a morem regionis . Quod tarnen nihil 

prohibet, quominus fideles dare possiti? niajus Stipendium 

, si. velini. & Sacerdotes aeeipere,. nec 

possunt Episcopi proliiberc- ut decretuniest a Cong.. 

Cone. 16; Jan. 1649. contra Episcopum Listonensera 

teste eodem Bened. XIV. Not if. 56. Potest tart 

en Episcopus vetare, ne minus justo pretium acctpiatur, 

ne quodammodo vilescat Missa: Sacrificiurn. 

Cui prohibition!,, si fiat, parere debent Sacerdotes 

omr.es, etiam Regulares,' nisi grave Ms 

inde- crirctur incommodum , quia tunc praisumiuu' 

tacita venia Superioris - 

70. Quast. 7, 'An licitimi sit pacisci circa Mis» 

sarum eleemosynas ? R.. Negant aliqui apud Conci-nam, 

eo quod Cationes prohibeant pacía omnia, 

& conventiones circa Stipendium Missa: ex cap:fin* 

de pacìis . Communis tarnen opinio affirmat de patti 

s, qua: justum Stipendium non excedanr; quamvis 

enim illud non dettir ut prcrium Missa:, attamen 

cum tnbuatur ex justhia pro sustentatione Sacerdotis, 

ut docet D. Th., nihil officir, quod possit 

in pattum deduci. Cañones autem,. qui solent 

objici, intelligi debent de pattis illicitis, ut ait Roncaglia, 

de quibus etiam loquitur Trident.. Ses. 22^ 

prtescribens Episcopis , Ut importunar, atque Uli-berales 

eleemosynarum. exaóìiones, potius quam 

Postulat iones prohibeant.

idÁ Lib. VI. Tran. III. 

74. Si Testator non taxaverit stipendiura Missarum, 

standum est taxae per consuetudinem admissce; 

sin autem , taxandum est ab Episcopo juxta 

morem illitts loci, habita ratione haercditatis. Nec 

vero Procurator , vel Executor Testamenti, faciens 

celebrari Missas ubi minor esr raxa, potest excessum 

sibi retiñere ; turn quia turpem ex eleemosynis 

quantum facèret, turn quia nullum habet titu- 

Ium , quo lucrum illud sibi fetineat, cum nunquam 

dominium eleemosynarum sibi acquisierit. Viva in 

prop, damnat. ab Alex. VII. Roncaglia, Concina, 

alii. Ncque administratores Ecclesiarum possunt sibi 

retiñere uliam vel minimam portionem eleemosynarum 

ratione expensarum in Missarum celebratione, 

nisi alios non habeant reditus ; & tunc excederé 

non debent valorem expensarum, qucepro ipsomet 

Missaj sacrificio necessario sunt subeundae . Ita fert 

decretum Cong. C. confirmatum ab Innoc. XII. 

75. Non licet cuipiam partem stipendii dare Sacerdoti 

celebranti, & partem sibi retiñere, ut constat 

ex decreto Urbani VIII. & ex prop, damnata 

ab Alex. VII. dicente : Post decretum Urbani potest 

Sacerdos , mi Missa celebrando traduntur, 

per alium satisfacere , collato UH minori stipendio 

, alia parte stipendii sibi retenta. Quod si 

Jaicus sit, qui partem eleernosynre sibi adtribuit, 

Excommunicationis pcenas subit, si Clericus suspensionem 

ipso facto incurrit, ut decrevit Bened. 

XIV. in ep. Encyclica , incipiente: Quanta cura. 

Qui declarar non licere, etiamsistipendimi! sit majoris 

pretti, atque etiamsi celebrans consentiat. Excipit 

Roncaglia, Viva, Continuator Tournelii, & 

alti, si Sacerdos celebrans sponte, & oninino libera 

liter condonet excessum ; sicutenim pctcst totum 

remittere, sic & illius partem. Veruni hoc non est 

admittendum, si tu indices majus pretium acceptum, 

& Sacerdotem roges, ut remittat ; vel ab eo quadras, 

an consentiat; id enim videtur diserte prohibitum 

in pratfata Bulla Benedicci. 

76. Excipitur etism Beneficiarius, qui potest liei-

De Euchartstia, t85- 

cite committcre Sacerdoti celebratbncm SVHssa:, dcbitam 

pro Beneficio, tradito stipendio congruo jux» 

ta morem loci, ut constat ex decreto S.C. approbato 

ab Innoc. XII. in sua Bulla nuper. Idem licet 

Capellano amovibili, modo pro Capellania 

certi reditus sint annuatim constituti, & perpetuo 

Capellano assignati ; secus vero sì kv.jl'.smodi 

Capellano pro qualibet Missa celebranda certa 

detur eleemosyna , Ita- declaravit S. C. Martii' 

1725. JNec vero prohibitum est Sacerdoti,. accipienti 

Stipendium pro Missa crastina die celebranda, 

rogare alium , ut eras pro se celebret, obligando 

sese vicissim pro ilio alia die applicare, licet pretium 

utriusque Missa; sit inacquale; hoc enim solum 

est permutare applicatiotiem, seu intentionem 

Missarum, quod in usu positum est edam apud viros 

pios, & meticulosa: conscientire. 

77. Quast. 8. An qui tenentur celebrare ratione 

Benefica, seu capella:, possint accipere novum Stipendium 

, Sc eadem Missa utrique obligationi satisfece 

re ? R. si in ereclione Benefica cautum sit, celebrantem 

non teneri ,ad applicationem Sacrifici! 

potest accipere Stipendium, & pro dante applicare.; 

nequit vero, si in fundatione vel nihil omnino, vel 

contrarium sit expressum.. Imo celebrans tenetur 

applicare pro anima testatoris,. quando in fundatione 

nulla sit adjecla declaratio, ad cujus suffiragium 

Missa sit applicanda-. Ita ßened.. XIV. Not.. 

56. ex. pluribus declarationibus S. Cong.. Concilii, 

qua; idem decrevit circa Capellanos Monialium, 

CS' Confraternita tum, qui celebrant, ut Con fratres 

, vel Moniales satisfaci/int pracepto audien** 

di Mi ss am. Qua; obligatio cessabit eo tempore, 

quo absque ipsorum culpa capitale dotis assignata; 

otiosum est, & infruftiferum . Ita constat ex decreto 

S. C. 1686,. confirmato anno 17öS. An autem 

dari possit prcescriptio circa Missarum onera, 

disputant Theologi, sed negans sententia videtur 

magis consona Trid.. Sess. 24. de Refi c. 5. 

78. Quast. 9. Quando Parochus teneatur Sacri»

185 Lib. VI. Traci. III. 

ficium applicare pro populo? R. Bened. XIV. in 

ep. encyclica 1704. qua: incipit: Cum semper, declarat 

i. Parochos omncs, si ve Ssculares. sive Re- 1 

gulares, ant eorum Vict rios teneri saltern diebus 

testis Missam parochialem pro populo app'icare . 2. 

nomine diei festi inteliigi Dominicas omnes,. & a- • 

liös dies, in quibus populus Missse interesse debet, ; 

licet possit postea operibus servilibus vacare. 5. 

Hoc decretimi ccmprehendere Parochos, pinguibus 

reiikibus destitutes. 4. Permittit Episcopis, ut cum 

Parocho valde paupere dispensent ad arcipiendam 

eleemosynam in die festo, modo intra eandem hebdomadam 

Miâs omissas populo applicer. Deinde 

decern it, ut Mi ssa Conventualis, que singulis diebus 

canitur a Clero, pro fienefacioribus Ecclesiarum 

applicetur • non esse tarnen Obligationen!, nisi 

aliud ferat consuctudo, applicare pro ipsis secundam 

Missam Convcntualem, modo In Memento 

Dcfunfteium fiat ipsorum Commemorano „ 

7Q. Quoad locum, tempus, intentionem, & qualitatem 

Missa: dicendo, standum est menti dantis 

Stipendium, ita ut graviter peccet, si aliter faciat 

sine causa, aut sine dispensatione . Non censetur. 

a ut em peccati reus Bene*ficiarius, aut Capellanus, 

qui pro se, am'pro alio ter, aut quater in anno 

celcbraverit, nisi contrarium in fundatione sit expression 

. Nec in morbo tenetur ah'um substituere, 

nisi diuturnus sit v. g. uhra dies quindecim. Reductio 

autem Missarum hodie reservata est Sedi Apostolicx 

ex decreto S. C. juxta Urb. VIII. &Inn. 

XII. dec'arationem . Alia circa Missarum stipendia,, 

imminutionem , &c. yide apud Auclorem . 


De its , quie ad ceiebrandum requiruntur . 

80. JLLx Rubrica Missalis Rom. requiritur in prim's 

altare consecratum ab Episcopo, ve' saltern 

ara lapidea ab Episcopo consecrata, que possit cali-

De Eucbayuìid . 387 

jicem cum patena continere. Potest ata consecrart 

ab Abate Privilegium habente, ut habere etiam ad 

Ecclesias alienas Abbates Reguläres , censer ßarbosa 

cum aliis es declaratione Cardin.. &. privilegio Innocentii 

III. Hoc altare ex eadem Rubrica opeiieivdum 

est ttibus mappis, sive tabuhs roundis, ab 

Episcopo,, ve! alio haoente potestatem benediclis, 

superiori saltem oblonga,. qua; usque ad terram 

pertingat ( quod tarnen hodie non est in usu ) aliis 

brevionbus, & mappa duplicata. Haclenus Rubrira 

Missalis 

81. Quast. 1. Quale pecca tum sir, sine aitar/.. 

& sine mappis benediclis consecrare ? R. altare, 

in qao sit lapis consecratus, sub. mortali requiritur, 

ut omnes fatentur. Mortale quoque est sine 

itila mappa celebrare, ut DD. communiter docenf, 

quamquam , ut bene animadvertit Concina , nulli:erit 

culpa, si gravis intersit necessita? ceiebrandi. 

Cum duplici tantum-- mappa sacrum facere,. non 

cxcedit culpam venialem ,. etiamsi tanta-non sit nccessitas. 

Idem dici, si mappa; non sint benedilla;;, 

quod nec erit veniale, si justs causa excuset. Kt 

quamvis in c. de contee, mappa:, & corporale debean 

t esse ex Imo confetta:, possunt rame-n fieri 

ex cannabe, modo sint munda;, quia non differunt: 

quoad substantiam. Porro corporale debet esse benedicìum 

, uti & palla , & purificatorium ; quamquam 

de purificarono multi afftrment, non indigere 

benediefione, prxsertim cum in benediflionibus 

non reperiatur peculiari? benediéìio ipsius. 

82. Quast.-).. Quales requirantur vestes sacra; ad 

celebrandum ì R. requiri vestes ab Episcopo benediclas,. 

nempe amictus , albani, manipulum , ein» 

gulum , stolam . & planetam , seti casulam ; quas 

tarnen sufficit, ut benedicìa sint ab Abbate, vel 

alio Pradato , habente Privilegium , ut certe habent 

Mendicantes pro suis Ecclesiis Et quidem sìneuliis. 

sacris vestibus celebrare, nunquam licer, ne irigravi 

quidem necessitare, essetque gravis irreverente 

aliter peragere. Idem dico de aliis vestibus, qua*' 

ma.»

iS8 Lib. VI. Trail. III. 

majores cHcuntur : an autem justa , & gravi causa 

intercedente possit Sacrificami peragi sine cingulo, 

vel amiflu v. g. disputant AA. & utraque opinio 

est- probabilis. 

83. Color vesrium debet esse conveniens officio, 

& IVIissas diei, ut praescribitur in llubricis, secundum 

usus Ecclesia; Romana;. Qua; rubrica, ut alia; 

ad Missam perrinentes, est praecepriva, quicquid 

nonnulli sentiant. Sed ut notat Sporer, non 

oblis,at sub gravi, nisi scandalum intersit, ut certe 

foret, si in die Paschatis, vel alio festivo cclebraretur 

cum nigris vestibus. Color autem flavus, 

sive croceus cum alio quocumque colore comparatur, 

cum omnes ad illuni concurrant. Ita Meratius, 

& a'ii. _ 

84. Qwest. 5. Quid notandum est super calicem, 

& patenam? lì. mortale est sine calice, & patena 

celebrare, & quidem ab Episcopo, vel ab alio potestatem 

habcnte censecratis. Calix autem, ait Rubrica 

Mi csa'is R. debet esse vel aureus, vel argenteus 

, aut saltern habere cup pam 'argent e am 

intus ìnauratam , fj> simul patenam intus inauratami. 

In alia autem rubrica dicitur, posse esse 

stanneum, non vero vitreum , vel aereum, scilicet 

cogente paupc-nate. De cetero non potest excusari 

a culpa venia 1!, qui celebrar in calice non inaurato, 

ut dicuuv I :: , & Tournclius. In aliquibus 

autem Germania: Kcclesiis paup.rculis in usu est 

calix 'c~ei)~ inaura.us, teste Holzman . Disputant 

hie Theologi, an 'aüx , & alia remaneant benediòìa 

, si quis in illis sacrificet non benedicìis ? Res 

esr omn ; n;i dubii , proindeque standum est praxi, 

& c-.usuetu-lini Ecclesia:, que non permittit celebrar; 

"M :s ram nisi cum paramentis consecratis, aut 

be-c•liéìis. 

85. Q-'.iest. 4- An liceat celebrare in altari, ubi 

non sit imago Crucifixi ? R. neg. ex Missali Rom. 

& ex decreto Cong. Rimimi. Et quidem haec non 

debet esse adeo tenuis, & exigua, ut oculos popuit 

adstantis effugiat, sed statui debet inter candela-

De Euchartstia . i8g 

bra, efiam cum expositum est SS, Sacramentum. 

Nec sniticit imago solum depicla, aut sola Crux, 

sed crux cum statua Crucifixi. Excipe, si in altari 

sit jam statua magna Crucifixi, aut imago magna 

enarri depiéta, ut reftrt Bened. XIV. in Const, 

Jccepìmus 16. Jul. 1746. Non ausim tamen danniate 

peccari gravis Sacerdotem, sine Cruce ceiebraniem, 

ut docent Suarez, Tournelius, & alii 

plurimi centra paucos. 

86. Quest. 5. Qualiter lumen ad Sacrificium requiratur 

? Duo lumina, eaque cerea ex consuetudine 

rrqulruntur• Celebrare autem sine nllo lumine 

nunquam licet, quacumque urgente necessitate. Si 

autem ista sit gravis, porest celebrala cum uno tantum 

lumine, vel cereo, si haberi possir, vel ex 

sebo, aut oleo. Extra necessitateti] autem gravem 

non licer celebrare cum uno tantum lumine, quamquam 

preciso scandalo, non esset peccatimi nisi 

veniale, modo lumen sit ccreum. Esset tamen gravis 

irreverenti?, celebrare sine manifesta necessitate 

cum lumine ex oleo, vel sebo, quamquam aliqui 

exctisent a mortali ita ex dc'votione sacrificameli!, 

quibns subscribit Suarez, loquendo de oleo. 

87. Bcquiritur etiam IVIissale, ut memoria; fragilitati 

consulatur ; adeo ut cum facultas Sacerdoti 

cKcutienti conceditur ad faciendum Sacrum de B, 

Virgine, & in diebus ferialibus pro Defunclis, apponi 

soleat c'ausula : si non sit omnino cecus, & 

memori te? non reciiet. Nihilominus potent Sacerdos 

ob debilitateni visus mrmoriter recitare, modo 

non sir pericu'um crrsndi-, sed c.b revcrentiam opottet 

Missale in altari co'locare. Denique sub 

mortali necessanus est Minister, & quidem masculus 

ex e. 1. de cobub. C/er. & ex Missali Boni. 

An autem in gravi necessitate, v. g. dandi Viaticum 

liceat sine .Ministro celebrare? afiirmatit Suarez, 

Lugo, & alii communiter; & Tournelius addir 

icl quoque fiere, ut populus praxcpro Missaj 

satisfaciat. Nec vero prohibitum est, ministrante 

citea altare viro, qui nesciat «spendere, moniales

»go Lio. Vi. Traci. ìli. 

eboro respondere. Onod si rcepta Missa, maxime 

•si facta sit oblatio, discedar Ministcr, poterit Sacerdos 

solus prosequi Sacrificium-. 

83. -Quasi. 6. An iicear celebrare capite Cooperto 

? lì. neg. ex c. nuilus de Cons. dist. i. ubi di- i 

citar : Nulius Episcópits , PresLyter , atti Diaci- , 

nus pras'umat velato capite altari Dei assistersi 

Accedir prreceptum Urbani Vili, inMis. Rem. Ne- \ 

mo aucisat uti pileoio in cchbta'tiontMiss.-,?, sin; 

exprcssa licentìa Sedis Apostolica. Erit aiirem 

gravis irrevcrentia totani JVIissam capite cperto dicere 

; non l'ero si usque ad Canonem , seciusoscandalo. 

Hinc damnanda non est consuetudo aliquorum 

iocorum , ubi ob nimiu'm frigus, vcl ob 

seneclutem, aliumve morbum . adstantibus notimi,' 

Sacerdos cum pileoio celebrar, secluso'Canone, ut 

animadvertit Bened. XIV._ de Sacrif. M'issa lib. 

i. c. 7. & 9. ÌNon licet Missam celebrare cum cesarie 

fifla, vulgo permea, ex decreto S. Jìituum 

Cong. sine expressa facilitate Sedis Apostolica, ut 

tìeclaravit Iniioc. XI. decreto 21. Matti! 1689. ubi 

sanciturn fuit, non posse Episcopo*, & Nuntìos 

Apostolicos concedere iiceniiam Sacerdotibus ejusmodi 

coma* in atìu celebrationis gestand't. Decretimi 

est etiam, ut'Sacerdos celebrans utatur calceis. 

Rubr. Miss. Rom. 

Sg. Qua st. 7. Quale sit pe'ccatum aliquid in Mìssa 

ex pratreriptis oinittere? R. ea pni'termittere, 

qua: pernnent ad substantiam Sacrificii, esset grave 

peccatum , v. gr. oblationem hostice , vel calicis, 

verba consecrationis, &c. Item ea, qua: specìant 

ad integritatem Sacrificii, ut infusionem aqure, vestes 

Sacerdotales, & similia , qttre continent materiam 

gravem . Ritus autem , vel orationes aliquas 

relinquere, potest esse veniale peccatimi ratione levitatis 

materia?. Tale erit V. gr. cmittere orationes 

dici solitas dum Sacerdos se induit, item Gloria, 

vel Credo, & in Canone nomen aiicujus Sancii, 

a'iquan: : Coìlerìis, vel Orationibus minus prin- 

• .'ipabb'.'.s. der.iq'te partes alias Missa? extraordinarias, 

qua; 

I

De Eucharistia. ïQl 

qua: non semper dicuntur ; parlter mutuare verbum 

aiiquod, salvo sensu. & secluso scandalo . Erit autem 

mortale, nisi excusct inadvertentia, relinquere 

Episrolam , Evangelium, Orationespracipuas, fraflionem 

hostia;, Se illius mixtionem in sanguinem , 

purificationem Calicis, & similia , qua; continent 

mareriam ex se graven:. 

90. Circa ritus Missa; extat Bulla S; Pii v. ubi 

dicitur: Mandantes, & omnibus distriate preci' 

piente s in virtute S. obedientie, ut Missam juxta 

ritum, modum , •& normam in M'issati prall 

riptam décantent, ac te gant. Hitic probabiliter 

muiti docent graviter peccare Sacerdctem , qui nimis 

festinanter, St absque debita reverentia Sacrum 

peragit, turn quia non potest non ométtere caeremonias 

aliqaas ab Ecclesia prajscripras, rum quia 

etsi omnino non omittat eas non prtestat cum reverentia 

, & .gravitate, quam postulat maiestas Sacrifiai; 

tum der. que ratione scandali, quod populo 

praibemr. Quantum autem temporis spatium impendi 

oporteat, non est facile definire, cum alü 

sinr aliis rardiores tum in pronuntiatione, tum in 

gestions, •& atfionibus. Bencd. XIV. riot if. 54. 

ait, Missam nec debere esse breviorem triente , nec 

hora dimidia longiorem . Itaque a gravi peccato 

non facile excusatur Sacerdos, qui infra quadrantem 

cam absolvit ex rationibus nuper adduclis. 

91. Quest. S., An, ck quaìe sit peccatimi, aliquid 

addere, vel mutare? K. t, a'ìquid addere animo 

introducendi ritus novos, est mortale peccatum, 

sicut St novas addere publicas preces in Missa 

saltern solemni. -Ex devotione tarnen privata 

collectas addere, non est nisi venialis culpa; imo 

& nulla erit, si gravis sit causa, vel nécessitas. 

Mutare Missam , & imam pro alia legere sine gravi 

causa non licet; non erit tarnen gravis culpa, 

secluso contempru, vel scandalo, a" quo difficile 

excusari potest qui 111 diebus vcritis celebret Missam 

pub'icam Votiva, aut de Requiem, nisi ob graves 

causas. Quibus autem diebus id liceat, vide"àoud 

Au-

192 Lib. VI. Tract. TIL 

Aucìorem, qui & rationcm eas celebrandi doce't., 

& plura affert decreta S, Congreg. ad Missas speclantia. 

T R A C T A T U S IV-. 

De Sacramento Poenitentiic, 

Poenitentire nomine aiiquando intelligitur specialis 

virtus, inclinans nos ad docendum de peccatis, 

& pro eis Deo satisfaciendum.. Isumeratur inter 

species Justitiar commutativa;, cjusque actus 

precipui sunt dolor, & satisfaftio. Hie a nobis 

accipitur pro, Sacramento Pcenitentia:, a Christo Domino 

insaturo ad delenda peccata post baptismum. 

conimissa . Pcenitentia quidem ut virtus fuit omni 

tempore necessaria necessitate mcdii ad salutcm; in 

lege autem Evangelii est eodem modo necessarium 

Pcenitentia;'Sacramentum, saltern in voto ex Trid, 

Sess. 14. c. 2. dicente: Est autem hoc Sacramentum 

Pcenitentia; /apsis post baptismum ad saluterà 

necessarium, ut nondum regeneratis ipse baptismus. 

C A P U T I. 

De essentia Sacramenti Pccmtentiis. 

\.Quest, i. Quamam est materia remota Irajus 

Sacramenti? R. 1. materia suffìciens, & necessaria 

esr ornne peccatum mortale post baptismum 

commissum . Hinc peccatum originale excluditur 

ab hujus Sacramenti materia... Atque hie obiter 

nota, damnatam esse ab Alex. VIII. prop, 

istam : homo debet agere tota vita pcaitentiam 

pro peccato originali. Sunt etiam materia remota, 

& necessaria confessionis, peccata commissa in ipsa 

baptismi susceptione, ut & peccatum, quod 

vocant, fi&iom's , dum quis suscipit baptismum in 

peccato lethali, & sine dolore de ipso . Ita communiter 

DD. cum S. Th. & Bonaventura, quibtis 

fa vet Aug. rclatus in c. de Consce, ubi ait: tunc 

valere incipit ad tahitem baptismus, cum dk

De Sacramento J?xnitsntut • ipp 

fielio veraci confessione recedit. Quamquam ahi cum 

Glossa interpretantur confessionem de sola cordis coniritionc, 

& eodem modo D. Thomam interpretantur. 

2. R. 2. Materia remota, sufficiens, & non ne 

ecssaria hujus Sacramenti sunt omnia peccata vénialia, 

post baptismum commissa , atque edam 

mortalia, olim rite confessa, ut docet docìrina 

communis TT. cum D. Th., Suarez, & aliis passim 

. Et deducitur ex Extrav. i. de priv. in fine, 

ubi Bened. XI. air: Licet de necessitate non si> 

iterum eadem confiteri peccata, tarnen ut eorundem 

peccatorum itereiur confessio, reputamus salubre 

. Et hoc est praxis communis fidelium, qui 

ad dolorem facilius excitandum, 8c ad materiam certain 

in confessione apponendam , solent post veniaiia 

aliqua confiteri de peccato aliquo gravi jam 

confesso. Quam vis enim peccatum , quod semel est 

rite confes-sum, deleturn sit, nec possit amplius deieri 

; per Sacramentum tarnen confertur gratia es 

se deiens peccatum, etsi ex accidenti illud in ablu 

secundo, ut ajunt, non deleat. 

5. Quast. i. Quaenam est materia proxima Sacramenti 

Pcenitentio ? R. sunt aclus pcenitentis, scilicet 

contvitio , confessio, & satisfaccio. Constat 

ex Trid. Sess. i4. Can. l\. Si quis negaverit ad 

integram, & perfeblam peccatorum remissionem 

requiri tres atlus in poenitente , quasi materiam 

Sacramenti Pcenitentia , videlicet Contritionem , 

I. onfessionem , & satisfatlionem , qua tres pcenitentia 

partes dicuntur , anathema sit. Porro Contritio 

, & Confessio sunt partes essentiales ; aciualis 

vero satisfaccio solum est integralis, ut patet in 

a:groto,qui ratione destitutus, solet absolvi absque 

satisfacYione ; hujus tarnen votum, seu propositum 

nccessarium est ad pcenitentiarn. 

l\. Quast. 5. Quenam est forma hujus Sacramenti 

?_ 11. verba ilia: absolvo te apecca'is tuis. Sum, 

qui velini, ad essentiam formo solum pertinere ea 

verba: absolvo te, cum ex circumstantiis satis de« 

termmentur ad absolvendum a peccati?, Aiutarne* 

Lig, Comp. Tom. II. I, id

«94 Lib. VI. Tma. IV. 

id probabilitcr negant sufficcre, adeoqne in praxi 

standum est secunda: sentcniire, licet forte minus 

probabili, ut animadvcrtunt Salmant. , Roncaglia, 

& alii. Omnes tarnen fatentur ea verba pertinere 

sd integrità)cm formai,-adeoque sine gravi culpa omitti 

non posse. Quamvis autem verba ego, & 

it'.is sint de pracepto, sine i 1 lis tarnen valide absolvitor. 

Secus autem, si taceatur verbum te, quoti 

reum exprimit, estque de essentia sentential judicialis, 

qnalis est absolutio Sacramentalis. Cetera verba, 

qua; prascedunt absolutionem, in gravi necessitate 

omitti possunt, sine hac tarnen ea tacere , slcut 

& sequentia Passio Domini N. I. Christi, &c. erit 

solum veniale. Mortale tarnen est relinquere ilia verba: 

in nomine Patris, & Filii, & Spiritus S. Amen. 

5. Quast. 4. Quamam sunt verba ex Rituali R, 

a Sacerdote in absolutione adhibenda ? R. Sacerdos 

audita Confessione, & injuncta pcenitentia dicere 

prius debet: Misere at ur tui omnipotent Deus, 

& dimissis peccatis tuis perducat te ad vitam aiernam. 

Deinde dcxtera versus pcenitentem elevata 

dicat : Indulgentiam , absolutionem , & remissionsm 

peccatorum tuorurn tnbuat tibi omnipotens & 

mlserìcors Dominus . Amen . Dominus noster Jesus 

Christus te absolvat, & ego auBoritate >.psius 

te ab solvo ab omni vinculo exiommumcationis 

, suspensionis , & interdiBi , in quantum possum 

, & tu indiges. Leinde ego te absolve a peccatis 

tuis in nomine Patris, & Fila, & Spiritus 

S. Amen . Passio D. N. I. Christi, merita B. 

Maria V irginis, & omnium SanBorum , & quicnuid 

boni feceris, Ce? mali sustinuerìs , sit tibi 

in remissionem peccatorum, augmentum grana, 

& pramium vita aterna . Amen . Si pcenitens sit 

Jaicu'S, omittendum est vetbum suspensionis, ut 

monet idem Rituale Romanum . 

6. Quast. 5. An valeat absolutio collata per fermami 

deprecatoriam : absolvat te Deus? R. sunt 

plures anclores contendentes ea forma Ecclesiam 

asam fuisse usque ad sasculum XIII., eamque etiam

De Sacramento Paemtenda . ig5 

jam hoiiicdum vigere apud Givccos. Ita Toartielius, 

Marlene, & alii. Scd id neganr ali; multi, estque 

communis sententiaTT. invalidam esse omnino forinani 

deprceatoriam , cum Christus Dominus expresserit, 

hoc Sacramentimi institnens, a Sacerdote, 

tanquam Judice sententiam esse ferendam : Quorum 

remiseritis peccala, remittuntur eis. Joann. 20. 

Et a Trid. definiium est, formam debere esse indicativam 

: ait enim Sess. i4. c. 5. Docet S. Synodus 

, Sacramenti Poenitentia formam , in qua pre 1 * 

eipue ipsius vis sita est., in illis Ministri verbis 

posit am esse : Ego te absolvo, &c. Quibus 

quidem de Ecclesia S. more preces quadam laudabilìter 

adjunguntur . 

7. Quast. 6. An forma absolutions necessarie» 

sit voce proferenda ? II. affinn. cum D. Th. Suario, 

& communi. Unde Clemens Vili, proscripsit propositionem 

dicentem: Licet per litteras, vel internanti 

um Confessarlo absenti sacramentaliter confileri, 

& ab eodem absente absolutionem obtinere. Invalida 

est ergo absolutio data pcenitenti, qui non sit moraliter 

praesens confessarlo, ita ut audire possit vocem 

Confessarli, more communi hominum loquentis 

, quamvis necesse non sit, ut re ipsa illam audtat. 

8. Quast. 7. An valida sit absolutio sub condirione? 

R. 1. invalida est absolutio collata sub conditio 

ne de futuro, v. g, si restituerzs, ego te absolvo 

. Ratio est, quia absolutio nullam vim habet 

, donee impleta sit conditio ; nec vero est in 

potestate confessarii suspendere effeclum Sacramenti 

, quod ex se producit id quod significat; significar 

autem effèclum de presenti. R. 2. valida est 

absolutio, qua; datur sub preterita, vel presenti 

conditione, quando ilia praesens est, vel impleta, 

tunc enim effeclum non suspendit : sic DD. fere 

omnes. Est tarnen illicita absolutio sub rondinone, 

nisi gravis sit necessitas ita absolvendi, cum 

sit contra reverentiam Sacramenti, & contra generalem 

consuetudinem in re gravi. Erunt autem 

causa; justs conditional absolvendi 1. si Sacerdos 

pru-

üb., vi. Traa.. IV. 

prudenter dubitet, an moribundus vivat, necne , 

vcl sentiat, aut sit rite dispositus. 2. si Gonfessarius 

dubitet, an habeat Jurisdictionen!, & sit nécessitas 

confitcndi ; tunc autem debet pœnitenti manifestare 

ratiunem dubitandi, ut si IIle re vera Jurisdictionen! 

non habuerit, sciât pcenitens se noir 

esse absolutum, adeoque iterare debere confessiojiem 

lethalium . 5, si urgear nécessitas suscipiendi 

Eucltaristiam ; quam tarnen pcenitens suscipere non 

potest, nisi prudenter credat se esse dispositum jux- 

;:a prseceptum Apostoli, 4- cum dubitatiti-, an puer, 

tvel semifatuus sint rite parati, prtesertim in pericuìo 

mortis, & tempore Paschali . 

C A P U T IT. 

De Contrit ione . 

9. \/u

De Contrit ione . Ity'f 

Io mortis, & quidem etiam si confessi fuerint peccata 

sita cum dolore attritionis. ïtaSuarius, aliiqiie 

ex iis, qui defendunt attritionem sufficere ad Sacramentum 

Poenitentise ; quia ratio diftat, ut eo tempore 

, quo defettus est irreparabilis, quisque sequatur 

viam tutiorem ad attentami saluterà, qualis est 

perfetta contritio. Prater mortis articulum est etiam 

obligatio eliciendi contritionem, quoties quis vult 

administrate, vel suscipere Sacramenta-, & versatur 

in peccato lethali, nec voluntatem babet, vel facultatem 

confitendi. 2. in gravi, & vehement! tentatone 

, qua: aliter non nisi segre vinci potest. 5. 

quando quis se exponit periculo cadendi in nova 

peccata lethalia, nisi conteratur ; & ideo aliqui contendunt 

dilationem longam contritionis post commissum 

mortale , novum esse peccatum lethale ; sed 

alii plures repugnant, 

11. Quest. 3. An ad jusrificationem impetrandam 

necessarii sint ad singula peccata singuli aftus dòloris? 

R. neg. cum D. Th. opusc. de Ver. q. 27. art, 

5. cui consonar dottrina-Catech. Rom. §. 3. & conformis 

est fidelium praxi, qui uno contritionis afttr 

omnia sua peccata detestantur . Qa£ detestatici cum 

fiat ex motivo universali, pugnante cum oinni peccato, 

in vistine ad singula refertur, & singula u> 

testatur . 

12. Quest, 4- An ad Confessionem prater dolorem 

requirantur alii attus virtutum ? R. requiri attus 

fidei, & spei, veluti dispositiones ad justifìcationem 

; sed non est opus, ut pcenitens expresse, 

& réflexe hos aftus eliciat; cum enim quis ad Confessionem 

rite paratus, & dolens accedit, proculdubio 

credit, ck quidem explicite, atqut explicite sperat, 

virtute Sacramenti remittenda sibi peccata, 

quamyis réflexe hos attus non eliciat. Ita De-Lugo 

conciliât utramque opinionem , alteram negantem , 

alteram asserentem necessitatem aftus-espliciti fidei, 

& spei ad justifìcationem. Atque idem est dicendumde 

voto confessionis, sine quo peccatum non remittitur 

, seel in ipsa contatone conttnetur.

¿98 Lib. VI. Tra8. IV. 

io. Quast. 5. Qualis esse debeat dolor de peccata 

in Sacramento PoenitentÙE ? II. formalis, supernaturalis, 

efficax , & universalis respeélu mortaìium 

. Ac primo quidem debet esse formalis, hoc 

est, expressus animi dolor de peccato commisso 

cum proposito non peccandi de cetero. Hinc non 

sufficit dolor mere existimatus, nec solum desiderium 

doloris, idque etiamsi solum confitearis venialia; sed 

opus non est, ut dolor sit de omni veniali, sed 

sufficit de uno dolere formaliter : imo si confitendo 

venialia, confitearis etiam peccatemi aliquod grave, 

jam remissum, hoc pot.st esse materia certa 

confessionis, & doloris. 2. supernaturalis, hoc est, 

ex motivo supernaturali, per auxilium gratise, ex 

Conc. Trid. Sess. 6. can. 5. Unde qui doler tantum de 

peccatis propter infamiam , aut alia mala temporaìia, 

non rite confitetur; in quo ignorantia non excusat, cum 

deficiat pars essentialis constituens Sacraincntum . 

Debet esse quoque universalis de omni mortali, 

nondum remisso , ex Conc. Lat. u. c. 22. Nam 

cum gratia sii remissiva ornnis peccati, nec possit 

unum mortale sine altero remitri, contritio valens 

ad remissionem peccatorüin, debet se ad omnia extendere 

propter motivum omnibus commune. 

i4- Denique dolor debet esse efficax, ita ut excludat 

omnem affectum ad peccatum grave, & includat 

propositum ulterius non peccandi. Ita Con. 

Trid. Sess. i4- e. 4- Ad liane efficaciam pertinct 

voluntas vitandi omnem occasionem peccandi, & 

adhibendi remedia a Confessarlo injuncìa ad viiandum 

peccatum . Talis autein debet esse afiéctio 

pcenitentis, ut paratus sit omnia potius mala 

, & mortem ipsam perpeti, quam rediré ad peccatum 

; & hoc est, dolorem esse appreriative summum, 

quamvis opus non sit, ut exterius sit sensibilis 

per suspiria, lacrymas, aiiaque externa signa 

; cum dolor sit internus, & in corde sedem 

suam habeat. 

i5. Quast. 6. An ad Sacramentum Pcenitentia; 

requiratur contritio, vel an suíficiat attritio? Certuni

De Contrit ione . rQQ 

timi quidcm videtur non requiri coniritionem cha» 

ritatc petfecìam, qux justiricet extra Sacramentimi, 

cum illud sit Sacramentimi mortuorum, adeoque institutum 

sit aChristo ad fidèles Deo reconciliandos, 

ut lequitur Tridentinum Sess. i4. Can. ?.. Id tamen 

nunquam haberet locum, quia Sacramentimi semper 

illos invenire deberetDeo conciliatos per charitatem. 

Quaestio igitur solum est, an ad Pœnitentiam in 

Sacramento precedere debeat dolor de peccato es 

motivo charitatis predominantis, quantumvis remisse 

; an vero sufficiat dolor supernaturalis ex metu 

géhenne, aut pcenarum, vel amittende beatitudinis, 

cum spe venie a Deo obtinende. Cum versemur in 

questione, ab Ecclesia habienus non definita , jure, 

ne merito Alex. VII. sub pœna excommunication 

ms lata senteniiee, Sedi Apostolica reservata, 

praceph cunblis, & singulis fidelibus, ut... no» 

audeant alicujus Theologica censura , alteriusve 

injuria, vel contumelia nota taxare alterutram sentent 

iam, sive negantem necessilatemaliquis dilettilonis 

Dei in prafata attritione , ex metu gehenna 

concept a , qua badie Inter Scholasticos communier 

videtur, sive asserentem diEla dileElionis necess-'.tatem, 

dome a S. Sede fuerit ali quid bac in re dì' 

finit um. Bened.XIV. c. i5. /. VII. de Syn. Diœc. 

Jatn vero prò contritione ex charitate predominante 

stant Merbesius , Habert, Juenin , Antoine , 

Concilia, & ahi. Pro sufficienria tamen attritio- 

.nis pugnant illustriores ex antiquis Theologis, ut 

ait Gonetus, & plurimi ex recer.tioribus, inter 

quos Roncaglia vocat eam sententiam moraliter certain 

, Cardinalis De-Lugo ait , contrariam posì 

T'rid. non esse amplius probabilem. Ait enim Trident. 

Sess. i4- c. 4- Docet praterea, etsi contritionem 

hanc aliqttando charitate perfeBam esse contingat, 

kominemque Deo reconciliare, priusquam 

hoc Sacramentum at~ìu suscipiatur, ipsam ni.brlominus 

reconciliationem ipsi contrìtioni sine Sacramenti 

voto, quod in Illa includitur, non esse 

adscribendam ; Marti vero contritimem imperfe- 

Slam,,

aoo Lib. VI. TraSi. IV. 

•Sam, qua attritìo dicitur, quoniam vel ex tur* 

pitudinis peccati considerations , -veI ex gehenna , 

vel poenarum metu commumter concipitur , si voluntatem 

peccandi excludat cum spe venire , dec/arat, 

non solum non lacere hominem bypocrìtam, 

&• magìs peccatorem ; verum etiam donum Dei 

esse, & Spiritus S. impulsum, non adhuc inhabitantis, 

sed tantum moventis, quo poenìtens adjutus 

viam sibi ad pcenitentiam par at. Et quamvis 

sine Sacramento Panitentia per se ad justificationem 

perducere peccatorem ne que at, tamen 

eum ad Dei grati am in Sacramento Pcenitcntiie 

impetrandarn disponit. 

17. Et quamvis concilium non dicat sufficit, sed 

tantum disponit; imo post inagnam disceptationem, 

Pallavicino teste, verbum disponit substitittum 

fuerit voci sufficit, qui antea in decreto posita 

fuerat; id tamen non favet Adversariis. Idem 

enim utrumque re ipsa significat, ut alt Gonetus ; 

nam Concilium certe non loquitur de disposila remota, 

cum attrito etiam remote disponat extra 

Sacramentum , sed: de proxima disposinone. Quod 

patct ex illis verbis : Et quamvis sine Sacramento 

per se ad justificationem perducere nequeat, 

&c. ergo cum Sacramento perducit. Alias si de remota 

tantum disposinone Synodus Intellexisset, ineptc 

protulisset, quod attritio quamvis sine Sacrajnento 

nequeat justificare, tamen cum Sacramento 

ad justificationem disponit ; sed potius dicere debuisset, 

"attritionem sine Sacramento quidem non 

disponere ad gratiam impetrandarn, disponete aurem 

cum Sacramento, Nec potest aliter decretum 

Tridentini intelligi, inquit Corduba, insignis Theologus, 

qui Synodo Tridentino intetfuit. 

18. Confirmatur ex eodem Tridentino loquente 

de contritione, tanquatn materia, vel quasi materia 

proxima Sacramenti Pcenitentis, eamque dividente 

in perfectam, & imperfecìam ; ergo utraque 

est proxima materia, vel quasi materia Sacramenti, 

adeoque ipsius proxima disposino. Hinc eadem

De Contritions. 2oi 

Si SynoJilS C. 4- snbdit : quamobrem falso quidam 

calumnìantur Catholicos scriptores, quasi tradiderint, 

Sacramentum Pcenitenti¡e absque bono motu 

suscipientium gratiam conferre . Et vero hasretici 

cum Luthero non improbabant eos, qui as-serebant, 

Pcenitentiat Sacramentum gratiam conferre 

contritis, sed attritis, & eos, qui dicebant attritionem 

proxime disponete ad justificationem . Tridentinum 

ergo eos vindicando, sententiam coram, 

tacite probavit, licet expresso decreto non definierit. 

Hinc testatur Bened. XIV. de Syn. lib. 7. c. ¡5,post 

Tridentinum liane doclrinam abScholis omnibus 

communi plattsu fuisse exceptant. 

.19. Etaque non immerito Ven. Ludovicus Granatensis 

Corte. 2. de peen, loqttcndo de attritis ex 

timore poena:, horum solatio, inquit, Tridentina 

Synodus providisse videtur. Bella-rminus autem de 

Pom. lib. 2. e.. iS, dicit, nullo modo negati posse, 

quin attritio, & sola non sujficiat, & cum absolution 

sujficiat, ut in Concilio Trid. declaratum 

est. Eodem modo loquitur Ven. Ludovicusa 

Ponte in lib, de statibus T. I. Traci. 5. de Peen, 

c. 5. tanquam de re a Tridentino declarata , ut mittam 

Medinam , & alios, qui panilo post Tridentinum 

scripsere . Omnes dicunt, quod taliter (cum 

sola attritione ) de attrito fit contritas, quatenus 

sub manu Confessoris recipit gratiam; verba sunt 

Ven. Seraphini Capponi, Angelici Doítoris interpreris 

. 

20. Nec vero de mente D. Angelici dubitare potest, 

quisquís ilium afrente perlegciit, pratsertim 

in A. dist. 6. q. I. a. 5. ad hoc, quod homo prtepar 

et se ad gratiam in bapnsmo percipiendam preexigitur 

fides, sed non Charitas ; quia sufficit attritio 

prxcedens, et si non sit contritio. Pariter in 

dist. 17. q. ò. a. 5. Eodem modo Confessio ex vi 

absolutionis conutitìis remittit culpam, sicut baptismus 

. Postta vero concluder: remissio peccatorum 

datier, si prmeedens dolor de peccatis non 

1 2 suf-

202 Lib. VI. TraB. IV. 

sufficient ad contritionem fuit, & pcenhsns tunc 

obicem gratia nun prabet, 

21. Non me latet esse, qui velint S. Thomam aitate 

provecìiorem sententiam istam retracìasse. Ubi 

tamen, rogo, & quibusnam verbis? Imo in 5. 

p. 9. q. So. art. 4. ad. 5. discrimen statuens inter 

Sacramenta Baptismi, & Pcenitentia:, & Sacramentum 

Eucharistiaj, ita sese explicat: Nam baptismus, 

& Ptenitentia sunt quasi medicina purgativa, qua 

dantur ad tollendam febrem peccati ; Eucbaristia 

vero est medicina confortativa, qua non da tur nisi 

liberatis a peccatis . In quo, subjungit Suaresius, 

piane sentit, Poenitentem esse absolvendurn, 

ttsi constet nondum esse liberaium a peccato, duramodo 

sit sufficienter contritus. Quam docìrinatn certe 

docuit il le Hispanix Apostolus S. Vincent. Ferrerius 

Semi. 2. Domin. 2. Adv. his verbis: Prima ( via ad 

justincationem ) est cordis contritio. 2. est oris confessio: 

quoniam si in contrition;, capiendo contritionem 

genera/iter, in quantum-se exttr.dit art attnttonerà, 

qua est displiccntìa di peccatis informis, non 

habuisti grati am, babebis in Confessione . Cui subjungere 

possum aucloritatem S. Caroli, qui in Sacramentali 

Ambrosiano aperte docet, absolvendum esse 

pcenitentem, qui attritionem saltem habeat, quamvis 

careat contritione. Tit. Qua in ministration* 

Sacramenti Parocbus & Confess anus observet- . 

Catechismus autem Botnani Conciiii sub fiened. XIII. 

tradir, communem esse opinicnem, ad Pceintentiam 

sufficere dolorem attritionis. 

22. Ratio autem sententiae communis est, quia 

contritio quivis, orta ex charitate predominante, 

est contritio jusrifìcans, ctiarn extra Sacra mento ro: 

ergo vel ea non requiritur ad Sacramentum , vel 

Sacramentam non justificat, sed justificaros absolvit. 

Respondent aliqui, id non tollero, quominus 

Pcenitentia: Sacramentum vim habeat justificandi, 

cum Tridentinum doceat, contritionem charitate 

perfeclam non justificare nisi cum voto Sacramenti 

,

De Sacramento Pcenitsntiíf. 2o5 

ti. Verum si res ita se haberet, nunquam fierer,, 

ut Sacramentum faceret id, quod signiticat, scilicet 

remissionem peccatorum ; & inutilis esset virtus 

clavium , vi cujus nunquam re ipsa deleretur peccaitum. 

Pr

ao4 Lib. VI. Tra®. IV. 

perfettam. Imo etsi perfeclam diceret charitatem, 

non probat ad justificationem extra Sacramentum 

requiri intensam charitatem . Siquidem perfeftio charitatis 

non est petenda ex intentione aftus, sed ex 

iìlius motivo ; ita ut nullus sit attus charitatis ex 

motivo Divina; bonitatis, auxilio gratia; cognita;, 

qui non sit in suo genere perfettus, licet alius alio 

possit esse perfettior pro majori, vel minori intensione 

, fervore, &c. 

25,, Illa ergo est perfetta charitas, qua; concipitur 

ex motivo bonitatis Dei ; imperfetta, qua; oritur 

ex motivo boni proprii, seu qua; Deum rcspiciì 

ut sibi bonum . Itaque nulla potest esse charitas vere, 

& proprie talis, qua; non remittalpeccatum , ut 

constat ex mille Serlptura: locis . Ego diligentes me, 

diligo. Prov. 8. Qui di li gif me, di ligi tur a Fa tre 

meo. Joan. li,. Charitas operit multitudinem peccatorum. 

Petr. i. & similia passim turn in veteri , 

turn in novo Testamento. linde D, Thomas rette 

concluda 2. 2. q. 45. art. 4- charitas non potest 

esse cum peccato mortali. Nec vero dicas, S. Thomam 

loqui de charitate intensa, cum in supplem» 

q. 5. art. 5. dicat: amor potest esse ita remissus, 

quod non sujficiat ad rationem charitatis . Respondeo 

enim , S. Dottorem 'remissum vocare amorem 

eum , quo quis Deum quidem diligit, sed non ita, 

ut diligat propter ipsius bonitatem . De cetero idem 

S. Dottor air, peccatum mortale contrarìari cbaritati 

secundum propriam rationem , quie consistit 

in hoc, quad, Deus ailigatur super omnia . 2. 2. 

q. 24. art. 1.2. Tota ergo ratio charitatis, qua; pugnai 

cum peccato lethali, desumitur ex motivo amoris 

Dei, non vero ex ejus intensione. 

26. Sicnt enim nulla est aversio a Deo, tanquam 

a fine ultimo, quantumvis remissa, qua; non pugnet 

cum amicstia Dei; ita omnis dilettio Dei propter 

se, in quocumque sit gradii, pugnat cum peccato 

lethali. Id constat ex prop. 52. Michaelis Eaji 

, damuata a Greg. XIII. Charitas ista, qua est 

pleniti'.do legis non est semper conjwiicia cum re-

De Sacramento Pcenitentia'. 2o5 

missione peccatorum. Certum est autem , ad legem 

implendam satis esse charitatem habere, licet minus 

intensara, qua: diligere Deum nos faciat super omnia 

, ut expresse tradit D. Thorn, 2. 2. q. 44- art, 

8. Cum mana'atur, inquit, quod Deum ex tato corde 

diiigamus, datur intelligi, quod Deum super omnia 

debemus diligere. Et inferius ait ilium iinplere charitatis 

preceptum, qui nihil velit, quod Divina 

du'eßioni sit contrarium. Ergo Charitas etiam remissa, 

modo sit ex motivo bonitatis Divine, predominante 

est Charitas perfecta, excludens lethale, 

adeoque conjuncta est cum remissione peccatorum. 

27, Quod autem de charitate dicitura est, intelleclum 

volumus de contritione, que aut est formalis 

aflus chariratis, ut multis placet, aut cum 

ilio necessario est conjunfìa, ut onmes fatentur . 

Itaque omnis vera contritio, que derestatur peccatum 

, quia Deo contrarium, est aversio a peccato, 

& conversio ad Deum, adeoque in quocuraque sit 

gradu, excludit peccatum, & pro-inde justificar etiam 

extra Sacramentum . Unde sententia affirmans, 

contririonem cum charitate etiam remissa non justificare 

extra Sacramentum, merito rejicitur ab 

omnibus fere Theologis, &, ut Gonetus ait, contradicit 

apertissime variis Scriptura, Concilio' 

rum , SS. PP. testimoniis . 

28. Itaque cum nulla sit contritio ex charitate 

Dei, etiam remissa, que non justificet extra Sacramentum 

, jure dicimus ad justificationem in Sacramento 

non requiri contririonem, sed sufficere 

attritionem , que a Tridentino dicirur contritio imperfetta 

, & est dolor, ac detestatio peccati, concepta 

ex geheime, & pœnarum metu, cum spe 

venie a Deo obtinende, & cum proposito non 

peccandi de cetero. Qua: atttitio est aeîus bonus, 

& ïupernaturalis , excludens omnem voluntatem 

peccandi, ur constat ex prop, damnata ab Alex. 

VIII. dicente: attriiio , qua gehenna, & pœnarum 

metu cone ip i tur sins di lecitone Dei, non est 

bonus motus, (£" supernatural/* .

ao6 ' Lib. FL Traft, IV. 

29. Dices : Tridentinum ad justificationem reqnirit 

principium dileclionis, dum ait Sess. 6. c. 6, : 

peccatores, dum ad justificationes disponuntur, Deum 

tan quam omnis justitia fontem d'Urgere incipiunt, 

ac propterea moventur adversus peccata propter 

odium aiiquod, ac detestationem. lì. tarn ad justificationem 

in baptismo, quam in Sacramento Pcenitentia; 

requiri a Tridentino initium amoris, non vero 

amorem ; hoc autem amoris initium continetur in 

attritione, qua quis odit peccatum cum spe venia; 

obtinends a Deo justitia; fonte . Ita Dominicus Soto 

lib, 2, de nat. & grat. c. i5. his verbis: absque Sacramento 

requiritur aBus chant ati's, qui sit vera 

contritio; petenti autem baptismum ( atque idem 

est de pcenitentia) satis est ine boat io charitatis per 

sittritionem. Vielen, ut attritio sit initium charitatis, 

licet non sit proprie Charitas, sed amor, quern vocant 

concupiscentis? Notar autem ipse Sotus in eo 

epere, quod dedicat Tridentino, Patres Concilii in 

sui gratiam verba ilia addidisse : Deum tanquam 

justitia fontem diligere incipiunt. Imo cum aliqui 

ex Patribus scribi voluissent per a Bum charitatis, 

Concilium restitit, tantumque scribi voluit : diligere 

incipiunt. Pal lav. Hist. 1. 8. c. 5. 

5o. Quod autem spes sterns beatitudinis, Sc remissionis 

culpa:, quam continet attritio, sit initium 

amoris, confirmari potest ex D. Thoma i, 

2, q. 4-0. art. 7. dicente : cx hoc, quod per aliquem 

speramus nobis posse provenire boria , movemur inipsum 

sicut in bonum nostrum, & sic incipimus 

ipsum amare . linde ipse S. D. 2. 2. q. 17. ar. 8. 

inquit : perfeBus quidem amor est, quo aliquis secundum 

se amatur ; imperfeBt-.s, quo quis amai! 

aiiquod, sen ue bonum sibi proveniat. En amorem 

concupiscentis, qui non est amor perfeclus, 

sed imperfeclus, & inchoatio amoris. Itaque in 

attritione, qualem ad Pcenitentiam requirimus, incìuditur 

odium peccati, avversio ab eo, conversio 

sd Deum , & initium amoris Dei. „ Ut merito 

Antoine, qui ad justificationem rsquirit contri-

De Sacramento Fornitemi a, 207 

rione m aiiquo Dei amore conjunfìam,. tandem' 

statuât: attritio ex metu-gehenna:, includens amo- 

, rem Dei appreciative summum , etsi non perfe- 

,, cium, cum spe venia: sufficit ad justincationem. 

,', in Sacramento impetrandam . Ait autem , illuni 

„ amorem necessario conjungi cum amore concupi- 

„ scenda:, seu spe venia:,, qua: inattrttione supernaturali 

continetur. 

CAPUT III. 

Reliqua de dolore , & proposito vitandi 

peccati, e jusque occasioms . 

01. Quam vis attritio sufficiat ad Sacramentum 

Pcenitentia;, id non prohibet, quo minus Confessata 

hortentur Pcenitentes ad eliciendam perfecìam. 

contritionem, ut precipit Rituale Romanum, & cum 

Suario monent auclores nostra: sentential, 1. quia contritio 

perfecìior est, & tutior via ad gratiam impetrandam 

. 2. quia potest aliunde invalida confessio evadere, 

& cum contritione peccata remittuntur. Debet autem 

confessarti^, audita confessione, pcenitcntem ad dolorem 

efficacious verbis adducere, ut monet Rituale Romanum 

, tum ut securus fiat de dispositione praevia 

pœnitentis, tum quia probabilissimum est, dolorem 

necessario non debere confessionem precedere, sed 

sufficere, si eliciatur ante impertitam absolutionem. 

Sufficit enim moralis itnlo inter, accusationem rei, 

detesìationem peccati, & absolutionem. 

52. Quast, i. Quale est motivimi attritionis necessaria: 

ad confessionem ? R. motiva a Tridentino 

assignata sunt deformitas peccati mortalis, timor 

amittenda: beatitudinis , metus gehenna:, & 

pcenarum . Quo pcenarum nomine veniunt non solum 

peana: sterna:, sed etiam temporales , quatenus 

iuniguntur a Deo ; cum enim Concilium distinguât 

inter timorem gehenna, Sc timorem pcenarum, 

videtur loqui de pcenis a gelietma distincts 

, qua: non sunt nisi temporaria:. Quoniam tarnen

20S Lib. IV. Traft. IV. 

men has nonnulli Theologi cum Cano excludmit 

a motivo attritionis, puto in praxi curandum esse 

dolorem saltern ex metu sterna" poena;, 

55. Quest. 2. Quo tempore moraliter dolor duret 

ad confessionem, & an elici debeat ex intentione 

confessionis ? R. i. aliquam esse analogiam intet 

forum Civile, & Sacramentale, unde potest intercedere 

aliquod temporis spatium inter discussioncm 

causae, & sententiam. Verum recle monet La-Croix, 

eum , qui post elicitum dolorem , alio se penitus 

disttaxit, oportere, ut dolorem innovet; quod quidem 

puto consilium esse, non praeceprum , nisi 

dolor sit retrafiatus, aut notabilis mora intercesserit. 

R. 2. probabilior sententia - docet dolorem elicitum 

ab eo, qui nondum cogitaverat de confessione, 

si moraliter perseveret, posse postea referri 

ad confessionem, ipsum manifestando confessori. 

Sed cum a multis id probabiliter negetur, censeo 

in praxi sequendam esse tutiorem sententiam , qua; 

requirit dolorem elicitum ex fine suscipiendi Sacramenti 

, 

oi. Quast. 3. An in Sacramento Pcenitentia: requiratur 

ptopositum non peccandi formale, & expressum 

Ì Affirmant aliqui cum Suario, eo quod 

Tridentinum exigat dolorem cum proposito non peccandi 

de cederò. Alii probabilius dicunt sufhcere 

propositum virtuale, contentum in dolote peccati, 

si iste sit elicitus ex motivo universali, quam sententiam 

moraliter certam vocat Cardenas in prop. 

I. Innoc. XI. Ratio est, quia Concilium eo loco 

subdit, attrttionem, si voluntatem peccandi excludat 

cum spe venia;, hominem disponete ad impetrandam 

gratiam in Sacramento : quocumque igitur 

modo sive tacite, sive expresse sit propositum, attritio 

excluait voluntatem peccandi, estque sufficiens 

disposino ad Sacramentum . Subjungit tarnen Holzrnannus, 

pcsnitentem , si de futura vira cogitet, debere 

proponete emendationem ; atque ita Pcenitentibus 

injungendum est, praeserrun cum res sit peroneus 

ad valorem Sacramenti , 

55,

De Sacramento Poenitentia » 20g 

55. Quast, 4- Quale debet esse propositum ? R., 

-firmi:m, universale, & efficax. Erit autem firmum 

, cum pcenitens habet voluntatem omnino deliberatam 

ulterius non peccandi, & paratus est animo 

nullius mali timore, & nullius boni desiderio 

culpam gravcm admittere . Id tarnen non totlit, 

quod pcenitens, attenta fragilitate sua, & prava 

consuetudine, timeat, se reiapsurum ; cogniti© 

cnim est aflio intcllectus, quae stare potest cuni 

bona voluntate, & proposito non peccandi. St 

quis tamen certo credat se reiapsurum, ante abso^ 

lutionem monendus est, ut speret in Dei auxilio, 

quod nunquam deest iis, qui faciunt quod est in 

se, sese a peccato liberatum iri. 

56. Requiritur 2. ut propositum sit universale 

circa peccata mortalia. Ita D. Th. 5. p. q. 87. a, 

i. Pcenitentia, iriquit, de peccatis mortalibus requint, 

quod prop on at abstinere ab omnibus, & 

singulis. Seats est de venialibus, in quibus sufficit 

propositum abstinendi abaliquo, ut docet idem 

Angelicus loc. cit. Nec eadem est ratio de dolore,, 

ac proposito ; cum cnim dolor debeat esse de peccatis 

eommissis, sufficit üb detestati, epa a: quis confitctur 

; propositum ameni respicit omnia mortalia 

in posterum vitanda, adeoque debet esse universale. 

2. debet esse efficax, id est, aptum efficere id 

quod proponitur. Non tamen ideo semper est inefficax 

propositum, quando non efftcitur id quod proponitur 

; potest enim quis sinceram habere voluntatem 

non peccandi, & postea data occasione illara 

mutare : quamvis hi, qui sarpe , & cum magna facilitate 

ad vomitum redeunt, signa praebeant propositi 

inefficacis ; praesertim si animum non applicent 

ad tollendam occasionem peccati. 

37^ Quast. 5. Quo modo se gerere debeat Confessarius 

cum his, qui versantur in occasione peccandi 

? Nota i. occasio peccandi est omne id, quod 

ad peccatum allicit, sive ex se, & ex natura sua, 

sive ex fragilitate hominis peccantis. Ea dividitur 

in proximam, & remotara ; remota est ea, qua 

non

210 Lib. VI. Trail. IV. 

non nisi leve, & rcmotum affert peccandi pericu-i 

lam; proxima vero, qure verisimile, & grave pericolimi 

affert. Panilo aliter explicant alii ; Occasio 

proxima peccati dicitur ea, in qua quis constitutus, 

attenta ipsius fragilitate, a ut semper peccat, 

aut saltern srepe : quod si accidat, eoquod ilia occasio 

natura sua inducat ad peccatum, etit per se 

occasio proxima peccandi ; si vero id eveniat potius 

ex fragilitate, aut prava illius consuetudine, 

erir occasio proxima per accidens tantum , & respeéìive. 

Remotam illi appellant occasionem , in 

qua quis versatur sine frequenti peccato, licet fotte 

aliquando in peccatum incidat. 

58. Nota 2. id quod respeciu unius est occasio 

remota peccati, potest esse proxima respecdu alterius. 

3. opus non esse ad occasionem proximam 

frequentiam peccandi ; si quis, v. g. non nisi bis, 

aut ter agat familiariter cum femina, & cum ea 

peccet, quotiescumque cum ilia traciet familiariter; 

ilia enim familiaritas erit certe grave periculum, & 

occasio peccandi, ut recle monct Segnerus de eo, 

qui iter agens, in eadcm solet domo hospitari, & 

cum hospite peccat, quoties ibi hospitatur, licet 

id non eveniat, nisi bis aut ter in anno. 4- neminem 

saltern ;sub gravi teneri vitate occasiones 

remotas peccandi, licet eas fugere optimum sir consilium 

ex ilio Prov. XI. Qui cavet laqueos, seen- 

•tus erit. Nec tamen omnes omnino cavcre possurnus 

; alias deberemus de mundo exire secundum 

Apost. i. ad Cor. 5. 

5g. Nota 5. occasionem proximam, aliam esse 

voluntariam, aliam involuutariam. Involuntaria 

est ea , quam quis non potest relinquere vel physice, 

vel moraliter; physice v. g. earn non potest 

tollere, qui constitutus est in carcere, aut triremi, 

bus, linde nequit discedere ; pariter qui in articulo 

mortis constitutus non habet tempus, aut rationetn 

expellendi socium peccati. Moraliter, qui tollere 

occasionem porest, sed non sine scandalo, aut gravissimo 

detrimento. Volant aria dicitur occasio,, 

quam

De Sacramento Potnitentia. arr 

uuam qui» & pbysice, & mora/iter tollere potest » 

(lenii:!] est autem , graviter eum peccare, qui cum 

moraiiter possit, non vult tollere occasionem peccagli, 

. juxta illud 5. Eccl. Qui am at periculum , 

peribìt in ilio. Hinc jure merito damnati sunt ab 

juiioc. XI. propositiones israc : i. proxima occasio 

pcccantìi non est fugienda , quando causa aliqua 

utili's, vel honesta non fugiendi occurrit. 2. Itatum 

est querere dircele causam proximam peccarteli 

pro bono spirituali, vel temporali nostro, vel. 

proximi, Alex, autem VII. damnavit istam : non 

est obligandus concubinarius ad ejiciendam concu-' 

Linam, si hac nìmis utìlis esset ad deleclamentum 

concubinarii, vulgo regalo, dura deficiente illa, 

uimis te gre ageret vitam, & alia epula tadio magno 

concubinarium ajficerent, & alia famula ni- 

Ì.'ÌIS difficile invenirentur. 

40. His pnejacìis veduti principiis : R. i. nullo 

modo esse absolvendum eum , qui non vult tollere 

occasionem proximam, quam potest inoraliter 

tollere; non enim est rite paratus, nec contritus , 

qui non habet propositum vitandi peccatimi, & 

proximam occasionem peccati. Constat edam ex 

propositione damnata ab Innoc, XI. potest ali quando 

absolvi, qui in proxima occasione peccandi versai 

ur , quam potest, & non vult omittere, quinimo 

dircele, & ex proposito quarit. R. 2. etiamsi 

pcenitens velie, & promittat relinquere. occasionem 

proximam peccandi, ut plurimum , & ordinarie 

loquendo absolvi non ci'eber, donec occasionem 

reliquerit. Ita DD. communiter ex S. Augusttno 

elicente: satisjatlio pcenitentia est, peccatorum 

causas excidere, ncque e or um suggesttonibus 

aditum indulgere . Ratio autem est, quia experieivtia 

docet, hujusmodi pcenitentcs facile prométtere , 

& post absolutionem promissis non stare, sed ad 

occasionem redire , adeoque confessarius nequit prudens 

judicium ferre de dispositione pcenitentis . 

41. R. 5. Id esse intelligendum ordinarie loquendo; 

nam aliquando poterà, imo & debebit confes-

0.12 Lib. VI. Trau. IV. 

fessarius eum absolvere ante occasionem sablatan;, • 

i. si necessitas gravis urgeat absolvendi. 2. si pcenitens 

extraordinaria signa doloris edat, prassertim 

si commode differri nequeat absolutio. 5. si poen.itens 

non possit ad eundem confessarium redire nisi 

post longum tempus ; tunc enim si confessarmi, 

prudenter judicet non esse in ilio periculum proximum 

relabendi, potest absolvi ; id quod secus dicendum, 

si pcenitens ab alio confessario admonitus 

de roìlenda occasione, non abstulerit. 4- denique 

pcenitens, qui nondum advenit obligationem 

tollendi occasionem, potest semel, aut iterum absolvi 

, modo firme proponat ab occasioiiibus cavere, 

si occasiones tales nonsint, ut natura sua multum 

inducant ad peccandum . Quod si occasiones 

sint ejus generis, qua; in se rnalitiam specialem 

continent, & specialiter alliciunt ad malum, omni, 

no sunt reìinquenda:, antequam vel prima vice absolutio 

conferatur ; ut si quis domi retinet concubinam 

; aut famula peccat cum hero, & similia, 

Ita distinguit S. Carolus in Instr. Confess. 

42. Qy.rest. 6. Quomodo se gerere debeat con fessarius 

cum iis, qui versantur in occasione proxi- 

!i:3 , sed necessaria? Certuni est eum, qui in tali 

occasione versatur, quam moraliter nequir dimi'tere, 

teneri ad procurandum, utoccasio dia ex profana 

fiat remota. Sic fi'ius lamilias, qui cum famula 

frequenter peccat, remotam facict occasionem, 

si famulam solus non alloquatur, si earn curiosius 

non intueatur, si ab ejus presenta, quoad poterit, 

sese subtrahat, siorationi vacet, utatur aliqua 

austeritate, aliaque remedia opportuna adhibeat, 

qua; a confessario suggerantur. Idem dico de eo, 

ani in carcere cum socio peccati versatur, & aliis 

hujusmodi. Difficultas est, an il le absolvendus sit, 

antequam remedia opportuna adhibuerit ad occasionem 

diminuendam , ita ut remota evadat, quscfuerar 

proxima ? 

43. R. 1. Si practice Ioquamur, ut plurimum 

non debet absolvi, qui versatur in occasione praxi-

De Sacramento Pmnitcntne . 2i5 

sima externa, pratsertm in materia turpi, donee 

remedia adhibuerit ad tollendam , vel minuendam 

occasionem . Docet enim experientia, pcenitentes, 

postquam absoluti discedunt, solere negligentius agere, 

& facillime ad vitium redire. Contra vero, 

si absolutio per dies aliquot diff'ertur , majorem curam 

adhibent, remediis prescripts utuntur , & tentationibus 

obsistunt. LIasc quidem intellecia voiumus 

ordinarie loquendo ; satpe enim potest illis 

conferà statina absolutio , ut supra diximus, loquendo 

de occasione voluntaria. li. i. si occasio vero 

sit interna, aut sit ex iis, quae non ita efficaciter 

ad malum inclinant, poterit semel, aut iterum absolvi, 

si confessarlo visum fuerit, cum sincero animo 

polliccri occasionem deserere, aut remotam facere: 

quod si promissis non steterit, differenda est 

absolutio , donee sublata fuerit occasio. 

44- Quest, j. An teneatur, quis deserere occasione-m 

proximam peccati, sed necessariam , cum periculo 

vitse , fam.'E , aut alrerius gravis datimi temperarli 

? R. ad id non teneri, modo paratus sif remediis 

uri prescripts, qua: occasionem ex proxima 

remotam faciant. Ita Navarrus, Lugo, Tournelius, 

Holzman, & alii communiter. Ratio autem est illis, 

quia occasio necessaria peccandi ncc in se peccatimi 

est, nec secum affert necessitatem peccandi ; 

qttapropter potest cum ea consistere vera detestato 

peccati, firmumque propositum non relabendi, & 

adhibendi remedia prescripta . Nec vero precèptum 

vitandi occasionem moraliter necessariam obligat, 

cum sine gravi detrimento vitari nequit ; 

tunc enim periculum formale, &proximum. adhibits 

opportunis remediis, evadit materiale, & rernotum. 

Unde optane Basilius in Const. Mcnasr. 

e. 4- dixit: Qui urgenti aliqua causa , & necessitate, 

se periculo objicit, vel permit tit se-esse va 

ilio, cum tarnen alias nollet, non tam dì ni tur amare 

periculum, quam invitus illud subire ; e> 

ideo magis providebìt Deus, ne in ilio pereat. Id 

quod satis confirmatur ex c. laudebilem de frig.,

214 Lib. VL Traft. IV. 

& mal. ubi conjiigibus ab initio impotenribus obi 

infamia; periculum simili habitare permittitur cum! 

periculo tacìuum . ! 

45. Quast. 8. Quid si ili e post adhibita oppcr. 

tuna remedia, in eadein semper vitia rclabitur, nec 

lilla spes emendationis afr'ulget? lì. cum Suario.i 

Navarro, & communi DD. scntentia, eum tcnen 

ad occasionem deserendam etiam cumjaélara innneris 

sui, fama: periculo, vel etiam vitas, tunc enim 

urger illud Christi praceptum Marci 9. 46' si 

oculus tuus scandalizat te , ejice eum . Ft illud 

Lucs 9. 25. Quid prodest bomini, si mundum aniversum 

lucretur, anima vero sua detriment um 

patiatur ? Est autem ratio, quia homo tenetur, 

etiam cum vita: sua: jaclura, cavere a periculo proximo 

peccati formalis ; tale autem est periculum 

in occasione proxima licer necessaria, quando nulla 

spes affulget emendationis. Ncque hoc est occasionem 

tantum permittere, & periculum , sed permittere 

in se ipso peccatimi, quod nunquam licet, 

Rine S. Carolus in vr.struB. ad confessarios, loquens 

de puella, qua» domi haberet occasionem, 

ait: sin autem post similespracautiones comperali 

confessar!us pesmtentem in illudpeccatum relabi, 

deneganda prorsus est absolutio, donee destverit 

proximam peccandi occasionem, quicquid tandem 

evenire debeat, linde Innoc. II. c. fratres dicit: 

falsa enim fit posniter.tia, cum poemtens ab officio 

vel curiali, vel ne got iah non reced.it, quod 

sine peccato agi nulla ratione pravalet, eodemque 

modo loquitur S. Greg. VII, in laudato capite, 

46. Quast. 9. Quid agere debeat confessarius cum 

recidivis, & prava consuetudine irretitis. Ante 0mnia 

notare oportet damnatam esse ab Innoc. XI. 

banc propositionem : Pccnitenti babentì consueti»dinem 

peccandi contra legem Dei, natura, /tut \ 

Ecclesìa, et si emendationis spes nulla appareat, 

non est neganda , nec differenda absolutio, duramodo 

ore prof erat se dolere,, & proponere emendationem. 

Deinde oportet distinguere recidivos a 

con-

De Sacramento Vxnitemie. 2i5 

consuetudinariis ; isti enim sunt quicumque in prava 

consuetudine versantur ; recidivi autem dicuntur, 

qui post plures confessiones in eadem peccata grafia 

relabuntur. His promissis, respondeo i. eum, 

qui prima vice pravam consuetudinem ccnfitetur, 

absolvi posse, modo signa doloris, & verum propositum 

manifestet. Ita DD. communiter; eo quod 

nulla sit prudens ratio dubitandi ipsum sine disposinone 

necessaria ad Sacramentum accedere, presertim 

cum ipsa spontanea peccatorum confessio 

sit contritionis signum, nisi obstet aliqua prosutnpiio 

in contrarium. Nec vero pravus habitus signum 

est sufficiens defefìus doloris in eo, qui paratura 

se probet ad remedia adhibenda, quo a confessano 

ad tollendum habitum pravum proscribantur. Certe 

Catech. Kom. de Poznit. n. 60. ait : Si audita 

c o n f e s s i o n e , judicaverit ( Sacerdos ) ne que in enumerandis 

peccatis diligentiam, ncque i n detestanti! 

s dolorem pcenitenti omnino defuisse, absolvi potent 

. Ubi verbum II lud omnino defuisse notandum est. 

47. lì. 2. Recidivimi, qui post confessionem in 

eadem peccata gravia relabitur, non esse absolvendum, 

nisi extraordinaria signa doloris, & spem emcndationis 

exhibeat. Ita docet communis sentenna 

Theologorum . Prima pars aperte deducitur ex 

eliminata ablnnocentio XI. propositione, & ex do» 

ctrina SS. PP. Augustinus enim in ps. 6. ait: quod 

facile sanatur, non multum cavetur ; ex difficultate 

autem sanationis erit diligentior custodia sam 

t a t i s . Isidoras autem 2. Sent. c. 16. il/e poeni- 

U n t t a m ( t i g n e agit, qui s i c preterita mala deplorai, 

ut futura iterum n o n committat. S. Greg, in 1, 

P.eg. c. 6. & alii. Quare S. Carolus in In s t . ad Conf 

e s s , optimc docuit : proroganda est absolutio eis, 

qui a mult is annis iisdem peccatis perseverarunt, 

4-8._ Rationem' autem artert De-Lugo ; nam C011fessanus 

nequit pcenitentem absolvere , nisi prudenter 

judicct eum esse rite dispositum . Non potest 

autem a Confessano prudens judicium ferri de disusinone 

dims, qui in alia Confessione admonitus 

eo-

tuo Lib. VI. Trail. IV. i 

íodern modo cecidit, nec curavit ea remedia, quj, 

ad vincendas tentationes Confessarius, vices Medici 

gerens, prescripsit. Certe frequens ille relapsus magnani 

prrebet suspicionem de falsa peenitentia; qui 

enim ex animo firmo proponit, non ita facile propositi 

obliviscitur, & saltern rariuscadit, ac difricilitis, 1 

49. Secunda pars nostra: responsionis est centra • 

eos, qui nimis rigide voltint consuetudinarium nunquam 

esse absolvendum, nisi de emendatione ipsius 

constet diuturno experimento. Ilario autem nostra;, 

& communis doctrina; est, quia ad absolutionem 

non requiritur certitudo physica de dispositione pcenitentis, 

sed moralis, & prudens, ut docet D. Th. 

1. 2. q. 19. ar. 5. & constat ex Catech. R. supra 

laudato . Quottes ergo Confessarlo desit prudens ratio 

dubitandi de dolore, & proposito Confitentis, 

absolví poterit. Jam vero si recidivus, consuetud!- 

'ne peccandi implicatus, extraordinaria signa doloris 

edat, per ea tollitur prudens suspicio de ipsius 

indispositione, adeoque Confessarius prudenter judicare 

poterit eum esse rite dispositum. Unde recìe 

notatMilante, in proposit. damnata ablnnoc. non 

excludi consuetudinarium uteumque talem, sed qui 

nullam dat emendationis spem : igitur consuetudinarias 

, qui dat aliquam emendationis spem , mudo 

hrec sit solida, & fandata, potest absolví . 

50. Nec vero spes emendationis petenda solum 

est ab experientia anteadla: vita;, cum alia sint fundamenta, 

quibus inniti possit. Imo fieri aliquando 

potest, ut aliquis se longo tempore a vitiis pro 

mundi hujus honéstate contiueat, ut ait S. Gregofius, 

6k tamen non sit rite dispositus : Tempori; 

nioram non quiero, inquit B. Chrys. hom. 14- in 

2. ad Cor. sed anima correptionem ; hoc itaque 

fac demonstres, sintne compunSìi, sintne in melius 

commutati, & res tota confeiìa est. Sed rogabis, 

qua;nam sint extraordinaria doloris signa, 

quibus recidivus statina possit absolví? R. plurattaduntur 

a DD. ; precipua autem esse possunt 1. 

maximus dolor, patefaclus persuspiria, lacrymas, 

ge-

De Sacramento Paini tentile. 217 

gcmitus, & cordialia verba, quamvisenim non seni» 

per ea signa certa sint pcenitentia:, prsesertiin in 

feminis; ut plurimum tamen talia credenda sunt, 

nisi aliudde ratio contraria obstet. Hinc S. Leo 

ei% Sa, ait : in dispensandìs Dei donis non debemus 

esse difficiles , nec accusantium se lachrymas, gemitusque 

negligere, rum ips-am poenitentite affe- 

Btonem credamus ex Dei inspir-atìone conceptam. 

5i. Secundum doloris signum assignari solet mimimmo 

peccatorum ; quod tamen intelligendum est, 

cum pcenitens fuerit in iisdem peccandi occasionibus 

, & tentationibus ; ani si il le post ukimam confessionem 

diu se continuerir, v. g. per aliqnas hebdomades, 

cum antea satpius in hebdcmada peccare 

soleret. Terrium signum erit smdium ad emendationem 

adhibitum, ut si pcenitens per jejunia, eicemosynas, 

oratio/iem ad confessionem se paraverit, 

occasiones fugerit, & remedia priscripta adhibuerit. 

IV, Si pcenitens sponte remedia petat ad 

sui emendationem, eaque diligentius exequi serio 

promittat; pra?scrtim si de ilìis adhibendis nunquam 

antea fuerit admonitus. De cererò puto, hujusmodi 

prornissis non multimi esse ridendomi , cum poenitentes 

facile promittant ad obtinendam absoluaor.em, 

& postea promissa negligant. V. spontanea 

cenfessio pcrest esse signum veri dolcris, cum pcenitens 

specialem conatum adhibuit, ut accedere" ad 

Sacramentimi, v. g. si lcngum iter est aggressus r 

si magnum confuclum internum superavit, si dìf— 

ficultates extcrnas vi:it ; si lumen, & inspirationem. 

.Divinam irnerius ser.sit, qua- efficactrer cum ad pocnitentiam 

nnovercnt. Confessiones a 11 tem faeìx vel 

rx prateepto Paschali urgente, vel ex consuetudine 

luci, vel ex prateepto l'arentis, domini, aut pxda- 

:;ogi non satis proba ut sincerum dolorem, & desidcrium 

resipiscendi. 

5a. VI. Signum esse potest, si pcenitens accc-dat 

'•'uel'us aliqua exrraordinaria causa, v. g. concioiih 

•aridità: , Missionis sacra;, monis alicujus amici, 

ex dmore terrsemouts, pestis, etc. VII. Si pegni- 

L'g. Comp, Tom, II, ' K tms

o.i8 Lib. VI. Traft. IV. J 

tens sponte confiteatur peccata, quo per diutur- 

Tiiim tempus verecundia motus tacucrat. VIJI. si 

ante confessioncm rt stituerit abiatum , famarn pr-oximi 

lesam rc paraverit, occasionem a se, vel a 

domo sua spente removerit . IX. Addo cum Miiante 

, si post seriam Confessarli adhortaticnem , ve! 

correprionem ostendat sese adeptum ncvam cogni- 1 

tionem suo iniquitatis, periculi damnationis Eterna: 

; prssertim si magnani pcenitentiam , tum sa- ; 

tisfacìonam, tum medicinalem bono animo excipiat, 

& similia . Hec sunt precipua signa, qua: 

sufficiunt, ut Confessarius prudenter, & probabili 

ter judicet peenitentem esse rite dispositum ; nec 

-aliud requiritur, ut possit absolvere, ut ait Suarlus 

de Pcenir. d. 5. i. Seft.i. n.\. ex D.Th. supra 

laudato. 

55. Quast, ultima: An peenitenti rite disposilo 

possit confessarius differre absolutionem , & quando 

id fieri expediat ? R. posse Confessarium , ac 

debere absolutionem differre , quoties ita emendationi 

peenitentis expedite in Domino judieaverit. JNec 

peenitens, licet alioqui rite dispositus, potest juste 

repugnare ; quamvis en im jus habcat ad absolutionem 

, non tarnen habet jus, ut ei statini concedatur, 

quando Judex prudenter credlr aliquam dilationem 

spirituali ipsius bono convenire . Ratio est, 

inquit De Lugo, quia Confessarius non solum est 

Judex , sed etiam Medicus. Et licet proferendo sententiam 

precipue judicis munus exerceat, debet quoque 

curare ut Medicus in ipsa absolutione salutem 

peenitentis, eo videlicet mede, ac tempore absolvendo, 

quo magis cedere putet in remedium egroti. 

Id autem locum habet, cum Confessarius timeat 

peenitentem facilius relapsurum , nisi in ipsa diffieultate, 

& dilatione absolutionis cognoscat gravitateti! 

peccati, Sc necessitatemi emendationis. Quando 

autem id expediat, non est facile definire; sed 

Hinquendum prudentie confessarii, qui qualitatem 

peccatorum, & peenitentis considerare debet. 

54. Notant tarnen DD. 1. nullo modo expedire 

ab-

De Sacramento Poenìtentìa . a i(j 

absolutionem difFerre, quando dilatio magis obfutura, 

quain profutura videatur. 2. ncc in casu gravis, 

& urgentis necessitatis, & in articulo morn's. 

5. neque imminente pcenitentis infamia, si aiiunde 

sit rite dispositus. 4- dilationem absolutions 

non debere esse diuturnain, ne pcenitentes rite 

dispositi priventur gratia Sactamenti. Imo etsi non 

sint rette patati, dilatio non debet esse magna ; a> 

gre enim pcenitentes redetmt ad Sacramenìum post 

tenipus longe diuturnum. Tutius erit illos sine absolutione 

dimissos rogare, ut post otto dies, aut 

quindecim revertantur, & ipsis animos addere, ut 

ante reditum ea, qua; illis agenda praescribuntur, 

rite perfieiant. Quod si nondum ab eis ablata fuetit 

occasio peccandi, vel consuemdo, iterum absolutio 

diffèratur, donec emendentur. Vide Bened. 

XIV. ep. Encycl. qua; incipit Apostolica. 

55. Quaeres aurem quaenam remedia pra;scribi debeant 

recidivis, & consueiudinariis ? R.frequensOratio, 

piorum librcrum lettio, aliqua austeritas corporea 

, fuga occasionum , certa sibi injungenda pcenitentia 

, vel eleemosynà, quoties in idem pcccatum 

redeunt, denique Sacramentorum frcqucnna , praesertim 

Confessionis ; nam ut docet D. Th. Suppl, 

q. 25. a. 1. majus remedium prabetur contra peccata 

vitanda ex gratia, quam ex assuetttdine nourorum 

operum. Quo remedio pro recidentibus ia 

vitium turpe usum fuisse cum frutta D. Philippurn 

Nerium, a'iosque SS. Viros, consrat ex eorum Aéus 

. Nominatim vero de vitio polluticnis ait Tolletus 

lib. 5. c. l5. Vix puto esse aliud ejficax retnedium 

, quam frequentissrmam confessionem ad- 

Libere ; est enim hoc Sacramentum efficax frenum, 

& qui hoc non utitur , non sibi promittat 

•rr.cndationem, nisi per miraculum , Qua; dottrina 

ronformis est dottrina; Rima lis Romani de Sac. Poena, 

uicentis : in peccata facile recidentibus utili** 

v.mtrm fuent consulcre , ut s.-epe confiteantur, & 

ti expedtat, caamtinicent. 

CÀ-

aao Lib. IV. TraB. VI. 

C A P U T IV, 

Ds Confessione , 

56. Quiest. i. Quid sit Confessio Sacramenta- , 

lis, & qualis ea debeat esse ? R. est accusatio propriorum 

peccatorum , facia Sacerdoti, legitime ad j 

id muneris adprobato, ad eorum remissionem ob- 1 

tinendam. Est necessaria saltern in voto, quatenus 

est pars Sacramenti Pcenirentia:, & quidem necessitate 

medii omnibus, qui post baptismum graviter 

peccaverunt, ut colligitur ex Tridentino Sess. 

c. 5. Obligat autem per se confessionis praeceptum 

in mortis articulo, & in quovis gtavi vita; periculo. 

Per accidens autem quando sumenda est Eucharistia 

; si sumpturus in mortali versetur, & quoties 

necessarium sit confiteri ad vincendam aliquam 

gravem tentationem . 

57. Quest. 2. Qualis integtitas requiratur ad valorem 

confessionis ? R. duplex solet distingui confessionis 

integritas ; alia physica, & materialise 

qua quis omnia, & singula peccata confessori manifestât 

; alia moralis, & formali* , qua quis ea peccata 

confitetur, qua; habet in conscientia, co modo 

fiumano, & motali, quo, attentis circumstantiis 

potest declarare; licet forte per innoxiam oblivionem 

, aut alia insta de causa peecatum aliquod prœtermittat. 

Jam vero integritas fotmalis semper est 

necessaria ; quia Judex non potest legitimam ferre 

rententiam de pcccatis, nisi ea cognoscat ; confessor 

•ergo ut pcenitentem absolvat, debet agnoscerecoiiscientiam 

ejus, adeoque ab eo audire debet omnia', 

& singula peccata, quoad more fiumano fieri possit. 

58. Est etiain per se, & ordinarie loquendo 

necessaria integritas materiali*, ita ut quisque teneatur 

post diligens conscientia: examen aperire Confessori 

omnia, & singula mortalia, nondnm ri te 

confessa, eorumque numerum, St circumstantial 

sptci.em routantes, ut deiìnit Trid. Sess. ¡4. e. 7.

De Sacramento Pcenitentia , 221 

Quod si ob multitudinem peccatorum pcenitens non 

possit invenire numerum definitum, satis est confjreri 

numerum probabiiem, addendo plus, minusve 

; qua; verba extenduutur ad unum vel duo supra 

numerum indicatum, si numerus sit parvus; 

si vero maximus, ad plura referuntur secundum usitaturn 

modum ioquendi. In Gonsuctudinariis autem 

frustra requiritur sanissime numerus etiam probabile 

; ade-eque ne errandi periculo exponantur, 

prudens Confessarius tantum exquiret tempus prava; 

consuetudinis, & frequentiatn peccatorum per dies , 

mense-m, vel hebdomadam, atque ita saltern in genere 

eorurn numerum apprehendet, quantum satis 

est ad ferendum judicium de statu conscienrite. 

5g. Qu,est. 5. An sint necessario confitendae cir- - 

cumstaniias peccati mortalis, qua; intra eandem speciern 

notabilirer peccatimi aggravant ? R. affirmant 

probabiliter Suarius , Canus, Sancfius, aliique multi 

; quia tales circumstantial valde iminutant judicium 

confessarii. Quod confirmant ex Rit. Rom. 

dicente : quod si pcenitens numerum, spederà,


mortalis, non sunt de necessitate confessioni*. Atque 

ita S. Doctorem interpretatur, & sequitur B, 

Antoninus 3. p. tit. 14. §. 7. Tertiit sunt, que important 

disconvenientiam , ut furari multum {fu. 

rari centum florenosmulto gravius est, quam furari 

unum ) & istas, que peccatum aggravant, 

confiteri est perfeBum, sed quia non mutant spe* 

tiem , nec aggravant in infinitum, nan est neces-sarium 

eas confiteri secundum Tbomam . 

61. Ratio autem dcducitur 1. ex Trid. diccnte 

Sess. 14- C. 5. eas circumstantias in Confessione 

explicandas, que speciem peccati mutant, quod 

sine illis peccata ipsa neque a paenitentibu* integre 

exponantur , neque judicibus innotescani , & 

fieri neqtteat, ut de quantitate criminum reBe censere 

possint, & pcenam , quam oportet, pro illis 

pcenitentibu*. imponere. Ex quibus verbis non obscure 

videtur excludi obligatio confitendi circumstanlias, 

peccati speciem non mutantes. Batio 2. est, 

quia alias pcenitentes inter graves angustias flucduarent 

incerti de integritate confessionum , dubitantes, 

quamam sint circumstantia;, qua; notabi'iter aggravant; 

& hinc recle docet D. Th. loco cit. q. 2. ad 

E>. quantità* peccati non potest Sacerdoti innote- 

•scere, quia nec ipse peccator scit: unde sujficit, 

juod cognoscat quantitatem, que ex specie pecnail 

tonsurgit, Unde recite Lugo deducit, eum, 

qui species peccati confitenti', vere explicare essenitiam 

ejus, qua; tantum sumitur ex ratione ipsius 

specifica. Accedii, negari ab ipsis Adversariis obligationem 

confitendi circumstantias, qua; valde miniami 

peccati gravitatemi, puta vehementiam passionis, 

qua; ad peccandttm traxit, alienam induclionem 

, gravem orcasionem , & tentationem , aliaque 

his similia ; cur ergo imponenda est nobis 0bligatio 

confitendi circumstantias peccatum augentes 

intra eandem speciem ?• 

62, Denique nemo tenetur servare legem dubiam, 

ut rette arguunt Cabassutius, & Roncaglia, & diserie 

tradii D. Tb. quodl, de Ver, q. 17. a. 5.: 

mil-

De Sacramento Pœnitentice. 22-5- 

ntdlus ligatur per pneceptum altquod, nisi mediante 

scientia illius prœcepti; nomine autem scienth; 

intelligit i\ng. D. notiriam cerram alicujus rei. 

Unde lex confitendi circumstantias cum saltern sit 

valde dubia , non obligat in conscientia . Et ideo 

Tridentinum talem obligationem non aperuit, ut Lugo 

animadvertit, quia earn colligere satis non potuit 

ex Christi verbis , & Sacramenti institutione. Et 

quamvis opinio obügans ad confitendas circumstantias 

sit ornnino tutior, non ideo tenemur earn sequi 

ex prop, damnata Innoc. XL quae solum loquitur 

de Ulis sententiis circa materiam, & formam Sacramenti, 

qua; exponuntSacramentum periculonullitatis; 

in nostra autem opinione, etsi forre coram Deo esset falsa, 

confessio valida est, & saltern formalitet integra. 

63. Sunt tarnen aliquce circumstantial aggravantes, 

qua; licet speciem ex se non mutent, ex alio 

capite confitenda: sunt; v. g. si circumstantia secum 

fcrat censuram , vel reservationem ; vel a Confessarlo 

prudenri interrogeait, ut statum pœnitentis melius 

possit agnoscere. Pariter quantitas furti, injuria;, 

etc. quae majori, vel minori indiget satisfaclione, 

odium diuturnum, & diuturna carnis concupiscentia 

erga mulierem ob numerum peccatorum, 

quae in illa diuturna mora repücantur ; incestus cum 

consanguineis an in primo gradu , an in aliis; nam 

juxta communem sententiam in primo gradu est diversa; 

speciet ab aliis. De aliis gradibus usque ad 

quartum disputant Theologi, an sint ejusdem specici 

inter se, 8c cum affinibus. Explicandus autem 

erit incestus inter privignum, &novercam, interque 

socernm , & nurum. Denique damnata est ab Innoc. 

XI. ha:c propositio : non tenemur confessarlo 

interroganti fat eri peccati alicujus cinsuetudmem. 

Confessori enim, ut Medico spirituali jus est, ut 

interrogando cognoscat argritudinem pcenitentis ad 

cam curandam opportunis remediis , & pcenitens debet 

idi declatare omne id, quod ad salinem suam 

conferre potest ; atque in hoc sensu intelligendum 

est Rituale Romanum, & Romanus Catechismus,

224 Lib. VI. TraÜ, IV. 

64. Quast. 4. An sit obligatio confitene!! peccata 

dubia? H. si peccata sint positive dubia, nempe si 

utrinque rationes adsint probabile?,. negant commit» 

niter omnes ii, qui tuentur iicitum esse sequi opinionem 

vere probabi'.em, quanîumvis minus tutarn 

; nam qui cum fondamento dubitar, an peccaverit, 

necne, potest sibi efformare judicium prudens 

de eo , qnod non teneatur confiteri, deponendo 

dubitationem . Si vero peccata sint negative dubia 

, multi etiam probabilista; decent, ea necessario 

clavibus subjicienda . Ita Sanclius, Layman, 

Busembaum, & a!ii ex Trid. Sess. i4. c. 5. dicente 

: oportere a posnitentibits omnia peccata morta- 

Uà , quorum post diligentem sui discussionem conscient 

iam habeni, in confessione recenseri. Confirmât 

D. Thomas in 4- d. 21. q, iv art. 3. ad' 3. 

Atque ha;c videtur esse praxis fidelium, qui soient 

confiteri omnia mortalia, prout conscientia dicìat, 

certa nimirum ut certa, dubia tarnen ut dubia . 

65. Et quamvis multi, & graves DD. cum S. 

Antonino contrariurn sentiant, scilicet dubium, quod 

caret probabili ratione, deponi deberc, ut loquitur 

Habert, adecque nullam esse obügationeni confitendi 

peccata dubia, ncque ea proprie esse in conscientia; 

ni'nilominus in praxi standum est communi sententia;, 

& pcenitentes suadendi sunt, ut confiteantur omnia 

mortalia, sive positive dubia sint, sive negative; 

nam ut ait Lugo, in re morali non est facile recedendum 

a communi sententia. Itaque is, qui dubiiat, 

an peccatum , quod commisit, sit mortale, 

vel veniale, tenetur illud confiteri : paritet is, qui 

dubitat, an illud confessus fuerit. Quamquam si quis 

diligens sit in examinandis, & confitendis peccatis, 

& post elapsum multum tempus dubitet, a-n aliquod 

omiscrit, potest moraliter sibi persuadere, de ilio 

fuisse confessum . Imo subjungit Concilia : si. quis 

prius ex prava consuetudine in plura peccata lapsus 

fuerit, & postea sit vere conversus per constantem 

vira; integritatem, si tunc dubitet, an omiserir 

in Confessione generali, particular! diligenter pera-

De Sacramento Pcenitentia . ?.a5 

cita aliquot! peccatum, vel circumstantiam , Confessarius 

prohibeat illi, ne recogitet quidem de preterita 

vita , sed piis meditationibus incumbat. 

(io, Serupulosi autem minime tenentur preterita 

peccata confiteri, nisi certi sint ea non fuisse confesses 

. Item cxlmi debent ab obligatione confitendi 

-peccata dubia ii, qui sunt meticulosae conscientia;, 

nec solent deliberate peccato mortali consentire; hi 

enim prudenter indicare possunt sese non prtestitisse 

assensum, cum praesumptio sumatur ex ccmmuniter 

contingentibus, Monet autem htc Suarius, 

film , qui sola peccata dubia confitetur, monendum 

esse, ut addat aiiquod certuni ex alias confessis, 

ut absolutio cadat super materiati! certam . Si qnis 

autem peccatum, quod ut dubtum confessus est, 

reperiat esse certuni, debet iilud confiteri ut certuni, 

ut tenet communis sententia ; secus vero si ut certuni 

confessus fuerit, & postmodum de ilio dubitet. Si 

quis tamen ira dixerit : peccavi sex, aut septies, 

plus mìnus-oe, & postea certo noverit peccasse septies, 

aut oBies , non tenetur itermn confiteri, cum 

moraliter noti varietur judicium Confessoris. 

67. Quest, 5. Quatnam c-xcusent ab integrltate 

materiali confessioni» ? R. excusat impotentia physica, 

vei moralis, cum prtecepium Divinnm non 

obliget ad impossibile. Impium est, inquit Trici 

Sess. l4- C. 5. confessìonem.. . impossibilem dicere 

, aut carnificinam conscientiarum appellare , 

Itaque ex hoc capite ab intepritate materiali excusatut, 

qui post ciiligens conscientia examen alicnjus 

peccati gravis obliviscitur. Diligentia autem 

debet esse moralis, & prudens, qualem in arduis 

negotiis viri prudenres adhibere solent; si quid autem 

postea occurrat, quod non sit in Confessione 

cxplicatum , & materia sit gravis, in alrera Confessione 

manifestandum erit, ut constat ex 11. propns. 

dammara ab Alex. VII. elicente: peccata in 

confessione omissa , seu oblita ob instans vita 

perieulum , aut ob aliam causam, non tenemur 

tn seguenti Confessione exprimert. Invalida au- 

K 2 tem ,

226 Lib. VI. Traft. IV 

treni, & nulla erir C'onfessio non integra ex ignoranda, 

vel negligentia gravite: culpabili, cum Tridentinum 

requirat diligentem sui discussionem, Rüdes 

autem adjuvari possunt a Confessano, quod 

in aìiis personis non probat Suarius. V. Cateti-, 

Rom, p. 2. c. 5. i 

68. Excusatur etiam a materiali integritate qui 1 

usum linguae non habet, ut mutus, qui tarnen per 

nutum , vel scripturam tenetur peccata sua manifestare 

, modo non adsit periculum evulgationis . 3, 

Surdus, qui non possit omnia explicate ; satis enim 

est expiicare qua; possit. 4- ignarus idiomatis,. tempore 

pracepti, vel gravis necessitatis; nec esr obligatio 

confitendi per interpretem, nisi instet pratceptum 

propria; charitatis, ut cum de contritione 

non sit securus ; & in articulo mortis, iti quo multi 

dicunt, satis esse, aiiquod peccatum confiteri, accusando 

se generatimi de ceteris. 5. qui versantur 

in conflicìu, vel naufragio, diclo uno peccato, & 

si id fieri non possir sine infamia, confitendo in 

genere peccata, possunt absolvi, & quidem simul 

sub illa formula, Ego vos absolve, etc. 6. tempore 

contagli, vel pestis, si confessarius nequeat absque 

periculo, etiam procnl adstans ipsum diutius audire, 

potest uno, vel altero audito crimine, sgrotum 

absolvere . 7. Moribundus, usu lingua; destitutus, 

si petat absolvi, aut signa doloris coram aliis dederit, 

petendo Confessionem . Ira communis sententia 

cum S. Thoma, Antonino, Rituali Romano, & con» 

firmat Ecclesia; praxis. Imo etsi nulla signa doloris 

de novo dederit, modo Christiane vixerit, posse 

, & debere absolvi conditionate, multi docent 

cum SS. Antonino, & Augustino, ut quomodo possit 

, art er n a; illius saluti consulatur, atque hrec dottrina 

in praxi est consulenda . 

69. Quid vero de eo , qui fuit sensibus destitutus 

in aclu peccati, pina duelli, adultera, etc. ì 

R. adhuc enm sub condiricne absolvendum , si cathoricus 

fuerit, censent Holzcman, & alii, ducli 

aucloritate D. Augustini lib. 1. de adult, eon jug.

De Sacramento Pestiti ut ite. 227 

c. 28. dicenris : Ego non solum alios Caiecbumenos, 

verum etiam ipsos, qui vivent iura coniuga s 

copulati retinent adulterina consortia , si desperati 

, & intra se pcenìtentes jacuertnt, nec pro se 

re spandere pot uer rat, baptizandos puto. Qui s emm 

novit, utrum fort assis adulterina carnis illecebnt 

usque ad baptismum statuer ant ret inerì? qua autem 

baptismatis, eadem reconciliationis est causa, si forte 

pœnitentem fvaienda vita periculumpraoccup averit. 

70. Ex capite impotenti^ excusatur etiam infirmus, 

qui est in gravi pericuio, ne deficiat, antequam 

integre confiteatur. Parker, si instet nccessitas 

dandi Viatici, & ob angustias temporis confessio 

perfici nequeat, vel sine infamia integra rieri 

non possit, tunc confessarius debet audire peccata 

graviora, & iiium absoivere, imposita ilii obligatione 

perrìciendi confessionem, si postea licuerit, 

Ncc integre confiteri tenetur, qui id non potest facere 

sine pericuio gravi spirituali vel proprio, ve! 

confessons, ut si prudente!' timeas confessarium 

fratturarci esse sigillum , vel sumpturum inde oc» 

casionem peccandi. Verum si haberi potest alius 

confessor, adeundus est, ant diflerenda confessio, 

nisi preceptum instet, aut immineat scandalum . 

Idem dico, si ex confessione aücujus peccati prudenter 

timeatur infamia, confessioni extrinseca ; 

nam ea, que consistit in sola manifestatione peccati 

facla confessarlo, est necessaria, nec satis est 

ad integrkatem impediendam ; sicut non est sufficiens 

ratio dimidianda» confessionis populi concursus 

, quantnmvis magnus, ut constat ex prop, damn, 

ab Innoc. XI. Licet sacranientalher absoivere 

dimidiate confessas, rat ione magni concursus 

pccnitentium , qualis v, g. potest contingere in die 

alicujus magna Festivitatis, vel Indulgent ire . 

71. Quast, 6. An sit obligatio detegendi in confessione 

peccati socium , seu complicem ? R. 1. id 

non licere, quando necesse non esr ad inregritatem 

confessionis, cum nulla sit jusra causa ipsum 

infamia notandi apud confessarium. Quod si pceni-

2zS Lib. FL Tract. IF, 

nitens possit ei confiteri, qui non cognoscit personam 

complicis, tenetur id tacere; & in hoc omnes 

conveniunt, inquit Suarez . id intellige, si commode 

possit; neque enim ideo tenetur diu differre confessionem 

, si sit in peccato lethali, aut urgeat praceptum 

communicandi, vel magna inde privaretur 

gratia spirituali. R. 2. contra Navarrum, & alios: 

pcenitens tenetur confiteri peccatum mortale, vel ejus 

circumstantiam mutantem peccati speciem, etiamsi 

explicari nequeat sine manifestatione complicis. 

Ita communis sententia cum D. Th. opusc. 12. 

q, 7. dicente : Si speciem peccati exprimere noit 

possit, nisi exprimendo personam, cum qua peccavil, 

puta, si cumsororeconcubu.it, necesse est, 

tit exprimendo peccati speciem , expnmat personam 

. Sed si fieri potest, debet querere talent Confessorem 

, qui personam sororis non cognoscat. 

72, idem docet S. Bernardus in form. boa. vite 

: de nullo, inquit , sinistre loquaris, nisi in 

confessione , ubi non potes aliter manifestare peccatum 

tu am. Ratio autem est, quia integritas confessions 

servari debet, cum licite servati potest ; 

пес illicita potest esse manifestarlo ' criminis , qua: 

fit ex causa justa, qualis est confessionis, Лссеdit 

complicem, dum peccato consentir, amitterc 

jus ad famam in ordine ad confessiottem illius peccati. 

Non ideo, tarnen potest confessarius exquirere 

nomen complicis, ut declaravit Bened. XIV. in 

Constitutione, qui' incipit : ubi irr im um , ubi sub 

gravibus pcenis prohibentur confessarti poeniteniem 

adigere ad manifestandum nomen complicis , & locum 

habitations sub specioso prtetextu ipsum corrigendi. 

Id tarnen nonprohibet, quominus confessarius 

possit inquirere circumstantias peccati, qua: 

speciem mutant, aut qua; necessaria; sunt, ut pcenitcntis 

correptioni consular, puta, an persona, 

cum qua peccaverit, sit consanguinea in primo, 

vel secundo gradii, an ligata voto, an sit ejus anelila 

, & habitet in eadem domo, etc, _4tque edam 

cum agitut ck gtayiori malo, vel scandalo vitando 

po

De Sacramento Pccni tent ite, 52Q 

potest Confessarius obügare poenitentem , ut revelet 

ci, cui impedire malum incnmbit; raro autem 

expedit, ut confessarius hoc sibi munus arroger ob 

periculnm scandali, revelationis sigilli, & oftènsionis 

sacri Ministeri! .- 

Utrum pcenitens, qui reservatum peccatum habet 

possit cetera confiteri, prstermissis reservatis, 

Superiori postea confirendis ? dicemus ubi de reservatione. 

75. Quast, 7. Quacnam sunt reliquie conditiones 

confessionis ? H. in primis debet esse vocalis ex astt, 

& praxi Ecclesia?, citra necessitatem graviter 

obligantem, & ex Concilio Fiorentino, requirente 

oris confessionem , denique ex communi Thcologo- 

•rum consensu cum S. Th. quodlib. \. q. 6. a". 1, 

Non est tarnen de essentia Sacramenti, & in necessitate 

fieri potest nutibus, gestibus, vel scripto, 

ut in mutis, & moribundis sensibus destitutis fieri 

solet. Imo si qtiis ob anxietatem loqui non possit, 

aut ob summam verecundiam aliter sese explicare 

non possit ut in puella accidcre potest, satis 

erit, ut in- scripto peccata sua legenda tradat 

confessarlo , quibus ab co lecHs , ipsa dicat : de hic 

me accuso. Ita Sttarez, De Lugo, Salmar, & constat 

ex Extrav. inier cttnblos in Privileg, ubi dicitur 

: nisi articuius necessitatis occurrat,, sanßificanda 

est oris confessio . Jam vero qui aliter non 

porest, tenetur confiteri per nutus, vel scripturam 

tempore prascepti ; etsi quoad scripturam id multi 

non admittant extra mortis articulum. Surdi autem 

etsi non obìigentur scripto confiteri, snadendi 

sunt id facere, si commode possint, ne ab aliis 

audiantur . 

74. Alia conditio est, ut sit secreta ; publica enim 

confessio non obligat, nisi ex praecepto charitatis 

in bello, naufragio, etc, in quo satis est aliquod 

peccatum confiteri, & de ceteris se accusare 

in genere, ut supra dictum est. Tertia, ut 

sit vera, ita ut qui Confessorem decipiar in re gravi, 

& necessaria, mot'tajiter peccet, & irritanti fa-

23o Lib. VI. Tract. IV. 

ciat confessionem. Quod si in re levi, ant in ma. 

feria non necessaria quis mentiatur in confessione, 

non peccat graviter, turn quia materia levis est, 

turn quia non decipitur Sacerdos in re gravi. Potest 

tamen aliquando esse mortale; v. g. si mentitur 

circa veniale, non apponendo aliam matcriam 

Sacramenti, quia redderet absolutionem invàlidam. 

Patiter si neget mortale alias confessum confessarlo 

legitime interroganti ; vel affirmet mortale, quod 

non fecit, vel neget id, quod revera fecit, & tenetur 

confiteri; tunc autem prater mendacium grave committit 

etiam sacri'egium contra virtutem Keligionis. 

75. Quest. 8. Quando confessio sit invalida ex 

parte confessoris ? lì. 1. si jurisdiciionem non habuit, 

vel certe impeditam per censuranti, nisi sit 

toleratus . 2. si formam abso'utionis quoad substantiam 

vitiavit. 3. si non habuit intentionem absolvendi. 

4- si peccatum nullum inteilexit; vetum si 

confessarius vel ob surditatcm , distraclionem , vel 

ignorantiam sine culpa pcenitentis aliqua non inteilexit, 

aut putavit veniale, quod fuit mortale, 

nulla est obligatio iterandi totam confessionem , sed 

satis est repetete id , de quo dubitat, an intellexerit. 

Secus si pcenitens fide mala quadrar confessarium 

surdum, vel ignarum ; tunc enim cum peccaverit, 

nee fuerit rite dispositus, invalida est confessio 

, & denuo est iteranda. 

73. Quest. 9. Quomodo confessio sit invalida ex 

parte pcenitentis? 11. 1. quoties confessio fuit nulla, 

vel quia pcenitens tacuit sciens prudens aliquod 

peccatum mortale nonclum rite confessum , vel negligens 

fuit in discutienda conscientia, vel caruit 

dolore, aut proposito se emendandi, & tollendi 

occasiones, etc. Quod si confessio per culpam pcenitentis 

fuit invalida, tepetenda sunt eadem peccata 

, quasi non fuissent confessa , quia confessio non 

fuit Sacrametiralis. 

77. Sunt tamen multi putantes sufficere, si pcenitens 

confiteauir eidem confessano, qui saltein 

in genere meminerit status pcenitentis, se iterum 

ac-

De Sacramento- Pœnitentie R. Ü5'S- 

accusare- de peccatis olim confessis,, cum fise rarificarlo 

conjuncìa cum precedenti notifia confessoiis 

reddat eenfessionem sacramentalem. Qua; opinio 

magis communis est, nec minus probabiiis, quam 

îuentur S. Antoninus, De Lugo, Navarras, & alii ; 

iJemque affirmant, cum defecfus se habuit ex parte 

Confessant. Contra vero dicendum, si alius sit confessa 

rius, aut si sit idem , & non recordetur preterita;' 

confessionis, quantum est satis ad judicium ferendunv 

de statu pœnitentis. Vide alia apud AucLorem „. 

G A P U T V. 

De Satisfaction;. 

78. oatisfaifio in genere est qurevis peana, seti 

punitio sui ad competisanda peccata , sive ilia sit 

sponte suscepta, sive a Deo immissa, & ab homine 

accepta- in criminum- suorum compensatiouem „ 

Satisfaccio vero Sacramentalis est pceniteutia-, a confessano 

imposira pœnitenti juxta gravitateti) peccatori! 

m , & facultatcm pœnitentis. Est pars integral is 

Sacramenti, & nisi justa causa excuser, confesarías 

tenetur earn sub precepto imponete, ut constat 

ex Trident. Sess. \L cap. 10. & ex traditione Ecclesia;. 

Porro satisfaccio Sacramentalis, alia elicitur 

vindicativa, qua;'datur ad reparanda & vindicanda 

peccata; alia medicinalis, qua; datur velut 

medicina ad cavenda peccala futura:: saepe autem una,. 

eademque est medicinalis satisfaccio, £k vindicativa 

. Et quidem. omnia bona opera, a confessano 

in juncia virtute clavium elevantur ad merituin 

satisfaétionis Sacramentalis, ut docet D. Th. anodi, 

5. a. 28. Et ideo Sacerdos ex Rituali Rom., ad preces 

soliras adjungit: quicquid boni feceris, òkc. 

79. Quest. 1. Qualem satisfaclionem confessarius 

teneatur imponete pœnitenti? Pi. r. Confessarium- 

teneri ut jiullcem, & Medien m imponete pœnitentibus 

sarisfatttonem convenientem, & salvttarem, 

tam vindicativam , quam medicinalem. pro 

ratione peccatorum, èk facúltate pœnitentium. Ita

aoa , Lìb. VI. Traci. IV. 

fa Conc. Trirl. Sess. i4. c. 8. ubi dicitur: Debem 

ergo Sacerdote* Domini, quantum Spiritus, gfy 

prudentia suggesserit, />rc qualitate criminum, 

Ö- pcenitentium facv.ltate salutar?*, & conveniente* 

satisfactione s in/ungere ; ne si forte peccati* 

conniveant, & indulgentiu* cum poenitentibus agant, 

levissima quiedam opera pro gravissimi! 

deliclis in/ungendo, alienorum peccatorum participes 

fiant. Habeant autsm prie oculis , ut satisfallo 

, quam imponunt, non sit tantum ad novie 

vitie custodiam, sed etiam ad prieteritorum 

peccatorum vindiBam, & castigationem . 

80. R. 2. Ersi Confessarius peccet, si sin« causa 

leves pcenitentias pro gravibus peccatis injungat, 

plures tamcn causa; excnsare possunt ab imponenda 

gravi pcenitentia. Ac primo quidem a Rituali 

R. prasscribitur, icgrìs non esse injungecdam 

gravem posnitentiam, sed indicendam tantum 

illam , quam si convaluerint, opportuno tempore 

peragant. Quod si infirmus eleemosynis possit 

satisfacere, inquiunt Salmanticenses, eleemosyna; 

sunt injungenda;. 2. minos pcenitentia imponi 

potest, quando in poenitente animadvertitur vehementior 

contritio, nisi pcenitentia ad medicinam 

sit necessaria . 5. tempore jubilei, vel indulgentite 

plenaria;, ut ait Suarius. 4- cum pcenitens ob imbecülitatem 

corporis, vel animi prudenter timetur 

gravem pcenitentiam non adimpieturus . Debet Confessarius 

, inquit S. Antoninus 5. p. tit. 16. c. 21. 

dare talem pcenitentiam, quam credat verisimile 

ter poenitentem implere , ne ipsam violando d.eterius 

ei contingat. Et D. Th. opusc. 65. §. 4. postquam 

dixerat : Sacerdos non imponat pcenitentiam 

tta gravem , ut panitcns totani dimittat, nec ita 

leverà , ut contemnat peccatimi, deinde addit ; Tarnen 

tutius est impanerò minorem debito, quam 

majorem, quia melius excusamur apud Deum propter 

multar» miserìcordiam, quam per nimiam 

severitatem , quia talis defeBus in purgatorio supplebitur, 

8u

De Sacramento Pwniientia . 233 

81. Eodem modo loquuntur S. Joannes Clirysest, 

Carolas Rorromams, Scotus, Cajetanus, Gersen, 

& alii, quorum testimonia uosrer aucìor addueif. 

Hinc Kit. Paris, de Sacram. Pcenit. ait: Postremo 

confessar;us pesnitentem interroget, an possit 

pccnitentiam sibi injunBam peragere : alioquin 

earn pro sua prudentia immutet, aut.minuat. 

82. Quast. 2. Qutenam sint opera injungenda pro 

satisfattone Sacramentali ? R. 1. non potest imponi 

ingressus in Religionem, quia nimis durum videtur, 

ut docent Navarrus, Layman, & alii ex D. Th. 2. 

2, q. 62. art. 2. Ncque potest injiingi matrimonium 

ad remedium coneupiscentia*, quia hoc Sacramentttm 

omnimodam requirit libertatem ; poterit tarnen 

confessarius, si oportuerit, il lud cönsilii loco persuadere 

. Nec imponendum est opus alias jam pratceptum 

, sed supererogatorium , nisi spettata fragilitate 

peenitentis id convenire censeatur. Quamquam 

vero res aliunde prxcepra possit esse materia satisfaftionis, 

ut communirer docent Theologi, tarnen 

nisi expresse id confessarius imponat, intelligitur injunttum 

opus supererogationis. Pro peccatis autem 

occultis, ut prrescribit Rituale R. non est imponenda 

manifesta pcenitencia , aliter indirette revelaretur 

sigillum confessionis ; sine tali autem violatone injungi 

potest pro publico peccato, cum ea tunc manifestato 

tribuenda sit potius pcenitent, quam confessano. 

An autem non solum possit, sed debeat 

confessarius pro publicis peccatis publicam imponete 

pesnitentiam ? Affirmant ccintnunitcr TT. cum 

D.Th. in 4- dist. i4- q. i. a. 5. elicente, oportere, 

lit peccatum publicum publicam babeat medicinam: 

Idque constat ex Trid. Sess. 24. c. 8. decernente : 

buie ( peccatori J condignam pro modo culpa peemtentiam 

publice inj ungi oportet. 

85. Rette tarnen advertunt Roncaglia, Salmanf. 

&c alii, illam non esse injungendam, preesertim reluttanti, 

nisi necessaria sit ad scandali reparationem, 

v. g. ad honorem sarciendum publice detractum

toi Lib. VI. TraB. IV. 

cium . De cererò ut plurimum scandalum toll! potest 

per publicam vita: emendationem , Sacramentorum 

frequentiam, visitationes Ecclesia rum, auditionem 

VTissre, & concionum , ingressum in piam aLiquarnSoclalitatem, 

ubi pieraris opera multa exercentur. 

Hinc Fagnanus in d. c. manifesta refert, S. C. noìuisse 

declarare, an in foro Sacramentali pro publicis 

peccaris essent imponendo publics; pcenitentiae . 

84. R. 2. Opera in satisfuéfionem injunp.rnda debent 

c^se convcnientia qua'itati peccatorum , ita 

ut avaris op^rreat pratscribere eieemosynas, lascivi; 

jejunia, & austeritates corporis, superbis fu. 

miliationes, &c. Precis etiam, & orationes habent 

rationem poena;, ut doer S. Th. in supplem. 

q. if>. a. 5. dicens : qu.elibet oratici habet rationem 

satisfa&iows , quia quamvis habeat suavitatem 

sptr't'tt , babst ta*nen afiutio'-em curnis, ut dicit 

G.'.v. super Ezecb. hom. i~. Dura crtscit in 

nobis f:> itudo amoris intimi y ihjtrmatur fortitudo 

carni s. fri eand- ti f.-re seuteiitiam loquitur S. 

Fratrt-. us Salesius in sua Pbilothea c. 20. Nec vero 

solum orai-n?s v-'ales, seri mentafes etiam possunt 

esse materia sar ;sfa,:lionis, quia opus internum 

fit sensibi'e pur impositionem Saccrdotis, & accep'ationem 

pcenitentis, eo fere modo, quo contritio 

fit sendbilis per confessioncm. Potest etiam impani 

v.;.\~ a'iquod, pitta preces, aut eleemosynara 

pro deriinctis, ut docet communis sententia, quia 

ersi satisfaccio illius opcris defunctis applicetur, satisfacfio 

lamen bona; voluntatis, qua pcenitens opus 

illud appucat, ipsimet cedit. Quamvis autem 

aliquando pro satisfacìione injungi possit cessatio 

v. g. a communione, jejunio» &c. cum ea possit 

esse magni meriti, ut plurimam tamen id non expedite 

censet Lugo; imo nec posse id imponi, si 

forte aliis detur ansa suspicandi, quod a confessano 

in pcenitentiam id fuerir injunélum . 

Pcenitentia imponi debet ante absolutionem , turn 

ut servetur ordo judicialis, tùm ut melius agnoscatur 

dispositio pcsnitentis ; quamvis posse fieri proxi-

De Sacramento. Poenitentne . 2Ò5> 

ximc post absolutionem, doceat communis semen* 

tia Theologorum . 

85. Quest. 3. An. pcenitens teneatur subire pcenitentiam 

a confessano injunéfam ?• lì, affirm, si 

justa sit, & conrrariam sententiam temeritatis damnat 

Suarius. Ratio est", quia ut ait Bened. XIV.. in encycl. 

inter prteteritas, sicut confessarius justam tenetur 

injungcre pcenitentiam , ita pcenitens tenetur illam 

acceptare. Quod sì pcenitentia. justa sir,.. & gravis, 

pro gravi culpa injuucla , graviter peccat pcenitens, 

qui iilam recusar, sicut graviter peccaret Saccrdos, 

qui sine jusra causa pro gravibus peccatis 

pcenitentiam imponeret justo lèviorem. Nihilominus 

poterit pcenitens, si pcenitentiam judicat onus snis 

vitibus impar, rogare Confessarium, ut illam commuter; 

si vero illam moderari nolit, alium poterit 

adire confessarium , a quo absolvatur .. Quod si pcanitentia 

sit levis, non est gravis obligatio illam implecdi, 

ut communiter decent Theologi; secus si 

gravis, & pro gravi peccato injun&a- • 

86. Qutest. 4> Quid vero si pcenitentia gravis sit, 

sed pro levibus culpis imposita,, aut pro gravibus 

olirci confèssis i 1 

R.. ut plurimum non est nisi levis 

obligatio illam implendi. Ratio est, quia ex Trid. 

pro qualitate criminum pcenitentia debet injungi, 

adeoque sicut non licet leverà imponere pro gravibus 

peccatis, nisi specials causa id postulet, ita 

diim levia- sunt peccata, aut jam rite confessione 

expiata, non licet gravem prajscribere satisfacìionem 

: Ergo si a confessarlo sine particulari ratione 

imponatur, illam non implere non erit gravis 

culpa. Aliquando tamen potest confessarius pro levibus 

peccatis gravem pcenam imponere, & pcenitens 

tenetur illam subire ; ut si venialia talia sinr, 

ut pcenitentem valde disponant ad mortale : idei», 

dico de peccatis jam rite confèssis, pro quibus potest 

satisfacìio gravis pnEscribi, si pro illis pcenitens 

dignam non egerit pcenitentiam. An ameni 

confessarius possic gravem ihjungere pcenitentiam pro 

gravi peccato, sed non nisi leviter obligando, magna

•¿36 Lib. VI. Trail. IV. 

gna est controversia. Censeo, confessarium teneri ex 

Trid. imponere pcenam graven: pro culpis gravibus, & 

quidem gravirer obiigando, nisi spettata confitentis 

imbecillitate opportunum judlcet injungcre pcenitentiam 

gravem obügantem sub levi, & aliam simul levem, 

ut si pcenitens istam adimpleat, Sacramento satisfaciat, 

nec, si negligat, gravi cu'pa gravetur. Confessarius 

enim non solum gerir vices judicis, sed etiam 

Medici, aui saluti confitentis consulere deber . 

87. Nora, non libere tempore jubilaei, vel plenaria; 

indulgentix absolvere pcenitentem , nulla imposita 

poenitentia ; cV contraria sententia tanquam 

laxior merito improbamr a Bened. XIV. encyclica 

inter pneteritas ; tum quia satisfaccio pars integra- 

Jis esr Sacramenti, nec debet mntilum relinqui Sacramentum 

sine ulla imposita sarir.facCione; tum quia 

nemo certus esse potest sc lucratum esse indulgcntiam 

; turn quia indu'gentia non debet esse titulus, 

ut fideles ab opcribus poenitentia; omnino abstineant. 

Potest tarnen esse ratio justa minuendi, peenitentiam, 

nisi hate ad medicinam necessaria sit, ut 

cum D. Th. docet Suarius, 

88. Qxrest. 5. Quid faciendum est pcenitenti, qui 

poenitentia: injunfta: sit penitus oblitus ? H. ipsi adeundum 

esse confessarium, si putet ilium memorem 

fore poenitentia;, quam injunxir, eatnque postea 

implete debet ; & quamvis multi putent ipsuin 

teneri ad repetenda saltern graviora. peccata, idque 

sit valde probabile ; alii tarnen multi eum ab hoc 

onere excusant, cum peccata fuerint remissa, & 

impletio fatta fuerit moraliter impossibilis. Verum 

si per ipsius culpam oblitus sit poenitentia;, certe 

de hac culpa tenetur confiteri . 

89. Quast. 6. An praecepto satisfaciat, qui pcenitentiam 

impleat in statu peccati mortalis ? Communis 

est DD, sententia, solum esse veniale obicem 

ponete effettui Sacramenti, scilicet poena; remissioni 

; nec solum ita impletur preceptum , seri 

recedente fittione eff'ettus reviviscit, ut docent Suarius 

, Navarrus, & Toletus contra Scotum, & a-

! 

De Sacramento Pœnttentue . 207 

Iîos dicentes tunc pcenitentiam habere suum effecium, 

cum adimpletur. Peccat autem graviter, qui 

diutios differt gravem pcenitentiam implere ; quodnam 

autem censeatur tempus diuturnum, ex circumstantiis 

dijudicandum est. Qui autem intra prsescriptum 

tempus non implevit, non est liber ab 

ejus obligatione ; & qui non potest totani, tenetur 

ejus partem implere ; cum materia est divisibilis. 

Hie vero notando sunt propositiones damnati ab 

Alex. VIL _ ; 

1. Pœnitenspropria auBoritate substituere sibi a- 

Hum potest, qui loco ipsius pcenitentiam aciimpleat. 

2. Ordinem premittenâi satisfaBionem absolution! 

induxit non politia, aut institutio Ecclesice, 

sed ipsa Christi lex, & prescriptio, natura rei 

id quodammoüo cliclante . 

5. Per illam praxim max absolvendi ardo pcenitentie 

est inversus. 

l\. Consuetudo moderna quoad administrationem 

Sacramenti pccmtentie, etiarnsì earn plurimorum 

horninum sus tent et auBorilas , & multi tempori s 

diuturnità! confirmet, nihilominus ab Ecclesia 

non habetur pro usu., std abusa. 

90. Quest. 6. Quis pcenitentiam possit commutare 

, & quomodo? K. 1. certuni est, pcenitenti 

noti licere injunftam sibi pcenitentiam commutare, 

edam in rem omnino meliorem, ut fert communis 

praxis fidelium. 2. non potest Sacerdos inferior 

commutare pcenitentiam a Superiore impositam pro 

reservatis, cum prlncipittrn sit certuni, nihil posse 

inferiorem in legem superioris; & quia ei, cui réservation 

est judicium circa reservata peccata , manet 

quoque reservata impositio pcenitentire, ejusque 

commutatio. Ita Suarius, De-Lugo, & alii communiter 

contra alios satis probabiliter contrarimi! 

sentientes. Notant tarnen Bonacina , & Renzi cum 

allis , inferiori id licere, cum gravis accedit causa, 

nec est facilis aditus ad Supericrem . R. 5. quivis 

Sacerdos, cui pœnitens de novo con firent r, potest 

justa de causa pcenitentiam commutare , Quoti si idem 

sit

•233 Lib. VI. Traft. IV. 

sit confessarius, non est opus eandem confcssionem 

tepetere, modo recordetur statura pcenitentis, & 

imposit'È -pcemteritke. Si vero Confessarius sit alius, 

lenctur pcenitens saltera aperire ipsi conscientiam, 

quantum satis sit, ut ille judicium efformet de statu 

pcenitentis, & convenientem ei satisfaitionem 

loco prius injuncÌE prascribat. 

91. „ Quoniam vero a Catechismo E. moneti- 

5, tur Confessarli ut pcenitentes ìnstruant de gta- 

„ vibus pcenitentiis, quas ohm cañones injünge- 

,, bant ; idque ad absterrenduin cos a peccatis, & 

•„ ad inducendos ad peragendam criminum suorum 

,, peeniterttiam, peropportunum censent S. Antoninus, 

S.'Carchis, aliique Viri Santissimi; pla- 

„ cuit hoc loco subneclere precipuos Cañones, secundum 

ordinem Decalogi descriptos » 

Circa i. Decalogi praeeptum. 

1. Qui a fide deseiverit, Pcenìtentiam agat an. 

ras decern . 

2. Qui auguriis, & divinationìbus servìerit, 

quive incantationes diabólicas fecerit, pcenitens 

eril annis Septem. 

5. Respiciens furia in astrolabio, pcenitens erit 

annis duobus . 

4. Si quis ligaturas, aut fascinationes fecerit, 

pcenitens erit duos annos . 

4. Qui magos consuluerit, in paenitentia erit 

^nnis quin que . 

Circa 2. praeeptum. 

i. Quicumque sciens pejeraverit, l\o. dies in 

pane, & aqua, & Septem sequentes annos peeniteat, 

& nun quam sit sine peoni tentia, & nun quam 

in testimonium recipiatur, & post h

De Sacramento Poenitentia. 25g 

5. Si quis Deum, vel B. Virginem, vel aliquem 

Santlum publice blaspbemaverit, pra foribus Ecclesiie 

diebus Dominicis septem, in manifesto, dum 

Mi star um solemnta aguntur, stet, u/t ¿moque ex 

Ulis die , sine pallio , & calceamentis , ligatus 

corrigia circa Collum; septemque pnecedentibus ferii 

s sextls in pane, & aqua jejunet, E ce lesi am 

nullo modo ìngressurus . Singulis jam Ulis septem 

diebus Dominicis tres, aut duos, a ut unum pauperem 

paso at, si potest, alioquin alia pcenìtentia affici 

at ur . Recusanii Ecclesia ingressus interdicatt'.r, 

& in obitu Ecclesiastica carcat sepultura , 

4. Qui votum simplex violaveril, potniteat tribus 

•tennis -, 

Circa 5. praceptum . 

i • Qui opus aliquod servile die dominico, festove 

fecerit, pcenitentiam aget tres dies in pane 

, & aqua. 

1, Si quis jejunia a S. Ecclesia indicia violaverit, 

poenitentiam aget dies viginti in pane, & 

aqua. 

5. Qui in Quadragesima jejunium violaverit, 

pro uno die pcenitentiam aget dies septem. 

4. Pn Quadragesima carne sine inevitabili necessitate 

vescens, in Pascha non communicet ; ac 

praterea a carne abstineat. 

Circa 4. pneeptum . 

I. Qui parentibus maledixerit, quadraginta dies 

pcenitens sit in pane, t¿f aqua , 

s. Qui parentes injuria affecerit, tres annos, 

0. Qui percusserit, annos septem . 

4. Si quis contra Episcopum , Pastorem, & Pattern 

suum insurrexerh, in monasterio omnibus 

dieuus vita sua poenitentiam aget, 

5. Si quis Episcopi, aut Mrnistrorum ejus, ve; 

Parochi sui pracepta contempserit, vel irriserit, 

poe nitentiam aget dies 4. in pane, O aqua . 

Gir-

a4o Lib. VI. Tra8. IV. 

Circa 4 praxeptum . 

1. Qui Presbyterum occiderit, ptsniteat 11. annis, 

а. Si quis patrem , aut matrem, fratrem ,

De Sacramento Pctnitemia , 54E 

/, Qui cum duabus sororibus forme atus fuerit, 

aal fili am spiritualem violaverit, perpetuam poz-- 

•aitenüam aget. 

5. Qui, incestum feecrit ( non ita enormem ) pcenìtens 

erit XII. annis. 

G. Qui moniaiem violaverit, pxnìtens sit annis 

decern . 

7. Si qua muiier ccrusa , aliove pigmento se ob- 

Irait, ut a/iis vins placeat, pcenitentiam aget 

annos 1res . 

8. Si presbyter cognovit fi/iam suam spiritualem 

, quam scilicet baptizavit, vel qua sibi confessa 

fuit, debet pcenitentiam agore XII, annis . 

Et si crimen sit manifestum, debet deponi, Ó* 

peregrinando XII. annis posniteat, & postea monasteri 

um in tret, tota vita sua moraturus ibidem. 

g. Pro adulterio septenni., & decentra pcenitentia 

imponitur. Pro osculo, seu amplexu impudico 

triginta dierum pcenitentia statuitur. 

Circa 7. praeceptum. 

1. Si quis furtum de re minori fecerìt, Pcenitentiam 

aget annum unum . 

2. Qui furatus est aliquid de Ecclesia supelleSìili, 

thesauro, velpecuniam Ecclesiasticam, oblationesve 

Ecclesia fatlas , pœnitens erit annos Septem . 

5. Qui decimam sibi retbiuerit, aut dare neglexerit, 

quadruplum restituât, & pcenitentiam 

aget dies XX. in pane , C5" aqua. 

4. Qui usuras accipit, rapinam facit, Posaitentais 

aget annis tribus, uno in pane , aqua. 

Circa 8. praceptum . 

1. Qui falso testimonio consenserit, posniten-i 

erit annis quinque . 

2. Falsariu's in pane , & aqua pcenitentiam agat, 

quandiu 'vivit . 

0, Si quis de proximo detraxerit, pxnìtens erit 

dies VII. in pane , & aqua , 

Lig. Comp. Tom. IL I» Ctr-

Lib. VI. TraB. IV. 

Circa 9. & 10, prseceptum. 

I. Rem alienara nefarie concupiscens, avarusque 

j pcenitens ertt tribus anms . 

2 Si qu.is concupisca forme ari ; si Episcopus, 

pocnitens erit annos Septem; si Presbyter quinqué; 

sì Diaconus, -vel monaebus tres: si Clericus, aut 

iaicus , annos duos . 

C A P U T VI. 

De Satisfatlione per Indulgentias . 

92. Quest, i. Quid sit indulgentia, & quctuplex? 

E. indulgentia est gratia , qua poena temporalis 

pro peccatis debita remittitur extra Sacramentimi, 

& Sacrificami per applicationem meritorum Christi, 

& Sanctorum ejus. Potestatem concedendi indulgentias 

extare in Ecclesia, ejusque usiim fìdelibus 

esse maxime salurarem, definitum est a Triti. 

Sess. a5. Porro indulgentia alia dicitur integra , sett 

plenaria, quae omnem omnino pcenam peccatis dcbitam 

in Purgatorio tollit ; alia non integra, sed 

partialis, quae unius, vel plurium annerimi, vel 

dierum pcenam remittit, scilicet, quantam deieret 

unius, vel plurium annorum pcenitentia per cañones 

imposira . Indulgentia plenaria a jubilreo solum 

diftèrt in privilegiis quibnsdam, quae in tempere 

jubilan a Pontifico conceduntur ad dispensandum in 

votis, absolvendum a reservatis, &c. 

90. Quiest. 2. Quienam causa requiraiur ad concedendas 

Indulgentias? lì. requiri piam , & .justain 

causam, & prepcrtionatam efièetui, & qualitati 

indulgentia;, ut clocet Suanus . IVec contrarium docet 

S.Thomas; quam vis enim in 4- dist. 20. q. 1. 

a. 5. neget requiri arqualitarem operimi cum pcena 

debita culpis, non negat autem adquam prcportionem 

cum culpa . Communis sententia censet nullam 

esse, concessionem indulgenti^ sine causa ;

De Sacramento Pcenitentie . 245 

sed ut opportune animadvertit- Bellarminus, subditorum 

non est indicare, utrum causa just a sit, 

vel non ; debeat enirn simpliciter existimare justam 

esse . 

CjL Qt-isst. 5. Quamam conditiones necessaria; sine 

ad iucrandas induigentias ? 11.1. ut eas lucraturus sit 

baptizams. II. ut sit subditus concedentis. III. ut non 

sit excommunicatione irretitus. IV. ut sit in gratia, 

taitem quando ultimum opus praescriptum impletur, 

ut docet probabilior sententia, cui adharetBened. XIV. 

in sua Const, inter preterites. V. ut opus praescriptum 

sit honestum , saltern in objecio ; quod si vitiatutn 

sit aliqua culpa veniali, qua; affidar substantiam operis, 

puta si quis oret, vel det eleemosynam ob 

inanem gloriarti, ille non lucratur indulgentiam , secus 

vero si venialis culpa non est circa substantiam, 

ut distraéìio, & similia. Ad lucrandam indulgentiam 

requiritur confessio etiam venialium, dam 

mortalia non sint, si in diplomate legatur : qui vere 

pecnitentes, confessi, &c. ut constat ex decreto 

S. Cong, approbato a Clem. XIII. Declaravit autem 

S. C. Confessionem posse etiam expleri in Vigilia 

festivitatis, in qua conceditur Indulgentia . 

• -gS. Ex dicYis colliges 1. indulgentiis fruì posse 

concedentem ipsuiti, modo opera aliis prescripta & 

ipse adimpleat. 2. eas non expirare morte concedentis, 

si sine restridrone sint concessa;. 5. posse 

uno, eodemque opere plures obrineri induigentias, 

si opus non possit iterar! intra praescriptum tempus, 

ut jejunium , communio, Sec. & aliunde utile 

sit ad fincm concedentis . l\. non lucrati indulgentiam 

, qui opera injuncta vel omnino omitfit, 

vel ex parte, saltern notabili, quamvis sine culpa 

pra'termittat. Pariter qui ea non implet tempore, 

loco, & ratione a concedente prescripts, aut per 

•alium implet, nisi alter sit solum instrumentum, 

v. g. famulus ad eleemosynam pro hero suo erogandam 

. Ncque is, qui omnino caret intentione ; 

qua; tamen satis est, ut sit generalis, & interpretativa 

. 5. lucrari indulgentiam eum, qui opus preseri-

s44 Lib. VI. Traci. IV. 

scriptum ïmpîct, «si aliunde sir praceptum . 6. non 

obtinere plenariam iiv.iu'gentiaii] eum, qui liber non 

.sit omni culpa, edam veniali, du m uhimum opus 

!mplct; untie comuh'iim est, ut communio sit ultimimi 

. Potest tarncn rcmitti pœna aliis vcnialibus 

jam lemissis debita, etiamsi non remittatur pœna 

debita pcccatis venialibns non remissis . 

96. Quasi. 4. An , !k quomodo iudulgentia defunclis 

prodesse possit ? il. ipsis prodesse non quidem 

per modum absolutionis, sed per modum suffraga 

. Veruni indulgentiae concessa?, vivis, non possunt 

applicari defunclis, nisi id exprimatur, cum 

id pendeat a voluntate concedentis. Et licet e fie cl 11 s 

pro vivis, inquit Wigandt, sit infallibilis, non est 

•tarneti infallibilis pro defunflis, cum pro eis nulla 

promissio adsit, ncc Deus acceptet, nisi ad siium 

beneplacitum . Ut autem quis pro defunclis indulgentiam 

lucretur, requiritur etiam status gratia;, 

•saltern in fine opens, ut tutior, ac verior sententia 

docet, teste Lugo . 

97. Quast. 5. Quid requiritur ad lucrandam indulgenriam 

jubilazi ? R. Precipua circa jubilaeum collegit 

Bened. XIV. in sua Const, inter prateritos, ubi 

déclarât 1. pet verba vere posnitentibus, & confessis 

intelligi debere aflualem coiifessioncm . a. 0mnes 

visitationes Ecciesiarum una die perficiendas 

esse, scilicet a media nocle usque ad mediani noclem 

ve! a vespera usque ad vesperam. 5. perclausulam 

." ad beneplacitum nostrum, & Sedis Apostolica 

non cessare indulgentias morte Pontificis. 4quando 

in indulto jubilaei suspenduntur omnes, & 

singula indulgentiae, plenarias quoque suspendi. 5. 

indulgentias pro vivis applicari non posse pro defunti 

is. ti. Tempore jubilaei anni Sancii manere siisnensas 

facilitates Regularium absolvendi a casibus 

reservatis Apostolica; Sedi, & in Bulla Cœnae contends 

, facilitates quoque vota commutandi, quocuinque 

sint titillo concessa;. 7. vi jubilaei non pos- 

:;e absolvi haeresim exrernam . 8. quando dicitur : 

ccmmuttstiv votorum fiat dispensando, principalità!:

De Sacramento Ftxnitemia, 24;? 

ter esse attendendum ad commutationem , ita ut materia 

subrogata non sit exorbitanter minor; secus 

si dicatur dispensano fiat commutando. 9. facilitarem 

dispensatali non includi in facilitate commutalidi. 

10. quod ad irregularitates pertinet, quicquid sir. 

de controversia , unni su!) nomine censura; comprehendatur 

irrcgularitas ex delitto, dari facilitateti! dispensandi 

ab occulta irregularitate ob viola-tionem 

censuranti!! dumtaxat. 11. facultatem commutane!: 

pia opera non intelfigt datam circa confessione!!!, 

& communionem ( praeterquam cum pueris ) i\cx 

orationem necessariam in visitatione . 

98. Nec commutano fieri potest in opera aliunde 

debita. Imo nec jubila:um acquiri potest per 0pus 

alias debitum (puta, si quis ex legato teneatur 

date eleemosynam ) nisi qui indulgentiam concedit, 

nominatiti! dicat per illud acquiri posse, contingit, 

cum inter opera injuncìa opus alias ut debitum 

praescribirur, v. g. indicendo jejunium quatuor 

temporum . Denique commutano fieri debet in 0pera 

eiusdem natura;, 12, Sacerdoti praeter exenmmunicationem 

Pontifici reservatam in Const. Apostolici 

muneris, inhabilitatem in jubilaeo imponi ad 

absolvendum complicem in peccato turpi, i3, facilitates, 

qua; tribui solent, cum eo solum ititeli! 

gi, qui paratus sit ad consequendum jubilaeum, èk 

animimi habeat exequendi opera injuncta. i4. Confessarios 

tantum in foro Sacramentali, & Ecclesia 

designatis posse absolvere, & vota commutare, 

s5. eo tempore confessarmi!! imponere debere pcenitentiam 

confitennbus, ne mutilimi maneat Sacramentimi 

. 16. Nomine partis las.-e non intclligi judicem 

, sed cum , qui damnum est passus ; nec commutar! 

posse vota in praejudicinm tertii, sicut Votum 

perseveranti,!; in aliqua Congregatione, quod 

naturam induit contraclus, èk reciproca; obligationis 

inter voventem, èk Congregationem. 

99. _Declarat 17. eum, qui post confessionem 

prolabitur in lethale, debere iterum confiteli, ut 

ultimimi opus fiat in gratia. 18,, opera fatta iti 

pcc-

546 Lib. VI. Trabi. VI. 

peccato valere ad lucrandum jubilatuin, modo nani 

animo exhibendi honorem Deo, S: modo uitimnm 

opus adimpleatur in gratia . 19. nomine incoia venire 

omnes, qui sunt Roma; animo ibi morandi per 

majorem anni partem, & omnes, qui Roma; alien, 

jus muneris,, auf negotii causa morantur. 20. Confessionem 

esse necessariam ad lucrandum jubikeum, 

etiam si quis habeat solum venialia. Pro al.iis vero 

indulgentiis non requiritur confessio venialium , si 

confessio precipititi' ut disposino ; secus vero, si 

injungitur ut opus prascriptuni. 21. si post confessionem 

relabitur quis in mortale, non teneri ad 

repetendas visitattones, licet teneatur confiten. 22. 

in visitatone Basiiicarum opus non esse ingredi, 

vel egredi per portas Sánelas. Si quis autem ante 

publicationem jubilan visitaverit Basilicas, & com» 

pleat visitationes ipso die publicationis, lucrari Jubiläum 

, modo aliam Visitationen! quatuor Basilicarum 

ilio die perficiat. 20. satis esse orationem vocalem 

; si quis autem sola mente orare voluerit, 

ìaudandum esse quidem , sed mentali oration's aliquam 

ab eo vocalem esse adjungendam . 24. posse quempiam 

herum lucrari jubilamm, si repetat opera in» 

juncia, sed facultatibus concessls prima solum vice 

posse gaudere. Hoc tarnen- non ititeliigi de indulgentia 

concessa iis, qui Statuts diebus Ecclesiam 

visita verini, tunc enim unica tantum indulgentia 

acquiri potest. Dcnique eum, qui in confessione absolutus 

est a censuris, ant alias grafías accepit, eas 

non amittere, si forte mutet propositum implendi 

reliqna opera prescripta. 

100. Quibus duo sunt adjungenda ; alternili est, 

facultatem Sanclimonialibus in jubiloso concessam 

ad eligendum sibi Confessarium, intelligi solum de 

Confessaris ab Episcopo approbatis pro quocumque 

monasterio illius loci. Ira declaravit Bened. XIV. 

in Const, celebratìonsm , edita Ka!. Jan. 1751. Alternili 

est, Regulares posse tempore Jubilad confiteri 

etiam rescrvata Sacerdoti cuilibet, etani sacular! 

, ab Ordinario adprobato, ut constat ex Const, 

Greg.

De Sacramento Pœnitentia . 2^7 

Greg.XIII. & Alex. VIL in Const, unigenita!. Ex data 

haeienusPonrificurn doftrina facile explicaripossunt 

quesiiones omne.-, qua; de hoc argomento soient agitari. 

quartini prscipuas vide apud Auflorem nostrum, 


De Ministro Sacramenti Pœnitenti.e, 

101. Qiuest. I. Quisnam sit Minister Pœnifentlm 

P H. Solus Sacerdos, habens jurisdicìionem. Ita 

declaravit Conc. Trid. Sess. 1. c. 43. de reform. 

Quoniam igitur natura, & ratio judicu tllud ex* 

poteit, ut sententi a in suèdi tos dumtaxat feratur, 

persuasimi semper in Ecclesia Dei fuit, & ver is - 

simum esse Synodus hiec confirmât, nullius mementi 

absolutionem earn esse debere , quam Sacerdos 

in eum profert, in quem or din ari am, ani sub. 

delegatam non habet jurisdìElionem. Porro ordìnariam 

jurisdicìionem habent, Pontifex erga fidèles 

omnes, Episcopi in suos Diceeesanos, Parochi 

in suos Parochianos, Superiores Pieligiosorum in 

suos subditos. Delegatam habet is, qui cani accipiï 

ab habente jurisdicìionem ordinariam; delegatus aatem 

non potest alteri facultatem sium subdelegare, 

nisi hoc ei speciaiiter concessimi faerit. 

102. Qu,est. 2. An ad confessiones audiendas necessario 

requiratur prêter jurisdicìionem approbate 

Episcopi ? II. affi ex Tridentino Sess. 23. de. 

Kef. c. i5, decernente; nullum etiam Re gufarera 

posse confessiones S.ecularium , etiam Sacerdotum 

audire, nec ad idoneum reputar!, nist aut Paro* 

cbiale bemficium , aut ab Epi scopi s per examen, 

si illis vidibitur esse necessarium, aut alias idoneus 

judicetur,

248 . Lib. VI. Trail. IV. 

xi, & ex damnatis ab Alex, VII. propositionlbus, 

videlicet .... 

1. Concilium Trideatinum non obli gat Regulares 

in Gallia ad obtinendas approbationes ah Episcopis, 

ut Seculanum confessiones audire possali, 

ncque ex illius Condili autieritate privilegia 

Regularium restringi possunt, cum id in Gallia 

receptum non sit, preterquam in decisionibus fidei. 

2, Satisfacii precepto Confessionis annue , qui 

confxtetur regulan , Episcopo presentato, seci : reprobato 

. 

5. Qui beneficium curatum habent, possunt sibi 

eligere confessariurn simplicem Sacerdotem , 

non approbatum ab Ordinario . 

io5. Jam vero cum Concilium non loquatur, nisi 

de confessione saxularium, possunt Regulares cum 

facúltate suorum Prariatorum audire confessiones Rei!- 

"giosorum ejusdem Ordinis . Veruni ad audiencias confessiones 

Monialium, etiam Reiigiosis subjeétarum requiritur 

Episcopi adprcbatio ex decreto Greg. XV. & 

•dementis X. in Const, qua; incipit superna , in qua 

declaratur i. non posse Regulares in una dicecesi approbates 

confessiones audire in alia diccccsi, ubinon 

sunt approbati, quamvis pcenitentes subditi sint illius 

dicecesis, in qua confessarius fuerat approbatus. a. 

generaliter approbatos ad audiencias confessiones sa> 

cularium non posse confessiones monialium audire sine 

speciali adprobaticne, ncque adprobatos pro uno 

monasterio censen pro alus adprobatos. Item extraordinarios 

semel deputatos ad confessionem monialium 

, finita deputatione, non posse easdem moniales 

absolvere sive nova facúltate. 5. declaratur, 

posse Confessores Regularium in Monasteriis excipere 

confessiones illorum sa;cularium , qui sunt de 

ipsorum familia, ¿Se continui commensales; non atttem 

aliorum, qui tantum illis deserviunt. 

104. Q. 5. An simplex Sacerdos ab Episcopo 

non adprobatus possit absolvere de solis vcnialibus 

? R. non posse id licite fieri, certuni est ex 

decreto Innoc. XI. ubi jubentur Episcopi, ne permit-

Di Sacrarne/ito Poenitentite . $49 

mittant, ut 'jenialium confessto fiat Sacerdoti non 

adprobato ab Episcopo ; Sacerdotibus autem indicitur: 

si qtticunique Sacerdotes s c c u s egerrnt, sa ani 

Dso se ratìonem e s s e reddituros. Imo nec valide 

kl licere íuentur aliqui satis probabili-ter, quod Sacerdos 

jurisdiftionem absolvendi habet ab Ecclesia: 

Ine autem non videtur vohiisse conferre simplici 

Sacerdoti jurisdictionem absolvendi a venialibiì? 

cum ipsi espresse prohibeat uri tali jutisdicìione-. 

ISihilominus communissima est sententiaTheologorum 

cum Suario, Lugo, Cano, Salmanr. & alus 

vaüdain esse absolutionem venialium datara a Sacerdote 

, edam non adprobato, eo quod venialia. 

non sint materia necessaria Confessionis. linde ereditili' 

Christum ca non snbdiclissc potestati Ecclesia;, 

v-.ri suilicerc eam potestatem solvendi } qua; 

cortf'ertur in ordinatione, ut alii volunt. 

io5. Q u . i e s t . 4. An Parocbns possit confessiones 

audire in aliena parochia ? R. 1. posse audire con. 

fessiones suorum subditorinn, cum certe ordinariarn 

habeat jurisdiítionem quoad proprios subditos, 

qua; cum non sii contentiosa, nec requirat 

strepiiuin fori, exerceri potcst in quovis territorio 

li. 2. sine Hcentia Episcopi non posse absolvere aliencs 

subditos, edam cum facúltate illorum Parochi. 

Ratio est, quia Parochus non approbatur ab 

Episcopo, nisi pro parodila,, in quam eligitur, nec 

in alias extcnditur ejus ordinaria jurisdiciio.- Arque 

ita declaravit S. Congregado Concilii, cui adhxret 

Jüened. XIV. Iiic tamen rene animadvertit, 

id Parcchis licere, ubi viger consuetu-Jo, qua: jurisdiclionem 

conferre valer, saltera ex tacita Episcopi 

facúltate. 

10G. Q u i e s t , 5. Qua-Iis in Confessarlo debeat esse 

Episcopi adprob-atio ? R. 1. non sufficit adprobatio 

petit?., & negata, etiamsi in juste negetur. 

contraria vero sententia est omnino improbabilis r 

ettam pro Regularibus, post damnatam propositionem 

ab Alex. VII. saperias adatara . adprobationem 

peteudam esse ab Ordinario loci, in- quo- 

L 2. con-

?.5o Lib. VI. TraFt. IV. 

confessione!; excipiuntur, ut fert communis sentc-ntia, 

& praxis fidelium , idque videtur constare ex 

Bulla Innoc. XII. cum sicut, decernente: Confessarios 

tarn speculare s , quam regulates-, qui cum que 

Mi sint, in vim Bulla Crucial, nullatenus posse 

audire pcenitentes, sine adprobatione Episcopi loci 

, in quo ipsi pcenitentes degunt, & Confesserios 

eligunt. Ne que ad hoc suffragar! approbationem 

semel, ve I pluries ab ali is Ordinari'* aliarum 

dicccesum obtentam, et limisi pcenitentes illor 

urn Ordrnarioruni, qui tales confessarios approbassent, 

subditi sint. Deinde declarat Pontifex, 

alias confessiones fore invalidas, & confessarios 

suspensos, etc. reprobata, tanquam falsa, & 

temeraria qnacumque contraria opinione . Quam brillarci 

Innocent, confirmavit Bened. XIV. in Bulla,, 

que incipit Apostol. Patio autem est, quia ex eo, 

quod quis counted vult in aliquo loco , quoad hoc 

lit snbditus Episcopi illius loci, saltern ex consensu 

Kpiscoporcm, a quibus erga proprias oves data 

intclligitur jurisdiclio Sacerdoti approbate ab Episcopo 

loci, in quo velint confiteli . 

107. Quasi. 6. Quosnam Sacerdotes, & quomodo 

adprobare possit Episcopus ? B. 1. Episcopio 

•in sua Dicecesi non potest adprobare Saccrdotcm 

aliquem, nisi subdatur ipsi saltern ad tcmpus. Adprobatio 

autem fieri ab eo potest, vei per sc, vel 

per alium , cum non sit aclus ordinis, seti jurisdiction 

is tantum • 11. 2, adprobatio fieri potest cum 

restrizione ad tcmpus , locum , personas, etc. & 

contraria docìrina damnata est ab Alex. VII. tanquam 

temeraria, & erronea. Nec limirationis sns 

rarionem cuipiam recidere tcnetur Episcopus, it 

ait Cabassutius. Quod si adprobatio semel absolute 

conceditur, non extinguitur morte conccdeniis, 

nec revocati potest sine justa causa. Etqiiamvis 

tunc nuliam forte revocatiouem, sine causa facram 

, Theologi nonnulli ccntcndant ; hxctamencpinio 

in praxi non potest habere locum , cum limila: 

possint esse revocationis causa; confessarlo igno- 

%3s J

De Sacramento Pcenilemìa . 251 

fa», nee hujus sir judicare de justitia causa: propter 

pericii'iim hallu'cinationis. 

ioS. Hic nota, S. Pium V. in Const. Romani 

decorasse, Reguläres adprobatos ab Episcopo antecessore 

posse iternm examinari a Successore, & 

si minus idonei reperti fuerint, reprobari. Unde 

nonnulli colìigunt, teste Ferraris, Vicarium Capitulatem 

non posse Reguläres vocare ad examen, 

ncc eos privare facultate excipiendi Confessiones, 

nisi facultas data sit ab Episcopo ad nostrum benegiacitura, 

tunc enim morte Episcopi ilia expirat, 

109. Quast. 7. An Sacerdos ab Episcopo adprobatus 

habeat jurisdicìionem ad absolvendum complicem 

in turpi peccato centra sexrum praeceptum ? 

Pi. neg. ex duobus decretis Bened. XIV. altero dato 

Kal. Jun. 174 r. altero 8. I

2.D2 Üb. VI. Trau. IF. 

C A P U T Vlir. 

De Peccato-rum reservation?, 

no. purest, i. Quid sit reservatio, & quibus 

conveniat reservandi potestas ? R, i. reservatio est 

restrictio, vel negatio jurisdittionis circa peccatimi 

aliquod . Certum est inesse Ecclesia; hanc potestateni 

quredam graviora crimina reservandi, a quibus 

inferiores Ministri ncqueant absolvere, ut ita 

subditi melius cognoscant illorum gravitatem , & 

ab illis abstineant, quorum difficilem videut remissionem 

. R. 2. hcec potestas convenit R.. Pontifici 

quoad omncrn Eccìesiam , cujus est supremus Pastor 

; Episcopio quoad subditos sua: Dieecesis . Prelati 

Reiigiosorum Ordinimi ex decreto Clem. VII. 

andecira. tantum casus reservare possunt, nec plurcs 

sine consensu Gapituli generalis pro toto Ordine 

,• a ut Pro vincialis pro tota provincia; de hisautem 

postca dicendum , 

in. Guest. 2. Am, & quasnam sit causa reservations 

? R. Nemo potest reservare sibi peccata sine 

gravi, & justa causa, cum ea potestas , ut Trv 

dentinum ait Sess. \4. c. 7. data sit Episcopis, in 

tedif.catìonem, & non in destrutlionem.. Hi ne reus 

esset peccati lethaüs, qui absque justa causa reser- 

Tationem impernerei. Quid vero si ir.juste importami', 

eritne valida, an non? Invalidarci aliqui di- 

•cunt cum Soto ex ratione adducila a Tridentino; 

sed communis, &-magis vera sententia ait,. ili ieri— 

ìatr. esse, sed validam, quia tota jnrisdicüo pen-' 

det ab Episcopo, qui sicut potest Confessariis suis, 

etiam parocbis non concedere facilitatemi absolvendi 

ab aliquo peccato, ita potei it illud sibi «servare 

; in re antem standum est pro potestate Superioris. 

Excipit autem De-Lugo, si reservatio fatta 

Parodio sit talis , ut officio suo fungi rette non possi!; 

tunc enim nulla esset hujusmodi reservatio. 

na, Quest. 3, An ignorantes peccati reservatio-

De Sacramento- Potnitentiic. 253 

ìiotiem, ab illa excusentur ? R, ne», de peccatis E» 

piscopo reservatis, cum reservatio non sir poena 

respiciens pœnitentes, sed restricto jurisdictionis, 

quae ad cont'essarios pertinet. Id quod liquet ex 

Tridentino Sess. i4. c. 7. docente, Sacerdotes nihil 

posse in casions reservatis . Et quamvis reservado 

in poenitentium remedium sir instituía, finis 

tarnen reservationis non est tantum , ut fidèles a 

culpis gravioribus abstetreantur ; sed edam , inquit 

Fagnanus, ut recipiant a Superioribus pcenitentias, 

mónita, ac remedia opportuniora, quae non nisi 

a ptudentiorlbus adhiberi oportet: nude edam in 

ignorantibus sine ipsorum culpa reservationem , non 

cessât omnino finis reservationis. Haec quidem quoad 

casus reservatos Episcopo, aliisque Praelatis inferioribns 

; &c quidem etiamsi reservationi censura sit 

annexa , quia non reservantur praecipue propter censurant 

, sed propter criminum gravitatemi ; reservationi 

autem ut fortius liget, annecdtur censura. Ita 

Suarius, Layman, & alii contra Wigand, Aversa, 

& alios, qui excusant a reservatione ignorantes 

cam, quandocumque casui censura est adjuncia 

. 

115. Aliud est de peccatis Papae cum excommunicatione 

reservatis ; hax enim cum praecipue reserventur 

propter censuram , invincibiliter ignorantes 

excusantur a reservatione, sicut liberantur a censura, 

ut nemo dubitat ex c. 2. de Const, in 6. Ita 

communiter TT. contra paucos. Si quis tarnen 

scicns censuram , nescit esse reservatam , non ideo 

a reservatione excusatur ; consentiens enim in censuram 

, tacite etiam consentit in pcenam censuras, 

ornnesque ipsius efféclus. Plie tarnen notare oportet 

, esse duos casus Pontifici reservatos, sed absque 

censura. Primus esr, dum quis vel per se, 

vel per alios falso accusât Sacerdotem de sollicitaîione 

in tribunali Peemtentiae. Const. Bened. XIV. 

Sacramentum. Secundus, si quis accipiat dona a 

Regularibus uttiusque sexus, nisi ptius totum restiuierit, 

si dona valeant pluris decern scutorum Roma-

i5í Lib. VI. Traci. IV. 

roatiorum ; vel si valeant minoris, saltern partera 

ad arbitrami Pcenitentiarii. 

114- Quest. 4. Quaenam peccata cadant sub reservationem 

? lì. 1. non possunt reservad peccata 

mere interna in opinione multorum quamvis alii 

non minus probabiliter affirment; cum ea non possint 

absolví, nisi ex vi jurisdiftionis, qua: cum detur 

ab Ecclesia, porest ab ea limitari, & restringi 

. Sed licer sit in Ecclesia potestas ea reservancli, 

nunquam tamen consuevit ea reservare. R. 2, 

ncque reservantur peccata solum veníalia , cum noti 

sint materia necessaria confessionis ; quicquid sit 

de controversia super' potestate ipsa reservandi. Kec 

peccatimi externum leve, licet ab interno malitiam 

gravem accipiat ; quamvis enim adio externa malitiam 

imbibar acìus interni, adeoque mereatur a> 

ternam pcenam ; Ecclesia tamen quoad reservationem 

solum attendit malitiam externara , quae ex objeclo 

suo gravis sit. Ncc vero qurcumque peccata 

era via reservar! soienr, sed solum graviora, & 0pere 

ccnsunnnata . i taque cum reservado sit lex 0diosa, 

strine interprctanda est; bine reservato homicidio 

, non íntcliigitur reservara percussio gravis, 

nisi sequatur mors ; reservata fornicatione, solum 

reservatur copula carnalis; reservata sodomia, intelligitur 

perfecta , nisi aliud exprimatur, ut cene 

in aliquibiis pecratis exprimitur. 

1 iT>. Quast. ft. Quid agerc debeat Confessarius 

inferior, cum ei pceuitens coniitetur reservatiim ? R. 

niittendus est paniteli s ad Superiorem , nisi consultius 

sit, ut ipse confessarius a Superiore petat facilitateli! 

abso!vendi a resérvalas, tacita persona, & 

peccato. Quod si Superior adiri non possit, & sit 

urgens causa confitendi, potest inferior absolvere a 

reservad», etiamsi censura connexís, cum onere, ut 

postea pcenitens se sistat Superiori. Porro mihi cerium 

est, in ca hypothesi pcenitentem direde absolví 

a non reservaris, indirette a reservatis, quamvis cum 

onere manifestand: postea reservata legitimo Superiori 

- aut ejus delegato. Ita S. Carolus in Insn.

De Sacramento Pœn/toitùe . 255 

116. Qwest. 6. An qui necessitate urgente constetiir 

ei, qui non habet facuitatem ad reservata . 

teneatur ei confiteri etiam reservata? IS. Sunt, qui 

doccant cum S. Antonino, Soto, & aliis, sufficere 

in eo casu contateti non reservata, & postea 

Superiori reservatum manifestare . S. Thomas vero, 

Suarius, & alii communiter decent omnia tunc 

esse confitenda ; turn ut serventi lex Divina de integritate 

confessionis ; tum ut Sacerdos integre cognoscat 

statura poenitentis, quem satpe non potest 

agnoscere, nisi reservata manifestentur ; qua? est potissima 

ratio D.. Thomas in 4- dist. 12. q. 5. a. 4. 

Et h-i'c est universalis Ecclesia; praxis, quae in re 

ista est maximi momenti. 

117. Quest. 7, An Superior, audits reservatis-,. 

possit ab eis absolvere, & mittere pcenitentem ad 

inferiorem Sacerdotem, qui eum a non reservatis 

absolvatr Negant communiter DD. ex pra:cepto 

Divino integritatis confessionis ; nec vero itila est 

nécessitas dimidiandi confessionem , cum Superior 

possit, etiamsi- aliis negotiis sit cbstricìus, rollere 

reservationem , & mittere ad inferiorem, a quo absoivatur, 

prcescribendo remedia, si oportuerit, & 

injungendo pcenitentiam . Quod si bona fide poenitens 

ita Superiori confircatur, & ab eo absoiva- 

•tur, valida erit absolutio cura obligatoire confitendi 

non reservata cuilibet confessano-. 

118. Quast. 8. An Superiore injuste negante facuitatem 

absolvendi a reservatis, possit inferior Sacerdos 

edam dircele ab eis absolvere? lì, 1. certuni 

est non posse Superiorem sine gravi causa cam 

facuitatem denegare, nec in ea ccncedenda difficilem 

se prrebere, ut cum D. Th. docet Suarius. Imo 

peccare graviter potesr, si neget, cum sciat 

pcenitentem nullo modo induci posse ad ipsum adeundum. 

Certum est pa'riter aliquando Superiorem 

posse justis de causis cogère pcenitentem, ut ipsi 

se se sistat, si aliter grave damnum vel scandalum 

communitatis jure timeri possit. Nec pcenitens erit 

tite paratRS ad sr.scipicndam absolutionem, si no-

a5ô Lib. VI. Traa. IV. 

lit se sistere. R. 2. si Superior injuste negct facilitatemi 

absolvendi a reservatis, non ideo confessarius 

potest ab eis dirette absolvere; turn quia ex 

Trid. Sacerdotes inferiores nihil possunt in reservatis 

; turn quia sicut valida est injusta reservatio, 

ita valida est injusta denegatio facultatis. Ita De 

Lugo, Layman, & alii contra Henricum, & Dianara. 

119. Notant autem Aversa, & Lugo, Confessarium 

Regularium ad id muneris designatum , si judicet 

localem Superiorem injuste sibi negare facultatem 

absolvendi a reservatis, posse pro ilia vice 

absolvere: atque ita declaratum esse a Clem, VIif. 

Confirmât autem id ipsum Tourneiyus, arK-rens decretiim 

S. C. ab Urbano Vili, aciprobatum , Quod 

àd omnes Confessores regularium extendit Pellizaritis, 

qui vult idem habere locum, si pcenitens tpse 

petat, & Confessarius putet injuste negati. Idem 

volunt aliqui, si Superior adiri nequeat, & 

remplis urgcat celebrationis, vel communionis, nee 

sine scandalo ornitti possit. Adde, FF. Minores 

habere priviiegium semel absolvendi suos a reservatis 

absque facilitate Superiorum , ut testatur Emmanuel 

Rodriguez, adeoque id poterunt ii Regulares, 

qui in hoc privilegio cum Minoribus communicant 

. 

120. Quest. 9, An, & quomoJo peregrinus absolvi 

possit a reservatis? lì. 1. peregrinus discedens 

in aliam dicecesiin, si peccatum habeat in 11iraque 

reservatum , non potest absolvi, nisi a confessarlo 

habente facultatem ad reservata. Ita communis 

sententia, & constat ex prop, damnata ab 

Alex. VII. quia ut ait Suarius, talis pcenitens juclicandns 

est quoad confessionem tanquam incola 

illius diceccsis. R. 2. si peccatum , quod confitctur, 

reservatum sit in ea diœcest, sed non in patria, 

non potest absolvi a quocumque illius loci confessarlo, 

nisi ab habente facultatem in reservata ; 

turn quia cum peregrinus quoad forum Sacramentale 

sit veiut incola illius loci, debet se subjicete 

•'ïios tegibus 5 turn quia cum reservatio respiciat 

con-

De Sacramento Paenitetiti.s , I'S-J 

confes-arios potius quam pcenitentes, inferior con» 

f'essarius limitatam habct jurisdittionem circa taìia 

peccata. Atque ita resoivit S. C. Episcoporum 

¡7. Nov. 16¡6. R. 5. peregrinus habens peccatum 

in patria reservatum potest absolvi a quocttmque 

confessarlo loci, in quo non est reservatum. 

Ita comiminior, & probabilior sententia, probata 

universali consuetudine, & consensu Eugenrì 

IV. qui, teste De Lugo, & Salmant. id concessk 

iis, qui bona fide in alieno Episcopatu versantur. 

Idemque confirmavit Clemens X. in Bulla, quae incipit 

superna, nisi in frauderò reservationis ad alienam 

Dicecesim pro obtinenda absolutione migraverinr, 

111. Quid autem sit intelligendam per ilia verba 

in fraitdem reservationis , 'non omnes uno modo 

explicant. Daniel Concina dicit intelligi, si fiat 

fide non bona. Recte quidern, & in hoc omncs 

conveniunt, sed diftìcultatem non solvit. Omissis 

al iis explicationibus, mi hi probabilior videtur ea, 

qnam ex Lugo aff'ert Roncaglia , qui to in fraudem 

de iis intelligit, qui alienam petunt disecesim pra> 

cipae ob ììnem obtinendi absolutioneni, vttandique 

judicii .propri! Pastoris. Ratio est, quia fraus dicitur 

intervenire, ubi lex rcdditur elusoria, ut ait 

Barbosa axiomate 102. Eluderetur autem reservationis 

lex,' si pcenitens alio migraret ex principali 

motivo petendi absolutionem . Quod si precipue cb 

alium finem iter agat, puta negotii pertraétandr. 

vel indulgentire lucrando, vel ut Confessarittm pradentiorem 

invernar, quccum sese. melius expediat, 

absolvi poterit ; modo finis pratcipuus non sit re» 

servationem eftiigere, Se facilius absolvi. 

¡22, Nota tamen, peregrinum extra dicecesim 

non posse absolvi a censuris in patria reservatis, 

quia in cap. nuper de sent. Excom. dicitur, simplex 

confessarius non posse a censuris absolvere „ 

5Ile tamen subjecìus non est censuris latis ab Episcopo 

loci, quandiu non contraxerit dcmicilium,. 

vel quasi domiciliurn in co loco, ut probat Suarius 

ex c. a nobis de sent, Excom. in 6. ubi_ di- 

ci-

a58 Lib. VI. Traft. IV. 

ciltir : solos subäitcs comprehend', sub Excommi-:nicalione 

lata ab Episcopo pro futuris delitlis, 

Uirum autem peregrinus subcat reservationem, dubitant 

DD. Mihi prcbabilior viderur sententia atfirmans 

; quia licet peregrinus non subjaceat legibus 

loci, per quern transit, tarnen ratione delitti fit subdims 

eo tempore, quo peccat ; tum precipue, quia 

Confessarius, quem respicit reservatio, non potest 

absolvere peregrinos nisi juxta fines jurisdittionis sibi 

ab Episcopo prrescriptos. Quid possint Episcopi circa 

peregrinorum absoiuticnem , vide apud auttorcin, 

125. Pro aliis quaestionibus diritnendis, nota i, 

eum, qui a. Superiore semel est a reservatio absolutus, 

posse a quovis confessarlo iterum ab iisdem 

absoivi, cum non sint materia necessatia confessionis.. 

2. eum, qui bona fide confiretur peccatimi 

reservatum, nesciens reservationem, vel putansGonfessarium 

potestatem habere illud absoivendi, vel 

sine culpa iilius obliviscitur, valide absoivi, dirette 

quidem a non rcservatis, indirette tarnen a reservatis, 

cum onere autem se sistendi Superiori, 

ubi novetit il la.- re vera fuisse reservata. Ita communis, 

& vera sententia cum Suario, Lugo, Salrnant. 

cui adhretet Concilia contra Antoine. 5. si 

quis confiteatur Superiori, &c sine culpa ob'iviscatur 

peccati reservati, non ideo liberarur ab onere 

iterum Superiori se sistendi, ut ab ilio peccato absolvatur; 

ncc potest a simplici Sacerdote absoivi, 

ut multi satis ptobabiliter contcndunt. Ratio nostra; 

sententia; est, quia reservatio non tollilur., 

nisi peccatum subjiciatur judicio superioris, cujus 

est opportunum remedium, & pcenirentiam adliibere 

. Kxcipit Suarez, si Sacerdos Superiorem adiverit, 

ut facultatem obtinetet absoivendi a rcservatis, 

aut cam Iiabeat ex. privilegio, v. g. jubilai, 

vel Rulla; Cruciata;. 

12/f. Nota 4- in communi DD. sententia frolli 

reservationem per confessionem. inculpabi'iter invalidam 

; quanivis enim ea ut plurimum non tollatut 

nisi per confessionem Sacramentaiem, qua; 

re

De Sacramento Pcenìisntia. ü5g 

re vera deessct in nostra Iiypothesi ; Superior tarnen 

earn tollere potest, ut fatetur ipse Concina, 

sine Confessione Sacramentali. Velie autem earn 

tollere Superior jure presumimi", quoties subditus 

ejn" judicio reservata subjicit, ut prebere possit 

I mouita salutarla , & pcenitentiam imponere, quo 

modo finis obtinetur rescrvatlonis, etiamsi ex alio 

capite absque ulla culpa confessio evadat nulla, & 

invalida „ Atque id evenir, inquiunt Salmantic. vigore 

consuetudini:!', communi DD. aucloritate firmate 

. Non ita communis est docìrina docens rolli 

rescrvationem per confessionem culpabiliter nulla 

m, cum non prazsumatur Superior velie, ut subditus 

commodum ex iniquitate reportet. Nihilorniniis 

contraria sententia est forte communlor, ' & 

probabilior ex ratione supra additela de fine reservationis, 

qui re vera obtinetur, etiamsi confessio 

sit sacrilega. Quod autem commodum reo ex iniquitate 

proveniat , id accidentarium est. 

12T). Hefte tarnen excipit 'Wigandt ex Lugo, 

.Sitarlo, & aliis, si pcenitens sciens prudens taceat 

rcwrvatum , aut in confessione alioqui sacrilega il- 

Iiid etiam sine culpa non confiteatur. Idem dico, 

si non sit in animo vitandi in posternm re^crvatnm, 

& implendi adjunftam pcenitentiam . Tenetur 

enim semper implere pcenitentiam pro reservato 

inj.unétam, etiamsi postea ab inferiore absolvatur. 

Excipienda est etiam confessio invalida tempore 

jubiiei, in quo cum Pontifex co fine tantum 

auftrat reservationem , ut fideles lucrentur ju'oilsum, 

non presumimi' velie reservationem auferre, nisi 

confessione valida , qualis est necessaria ad induigentiam 

obtinendam. 

120. Queri etiam soler, an simplex confessarius 

possit absolvere in dubia ressrvatione ? Equidem 

si dubitarlo cedat super peccatimi, v. g. si pcenitens 

dubiter v an graviter peccaverit? absolvi poterit 

a quolibet confessano ; quia reservatio stricte 

est interpretanda de pcccatis, que certo sinì gravia. 

Quod si dubitet, an peccatum illud sit, nec

260 Lib. VI. Traci. IV. 

ne reservatum, ncgant multi simp'icem confessariunì 

absolvere posse, cum saltern dubia sit juricdiéìio 

. Alii tarnen communius affirmant, quia cure 

reservatio sit stridìo interpretation^, possessio sta: 

pro facilitate absolvendi. Er cum hoc senteniia sis 

valclc prcbabiiis, & communis, Ecclesia censetuu i 

supplere jurisdiclionem-. Quod autem objicit Gin-[ 

cina, nempe dementem VIIL prohibuisse Confa, 

sariis, etiam privilegiaris, absolvere a casibus c. 

tiara dubiis , in Bulla Cocnre reservatis, & in Extravag. 

Perlebiis dcclarari percussioncm Clerici esse 

Paps reservatam , etiam cum dubitatuf, mini 

sit levis,, vel gravis; id quidem nihil obstat, sed 

potius fa vet sentendo nostro, quod scilicet confessarins 

in aliis casibus possit absolvere , qui sunt dubie 

reservati, cum exceptio firmer regulam in contrarium 

. Addo cum Roncaglia, decretum illud mc-: 

deratum esse a Clemente anno 1602. sublatis illis 

verbis: dubie reservatis. Alia de reservatis vici: 

apud Auclorem, qui notat praisumentes absolvere 

a reservatis Papa:, vel Episcopis, causantes aliquod 

Privilegium , incurrere excommunicationem ipso feet 

o , & quidem Papi: reservatam . 

127. Denique a Trid. decretum est Sess. i4- f- 

7. Pie admodum, ne bac de ipsa occasione altquis 

pereat, in Ecclesia Dei custodi:urn semper 

fuit, ut nulla sit reservatio in articulo mortis: 

at que ideo omnes Sacerdote* quoslibet paeniientss 

a quibusvis peccatis , & censuri* absolvere possum 

. Ncque ita absolutus tenetur postea , si convaluerit, 

Superiori se sistere, cum quilibet Sacerdos 

in gravi mortis periculo habeat potestatem dr. 

retle absolvendi a quovis peccato . Et quamvis 

multi in ea sint opinione, simpliccm Sactrdotem 

posse absolvere in articulo morris, etiam prosente 

confessarlo, ab- Episcopo adprobato , idque significare 

videantur verba Tridentini, dicentis, nullam 

esse reservationem in articulo mortis ; aiutameli 

Dodìores ea interpretantur de sola hypothesi, 

qua nuilus adsit adprobatus Sacerdos, cum finis 

Con-

De Sacramento Poenit ernie . 261 

Contili! sit impedire, ne quis pereat ex defecìu absolutionis. 

Ita declarat Rif. Romanum , ajens : si 

perietdum mortis imminent, adprobatusque de sit 

Coni'issaritis , etc. S. Carolus in Instr. Confess. Adprobatus 

autem ab Ordinario potest absolvere a qui- 

| busvis peccatis, 6k censuris. 

CAPUT IX. 

De sigillo Confessionis. 

12S. Quest, I. Qure, & quanta sit obligatio 

rigi li Sacramentaüs? R. est otnnino gravissima. Ita 

ut nec ad virandam mortem liceat unquam Sacerdoti 

aliquid in Confessione auditum revelare; nec 

in hoc admittitur parviras materia;, ut DD. aniliiadvertunt. 

Oritur autem haac obligatio tum ex jure 

natura, tum Ecclesiastico. Jus enim natura; vetat, 

ne arcanum alterius manifestetur, unde ipsius 

damnum possit emergere; in Confessione pr.itterea 

paclio quaadam tacita intercedit, vi cujus confessami 

promittit secretum . Addo, in lege Divina Con- 

Itssionis hoc secretum quodammodo contineri, neque 

enim alitor Christus instituit prateeptum confitenti!, 

nisi sub onere tacite imposito Confessarlo 

r.unquam revelandi audira in foro Sacramentali. De 

lege autem Ecclesiastica constat ex Lateran. IV 7. ck 

Tridentino, gravibus afficienre pcenisConfsssarium, 

qui legem sigilli violaverit. Qua; violatio malitiam gravcm 

afferttitrn sacrilegii, tum inficlelitatis, tum ctiam 

detradionis, nisi peccatimi alioqui sit publicum . 

129. Quest. 2. An sigiüum frangatur, si confessa 

merit nulla, vel fida? R. non frangi sigillum, 

si fingatur confessio ad furandum, illudendum Sacctdotem., 

vel pervcrtendum, vel ad se conquerendum, 

etsi & tunc prudenter tacendum sit, Nec 

, st quis extra confessionem accipiar aliquid sub sigillo 

Confessionis; quia hinc solum oritur obligatio 

secreti naturalis;- gravior quidem, aut levior 

pro rei gravitate, 6k. exigentia. Tenetur tamen ad 

SI- 

I,

аба Lib. VI. Tran. IV. I 

Sigillimi Confcssarius, etsi pcenitens disccdat indisposiuis, 

nec absolutus, modo peccata dixerit ad 

obtinendam absolutioncm . Ita D.Th. in 4. ci. ai, 

q. 5. a. i. Imo sigillimi obligar, ut Suarius notat, 

cum dubitatur utrum aliquid dictum sit a pcenitcnte 

in ordine ad Coni'essionem ; a liter odiosa rcddere ', 

tur confessio, & peccata plura in confessione audita 

ob defectum memorias, & hailucinationem Co» 

fessarii possent impune manifestad. 

i5o. Quiest. 5. An sigillimi frangat is, qui dicat, 

aliquem sibi esse confessum , vel confessimi 

esse venialia in genere? 11. neg. nisi dicatur in circumstantiis, 

in quibus aliqua suboriri possit suspiciò 

de alici iris in Confessione, aut in quibus colligi 

possit alios esse nocentes , velmortalia confessos. 

Cjucd si pcenitens significaverit, se nolle sciri, quod 

sit confessns, quia pcenitens v. g. extraordinario Sacerdoti 

contìtendo potest vereri, ne quis suspiceturse 

confessum esse grave crimen ; tunc Confcssarius non 

potest dicere ipr.um audisse confessione!!! sine periculo 

fractionis sigilli. INec licet in genere peccata referrc, 

si inde ant in a'Iquam personam, aut Com mini itateli!. ! 

praeserrim exiguam , redundare prava suspicio роз1 

sit; secus vero, si nullum inde oriatur pericuknn, ' 

IDI. Qua st. 4 An Sacerdos possit dare testi • 

monium Confcssionis iis, qnos non absolvit; & 

an iliud negare possit sine fractione sigilli? R.probabdius, 

& communius est, quod si in scheduia 

scriptum sit, pcaniíeñtem tantum esse confessimi, 

scheclula danda sit, cum negare perinde sit, ас indirette 

revelare cum non esse rite confessimi. Minime 

vro si in scheduia dicatur pcenitemem essi 

absolutum ; id enim esset mer.dacium , quod preferré 

nunquam licet. Idque veruni esr, edam s: 

scheduia sit typis impressa , ubi asseritur absolu I 

tio impettita. Quamquam a'iqui recenriores eaffi > 

putent rradi posse etiam non absolutis a confessarlo, 

si publice petant; quia lune li le nec proferì, 

nec scribit mendacium , sed tantum materialem actionem 

operatur, talem schedulam impertiendo.

De Sacramento Paenitentiin . 263 

lib. Qu.est. 5. Quamam cedant sub sigillum con» 

fessionis ì B. omnia peccata poenitentis, sive grafia, 

sive levia, sive futura, sive pracrerita ; peccara 

etiam complicis , peccata a'iorum, qua: solum 

intelliguntur ex confessione , peccatorum circumstantias, 

pcenitentiam impositam , & omnia illa, qua: 

odiosam , vel onerosam rcddunt confessionem Sacrameiitalem 

. Hinc non licet i. confessarlo, compiiceli! 

poenitentis monete, vel corrigere, nisi cum 

expressa facilitate poenitentis, ut docent D. Th. opusc. 

is. q. 6. & S. Antoninus 5. p. tit. 4- c..29.. 

Stiarcz, & alii. 2. non licet revelare pcenitentiam 

impositam, si gravis fiterit. Bona vero poenitentis, 

ut propositum religionis , vel Sacerdotii, virtutes, 

rcvelationes., Se sitnilia cadunt sub sigillum , ait Bufai, 

si ab co manifestentur in ordine ad confessionem 

; non vero si ob alium fincm , nec ex revelatione 

possit reddi odiosa confessio Sacramentalis . 

Idem dico de defeédibus natiiralibus, aut vitiis occultis 

corporis. Dieere autem, pcemtentem esse rudern., 

blaasum , scrupulosum , molestum , a sigillo 

excusat fugo-, nisi scrupulos aperiat pcenitens ad 

declaranda peccata. Quamquam ea etiam cadere sub 

sigillum , nisi aliunde nota sint, contendi! Tamburinus, 

ut confessio sit cumino immunis a quocunique 

odio , & onere . 

155. Quid autem agere debeat confessarius, ad 

quem accedit surdus confirens grave peccatimi, si 

opus sit eum interrogare, nec id possit facere, quin 

circumstantes audiant? R. si confessionis initio surditatem 

poenitentis advertat, injungat ci, ut redeat 

alio tempore, & loco opportuno; & interim potest 

aliis declarare surditatem pcenitentis, quando 

ca comniuniter sit patens. Quod si in progre^su 

confessionis id animadvertat, nec pcenitens varus 

interrogationibus recte respondeat, non expedit, ut 

Confessarius illi pa'am imponat alio tempore redire, 

ne audientibus det ansam suspicandi eum esse 

confessum grave peccatum . Erit ergo judicio meo 

consultius, auditis, quo fieri possit meliori modo, 

pec-

264 Lib. VI, Trail. IV. 

jfeccatis aliquot, eum absolvere, vel absolute, si 

pcenitens rite paratus prudenter ceuseatur; vel conditionate, 

si de disposinone dubitetur. 

154. Quest. 7. Quinam teneantur ad sigillum 

Confessionis ? 1. Confessarius. 2. Superior, a quo 

facultas petitur absolvendi a reservato ; quia ilia pelitio 

est veluti quaedam inchoatio confessionis, & 

ista alioquin odiosa redderetur. 5. interpres, ut ait 

Suarius, & communis est docìrina TT. contta Solum, 

& Gajetaiium , qui eum solum obligari ajunt 1 

ad secretum naturale. 4- omnes qui forte aiiqtiid 

confessionis audiunt, sive id ipsorum culpa eveniat, 

sive absque culpa. Pariter qui in necessitate 

audiunt peccatimi aliquod confitcntis, v. g. in conflictii, 

naufragio , etc. 5. Omnes , quibus Sacerdos 

per sacrilegium aliquid de .confessione revelaverit. ] 

0. Laicus, qui pro Sacerdore est habitus, si forte 

ei quis confessus fuerit. 7. Qui confessionem alterius 

scripsit, vel scriptam invenit, ac legit, quamvis 

aliqui eum excusent a secreto confessionis, sed 

Kon a secreto naturali. Peccabit autem graviter legendo, 

& multo magis divulgando , nisi forte sciens 

ea levia esse, legat ex curiositate. 

155. Quest. 8, An pcenitens teneatur ad sigillum 

confessionis? R. neg. cum communi, & vera sententia 

; quia sigillum est tantum institutum in favorem 

poenitentis , nec ulla lex extat Ecclesiastica ad 

sigillum obligans pcenitenrem , Obligatur tamen lege 

naturali ad non propalanda ea, qua; aut ipse dixit 

in Confessione, aut a Confessore audivit, queries 

id redundare potest in damnum confessore, aut in 

aliorum-scandalum , ut Gersouius animadvertit. 

156. Quest. 9. Quomodo respondere debear Confessarius 

interroganti de peccato poenitentis ? R. tenenti" 

objurgare ira interrogantem, dicendo, has 

interrogationes velut impias non esse faciendas ; 

& si rogetur, an aliqucm absolverir, respondeat: 

funBus sum officio moo. Quod si ista responsio 

non sit sufficiens, ut evenire aliquando potest, direte 

debet se nescire ; re vera enim nescit id quod

De Sacramento Patnitsntìa. 265 

millo modo potest manifestare. Ita S. Thomas in 

4. d. 21. q. 3. ar. i. S. Antoninus 5. p. tit. 17. c. 

2.2. quibus subscribunt Suarius, Navarro, Lugo, 

& communis scntentia docens id posse a fri nn ari a 

Confessano, etiam cum juramento ; nam, ut aií 

Aug. citato loco : home non additatiti- in testimonium, 

nisi ut homo ; ideo potest jurare se nescìre, 

quod seit tantum ut Deus , Quid si confesarais 

alieni negaverit absolutionem , & dum Missam 

celebrai, rogetur a Ministro, an ponat formularti 

pro communione illius pcenitentis? R. Salmanticenses 

, ipsum debere dicere : roga poenitentem, nurn 

velit communicare ? 

157. Quast, 10. An Doctor consultus a confessano 

cum facúltate pcenitentis obligetur ad sigillum 

Sacramentale ? Affirmat Suarius cum S. Th. & Antonino 

, & communi DD. contra alios censentes 

solum teneri ad secretimi naturale. Est auteni ratio 

petenda ex ipsa institutione Sacramenti, in qua 

ita creditur Christum Obligationen! sigilli imposuisse, 

ut ea comprehendat omnes, ad quos vel proxime, 

vel remote pervenerit notitia peccati in ordine 

ad confessionem ; alioquin non satis provisum 

fuisset. Nec vero certuni est, quod aliqui dicunt, 

pcenitentem , qui dat Confessarlo veniam consulendi, 

cedere juri suo, quod habet ad sigillum ; cum 

potius contra sit prassumendum , non aliter ab eo 

permuti ccnsultàtionem de peccato, nisi quoad opus 

fuerit, ut Confessor possit instruí' ad pcenitentem 

dirigendum. flinc iste tenetur ita consilium 

pctere , ut taceat personam , & quoad fieri poterit, 

circumstantias omnes, unde pcenitens possit agnosci. 

An autem is, a quo pcenitens consilium petit, 

ut melius postea conftteatur, teneatur ad sigillum 

Sacramentale ? Affirmant Tamburinus, Sporer, 

Concina, & alii; sed alii probabilius negant, 

cum obligatio sigilli non oriatur nisi ex confessione 

Sacramentali, ut expresse tradii D. Thomas in 

4. dist. 21. q. 5. a. i. Excipit Suarius, si pcenitens 

ante confessionem consilium petat ab ipso Sacerdo- 

Lig, Comp, Tom. II. M te

26Ô Lib. VI. Tract. IV. J 

te, cui postea est confitendus, cum ea deciaratio sit ' 

veluti quidam inchoata confessio pcenitentis, qui 

ut se expeditius gerat, consilium petit ab ipso Confessano 

. 

158. Quest, it. An liceat unquam Confessano 

uti notifia habita in confessione ? R. sine exptessa ) 

ìicentia pceniientis nunquam licet uti notifia per confessionem 

acquisita, ex qua periculum esse potest 

revelationis etiair; indiretta;, vel oriripotest gravamen 

ipsius pcenitentis. Hinc decretum extat S. 

Cong. Tnquis. auttoritate Innoc. XI. proscribens 

liane thesim: scientia ex confessione acquisita itti 

licet, modo fiat sine dircela, aut indiretta révélât 

ione, & gravarnine pcenitentis, nisi alìud multo 

gravius ex non usu sequatur. in cujus comyaratione 

prius merito contemnatur. Itaque non 

licet confessano, pcenitenti ob audita in confessione 

ruboretn, vel molestiam creare, vultum ei severiorem 

exhibere, ipsum declinare," dimittere farmilum, 

ne furetur, aut claves ab eo auferre, & alia 

quaecumque facete, qua; quovis modo redundent 

m odium confessione, vel onus pcenitentis. Linde 

Clem. Vili, decreto suo prohibuit, ne Superiora 

ea notifia, quam de peccatis aliorum habuerint in 

confessione, ad exteriorem gubernationem utantur; 

adeoque Superior non potest ab officio, vel administratione 

subditum amovere, vel impedire, ut in 

Superiorem eligatur, etiamsi nulla inde revelatio sequatur, 

quicquid antiqui docuerintcumD.Th. quodlib. 

-5. q. 7. a. i3. 

109. Non frangit sigillum, qui utitur notitia confessionis 

ad sui regimen, vel ad reformandos proprios 

mores, & cavendum a periculis sive animi, 

sive corporis j ad orandum pio pcenitente, consulendos 

libros, ad. instruendos alios pœnitentes, & 

;,imilia, ex quibns nulla possit oriri suspicio revelationis 

peccati, nec gravamen ullum, vel minimum 

tonfitentis. Nec sigillum violât confessarius, qui 

narrât crimina audita in confessione, tacita perse- 

Ma ; locum autem nominare peiiculosum est, nisi 

a-

De Sacramento Pœnitenti

268 ' Uh. VI. Traci. IV. 

cMus XIV. injungens Inquisitoribus, & Ordinariis, 

utinquirant, & procédant contra sollicitantes 

confessarios, rujusruir.que classis fuerint, & .dignitatis 

. Verba Gregorii XV. sunt ejusmodi — 

¡52. Omnes Sacerdotes , tarn Seculares , quam 

Regulares , qui personas , qurecumque Ule sint, ' 

na inhonesta inter se , sive cum alus quomodoliè>et 

in aclu Sacramentalìs Confessionis, sive antesive 

'post immediate , seti occasione, vel pretexta 

confessionis, etiam confessione non secuta, 

sive extra confessionis occasionem in confessionario 

, ««? in loco quocumque , ubi confess tones audiuntur, 

ad confessione-m\ audiendani eletlo, simulantes 

ibidem confessiones audire , sollicitare, vel 

provocare tent avermi, aut cum eis illicites, Ó 1 

inhonestos sermones , sive tratlatus habuerint.,. 

Mandantes omnibus Confessants, ut suos pestìitentes 

, qu.os novenni fuisse ut supra ab aliis saltici 

tatos, moneant de obligatione denuntiandi sollicitantes, 

seti tratlantes , &c. Inquisitoribus, Ci 

locorum ordinari:s. 

Ï55. Extant praterea propositiones dna?, damnais 

ab Alex. VU. \. Confessarius, qui in Sacramentali 

Confessione tribuit pœnitenti chart am postea 

legendem, in qua ad venererà incitât, non 

censetur sollicitare in confessione , ac proinde mn 

est denuntiandus, 2. Modus evadende obligationis 

denuntiande sollicitationis est, si sollicitants 

confiteatur cum sollicitante, hue potest ipsum absolvere 

absque onere dennntìandi. Ex his propositionibus 

ab Ecclesia proscriptis, & ex constitutione 

Gregorii, & Benediciti deduci possunt reguis 

certa: denuntiationis. 

154. Prima regula: denuntiandi sunt omnes S;i-\ 

cerdoies , tam Seculares, quam regulares, proin-, 

deque etiam simplices Sacerdotes, qui ad sollicitandum 

Sacramento abutantur. Qua: lex cum pœnalis 

sit, non est extendenda ad laicos, etiam interpretes 

, ut Esserit communis sententia contra EscobaríiiBi 

j alJosqtie. vo'entes, interpretes etiam compre- 

i

Dt' Sacramento Pcenitemie. Dog 

pretendi sub nomine Confcssorum. Ex alio tamen 

capite sunt denuntiandi, tanquam hartresis suspetti; 

nempe ex editto S. Inquisitionis "Rom. jubcnte demintiati 

omnes, qui Sacramento Pcenitentix ad pravum 

sollicitandi finem abutautur. 

155. Seconda régula : denuntiari cìebent, qui persona! 

quascumque in confessione ad turpia sollici-. 

taverint. Unde non solum ii, quifeminas, sedqui 

masculos ad inhonesta provocaverint, defercndisunt. 

Ita omnes. Tertia: in afin Sacramentalis 

Confessionis , immediate ante , -vel post. Hinc non 

est opus, ut confessio sit perfetta, modo sit inccpta. 

Cetera autem verba immediate ante, immediate 

post, morali sensu intelligenda sunt, ut non 

multimi temporis intercesseur. Itaque si pcenitens 

confessionem petens sit a Confessarlo sollicitants in 

confessione, vel proxime ante ipsam est denuntiandus 

; secus si petita confessione, ad alia sermonenv 

diverterit, & postea sollicitatio intercesserit ; modo 

occasionem non acceperit ex confessione. 

156. Quarta régula: -vel occasione, aut pretextu 

confessionis. Ubi duo in se distinfta-exprimuntur, 

occasio , & prtetextus confessionis . Hic cniui 

dicitur soIlicitare occasione confessionis, qui ex ipsa 

confessione motivimi sumit ad provocanduni ; 

prétexta autem confessionis, qui ad sollicitanduni 

simulât, ve! pra;texit confessionem . Ex primo capite 

denuntiandus est, qui rogatus a pcenitente, ut 

eum audiat confitentem , exinde ansam arripit sollicitandi 

, esto nondum sederit, nec pcenitens fucrit 

genuflexus. Pariter, qui rogatus a femina,'v. gr. 

ut eras ejus confessionem excipiat, earn sollicitet 

ftodie, cum sollicitatio oriatur ex occasione confessionis. 

Pariter est denuntiandus, qui notitia habita 

iti confessione abutitur ad sollicitandum ; ut si cognita 

mulieris fragilitatc interroget de domo, ubi 

habitat, adeat ipsam, & ad malum excitet, vel id 

faciat per epistolam . 

157. Ex confessionis pratextu denuntiandus est 

confessarius, qui ex pravo fine fitte invitât femi- 

«am


nam ad Confessionem, & deinde sollicitât • Quod 

si confessarius pmextu confessionis a Superiore 

obtineat facultatem adeundi mulierem , eamque sollicite!, 

nulla fatta mentione confessionis non est 

defetendus, cum pmextus Confession-is sitrespettu 

Superioris, non veto pcenitentis . Ita Salm. Roncaglia 

,& alii. Quid veto si confessarius conveniat 

cum femina,' ut ad eludendos domesticos se fingat 

aegrotam, & ipsum accersat domum ad peccatum 

perpetrandum ? Esse denuntiandum, affirmant Santtius, 

Concina, & Mazzota, quia titulus, seu pra;ïextus 

confessionis videtur satis manifestos. Sed 

probabilius negat Roncaglia cum aliis, eo quod licet 

peccatum fiat pmextu confessionis, non vero 

sollicitation ita ut pmextus confessionis non jam 

ordinetur ad sollicitationem, sed ad familiates dedpiendos. 

i58. Multo minus denuntiandum esse puto (consta 

Concinam ) eum Confessarium, qui a muliere, 

nomine confessionis, nulla praevia conventione ad 

domum accersatur, ac provocetur, quamvis deinde 

rem habeant. Siquidem in Bulla denuntiari debet 

Confessarius sollicitans pmextu confessionis, 

sed non ille, qui eo nomine a pcenitente sollicitaìur. 

Aliud esser, si confessarius extra confessionem 

sollicitaret, & renuentem ob infamia; timorem mu- 

Merem induceret, ut simulans seasgrotam, eum accerseret 

ad peccandum ; quia tunc vere diceretur 

confessarius pmextu confessionis feminam sollicitasse 

ad consentiendum. Idem dico, si a puelte 

marre Sacerdos advocetur, ut ejus confessionem excipiat 

; ipse vero rogans, an velit confiteri, dicens, 

se vocatum fuisse ad confessionem, deinde sollicitet 

; id enim faceret pmextu confessionis. 

i5g. Régula 5. in Confessionario, aut in loco 

quocumque , ubi confessione s audiuntur, seu ad 

confessionem audiendam eleBo, simulantes ibidem 

confessiones audire. Ha;c Pontificia; constitutionis 

clausula désignât eos, qui denuntiandi sunt ratione 

loci, in quo fit confessio, & simulatimi* confessio-

De Sacramento Pcsniténtix. 271 

sîonis. Ac primo quidem denuntiandus est, qui 

sollicitât in confessionali, aut alio loco ad excipiendas 

confessiones elecìo. Nec opus est sitnulatioue 

confessionis, si confessarius sollicitet in confessionali, 

ut probabilius censeo ex decreto S. Inquisìíionis 

cotam Paulo V. 10. Julii 1614. facia relatione, 

quod multi confessarti tracia it c u m mulieribus 

in confessionali extra occasionem c o n f e s s i o 

nis de rebus inhonestis y Sanblissimus decre-oit, 

ut contra hujusmodi confessarlo* procédâtur in S. 

Officio. Si vero fiat sollicitatio in aliis locis, requiritur 

simulado confessionis ; v. g. si in loco ad 

confessionem electo femina coram Sacerdote genufleéfat, 

ipse autem illam audire simuler ; hase eniin 

adstantibus ingérant suspicionem confessionis. 

160. Regula 6. aut cum eis illicitos, & inhonestos 

sermones habuerint. Quibus verbis denun- 

«ari jubentur confessarli, qui tracìant de rebus turpibus, 

& inhonestis; & quidem, ut ait cum muîtis 

Potestas, licet ad turpia non sollicitent pcenitetttes 

; id enim videtur indicad per hanc clausulam, 

qua; est omnino distillala a superiori clausula, io 

qua provocantes jubentur denuntiari. Alii tamen 

excusant, nisi re vera sollicitatio intercédât, & quidem 

mutua, vel saltern ex parte confessarli ; nam 

si pcenitens, inquiunt, soîlicîtet, non incurrit obligationem 

denuntiandi, quando confessarius non sollicitât 

. An vero iste censeatur sollicitare, si provocants 

consentiat, dubitant DD. Certuni est id maxime 

pendere ex circumstantiis sermonis, & tracìatus, 

qui inter confessarium, & pcenitentem intercédant 

. Ad denuntiationem vero satis est sollicitatio 

ad tacìus, & quascumque alias aeìiones impúdicas; 

non vero si confessarius sollicitet ad alia 

peccata , quantupivis gravia , sed non venerea ; ita 

enim fert praxis, & Bulla Gregorii tota refertur ad 

extirpandum abusuin eorum, qui Sacramento abutuntur 

ad turpia , & inhonesta . 

Reg. ultima : mandantes omnibus Confessariis... 

Itaque Sacerdos nequit absolvere pcenitentem sollici-

272 Lib. VI. Traci. IV. 

citatum, nisi iste prius denuntiet, ve¡ saltern proni 

ittat se deciaraturum Confessorem sollicitantem 

Judici competenti. Quaestiones alias de hoc argumento 

solutas reperies apud auiiotem nostrum : 

hs.c enim sufriciunt ad ea, qua; in praxi commaniter 

occurrunt. 

TRACTATUS V. 

De Extrema Unclione, & Ordine. 

C A P U T I. 

De Sacramento Extreme Unblionis. 

i.Quest, i. Quid est Extrema Unclio? R. est 

Sacramentum a Christo institutum ad confcrendam 

cegroto de vita periclitanti gratiam ad pcrferendos 

labores, resistendoli tentationibus , peccati reliquias 

ubstergendas ; atque edam salutem corporis, si oporteat,.per 

unclionem olei benedicü, & orationem 

Sacerdotis . lliud esse verum Sacramentum , : definitum 

est a Trid. Sess. 7. Can. 1. Institutum est a 

Christo post Resutreclionem suam, ut cum alas 

TT. docet Suarius, promulgatimi autem est in ep. 

Jacobi c. 5. his verbis: infirmatur quis in vobis? 

indue at presbyteros Ecclesie ,

De Ex trema Un 8 ione, cje. Ordine, 27? 

qui sensibus destitutus, aut bona fide in mortali 

hoc Sacramentimi suscepit, si postea habeat attritioncm 

, recipier gratiam Sacramenti, modo toüatur 

obex, perseverante eodem morbo, & periculo. 

2. Quast. 1, Quamam est materia remota hujus 

Sacramenti? R. oleum olivarum ab Episcopo bcnediclum 

: sive bcnedicHo sit necessaria ex institutione 

Christi, sive ut aliis placet, ex pracccpio Ecclesia: 

. De commissione R. Pontificis potest a simplici 

Sacerdote benedici, ut fit a pud Orientales, 

teste Rened. XIV. lib. VII. c. 16. de Syn.- Diate. 

Jìenovari debet quotannis, veteri exuslo; quod si 

istud non sulficiat, nec diabeti possit bencdictum , 

potest admisceri oleum bcnedicìuni , sed in minori 

quanthate. Nec officii; validitati materia;, si oleu 

admiscc-atur a'iquantulum balsami, ut olitn in usu 

fuisse militi credunt. 

5. Quast. 5. Quamam est proxima materia Extr. 

Unclionis? R. estunfìio aliquarum partium corporis, 

qua; fieri a Sacerdote debet pollice manus desterà: 

; id tarnen solum de praxepto, nam in necessitate 

, v. gr. lue grassante, fieri potest virga oleo 

tinfìa, qua: postca est comburenda . Controvertitur 

a TT. an sit de necessitate Sacramenti imftio quinque 

sensuum, an una tantum sufnclat ad valorem? 

Pro pluribus slant "antiquiores fere TT. S. Bonaventura 

, Suarius, aliique citantes D. Thomam , qui 

tarnen insupp.'em. q. 02. a. 6. so'um ait, imciintiem 

quinqne «rnsuum esse quasi de necessitate Sacramenti 

. A\:i tsir.cn multi cum ."»krbesio, Natali 

Alex. T'-urneìyo

274 Lib. VI. Tract. V. 

num tantum organum, vel potius caput, ut ari 

Bened. XIV. dicendo : indulgeat ubi Deus, qvúcquid 

per sensus deliquisti, ut habet Rit. Parisiense 

; vel potius exprimendo quinqué sensus, & praemittendo 

verbum deliquisti, ne, si forte interim 

aeger moriatur, nullum sit Sacramentum. Quod si 

vivere dubitetur, prosequatur Sacerdos sub conditione, 

ut praescribit Rituale Romanum. Si post unam 

unciionem aegrotus supervixerit, repetendas 

esse in singulis sensibus, additis Orationibus, a 

Rituali praescribitur. Illud certum est, non esse necesse 

pedes, & renes inungere, imp nec decet in 

feminis unftio renum.. 

5. Quest. 4- Quaenam est forma hujus Sacramenti 

? R. ilia Ritualis verba : per istam S. Un- 

Stionem , & su am piitsimam misericordiam indulge 

at tibí Durninus quicquid per visum deliquisti. 

Et sic de aliis sensibus. Quae verba proferre debet 

Sacerdos, ungendo in modum crucisunumquodque 

organum , non absolvendo formam donee sensus 

pares inunxerit, v. gr. utrumque oculum, utramque 

aurem , incipiendo a dextra parte . Verbum deliquisti 

est quidem de essentia Sacramenti, non 

ita verbum santlam, quamvis illud omitiere scienter 

peccatum esset, & quidem grave. Idem dico 

de verbis illis : per suampiissimam misericordiam , 

quae in communi opinione non pertinent ad substantiam 

Sacramenti, aliis repugnantibus cum Bellarmino 

. 

6. Quamvis in multorum sententia valeat forma 

indicativa, atque ea habeatur in Rit. Ambrosiano, 

communior tamen, & verior est opinio S. Th. 

quem sequuntur Suarius, & fere omnesTT. necessarian! 

esse formam cleprecativam, & colligitur ex 

ipsis verbis D. Jacobi : & oreat super eum, &c» 

Certe sine gravi peccato non licet alia uti, quam 

ea, quae in Rituali praescribitur. Ceteraautem, quae 

ad formam non pertinent-, in necessitate omitiere, 

ut orationes, psalmos, non est peccatum ; extra 

•flecessitatem autem relinquere orationes in Rituali 

pre-

De Extréma UnBione, & Ordine-, 275 

prascriptas proculdubio est mortale, preces autem , 

& Litanias relinquere, juxta multos veniale est, 

juxta alios probabilius nullum est peccatum. Nisi 

necessitas urgeat, Sacerdos nequit absque gravi flagitio 

Unétionem ministrare absque sacris vestibus, 

secus in gravi necessitate, ut multi docent, quamvis 

aliqui nolint unquam sine sacris vestibus infirmum 

inungi. ItaSuarius, Sporer, Elb. contra alios . 

7. Quest. 5. Qnisnam sit Minister Extreme Unttionis? 

R. solum Sacerdotem, ut definitum est a 

Trid. Sess. 14. Can. 4. posse valide ministrare hoc 

Sacramentum; illud tamen nemini licet ministrare 

nisi proprio Parodio, aut alteri Sacerdoti ex ejus 

facilitate; urgente autem necessitate, & Parodio 

absente, potest, ac debet illud'conferre quivis Sacerdos. 

Regulates, qui sine licentia Parochi illud 

ministrane, exeommunicantur in Clemen, i.depnv. 

sed id intelligitur , nisi necessitas urgeat. Apud Gra:cos 

viget consnetudo adhibendi sept'em, vel tres 

saltem Presbyteros ad nngendum ajgrotum ; sed 

certuni est unum sufficere ex decreto Alexandri IIL 

quamvis laudabile sit, utpluresassistai.it, nimiruin 

ut ipsorum oratio magis prosit'ad effettuili hujus 

Sacramenti obtiuendum ; qute est ratio D. Thoma; 

c. 75. lib. 4- contra gentes. Cavendum tamen est, 

ut ait .Eened. XIV. ne alius Sacerdos ungat, & alius 

formami pronuntiet, sed unus, idemq.ue sit, 

qui materiali!, & formam adhibeat Sacramenti. 

8. Quest. 6. Quibusnam possit, ac debeat conferri 

hoc Sacramentum ? R. cum Hit. Rom. Debet 

hoc Sacramentum infirmi s pmberi, qui, cum ad 

usum rationis pervenerint, tam gravi ter labor ant, 

ut mortis periculum imminere videatur. Sic habetur 

in Trid. Sess, 14. c. 5. & in decreto Eugeni! 

ad Armenos. Unde nequit sanis conferri; quod si 

conferatur, erit invalidum, ut docet communis dottrina 

TT., contra Jueninum r & Roncaglia . Nec 

valide confertur segrctis, qui gravi mortis perkulo 

non laborant; nec mulieri parturienti, nisi revera 

partus sit adeo periculosas, ut m proximo sit vita;

276 Lib. VI. Traci. V. 

discrimine. Non est ministrandum pneris, aut perpetuo 

amentibus, ncque excommunicatis, & publicis 

peccatoribus, si in manifesto peccato moriantur. 

Nec ministratur navigaturis, aut iis, qui prtelium 

inituri sunt, aut reis ultimo supplicio afficietidis, 

ut habetur in Rituali Romano. 

9. Sed non est expeftandum, ut asgroti sint 0- 

111 nino sensibus destiniti ; imo peccabunt gravite: 

Parochi, si differant ministrare hoc Sacramentum, 

donec infirmus privetur usu rationis : ita Catechisir.us 

Romanus ; atque id prajcipitur a Bened. XIV. 

in Euchol. Grzcorum . Imo docent multi, & graves 

TT. cumSuario, Holzmano, Tournelyo, posse 

ministrati Extremam-Unftionem statini ac a:gro~ 

tus prudente!' judicetur laborare periculo mortis, 

ctsi adhuc non proxims;. Et adducunt pro hac sententia 

Concilia Àquisgranense, & Moguntinum ; favet 

etiam Flcrentinum dicens : subjeclum hujus'Sacramenti 

esse infirmum, de cujus morte dubitatur. 

Confirmatur etiam ex Trid. Sess. i4- c. 5. dicente 

; hanc unEìionem mfirmis adhibendam ; iis 

•vero prasertim, qui m exitu vita consultiti vide 

antur. Ubi verbiim pr

De Extrema .Unßione, & Ordine. 277 

rum . Hinc tanti Sacramenti contempt us absque 

ingenti scelere esse non potest, verba sunt Tridentini 

Sess. i4. cap. 5. Imo non pauci cum Toleto 

affirmant divinum esse praeceptum iliud recipiendi 

ex ilio Jacobi 5. inducat Presbyteros Ecclesia. 

Communis tarnen opinio TT. haec verba de Consilio 

tantum interpretatur ex D. Tb, in 4- d. 20. q, 

1, ar. 1. docente, Sacramenta tarn Confirmationis, 

quam Extrema: Uncìionis non esse de necessitate 

salutis. Itaque ajunt, ilia omittere solum esse veniale, 

nisi contemptus, vel scandalum mtersit. ' 

C A P U T II, 

De Sacramento Ordinis. 

12. Quast. I. Quid est Ordo, & quotupfex? R. 

Ordo sumitur vel pro ipsa ordinatone, & ritti sacro-, 

quo potestas spiritualis confertur ; vel pro ipsa 

potestate conficiendi Eucharistiam : in primo 

sensu est Sacramentum, in secundo effècìus Sacramenti 

. Jam vero primo modo acceptus definitur : 

Sacramentum nove legis, quo traditur potesras ad 

consecrandam Eucharistiam, & ad alia ministeria 

spiritualia , qua: ad illam quodammodo referuntur. 

Hinc per Ordinem duplex ministris confertur potestas 

,' alia circa Christi Corpus reale , alia circa corpus 

Christi mystieum in ordine ad absolve-ndum a 

peccatis. Porro Ordinem esse vere, & proprie Sacramentum, 

definitimi est a Trid. Sess. 2.5. Can. 3, 

io. Ubi ctiam definitum est, plures esse Ordines. 

Si quis dtxerit, prater Sacerdotium, non esse in 

Ecclesia Catbolica alios Ordines, & minores, 

per quos- vel ut per gracilis quosdam in Sacerdotium 

tendatur , anathema sit. Septem assignantur 

ex Florentino, & Tridentino; scilicet Presbyteratus, 

_ Diaconatus, Siibdiaconatus, Acolythatus, _ Exorcistatus, 

Lec'toratus, Ostiariatus , Tres primi dicuntur 

Majores, & sacri, tum ob votum solemne 

castitatis Ili is annexum ; turn quia propius pertinent 

-'ìdEucharistiam, Quatuor reliqui dieuntur Minores; 

ton-

2 78 Lib. VI. TraB. V. 

tonsura autem proprie non est ordo, sed via, & 

disposino ad Ordines ; quia per illam nulla confer, 

tur potestas spirirualis, sed solum homo constituitur 

in statu Clericali, fitque capax obtinendi Beneficia 

Ecclesiastica. An Episcopatus sit ordo distiirclus 

a Presbyreratu, disputant TT.; sed S. Thomas 

, Bonaventura, & alii volunt solum esse extensionem 

quandam presbyteratus. Alii cum Bellarmino 

docent esse Ordinem omnino diversum , tum 

quia in ipso traditur specialis potestas constituendi 

Ministros Eucharistie ; turn quia Episcopatus confertur 

per manus impositionem , & per formam : 

accipe Spirìtum S. &c. 

14. Quest. 2. An omnes Ordines sint Sacramenta? 

B. l. cerium est de fide, Sacerdotiam esse Sacramentum 

, ut definitum est a Tridentino laudato. 

De Diaconatu etsi non sit de fide, mihi certum 

est ilium quoque rationem habere Sacramenti, & 

contraria sententia Cajetani, & Durandi esr omnino 

improbabilis. Equidem in ordinatione Diaconi 

Sria conveniunt sufficientia ad Sacramentum. i. Signum 

sensibile-, scilicet impositio manuum . 2. institutio 

Divina, definiente Tridenrino institutam 

esse Divina ordinatione Hierarcbiam, qua cunstat 

Episcopis , Presbyteris , & Ministris . Atqui 

to minis tris saltern diaconi intelligendi sunt. 5. premissio 

gratia; per verba Episcopi: accipe Spirìtum 

S. ad robur, &c. Quod attinet ad Subdiaconatum, 

varia est DD. opinio: communis est sententia DD. 

cum S. Thoma, Bellarmino, & aliis, eum inter 

majores Ordines , & Sacramenta recensendum ; alii 

id negant cum Magistro Sent. Gratiano, Estio, 

quibus adherent Cabassutius, & Totirnelyus. Profeto 

Ecclesia Greca inter minores Ordines Subdiaconatum 

enumerar, atque eodem modo sensisse per 

multos annos Latinam Ecclesiam multis videtur. 

V. Bened. XIV. de Syn. Diceces. lib. VIII. c. 2^ 

15, R. 2. Minores Ordines in communi, & magis 

probabili opinione non sunr Sacramenta, sed 

Yeluti quidam gradivs ad majores Ordines. Quamquam

De Extrema Unclione, & Ordine, 27$- 

quam omnes Ordines, nullo excluso, esse Sacramenta, 

multi, & graves TT. docent, eosque unum 

esse dicunt Sactamentum , vel quia ad Eucharistiain 

referuntur, vel quia plenitudo omnium est in uno 

Sacetdotio, ut ait D. Th. in Sappl, q, 07. a. 1. 

16. Quast. 3. Quaenam est materia, & forma 

singulorum Ordinum ? R. materia remota imiuscujusque 

Ordinis est aliquod instrumentum , traditum 

Ordinandis in signum potestatis spirituaüs; próxima 

est ejusdem traditio, & aeeeptio. Forma sunt illa 

verba, quibus ea potestas confertur. An ad valorem 

requiratur contaclus physicus, gravis est controversia 

; sed in praxi standum est sententia: requirenti 

non solum moraiem materia; confaclum, sed edam 

physicum, cum agatur de valore Sacramentorum. 

Hinc Sacerdotio iniriandus non solum debet tangere 

calicem, in quo patena est superposita, sed ipsam 

edam patena-m cum hostia. 

17. Circa materiam, & formam Minorum Ordìtìum 

facile convenit inter DD. Ostiarius itaque ordinatur 

traditione clav'mm Ecclesia;, qua confertur 

ip.si specialis potestas aperiendi, & claudendi januas 

Ecclesia;, ac admirtendi dignos, & indignos excludendi. 

Leilor traditione libri Ieclionum, qua dafür 

specialis potestas legendi psalmos, & lefliones 

ex suggestu in Ecclesia, ac populum catechizandi, 

seu insfruendi in rebus fidei. Exorcista traditione 

libri Exorcismorum , qua cónferrur potestas. ejiciendi 

Daemonia . Âcolythus traditione urceolorum , & 

candelabri, sive utrumque materiam constituât, sive 

sola urceolorum porreñio, in quo aucìores dissentiunt. 

Ejus officium est, in Missa solemniSubdiacono 

inservire , céreos accendere , preparare, & 

porrigere ipsi ampullas vini, & aqua;. Subdiaconi 

rntmus est Diacono inservire, calicem cum patena 

preparando, & legere cpistolam. Circa materiam 

autem ejus ordinationis, dubitami a TT. Apud Gr.ecos 

est manuum impositio ; apud Latinos calix cum 

patena, quibus- aliqui tanquam materia; partem addunt 

iibium epistolarum. Tarn calix, quam patena "

1%o Lib. VI. TraEl. VI. 

debent esse consecrate, sive ex precepto tantum, 

ut volunt aliqui ; sive etiam ex vi Sacramenti ad 

valorem ipsius, ut multis placet. 

18. Nec vero convenit inter DD. circa materiam, 

& formam Diaconatus.. Alii censent solam 

impositionem manuum cum illis verbis accips Spiritum 

S. &c. esse de essentia ordinationis Diaccni, 

neque aliter Greci ordinantur. Alii volunt consistere 

in sola traditone libri Evangeliorum cum 

illis Episcopi verbis: accips Spir. S. ad robur, 

&c. Alii denique non solam dationcm libri, seti 

etiam manuum impositionem ad materiam volunt 

necessariam pertinere . Ita cum aliis JMlarminus, 

co quod Ecclesia declaraverit , apud Grecos materiam 

Diaconatus esse solam impositionem manuum 

; quoad Latinos vero, praeter impositionem 

requiri libri traditionem. Potuit enim Ecclesia auctoritate 

sibi a Christo tradira determinare materiam 

, & formam , quam Christus solum in genere 

prescripsir; vel potius, ut aliis placet, definire 

conditiones, & addere tanquam materiam .integralem 

pc.rreflionem instrumentorum . V. Jjened. XIV". 

•de Syn. lib. 7. c.i. > 

19. Mac posila' opinione discrepant A. A. in assignanda 

materia, & forma presbyteratus. Quod 

ad materiam aftinet, certum est ad illam duo concurrere, 

scilicet traditionem instrumentorum, & 

manuum impositionem ; Episcopus enim in ordinatiene 

Presbyreri ter manus imponit: 1. cum eas 

cxrendit, nihil omnino dicens. 2. cum una cum 

Presbyteris extendit manus super initiandos, dicens: 

accipe potestatem offerendi Sacrificium, &C. 5. 

cum post Communionem : accipe Spir. S. &e. Ad 

formam quod attinet, ter quoque Episcopus precec 

fundir. i. cum tradit calicem cum patena, dicens 

accipe potestatem ,• &C. 2. cum in ipsa impositionc 

manuum dicitur ab Episcopo: accipe Spiri turn S. 5. 

cum in tenia impositione iterum elicit: accipe Sp, 

S. Omissis igitur A. A. opinionlbus, apud Latinos 

invalida cc-nsetiir ordinario, in qua non concurrent

De Ministro Ordini*. 28 £ 

datio'insixumentorum, impositio manuum, saltera secunda 

( nam tenia tantum est declaratoria ) & Episcopi 

verba : accipe potestatem, qua: profert in traditone 

calicis; & illa accipe Sp. S. qua; in secunda 

manuum impositione pronunriantur . Hinc ordinatio 

facta sine secunda manuum impositione reperendo 

est, ut declatavit S. C. apud Bened. XIV., secus 

si absque tertia, qua; solum est supplenda. 

C A P U T IH. 

De Ministro Ordinis. 

20. \. tuest, r. "Quisnam est ordinis "Minister i 

lì. solum Episcopum esse ministrum ordinarium, 

ut definitum est a Tridentino Sess. 20. c. 4- Ex 

commissione autem R. Pontificis potest quivis Sacerdos 

Ordines minores conferre, ut docet Bellarminus 

cum D. Thoma . Cardinalibus autem ex consuetudine 

conscnsum est; Abbatibus tamen solum 

circa suos subditos, non autem alios sine speciali 

consensione ipsorum Ordinati. Ordo Presbyters 

tus , & Diaconatus non potest a simplici Sacerdote 

conferri, etiam ex Papa; commissione, qui tamen 

potest cuivis Sacerdoti potestatem dare ordinandi 

Subdiaconos, quamvis id concedere non soleat. 

Nec vero prima Tonsura dari potest a Presbytero 

etiam Parochiali sine Pontificis facultate, ut 

constat ex praxi Ecclesia:. .Episcopus autem munus 

ordinandi exercere per se debet, nec potest alteri 

non Episcopo committere. 

21. Quest. 2. An valida sit ordinatio ab Episcopo 

facia, qui non est Sacerdos, vel nondum est 

consecratus, vel suspensus est, aut excommitnicatus 

? R. i. Episcopus eleclus, & confirmatus,. sed 

nondum consecratus potest quidem subditis dare facultatem 

, ut ab alio Episcopo ordinentur; ipse tamen 

nequit ordinare ante sui consecrationem , per quam 

accipit ordinandi potestatem . R. 2. Episcopus, qui 

non est Sacerdos, nequit valide ordinare , & multo

282 Lib. VI. Traft. V. 

minus, qui non est baptizatus: itaomnes. 5. ordines 

collati ab Episcopo rite consecrato, quantumvis suspenso 

, excommunicato, degradato , interdicìo, validi 

quidem sunt, sed ille incurrit censuras ; & ordinatus 

ab eo, qui notorie talis est, manet suspensus. 

22. Quast. 2. Quosnam possit Episcopus ordinare 

? R. Episcopus non potest ordinare nisi solos 

subditos. Potest autem quis esse subditus Episcopi 

ratione originis, si in ipsius dicecesi sit natus, 

vel ratione domicilii, si in ea domicilium habeat, 

vel quasi domicilium cum animo permanéndi ; vel 

ratione benefica, quod habeat intra dicecesim, 

Quoqumque ex his modis subditus potest ab Epicopo 

ordinari ; potest quoque non subditus ordinari 

ratione famulatus, modo per triennium fuerit 

cum Episcopo commoratus, & beneficium, remota 

omni fraude, statim re ipsa illis conferatur, 

ut statuit Trid. Sess. 25. c. 9. De cetero Episcopus 

ordinans non subditum sine licentia sui Ordìnarii 

suspenditur per annum a collatione Otdinum. 

3Nec vero sibi subditos potest Episcopus ordinare 

in aliena dicecesi absque facultate Episcopi Dicecesani 

; utrum vero haec prohibitio ad collationem 

tonsura: protendatur, res est inter DD. controversa 

. 

a5. Quast. 5. Quisnam possit dare litteras di- 

.missoriales ad Ordines suscipiendos ? R. potest Ordinarius, 

sive sit originis, sive domicilii, sivebeneficii. 

2. Capitulura Sede vacante, sed non nisi post 

annum vacationis transattimi, ut tradit Trid. Sess. 

7. de Ref. c. i. Possunt tertio Abbates, aliique exempti 

circa suos subditos, quos possint ordinare, 

scilicet subditos sibi Reguläres ; nam subditos Sajculares 

ncque ordinare possunt, nec eis dare dimissorias 

ex Trid. decreto. Quod si aliter egerint, Abbates 

manent suspensi ex decreto S. Cong. Concila 

, approbato ab Urbano VIII. Excipit tarnen Béned. 

XIV. Abbates aliquot speciale Privilegium habentes, 

ut sunt Cassinensis, Cìaravallensls , alii. 

An autem valide» licet noti licite ordinentur non 

r 1

De Ext re ma Unèlione, & Ordine. 285 • 

snoditi ab Abbatibus Jurisdictionen! Episcopalent 

habentibus, incertum est. JXegant Suarius,. Averss: 

cum aliis, sed verius affirmant alii multi, atque ita 

déclarant m esse a S.. C. docet Benediclus XIV. lib., 

2. de Syn. c. io. Dubitatur pariter, utrum Novitirl 

Reguläres possint a Prariatis suis Abbatibus ordinari 

, non secus ac professi ? probabilior est sententia 

affirmans cum Suario; cum nomine Regularium ve' 

niant etiam Novitii in favorabilibus. 

24. Quast. 4. An, & quomodo peccabit Ordinarius 

, qui conférât Ordines in statu lethalis ? R 

eum graviter peccare, quia injuriam gravem irrogat 

Sacramento. Aliqui excusant a mortali Ministranti 

conferentem minores Ordines in peccato mortali 

, cum probabile sit eos non esse Sacramenta „ 

Certuni est autem gravis peccati remn fore, quî 

Ordines etiam minores conférât, vel suscipiat, aliqua 

censura irretitus ; qui autem sic ordinat, incurrit 

irregularitatem - r suscipiens autem cum censura 

manet ab Ordine suscepto suspensus. 

C A P U T IV. 

De iis, qua in Ordinando requiruntur. 

25. \fuast. 1. Quatnani requiruntur, ut quis va» 

iide ordinetur? R. ut sit mas, & baptizatus, & 

non invitus. Hinc feminai suntOrdinis omnino iacapaces 

, ut constat ex c. Nova de pcen. & tern, 

2. Hermaphroditi, nisi in eis praivaleat sexus virilis 

. 3. non baptizati, ex c. veniens de presbit.' 4» 

qui omnino invitus, & coaclus ordinatur, non recipit 

characterem, secus si metu etiam injusto & 

gravi coaclus ordinetur, tunc enim recipit characlerem 

, cum habuerit voluntatem accipiendiOrdinem„ 

Sed si metus fuit gravis, & injustus, non tenetur 

mi Ordine sacro, & potest uxorem ducere. Valide 

quoque crdinantur infantes, amentes, & pueri casernes 

usu rationis, sed non tenenmr ad votum ca-

- m ni. vi, Traft, v. 

stitatis, nisi post completimi annum ¡4- Obligationen! 

voti velint, & ratam habeaut. 

26. Quast. 2. Quamam sint necessaria, ut quis 

licite ordihetur? R. praeter dicla ad valorem Ordinis 

necessaria , requiritur de pracepto i. confirmatio ex 

Trid. Sess. 25. c. 4. Ref. 2. ut ordinandus sit tonsura 

initiatus, ex eodem Trid. 5. artas legitima, quaeunicuiquc 

Ordini praefixa est ab Ecclesia.. Nirairum ut nemo 

tonsura initietur ante completum septennium ex e. 

nullus; alias Episcopus suspenditur per annum ab ejus 

colladone, nisi initiatus rcligionem ingrediatur, ut ait 

Toietus. Circa alios minores Ordines astas praefixa non 

est, sed relinquitur Episcopi arbitrio, ut post septennium 

eos conferat Ellis, qui linguani Iatinam intelligant. 

Subdiaconatus requirit annum 22. Diaconatus 

20. Presbyteratus 25. sed isti possunt esse tantum 

inchoati. Ad Episcopatum requiruntur anni 5o., atque 

idem dicitur de Cardinaliria dignitate, quamvis ex 

concessione Sixti V. Cardinales Diaconi possint annorum 

22. ßeneficium ex Tridentino postulat annos 22., 

nisi Curatum sit, quod ncquit conferri ante 25. inchoatum. 

Canonicatus in Cathedralibus requirit annos 

22. inchoates secundum Ttidentiimm; in Collegiatis 

sufficit annus 14. cum nihil de ipso sit in jure sratutum 

. Ubi notari oportet, ermi, qui ante legitimam 

setatem sciens ordinatur, subjacerc ipso faclo perpetuai 

suspensioni ab exercitio sui Ordinis. 

27. Servanda quoque sunt temporis interstitia ex 

decreto Trid. Sess-. i5. c. 11. Quantum temporis intervallum 

intercedere debeat inter unum, & alterimi 

Minorem Ordinem , non definir Tridentinum , & 

potest in hoc Episcopus justa de causa dispensare. 

A minoribus autem Ordinibus ad Subdiaconatuni 

nemo ascendere debet, nisi post intervallum uiiius 

anni, nisi aliud exposcat judicio Episcopi nscessitas 

Ecclesia , vel utilitas . A Sübdiaconatu ad 

Diaconatum requiritur spatium anni, nisi aliud Episcopo 

vide at UT . Idem saltern requiritur intervallum, 

ut Diaconus Sacerdotio initietur, nisi ob Ecclesia 

utilitatem , ac necessitatem aliud Epìscopo

De Extrema UnBione, & Ordine. 285 

•videretur. Qui autem una, eademque die duos ex 

Sacris Ordinibus susciperer, non solum graviter peccaret, 

sed etiam subiret suspensionem , & irregularitatcm. 

Minores Ordines possunt conferri in quolibet 

die festo ; majores, nisi adsit dispensario solum 

in quatuor temporibus, Sabato Sancito, & Passions 

: Prima tonsura, quolibet die, & loco . 

28. Quest. 5. Quaenam praeterea requiruntur ex 

parte Ordinandi? R. praiter ditta, ut .licita sit ordinario 

, necessaria est in eo immunitas ab irreguiaritate, 

& censura. -2. status gratis. 5. animus 

clericandi ex Trid. Sess. 25. c. 4. Unde nequit a 

gravi culpa excusari, qui sine animo sequendi statimi 

Clericalem suscipit minores Ordines, solum 

ex animo effugiendi judicii sascularis . 4> scientia 

eorum, qua: ad ministrandum unumquemque Ordinem 

sunt necessaria. 5. vocatio Divina , sine qua 

suscipiens Sacros Ordines se expomt gravissimo periculo 

alterna; damnationis, ut SS. PP. passim ex 

S. littcris ostendunt; prœsertim. Chrysostomus, Ansclmus, 

Bernardus, quibus accedit D. Thomas 2.5. 

q. _i8. a. i. Tandem probitas vitre, de qua loquens 

Tridentinum Sess. 20. c. 12. ait: Sciant Episcopi, 

aebere ad hos Ordines assumi dignos dumtaxat, 

&' quorum probata vita seneBus sit juxta illud 

iâp. 4. 9. JEtas seneButis vita immaculala . 

29. Praxipit quoque Episcopis Synodus Tridentina 

, ut neminem ad Sacros Ordines promoveant 

absque sufficienti titolo Sustentationis, sive patrimonii, 

sive benefica, sive paupertatis Religiosa;; 

adequiti ipse Episcopus tenetur ei suppeditare ad 

vióìum necessaria, Tenetur quoque Episcopus examirtarc 

vcl per se ? vel per- alium omnes Ordinibus 

initiandos, nisi aliunde ipsi constet esse idoncos 

. 

So. Quest. 4. Qfenam sunt precipua officia eorum 

, qui Sacros Ordines suscipiunt ? R. quatuor : 

Was Canonicas quotidie recitate ; servare cadiba'uni 

; déferre habitum , & tonsuram ; propria 

Ordmis ministeria. exercere. De obligatione ere-

a86 Lib. VI. Tran. VI. 

¡ibatus, & de titulis Ordinandi late agit au flor rio» 

ster in hoc loco, nec non de obligatione tonsuram, 

ac vestem Clericalem deferendi. Duo a nobis tantum 

aotanda sunt. i. eum, qui ab Episcopo ter admonitus, 

nolit uti veste Clericali, ac tonsura, amittere 

Privilegium fori, & Canonis. 2. Presbyterum in ordinatone 

sua promittere obedientiam Episcopo, scilicet 

in iis, qua; muneris sui propria sint, atque 

etiam ex vi hujus legis teneri a servino Ecclesia; sua; 

non discedere sine liccntia Episcopi, ut ait Bened. 

XIV. nisi velit ad Monasterium transiré ; nam tunc 

etiam repugnante Episcopo, potest libere discedere 

, ut statuii Urbanus II. Potest vero Episcopus 

Clericum suum , etiam post professionem, ad Ecclesiam 

suam revocare, si ex ejus absentia gravem Ecclesia 

jafluram pateretur. V. Constit. Bened. XIV. datara 

i4. Jan. ¡747» cujus initium est, ex quo dikBus, 

TRACTATUS VI. 

De Sacramento Matrimonii. 

C A P U T I. 

De Sponsalibus. 

x. ûast. i. Quid sunt sponsalia? R. sunt prornissio 

voluntaria, deliberata, & mutua, signo 

•sensibili expressa, fututi matrimonii inter personas 

jure hábiles. Dicitur 1. promissio, quia propositum 

non sufficit, cum non inducat obligationern 

. 2. voluntaria, ac deliberata, scilicet deliberatone 

sufficiente ad peccatum mortale :• unde va- 

Jida non sunt ante completum.., septennium, nisi 

constet aetatem a malitia supplefl; imo etsi id constet, 

multi docent non valere contraflum, cum 

Jus Canonicum deffnierit aetatem c. 4- & 5. de sporica 

l. impub. Nec valeant, si contrada sint cum vi, 

dolo, errore, vel ignorantia circa substantiam , 

a ut

Ds Sacramento Matrimonii. 287 

ant. conditionem substantialem juxta dicla de voto, 

& contraclibus. 5. promissio debet esse mutua, 

cum in. quovis contractu oneroso nemo censeatia 

velie sese obligare, nisi alter simul repromittat. 

Requiritur etiam aliquod extetnum signum, 

cum sit contraclus humanus. Denique ut persona; 

sint hábiles, nullo impedimento irretita:. 

2. Quast. 2. An teneatur matrimonium contrahere, 

qui fiele promisit sponsalia alteri vere repromittenti? 

R. r. Si fiele promisit sine animo contrahendi 

, certe non tenetur stare promissis ; nullus est enim 

contraclus, ubi desit contrahendi voluntas . R. 2. 

Si cum animo contrahendi, sed absque animo sese 

obligandi, multi satis probabiliter docent teneri ad 

matrimonium ; quia in ipsa promissione, quando 

est vera, necessario est insita obligatio ipsi conveniens 

. Cum etgo quis minime vult promittere, minime 

quidem obligatur; sed cum re vera promittit, 

non potest nolle obligari juxta conditionem contraclus 

, nec potest a promissione obligationem ipsi 

propriam separare. Ita Sotús, Vasq. Pontius , 

alii. Mihi tarnen videtur probabilior sententia negans 

ullam esse obligationem contrahendi matrimonii. 

Ratio precipua est, quia omnis obligatio, qua: 

non oritur ex lege, pendei a privata hominis volúntate: 

ubi ergo deest voluntas se obligandi, deficit 

obligatio. Et hoc habet locum, etiamsi promissio 

fuerit juramento firmata, cum juramentum 

sequatur naturam promissionis, ut ex D. Thoma docet 

Sanclius cum S. Bonav. Antonino, & aliis. Nec 

obstat ratio superius adducla ab Adversariis. Esto 

enim fiele prominens peccarit contra justitiam , alteram 

partem decipiendo, non tenebatur tarnen ex justitia 

poneré verum consensum., cum nulla ei esset 

obligatio contracium ineundí ; & contra, alter nullum 

jus acquisierit in eum ex suo consensu. Unde 

tenetur quidem ratione de.ceptionis damna resarciré, 

sed non tenetur ratione promissionis verum 

consensum poneré, & matrimonium contrahere. 

•Aliter tarnen sentiendum est de eo, qui sub fíela 

pro-

U88 Lib. VI. TraB. VI. 

promissione "matrimonii puellam violaverit, cum 

non possit alia via illatum ei damnum resarcire. 

B. 5. qui promisit matrimonium cum animo scse 

obligandi ad contracium, scd sine animo adimplen. 

di promissn, cum absque ulla dubitatione teneri, 

cum obligationem conttaxerit. 

5. Quest. 5. An irrita sint sponsalia, contraila 

per dolum dantem causam contraélui, etsi versante 

m circa qualitatem tantum ? R. juxta dicla de 

contraclibus probabilius esse contraélum non irritare 

; scd cum, qui deceptus est, habere actionem 

irritandi contracium. Imo satis probabile est deceptum 

non obligari in conscientia ad standum contraclui, 

si error talis fuerir, ut vinci nullo modo 

potucrit. Layman , Viva , Sporer . 

4. Quest. 4- An dum quis acceptat promissionem 

matrimonii, jam turn intelligatur & ipse vicissim 

promittere ? Affirmant multi cum S.Antonino, quia 

sponsalia sequimtur naturam matrimonii. Sicut ergo 

acceptatio matrimonii de presenti includit in se 

repromissionem , cum valere illud ncqueat, nisi utraque 

pars obligetur ; hand secus non valer promissio 

unius de futuro matrimonio, nisi alter repromittat: 

onde neuter manet obìigatus, nisi maneat 

uterque . Ita idi probabi'iter, sed alii probabilius 

negant acccptationem includere repromissionem, 

cum possit quis acceptare obligationemalterius, 

quin velit se ipsum obligate . Quod inrelleélum 

volunt, si certum sit promittentem vomisse se cb'igare 

independenrer a promissione alterius, quod presumi 

non debet. In qua hypothesi prominens obligaretur 

ex virtute fidelitatis, non vero sponsalium, 

qua; quidcin non essent. An autem possit quis se 

cbligare ad contrabendum matrimonium vi gratuita; 

promissionis , libera remanente altera parte; a 

Ili negant, alii ajunt, scd in praxi vix eveniet, ut 

spensi intendant sese obligare sine animo alteram 

reciproce obligandi, ut Sporer animadvertit. 

5. Quest. 5. An valeant sponsalia, qua; Parenti 

contratmnt coram filiis taccntibus, пес contra

De Sacramento Matrimonii. s8g 

tradicentibos ? R. affirm, ex c. un. §. i. de desp, 

irapub. ubi Bonifacius VIII. declaravit : porro ex 

sponsa/ibus, qui? parentes pro Mis puberibus, 

v:l impuberibus plerumque contrabunt, ipsi filli, 

si expresse consenserint , nel tacite , ut si présentes 

fite ri ni , nec contradixerint, obli gant v.r. Idenique 

dicendum , si mater contrahat, cum nomine 

parentum mater perinde ac pater inteliigatur. 

Sed non ita dicendum de curatoribus, &tutoribus, 

ut communis est opinio contra paucos alios. Quam« 

vis autem in foro extcrno valida sint sponsalia coatta 

eia a Parentibus coram- filiis tacentibus, ree repugnantibus 

; sed in foro interno prater siîenrium 

ipscrum requiritur internus consensus, aliter nulla 

esr obligatio. Atque in utreque erunt invalida, si 

alius prater parentes contrahat, filiis solum tacentibus; 

ilia enim juris recula: qui facet, consentire 

'iiidetur (45. in 6.) solum habet locum in fis, 

qua: non sunt onerosa ; nam in rebus Obligationen! 

indncentibus , & maxime in sponsalibus ccntrarium 

potius presumi debet. Ita communitrr TT. ex S. 

Th. in 4. d. 9.7. q. I. a. 2. Quod si parentes conîrahunt 

sponsa'ia pro hliis absentibus, cs hi certiores 

fa eli per numiurn , vel c-pistolam ab ipsis parc-mibus 

, non er ntradicant, valida censentur sponsaüa 

a TT. nmltis cum D. Th. quamvis alii non 

imobiles requiranr prefer sllentium aliud speciale 

Signum , si ve taciturn si ve expressum . 

6. Quiest. 6. Ouamam signa suffteiant ad valore-m 

sponsalium ? R. sufficiunt verba, vel alia externa 

signa , qua: arteritis circumstantiis exprimant 

utrlusque liberum consensum in futurum matrimonium 

. Iiaque cum dubia sunt verba, in foro interno 

standum est menti contrahentium, si de ilia 

constet ; in externo autem communi, & obvio sensui 

verborum , & adjeciis circumstantiis. Verba de 

presenti inter impubères , aliequm apta ad matrimonium, 

cum ex jure nullum reddant matrimouiuin, 

valent tarnen ad sponsalia ; ea enim mens 

mtelligitur esse contrahentium, ut vim habeanr, 

Lig. Comp. Tom, II. JN quam

MQO Lib. VI. Trail. VI. 

quam habere possimi; proindcque valent ad sponsaiia 

, nisi impubes interius dissentiat. An autcm 

idem valeat inter puberes, si clandestinum contrahere 

intendant, dubitant aüqui. Affirmant Layraanus, 

Vega, & alii, sed repugnat communis setttentia, 

cui fa vet S. C. Cardinalium . Ratio est, 

quia nulla oriri potest obligatio ex aciu , qui sit 

nuMus non quidem ex parte conttahentium, sed 

radone sui ipsius, & a jure infirmatur, ut bonis 

moribus contrarius . Talis autem declaratur a Trid. 

a Aus clandestini Matrimonii, & insuper persons 

fiunt inhabiles ad ita contrahendum . 

7. Non sufficit ad sponsa'ia dicere, v. gr, non 

ducami aliata prater te, nisi ex cirrumstantiis collisami 

- sic Icquentem voluisse contrahere sponsalia. 

Contrahit certe, qui expresse dicat : ducam te in 

uxorem, alio acceptante. Quid vero si quis dicat: 

due am te, si Papa dispensaverit ? Negant aüqui, 

per ea verba quemquam obligariad contrahendum; 

probabilius tarnen alii affirmant impleta conditione 

esse valida sponsa'ia. Interim autem licet non vakant 

ad inducendum impedimentum publica! honestatis, 

obügant tarnen ad petendam dispensationem, 

si dispensari in eo soleat ; secus si ant rnnquam, 

aut raro soleat dispensari, juxta dicta T. 1. lib, 

3. pag. 284. 

8. Missio annuii, & munerum jocalium, ubi 

ferar consuetudo , si alter recipiat, vices gerit sponsaltum 

: secus vero ubi ex more patrio non signified 

sponsalia. Quod- si parentes annulum mittant 

ad sponsam, non praesumitur filium contraxisse, 

nisi ipso censentiente missus fuerit. Denique in aliquibus 

locis sponsalia fieri solent coram Parodio, 

& testibus, quam vis rata sint, & valida, sì fiant 

absque pratsentia Parocfii, cum a jure non exigarur. 

g. Quast.']. Utrum sponsalia per metum gravem 

injustum contraeva sint ipso jure invalida ? R. multi, 

& graves Theolotri affirmant, probantque ex 

C. ex litteris de desponsat. impub. ubi Pontifex 

liberati) esse declaravit ab sponsalibus pueila'm, 

qua?

De Sacramento Matrimonii. sQt. 

quï ita contra'xisset, & quidem juramento, nolens 

tarnen, & invita , minis parent um impulsa in 

dotnum sponsi fuit additela . Alii probabiiite'r id 

ncgant, cum solum matrimonium sit ipso jure irritum 

, si per metum fiat, sed non alii contractus » 

Utraqne sententia est prebabilis ; sed prima mihi 

videtur probabilior; turn quia conncxorum idem 

esse debet judicium ex c. translato de Const, quare 

sicut nullum est matrimonium ex metu extortum 

, ita & nulla debent esse spoiisalia ; tuna quia 

diversa est ratio de sponsalibus, & de ceteris contraclibus 

; nam hi cum per se non sint nulli, nec 

eis jus résistât, nihil obstat, quo minus hierum 

passus , nisi velit contracium rescindere , m a neat 

obstrictus ad ilium exequendum » At nemo potest 

obligari ad matrimonium durante metu contrahendum 

cum sit ipso jure irritum ; atque adeo neque 

ad media , seu dispositiones illius , qualia sunt sponsalia 

. Hare quidem de metu gravi, sed injuste incusso 

; non ita de justo, qui hominem non reddit 

cum ratione invitimi. 

:o. Idem dico de métu levi, licet injusto, qui 

non inrirmat eontraclum , eriamsi contractu! causam 

dederit, ut probabilior tenet sententia contra Navarrum 

, &. alios; nam cum facile repelli ab eo 

possit, non censetur invitum cum sustuiisse, qui 

non repùlit. Potest vero is, qui ullum est passus, 

ilium rescindere ,. ut fert communis opinio TT. & 

qui intulit, ad rcscindenditm tenetur, si ille dedit 

causam contractu!. Quod potori iure locum habet, 

si metus in se levis abeo, qui patitur, gravis forte 

judicetur. 

il. Quast. S. Qtiasnam sit obH?atio sprnsa'iuni ? 

H. i. obligant sub .aravi ad ineundum Matrimonium 

, ut patct ex e. litteris de sponsal. Est enim 

contractus mutuus, Se oneresus in re quidem gravi 

. ?. obligant ad ipsum centrahendum tempore 

praefinito. Quod si nullum tempus per spensos, 

vel consuetudiném sit stabilitura, contraili debet 

matrimonium, cum altera pars requirat, nisi justa

!>92 Lib. VI. Tract. VI. 

sit causa diflcrcndi. Quid vero si taccat, nec esiga!? 

nunquid alter tcmelur matrimonium inire , cum 

commode possi: ? 1!. si raciiurnitas criatur ex timore, 

verecundia, vel oblivione, ut in femina cvenire 

porest, spcnsus, cum commode possit, tejiftur 

contrahere; quod si, curn sit opponunitas exigendi, 

altera pars nonexigat, videtur tacite consentire 

dilationi. Arque ita conciliantur -sententiae, 

quae videntur inter se coivrariae. 

i2. Quast. 9. Au resiliens possit a judice compelli? 

li. nemo dubitar injusre resilicntcm gravitet 

peccare ; sed ut p'urimum non oportet, ut judex 

invitum cogat ad matrimonium , cum ex eo raro 

non rimeatur pravus exitus. I'otest tarnen jusiisde 

causis eum compcllcre, etiam censuris EccI, slasticis, 

Ut constat ex c. ex litieris 10. de sponsal. 

libi dicitur : Ecclesiastica censura compelías , nisi 

rationabilis causa obstiterit. Quod si judex secundum 

allegata, & probata cogat ad matrimonium, 

jllud erit validum , etiamsi forte coattio sit injusta. 

10. Quast. 10, An valeant sponsalia centra priorem 

fidem inita? R. si secunda spoma conscia fuerit 

priorum sponsalium, prefetto nulla sunt secunda, 

etiamsi juramento firmentur, quia tunc ipsa 

non fu.it decepta, sed vqluit sponte decipi. Idem 

dico, si secunda ignara contraxit, sed absque copula 

, cum sit promissio de re illicita contra fidem 

alteri datam . Quid vero si sponsus cum secunda 

copulam habucrit? R. Sunt, qui dicant sponsum 

teneri ad contrahendum cum secunda ; quia haec 

per corporis sui traditionem jus acquirit ad matrimonium 

, praesertim cum ante Tridtntinum sponsalia 

transierint in matrimonium per copulam afféttu 

maritali habitam . Accedit, quod dum agit units 

de lucro acquirendo, alter de damno vitando, huic 

potius favendum est, quam primo. Haec quidem 

DD, aüqui satis probabiliter ; sed alii communiter, 

& magis probabiliter docent promissionem secundam 

, eriam copula firmatam , esse omnino nullam , 

cum fit de re illicita ; nec injuria illata secunda:

De Sacramento Matrimonii, 2g5 

jus a Jim it priori spouse. Idque verum esse, ait 

Jioizman cum aliis, etiamsi secuuda promissio firmata 

sit juramento, quia hocnequit esse vinculum 

imquitatis. Per copulam autem, que vera essetfornicatio, 

jus nullum acquiritur contra fidem prestitarn; 

neque hie agirur de contractu lucrativo, sed 

oneroso , cumsitultro, citrcque obligans. Sentiunt 

tamen Sporer, Sanciius, & alii, priorem sponsam. 

ex lege quadam equitatis teneri ceclere juri suo, 

ne alrera grave detrimentum patiatur, adeoque spoil* 

sum posse a judice compelli, ut secundam ducat, 

quam violavit. Sed ncgant probabiliter Holzman , 

& alii, sponsam obligatam esse ad cedendum juri 

suo, cum secunda suo crimiui imputare de-beat, 

quod tale damnum patiatur. 

14. Quest, ir. An valeant, & liceant fiiiorum 

sponsa'ia , & matrimonia contra parentum voiuntatem 

? R. 1. matrimonia esse vaiida , definitTrid, 

Scss. 24. c. 1. de refor. contra Lutherum , Bucerum 

, & alios, qui falso affirmant, matrimonia 

a fill's familias sins consensu parentum contraSla 

imta esse , & parentes ea rata, vel irrita facere 

posse . Atque idem docent Theologi communiter 

de spcnsalibus; textus enim in /. 1. §. 2. de 

sponsal. requirens ad sponsalla consensum parentum 

, prohibct ilia quidem fieri invitis parentibus,, 

sed ilia non infirmat. Ubi autem leges civiles pro* 

hibent matrimonia a filiis, vel servis, invitis dominis 

, vel parentibus contracla, intelligendum est, 

ea so'um esse irrita quoad eftciftus civi'es, ut de 

Gallia declaravit Ludcv. XIIT. & habetur in Aclis 

Cleri Gallicani. Idem de Hisp. pronunciavit Carolus 

HI. an. 1776. 

15. R. 2. Filiis non licere, invitis parentibus, 

matrimonium contrahere, nisi parentes rogati vemam 

injuste denegent. Ita conciliantur varie Theologorum 

opiniones in hac materia. Prima pars constat 

ex Trid. c. 1, Sess. 24. testante, ea matrimonia 

semper Kcclesiam Dei fuisse detestatam : & ex 

lege Civili lib. 2. de ritu nup. ubi dicitur; si filit

294 Lib. VI. Trat!. VI. 

sint, consensum habeant parentum , nam hoc fieri 

liebere , & civilis , & naturalis ratio suadet; 

tum quia id exigiv honor, & reverentia parentibus 

debita ; tum quia cx nuptiis contra ipsorum voluntatem 

initis gravia orirentur incommoda, & scandala. 

Quod antem possint filü sine peccato matrimonio 

conjungi, si parentes injuste veniam ncgent, 

docet D.' Thom. 2. 2.. quaast. io4. art. 5. ; quia cum 

per matrimcnium homo perpetuae. servituti obügclur, 

jus. natura; postulat, ut in eo contrahendo iniegra 

übertäte fruatur. Idem eodem jure iiitellecfuiri 

•wolo de sponsalibus». 

C A P U T IK 

De dissolutione sponsalium*. 

16, \fuiest. i. Quibus de causis dissolvami»' 

sponsaüa? 1K dissolvuntur i. per matrimonium vaiidum 

cum alia initum, saltern eo tempore, quo 

dural matrimonium . An autem, mortilo conjuge, 

reviviscat obligatio sponsaliumdisputatur a TT. 

Certum est, eum , qui non contraxir, manere Ii- 

Berum ; cum ille, qui contraxerit, cesserit juri suo 

ad matrimonium cum priore sponsa. Verum is, 

qui contraxir, mortua conjuge, probabiliter tenetur 

ad priora sponsaüa, cum nullo jure sint irrita, licet 

suspendanrur, ut accidit in eo, qui votum Re-ligionis 

emiserir, ad quod tenetur conjuge mortua. 

Sed alii id negant de matrimonio,. quod vinculum 

est perpetuum, & ejusdem rationis, ac sponsalia.. 

17. Dissolvuntur 2. per mutuum utriusque cotisensum, 

& quidem etiamsi fuerint juramento roborata 

; juramentum enim in militatemi alterius imbibir 

hanc conditionem , si alter acceptet ,vel non 

remittat. Quod si una pars tantum consenta! dissolution! 

sponsalium, non solvuntur absolute,, sed 

tantum datur jus resiliendi alteri parti, ut decent 

Salmant. cum communi DD. sponsalia vero facta 

inter impuberes non solvuntur, donee annos atti-- 

ge-

De Sacramento Matrimonii. 295 

gerint piibertatis. Tunc enim quoque pars potest 

reclamare coram judice, vel testibus, atque ita resilire; 

verum si id statim non faciat sciens prudens, 

censetur consentire. Constat ex c. de desp. 

impub. Ille autem statim reclamasse dicitur, qui 

intra triduum reclamet; sed non sufficit internus 

dissensus, nisi exterius manifestetur. Quid vero si 

impuberes sponsalia juramento firmaverint ?. Eos , 

invita altera parte, non posse resilire , censent Roncaglia 

, A versa, & alii; id tarnen adirne eis concedi, 

affirmant Pontius, Viva, Concina. 

18. Solvuntur 5. sponsalia, si superveniat impedirnentum 

ciirimens matrimonium . Certe ex parte 

innocents ita dissolvuntur, ut iste non teneatur 

petere dispensationem . An autem etiam solvantur 

ex parte nocentis, non itacertum est, imo probabilius 

existimo solum rcinanere suspensa, donee 

tollatur impedimentum ; acquum enim non est, ut 

reus ex suo crimine ccmmoclum reportet. Quod si 

impedirnentum sponsalibus contracts adveniens noti 

sit dirimens, sed tantum impediens, non dissolvit 

sponsalia, nisi oriatnr ex voto religionis, & valde 

probabiliter etiam castitatis . 

19. Dissolvuntur 4- pet crimen atrox alterius, 

sed non nisi ex parte innocents : censetur autem 

crimen atrox fornicato, sive spirituale , ut hasresis, 

sive corporea tarn spensi, quam sponsa;, babita 

post sponsalia. Quod si fornicato sponsa; sponsalia 

pnecesserit, potest vir, ea cognita, resilire, 

etiamsi ipsa invita vim passa merit, ut communius 

docent DD. cum S. Antonino. Contra vero 

sponsa nequit rescindere sponsalia propter fornicationem 

viri, qua; pracesserit, nisi ex alia femina 

prolem genuerit, vel huic vitio noscatur valde fuisse 

deditum . Quod si uterque sponsus post sponsalia 

fornicetur, neutri licet resilire jnxta aliquos TT. 

sed alii probabilius existimant id soli viro licere, 

cum dispar sit utriusque ratio, & dispar damnum . 

Quoad alias acliones impudicas attinct, ilia; si a 

sponsa permittantur quoad alium, poterit sponsus 

re-

596 LÌL vi. Tr*a. vi. 

sii ire, sed non vice versa , nisi adeo sint frequcntes 

in sponso, ut merito ri meri possit eum sponsse 

ndem non servaturum . 

20. Quest. 2. Qualis nv.utatio sufficiar, ut alter 

sponsus possit a sponsalibus restiire? R. mutatio 

gravis, & notabilis, qua; si ab initio cognita fuisset, 

a sponsalibus deterruisset. Hujusmodi est r, 

inimicitia, vel odium grare inter sponsos, quo rcfertur 

morum asperitas , vel scevitia post sponsalia 

primuin cognita ; item Justus timor futuri scandali, 

vel rixarum inter parentes, vel consanguineos. 

fi. specialis deformiras, ve! infirmitas in aiterutro, 

v. gr. paralysis, morbus venereus, mutilatio, &c. 

Vel talis defecìus, qui redtlat sponsum ineptum ad 

©ffieium exercendum, quo familia sustentari possit 

. Quod si vitittm sit occultum , & gravirer perniciosum, 

sponsus eo iaborans tenetnr illud detenere 

ante sponsalia, & centralis sponsalibus, ante 

matrinvmium . 5. si magna alterius debita detegantur, 

vel grave sit periculum fama;, morbi, fortunarum, 

patipertatis &o 

21. Hinc censetur gravis mutatio, si sponsa dotem 

afferre nequeat, si filius a Patre tlmeatur cxhteredandus 

; si qua; virgo habebatur, postea. corjupta 

detegatur ; quamvis ipsa non teneatur vitiura 

occultum manifestare, ut communis fert opinio 

IT.: si alter sine altetius venia proficiscitur in terras 

longinquas; quia censetur renunciarc jur! suo, 

ut constat ex c. de illis 5, de sponsal. Non vero 

si discessit in propinquum locum cum animo rcdeundi, 

quamvis nisi post multum tempus ex causa 

necessaria non redtar. Veruna si absentia sit 

diuturna, & il le requisitus non accedat ad matrimonium 

contrahendum intra certum tempus , sponsa 

libera remanebit, ut docet Petted. XIV. Not. 

46. ex declar. S. G. 1720. Quod si terminus sit 

praefixus non solum ad sollicitandam obligationem , 

sed etiam ad finiendam , elapso termino, innocens 

potest omnino resilire. An etiam id possit is, qui 

per culpam distuiit, dubitatur, Negar communior 

sen-

De Sacramento Matrimonii . 297 

sententia, alii tarnen affirmant cum D. Th. in 4d. 

27. q. 2. a. 5. 

22, Quest. 5. Quo modo solvantur sponsalia per 

professional! Religiosam , & votum castitatis ? R. 

t. cettum est ea omnino dissolvi, quamvis jurata 

fuerint, per solemnem professionem in Ordine adprobato. 

An autem dissolvantur etiam per solum, 

iiigressurn altcrius sponsi in Religionem, magna est 

controversia. Reliclis aliorum opinionibus, probabilius 

existimo ea dissolvi tantum ex parte manentis 

in siculo , sed non ex parte ingredientis, si postca 

ad steculurn redeat. Ratio ptimi est, quia Ingrediens 

censetur renunciare juri suo, & aliunde in 

eo mutatio gravis accidit, si religionem deserat, 

quod ut plurimum dedecori habetur. Ratio est autem 

secundi, eo qtiod per ingressum non redditur 

quisquam inhabilis ad matrimonium, sicut redderetur 

per professionem . Non tenetur autem ingrediens 

Religionem stare juramento de-promissione 

matrimonii, cum hoc censeatur emissum de contrahendo, 

nisi status perfeklior eligatur . Quod 

intellige, nisi matrimonium esser necessarium ad 

legitimandam prolcm , scandalum reparandnm, vel 

lionori sponsa: providendum . 

26. R. 2. Per susceptioncm Ordinis Sacri disso!vuntur 

sponsalia, non autem matrimonium ratum. 

Ita omnes ; & constat ex Extra-v. antiq. de -voto. 

Utrum vero peccaret is, qui inscia , vel invita sponsa 

Sacros Ordines susciperer, affirmant aüqui, alii 

negant, urrique valde probabiürer. Quod attinet ad 

Minores Ordines, eos dissolvere sponsalia ex parte 

sponsce, cetisent Roncaglia, Sporer, aliiqne, cr.m 

per eos vidc-atnr sponsus cedere juri suo ad matrimonium 

, staturn amplcétendo, qui ordinami -ad Sacros 

Ordines matrimonio repugnantes . Sed opinio 

verior, & communior id negar, cum te vera status 

Minoram -Ordinum consistere possit cum matrimonio, 

ut constar ex c. 1. de Cler. Conjugatis. 

24. R. 5. Per votum simplex Castitatis, vel suscipiendi 

Ordinis Sacri non dissolvi sponsalia prius 

N 2 con-

298 Lib. VI. Traft. VI. 

contratta , etiam ex parte voventis, docent inulti 

cum S. Antonino, INavarro, Toleto, & aliis ; eo 

quod Deo accepta. esse nequeat promissio rei alteri 

debite, vel promisse » Verum contraria sententia 

est quoque probabilissima, eamque tuetur D. 

Th. in Suppl. q. 55. ar» 11. dicens : per votum simp/ex- 

sunt sponsalia dirimenda ; ncque enim aliter 

censetur facìa promissio matrimonii nisi sub tacita 

conditone : quandiu melìor status non eligatur . 

Affertur autem decretum S. C. Conci!. 5. Marta 1701. 

declarants, votum castitatis', aut suscipiendi Sacros 

Otdines, per elecìlonem melioris status irritare 

sponsalia, etiam juramento firmata. Rete autem 

ait Concilia, eum , qui votum .elicerci, ut sponsam 

eludcrer, scilicet animo petendi dispensationem, & 

alteram ducendi, graviter peccaturmn, nec fore liberum 

ab obligatione priorum sponsalium . 

25. Quast. 4. Quo pacìo matrimonium dirima! 

sponsalia? R. quoad eum, qui non contraxit, dirimi 

quidem sponsalia, ut nemo dubitat. Quoad 

eum vero, qui contraxit, cettum est durante matrimonio 

cum alia centrato, cessare sponsalium 

obligatonem ex c. si inter de sponsal. & ex ci, 

de spans, duor. Quod si conjugium solvatur morte 

conjugis, dubitatur,. an urgeat obligatio prierum 

sponsalium? Negant multi, duce S. JJonav. 

eo quod obligatio semel extinta nunquam reviviscat 

ex c. quaris de consecr. d. 4. Sed mihi probabilior 

videtur sementa affirmans ; quia nullo iure 

constat sponsalia omnino irritar! per subsequens 

matrimonium ; non quidem positivo, quod nullibi 

habetur ; non naturali, cum non extnguatur, 

sed suspcndatur obligatio, cui sublato impedimento 

possit satisfieri, ut pater in eo qui post votum 

Religione matrimonium consummarer ; hic enim, 

mortua conjuge, tenerctur quidem votum a» 

dimplere . 

26. Quast. 5. Quando requiritur aucloritas judicis 

ad sponsalia dissolvenda ? R. si cause manifeste 

stmt, aut omnino certe, licet occulte, opus 

non

De Sacramento Matrimonii, 2 99 

non csr judicis auciloritate ; secus vero, si causa sit 

dubia jure , vel facìo < Imo etsi causa certa sir, sed 

occulta, ut ex dissolutione oriri possint scandala. 

Quod si causa probari nequeat coram judice, saltern 

cum uno teste jurato, aufloritas judicis non exigitur. 

Cum vero defecìus alterius sponsi probari 

quidem potest, sed est occultus, debet innocens alteram 

monere, & minati se coram judice revelaturum 

esse culpam , nisi solutioni sponte acquiescat. 


De natura Matrimonii secundum se , 

-7- s/uest. I. Quid est matrimonium ? R. Matrimonium, 

prout commune est etiam infidelibus, 

est contracius legitimus, quo vir, & mulier sibi 

invicem corpora sua tradunt ad perpetuam vita; societatem, 

usum prolis suscipienda;, &c remedium 

concupiscentiae. Ante Christi adventum tantum hàbuit 

vim contracius, sed a Christo Domino fuit evecium 

ad rationem Sacramenti, ut définit Trid. 

Sess. 24. c. I. ex Apost. ad Eph. 5. elicente; Sacramentum 

hoc magnum est ; ego autem dico, in Christo, 

e> in Ecclesia ; significai enim conjunciionem 

spiritualem inter Christum, & Ecclesiam. Hinc in 

matrimonio tria considerantur, nimirum ratio contractus, 

vinculum conjugii perpetuum , & copula 

camalis. Hate autem non est nisi efVeflus Matrimonii, 

sine quo illud potest optimc consistere, ut 

constat de R. Virgine, & aliis Viris Sanctis, qui 

absque usu conjugii, imo cum voto continentise matrimonium 

contraxcre. 

28. Quest. 1. Qnamam est materia , & forma 

hujus Sacramenti, & quisnam ejus Minister? R. 

aliqui ex TT. cum Cano, Tournelyo, & aliis docent, 

Ministrimi Matrimonii, qua Sacramentum 

est, esse Sacerdotem assistentem, & formam ipsius 

verba: ego vos conjungo, etc. Communis tamen senten-

5oo Lib. VI. Traft. VI. 

lentia DD. est, ipsos contrahentes esse Ministro.? 

Sacramenti, & formatti esse ipsorum verba mutuum 

consensnm exprimentia. R. 2. materia Sacramenti 

juxta multos sunt ipsa verba sponsorum , vel alia 

externa signa consensum exprimentia. Ali! vero cum 

S.Antonino, Bonav., Gersonio dicunt matcriam remotam 

esse corpora contrahentium, proximam vero 

ipsam corporum traditioncm . Convenir autem 

inter omnes, ad Sacramenti rationem non reqniri 

traditionem aftualem , scd sufficere voluntatem externis 

signis expressam , ut S.Ambrosius, &Chrys, 

aperte docent. 

29. Quast. 5. Quisnam est finis Matrimonii? R, 

Triplex, scilicet procrearlo prolis, remedium ccncupiscentiae, 

obsequium reciprocum : duo priora intrinseca 

sunt Matrimonio, tertium est orr.nino extrìnsecum 

. Ad essentiam Matrimonii opus non est 

hos fines intendi a conttahentibus : linde valide, sed 

illicite contrahit qui habet animimi vitandi prolem, 

vel adulterandi, modo id in pacìum non deducaf, 

nec finem praecipuum positive exclndat. Qui autem 

precipue nubat in remedium concupiscentiiE, vernähter 

peccabit, inquiunt DD. multi cum S. Th, 

cum eligat finem minus pracipnum ргаз magis precipuo, 

quod ordini natura adversatur, Alii non minus 

probabiliter excusant etiam a veniali, probantque 

ex Apost. 1. ad Cor. 7. propter fornicatione:» 

tinusquisque uxorem su am habeat, & unaquaque 

suum uirum. Et quamvis D. Th. respondeat, id 

ab Apostolo diflum secundum indidgentiam, quod 

veniale non excludit', nec intelligi de vitanda propria 

, sed conjugis fornicatione ; pace tarnen Angelici 

Doéforis, ejus interpretation! non acquiesce. Placet 

magis explicatio D. Chrysostomi, qui ea verba intelligit 

de cavenda fornicatione propria , idque ex tota 

serie tcxrus aperte colligitur ; deinde indulgenti* 

verbum non significar permissionem culpa; , sed permissionem 

rei licita:. Ncque olla est inordinatio eligere 

finem honcstum , licet minus praecipuum , modo 

finis Primarius ad secundarùim non referatur. 

T-

De Sacramento Matrimonii. 5ot 

Idem dico, si quis nubat ob alios fines honesto.s, 

v. g. ob pacem familite, honorem proprium, etc. 

si finis primarius positive non excludatur. 

50. Non licet tarnen nubere ob solam carnis voluptatem, 

vel ob cupiditatem divitiarum , vel inanis 

glorias, aut honoris, cum non sint fines honesti. 

Peccant etiam , & quidem graviter contra« 

Lentes in statu peccati lethalis, etiamsi per procuratoteli! 

contrahant, quia verum Saeramentum su~ 

scipiunt. Aliud est de procuratore contrahente, & 

de Sacerdote assistente, quia nec suscipit, nec administrât 

Saeramentum . Ita communiter TT. cum 

Lugo, Salmant. & aliis contra paucos alios .- 

51. Qu.est. 4. Quamam requiruntur ad contra- 

Iicndum matrimonium per Procuratorem ? II. sequentia 

: 1. speciale mandatum , sive scripto detur, 

sive ore tenus, sive viro, sive femina;, modo sit 

de contrahendo cum definita persona. 2. ut procurator 

per se contrahat ; non enim potest ipse alimi?, 

delegare sine expressa mandantis facilitate. Constant 

hasc omnia ex c. final, de procurât, in 8* 

Kequiritur 5. ut mandatum non sit revocatum , aìiam 

in mente, antequam contrahatur ; nec s :.t tacite 

revocatum , ut si qnis dederit mandatum contrahendi 

cum una, & ante contraflum •matrimonium 

sponsaiia inierit cum alla . 4- u t procurator 

ostendat mandatum parodio,. & testibus, & coram 

eis contrahat ad formatti Tridentini; non requiritur 

autem , ut eis tradatur mandatum ipsum Procuratoris 

ex parte mandantis . Quod si procurator excédât 

limites remandantis, negligendo conditiones a 

mandante requisitas, scilicet. ut contrahat sub tali 

dote, tempore, etc. matrimonium erit nullum; non 

vero, si omittat conditiones a jure requisitas, sine 

quibus valet per se matrimonium , quamvis non sit 

licitum ; ut sunt v. g. ' publicatio denuntiationum , 

facultas Episcopi, & similia . 

02. Si quis mandatum dedit sine animo contrahendi, 

sed ante celebrationem illud ratum habuit, 

valet matrimonium 5 nam eo tempore, quo prodi-

5o2 Lib. VI. Trail. VI. 

curator contrahit, re vera adest voluntas mandatitis, 

quod satis est ad valotem contractus : est communis 

opinio TT. contra paucos . Matrimonium 

vero per epistclam contrahitttr, quando alter, v. 

g. sponsus scribit ad sponsam , sese il 11 tradere in 

maritimi, & exinde earn in conjugem accipere; & 

sponsa idem rescribit viro ; & uterque postea epistolas 

legit coram parodio, & testibus. Paritcr, 

quando vir scribit feminre, sese illi in virum tradere, 

& ratum habere illius consensum, ex quo 

ilia pratsriterit eum ; tunc licet femina non rescribat, 

sufficit ad matrimonium contrahendum, quod 

femina coram Parodio, & testibus aperiat litteras, 

& consensum prestet. ItaNavarrus, Salmant. Sandins, 

alii. 

55. Quest. 5. Quinam consensus sufficiat ad contrahendum 

? R. requiri consensum de presenti, sive 

verbo, sive scripto, sive nutibus exprcssum. Sufficit 

etiam ipsum exprimere per aduni, ut parentes 

pro filiis, modo quo de sponsalibus est didum. 

Sufficit etiam, si alterius consensui precedenti, & 

non revocato postea consensus alterius accedat. 

Quamvis aurem ad valorem matrimonii non sint 

necessaria verba consentientium , ut docet D. Th, 

& constat ex c. unico §. fin. de spons., il la tamen 

esse de precepto , contendunt nonnulli, aliis repugnantibus 

. Ego autem censeo probabilius, excusari 

non posse a veniali sponsos, qui cum possint verbis, 

solum nutibus suum consensum exprimunt; agunt 

enim contra consuetudinem Ecclesia;. Sed ab ea culpa 

bene excusarer verecondia, aut alia justa causa. 

54. Non sufficit ad valorem matrimonii donatio 

annuii, vel tradudio sponsre in domimi sponsij 

nisi hujusmodi signa ex loci consuetudine vim habeant 

significandi consensionem. Sufficit autem, 

si viro exterius consentienti femina manum pcrrigar. 

An autem satis sit femina:, manum non retrahere 

a viro, manum porrigente ? dubitati potest 

. Affirmant Pontius, Viva , sed melius alii negant 

cum Sandio, nisi simul ore, vel alio nufu 

con-

De Sacramenta Matrimonii , 5o3 

consensum cxprimat. V. Glossami verbo strmgit ,• 

55. Quest. 9.. An sufficiat consensus conditicnatns 

? R. r. affirm., si conditio- sit de preterito, vel 

de presenti,, stante conditone, quia tunc contraeva 

s non suspenditur ; idque etiamsi conditio sit turpis 

; ut v. g. -volo te si fornicata- es ; sì odio habis 

in imi cum meiern; tunc enim non verificata conditone, 

nullum est matrimonium, quia deficit consensus. 

R.2.. conditio necessaria de futuro, ut si 

cras sol oriatur, aut impossibilis , v. g. si Celum 

tetigeris non suspendit ex se matrimonium ,. nisi 

contrahens intenda! diflérre matrimonium usque ad 

eventum necessarium. Quod attinct ad conditionem 

turpem de futuro, disrinctione opus est: nam si 

ea sit contra substantiam matrimonii, v. g. bonum 

Sacramenti, fidei, vel proils , tunc utique nullumreddit 

Sacramentum ;. contra vero si non repngnet 

substantias matrimonii, ut -volo te , si patrern occi 

der is ; nam consensus censetur absolutus, & conditio 

habetur pro non adjeftaSed in foro interno 

si deficiat legitimus consensus r re vera nullum erit 

matrimonium . Constat ex c. finali de condii: appos. 

II. 0. "conditio honesta de futuro facit quidem. 

sponsalia, sed non matrimonium, quod exigit consensum 

de presenti „ Hinc postquam conditio impletur, 

non valet matrimonium . nisi accedat novusconsensus, 

ut multi volunt cum D. TL aut saltern 

prior virtuaiiter perseveret, ut aliis placet.. 

56. Quest. 7. Quid si Matrimonium celebretur 

sub conditone : si Pater consentiat ? R. si conditio 

sit de present, vel preterito, stante consensu 

Patris, valer matrimonium, etiamsi contrahentes 

iilum ignorent. Quod si conditio sit de futuro, 

suspenditur matrimonium usque ad eventum conditionis. 

Ita omnes. Quod si Pater taceat, aut: aliter 

dubitetur de ipsius assensi!, standum est circtìmstantiis, 

& precipue menti contrahentium , an 

contenti fuerint, quod positive non disenserit. Rette 

autem animadverrit Roncaglia, cavendum esse 

Parochis, ne absque urgentissima causa admittant 

con-

oo4 Lib. VI. Traft. VI. 

conditionata hujusraodi matrimonia, ex quibus oriri 

gravia posstmt incommoda , & difficultar.es contra 

validitatem ipsorum . 

57. Nota, valde diftèrre conditionem a demonstratione 

, modo, die , causa , & similibus. Demonstrate 

enim, vel causa matrimonio adjecìa, etiam 

si turpis sit, vel falsa non suspendit matrimonium 

. Hinc si quis dicat : duco te, quìa es virgo 

, dives, etc. esto errore feratur, valide contrahit 

, cum prabeat consensum absolutum, qui non 

impeditur nisi ab errore circa substantiam , vel circa 

conditiones substantialcs matrimonii. Iseque suspendit 

'modus, v. g. duco te , ut mihi inservias, 

etiamsi de re turpi sit, vel impossibili, v. g. duca 

te, ut occìdas, quia consensus non pendet a modo 

, sicut a conditone. Veruni si modus sit contra 

substantiam matrimonii, v. g. duco te, ut adulte' 

rium facias, videtur excludere animum vere contrahendi 

per intentionem contraimi oppositam . Dia 

autem apposita, v. g. duco te post trìduum suspendit 

con trachini, quia ita contrahens non intendi! perfeclum 

ponere consensum, nisi post diem tertium. 

C A P U T IV. 

De usu Matrimonii . 

58. S/uicst. 1. Quando sit illicitus usus conjugii 

? R. eum per se licitimi esse docet Apost. ad 

Cor. 1. c. 2. Uxori vir debitum reddat , Potest 

autem ex accidenti esse illicitus. 1. si dubium sit 

de valore matrimonii, donee moraliter conster matrimonium 

carere legitime impedimento. Hinc dubitans 

de morte prioris conjugis non potest iterimi 

contrahere, nisi constet saltern moraliter priorati 

conjugem obiisse ; ex c. domìnus de secund. nup, 

Parker is, qui dubitat de impedimento marrinienium 

dirimente, nequit matrimonium contrahere, 

etiam cum opinione probabili de insubsisrenria impedimenti; 

quia illicitmn est ministrare Sacramenturn

De Sacramento Matrimonii. 5o5 

tum cum sola opinione probabili de valore ipsius", 

ut declaravit Innoc. XI. Idem dico, si constet de 

impedimento, & dubitc-tur de dispensatione ; tunc 

enim ncque potest contralti matrimonium, neque 

ilio forte contrailo peti debitum, cum possessio 

stet pro impedimento, Secus vero, si constet de 

dispensatitene , dubitetur vero de ipsius valore, cum 

pro ilio stet possessio; scilicet si impedimentum 

sit de jure Ecclesiastico. 

09. Quast. 2. An matrimonio jam inito, liceát 

contrahentibus peterc debitum, aut recidere, sidubius 

sit valor ipsius? R. 1. durante dubitationc, sive ipsa 

antccesserit matrimonium, sive illi supervenerit, conjttx 

dubitans ante diligentiam adhibitam ad vincendum 

dubtum non potest debitum petere ; sed potest, ac 

debet recidere coniugi bona fide petenti. Constat ex 

e. dominus de secund. mip. & ex c. inquisii, de 

trat, excommitn. Est autem expressa dodrina D. 

Thorn re, Bonaventura, & Antonini. Ratio autem 

est, quia petetqs debitum operaretur cum conscientia 

practice dubia ; non ita reddens, cum alter conjux 

jus habeat possessionis, quo nequit exspoliari., 

nisi certo constet de nullitate matrimonii. 

Lp. R. 2. Contratto matrimonio bona fide, si 

adveniat ratio dubitandi, qua; adhibita diligentia 

vinci non possit, non solum licet recidere, sed e fría 

m petere , cum possessio stet pro illius valore in 

eo, qui bona fide contraxit. Sic'possessor bonis 

ficlei, post diligentiam adhibitam, sicut potest rem 

apud se retiñere, ita etiam potest ea uri. Sic etiam 

cum dubitatur de valore matrimonii propter 

dubitatíonem de impotentia, in cap. laudabilem 

conceditur trienni-i experimcntum , ut certi riant coniuge? 

de tali impedimento. Textu-s autem ab adversariis 

adducili intelligcndi sunt de vitanda pendone, 

antequam adhibcatur pruclens diligentia, & ipsa 

adhibita possit deponi dubitano per judicium reflexum 

de possessione valori; matrimonii. 

4i. Jam vero ad dignoscendum, utrum validuta 

ceti-

5o5 Lib. VI. TraR. VI. 

cerS'.'ri possit matrimonium, an potius nullum, trcs 

aftc-runtur regular, i. ur plurimum non tenetur conjux 

credere alteri asserenti se fiele consensisse, etiamsiid 

afhrmet cum juramento, ex c. per tuns de probat. & 

c. cum a nobis, de Test. & attest. Dixi ut plurimum, 

aliquando enim est ratio alitor censendi, vel saltern 

dubitandi ; pitta, si conjux versetur in articulo 

mortis; si non soleat mentiri, autpejerare; si sit persona 

pia, & velit separari, am religicnem ingredi, etc. 

s. regu'a : si quis auJiat ah aliis tide minime dignis, 

vel ex fama incerto auclore vulgata , adesse impedimentum 

, non habet prudentem ration em dubitandi 

, adeoque lic're potest contrahcre matrimonium 

ex c. si duo q. 6. 5. testimonium unius fide digni, 

aut fama publica ex certo auclore, ut dicunt, exotta, 

sufficit, ut conjux ab debito petendo abstineat, 

donee ventatemi inquirat; sed non tenetur 

interim negare conjugi petenti; imo, si adliibita 

prudenti inquisitione nihil inveniar, potest & redclere 

, & petere . Salmant. Navarrus , alii. 

4'2. An liceat debitum patere cum periculo" gravi 

vita;, aut valemdinis ? R. negat. cum nemo 

sit dominus sure vita;, vel salutis. Hinc si alter 

conjugum iaboret lepra, morbo venereo, phtisl, 

vel alio morbo contagioso debet ab usu conjugii 

abstinere, ne sibi, vel conjugi grave detrimenttim 

inferat. Potest autem excusari aliquando, qui in 

diuturno morbo petit, aut reddit debitum, ut vitet 

in se, vel in alio periculum incontinentia;. Nunquam 

licet uti copula conjugali cum periculo abortus, 

qualis esse potest tempore praagnationis. Et ideo 

a S. Hieronymo , & aliis PP. graviter increpantur 

viri coeuntes cum muliere pregnante ; non 

tarnen ita, quod semper sit peccatum mortale, 

nisi forte quando probabiliter timetur de pericnh 

abortus, inquit D. Th. in 4- dist. 8i. Semper autern 

esse peccatum, saltern veniale, consent multi 

cum S, Antonino 5. p. tit. i. c. io. quod quidem 

ego verum esse scntio, nisi adsit periculum incori-

' Ds Sacramento- Matrimonii , loj 

tìnentise, vei aìia honesta causa. Idem dico de coeuntibus 

tempore menstrui, qui venialiter peccant, 

nisi justa ratio excuset. 

43. Quast. l\. _4n & quale sit peccatimi usus 

conjugii voluptatis causa ì R. extat propositlo- damnata 

ablnnoc. XI. dicens : opus conjugii ob so/am 

l voìuptatem exercitum omni penitus caret culpa, 

ac defeBu veniali » Est autem ratio, quia orcio natura; 

invertitur, cum delectatio, qua; solum est via 

qusdam ad generationem instituta, habet rationem 

finis. Non est tarnen mortale, ut fert communis 

opinio cum S. Th, Sappl, q. 64. art. 6. cum objeßum 

lion sit conjugibus graviter vetitum , nec de- 

Ifflatio habeat rationem ultimi finis.. Imo nullum 

crit peccatimi, s! conjuges intendant procreationem 

prolis , & utantiir moderare naturali voluptate , ut finein 

assequantur. Ncquit autem a mortali vir excusari, 

qui dum accedit ad suam conjugem, aliam cogitat, ut 

animuin pascal, vei ut se ad. coitimi, respicietido ad imagin.es 

alieni sexus ob periculum deleflationis de prohibiro 

objetto.. Oh quam rationem non.licet conj.ugatis 

deleclari de copula aliena, quicquid aliqui dicant. 

44. Qutest..f>.. Quale sir peccatum in conjugibus 

itti copula modo natura; indebito . Paucis rem expedio, 

qua; ex tradita dottrina de sexto decalogi 

prœcepto facile potest iiitelligi.. R„ igitur 1. grave 

peccatum est in conjuge non servare vas debilitili 

; quod quidem esse veram sodomiam , docetttr 

communiter. 2, grave item, peccatum est coire 

situ, & ratione minus apta , & naturali, si periculum 

sit eftlisionis seminis ; erit tarnen veniale, 

si absque hujusmodi periculo fiat, aut sino alio affecta 

graviter înterdittG . Ita D, Th. in 4- disi. 

5i. in fine. 5. erit etiam mortale inceptam cohibcte 

seminationem ,'ubi sit periculum- pollutionis extra- 

vas naturale, aut impediendi generationem.. 

Kota, permitti conjugibus oscula, &tattus, si proxitne 

referantur ad' copularci ; aliter sunt veniale 

\ peccatum; erunt autem mortale, si proxiniuai sic 

jpeticuluin pollutionis-, V. A»

oo3 Lib. VI. TraB. VI. 

45. Quest. 6. Quando usus conjugii sit praeceptus? ; 

R. 1. Conjuges nulla lege obligantur ad usum ma- ; 

trimonii, cum il 1 e non sit de essentia conjugii, nee 

teneantur uti juri suo. R. 2. saepc tencntur vel ex charitate, 

ve! ex justitia ad reddendum, atque etiam petendum 

debitum conjugale. Ac primo quidem gravita 

peccat conjux, qui alteri serio, èk juste petenti debiturn 

negar; cum materia gravis sir, & ex justitia debt, 

ta. Non erir tamen peccatum saltern grave, si conjux 

viro neget benevolo, & remisso animo petenti, modo 

absit periculum incontinentia.'. Nullum autem err 

peccatum, si justa sit negandi tatio, puta, s! alto 

conjux sit immodcratus, si modo innaturali, ve 

in loco publico, ant sacro, vel cum proprio pec 

caro. Non est tamen ratio suftìcicns negandi, si 

plures nascantur liberi, quatti possint ali, nisi ic 

cedat in grave damnum riìiorum, qui prius nati 

sunt, & .11111111111 sit periculum incontinentia:. Neque 

est ratio negandi peccatum ejus, qui petit, v.g, 

ob pravum finem, vel voto castitatis obstricìus, 

cum valide quidem petat, quantum vis il licite. 1» 

tellige, nisi ex reciproco consensu uterque voveti: 

castitatem, quo in eventu adhuc probabi'iter validi 

petunt, cum non intenderint cedere jur! suo. 

46. Sed conjux a reddendo excusauir, si reddere 

non possit absque peccato proprio, etiamsi ve. 

niali. Alitici vero dicendum , si peccatum se habeai 

ex parte exigentis ; tunc enim nisi precibus ipsum ' 

retta here possit, non solum potest reddere, veruni 

etia.n debet. Excusatur etiam nolens redderc coniugi 

ebrio, vel amenti ; licet tamen eidem reddere, 

mòdo absit periculum scandali, vel abortus. 

Peccaret tamen, qui excitaret ad copulam conjuges 

ambos amentes, quia esset causa, ut filii carerai! 

debita educatione. Nec vero tenetur quis recidere 

conjugi laboranti morbo contagioso cum perieli!'' 

vitae, vel gravis morbi; sccus si periculum sit leve, 

aut levioris damni. 

47. Quest. 7. An , & quando conjuges teneantur 

petere debitum ? R. Etsi nemo per se loquendo| 

ad

De Sacramento Matrimonii. Sog 

[ad id obligetur, tenetur tamen ex charitate, v. g. 

ad avertendum periculum incontinentia; imminens 

conjugi. Hinc ait D. Th. Suppl. 5. p, q. 44- a. 2. 

quando vir perc/prl per aliqua signa, quod uxor 

vellet sibi debitum recidi, sed propter -verecunàiam 

tacet, tenetur recidere. Quod non obligat 

mn'ierem , nisi vir expresse petat, cum in eo vereciindia 

presumi non debeat. Excipe , nisi feminx 

certe constet de pudore, & timiditate mariti. Uxor 

tamen non tenetur petere, nisi necesse id furet ad 

liberandum maritum a periculo incontinentia;. An 

atttcrn ha;c obligatio oriatur ex jmtitia , ut multis 

p'acet, an solum ex charitate, ut ani plures volunt, 

parum refirt ad praxim . Pix justitia vero legali tenetur 

conjux petere debitum , quando salus publica 

pcriclitatur, si prole careat. 

4^. Nota 1. Conjux prohibitus a petendo coniugali 

debiro ratione voti, vel aflinitatis, ve! cogna* 

tionis spiritualis post matrimoitium contractée , potest 

ac debet illud reddere, si adsit periculum incontinentia; 

in-altero conjuge . 2. conjux impeditus, quamvis 

in periculo sit incontinentia;, non potest debitum 

petere , sed potest dispensationem postulare ; viti forte 

aliquando sit periculum in mora, & commode obliiteti 

nequeat dispensario, ut probabiliter d; cent aliqui. 

5. Quod liceat conjugi petere debitum ab excommunicato 

, constat ex c. quoniam multos c. 11. q. 5. an 

autem excommunicato id liceat, non ita certuni est. 

Probabilior tamen DD. sententia affirmât; eo quod 

lex Ecclesiastica non obliget cum tanto periculo, 

in quo versaretur Excommunicatus, qui nec posset 

separar! a conjuge, nec posset petere. 

C A P U T V. 

De cohabitat ione , & d'roortio Conjugum, 

49. 'xfuiest. i. An, Sc quando teneantur conjuges 

simul commerari ? li. Conjuges tenentur ex justititia 

ad habitandum in eadem domo, mensa, & 

tho-

3io Lib. VI. Tran. VL 

íftoro. Unde nemo conjugum, altero invito, potest alio 

discedere ad longum tcmpus ex c. i. de conj.lepf, 

nisi adsint justa: causa:, v. g. publici boni, vel aleuda: 

familia:. Quod si vir diu alibi manere debeat, 

tenetur, si commode possit, secüm ducere uxorem, 

ut cum ipso habitet; ipsa vero sequi virum tenetur, 

lanquamsui, ¿¿familia: caput. Intellige, nisi inde ftmeatur 

grave ipsius vel periculum, vel onus, aut 

nisi aliter pactum fueri? in contractu matrimonii. Virum 

autem vagum sequi muiier non 'tenetur, ufi 

nec exulem, ut probabilitcr docent multi, alus tepugnantibus, 

mea quidem sententia probabilius. 

5o. Possunt conjuges ex mutuo consensu inviceli) 

sepatari, modo absit periculum incontinentia:, 

& nullum detrimentum afferatur educaiioni proiis. 

Ita communite'r DD. ex ilio Apost. i. ad Cor. 7, 

•/lolite fraudare invicem, nisi forte ex consensu 

ad tempus, ut vacetis orationi i Ztf iterum revetiimini 

in id ipsum, ne tentet vos Satanás . Potest 

quoque vir , invita muliere , peregrinationem , saltern 

brevem suscipere; sed id muiieri non licet, 

cum sit subject a viri potestati, nec deceat feminam 

ut plurimum peregrinan, 

Dubitati solet, an liceat viro non habitare cüni 

iixore, qua: promissam dotem non solvit, & an 

earn alere teneatur ? Quod ad primum attinct, negant 

commnniter TT. eo quod obligarlo simul habita 

lidi oriatur ex lege naturali, ac Divina Matrimonii 

, qua: non pendet a solutione dotis. Ad 2, 

vero respondent, virum non obligan ad aiendam 

uxorem , qua: cum possit solvere dotem , non solvit 

. ita constat ex 1. pro onsribus c. de jure dotis 

, ubi ideo dicitur constimi dotem, ut ex ea vir 

uxorem alat. Excipe, nisi vir duxerir absque promissione 

dotis ; aut dos fortuito, & sine uxoris 

culpa periit : vel uxor denique famulatum sunjn viro 

prsstct, ratione cujus ali debet a viro: ob adulterium 

autem potest vir uxori negare alimenta; 

ve rum si sit occultimi, ncquit illa negare cum infamia 

uxoris, aut aliorum scandalo. 

5i.

De Sacramento Matrimonii. Sit 

51. Quest. 2. Quid est divortium, ekquotuplex? 

R. divortium in genere est separatio conim-um inter 

se ; est au'.em duplex : divortium quoad vinculum, 

cum ita separantur, ut nullum maneat vinculum matrimonii; 

& quoad thorum, cum manente vinculo, separantur 

quoad habitationem, mensam, thorum. Jam 

vero certum est, matrimonium inter lideles esse quoad 

vinculum indissolubile , & declarat Trid. Sess. 24. 

Can. 5.

3i2 Lib: FL TraB. FL 

causis dispensare potest, ut constat ex decreto Urbani 

Vili. & late probatBened.XIV. deSyn. IIb.6. c. 

4- adducens auctoritatcm S. Pii V. & Greg. XIII. qui 

id aüquando in praxim deduxerc. Quid vero si infidelis 

nolit quidcm Christianam religionem amp'afli, scdtajneii 

cum eonjuge fideli habitare velit sine altérais periculo, 

nee injuria Creatoris? Adhuc illud matrimoniuin 

dissolvi posse, censentTT. multi cum Bellarmino de 

Mar. c. ta. Est tarnen hoc loco animadvertendum 1, 

cum D. Thoma , mairirnonium illud non solvi, donee 

fìdeh's rranseat ad alias nuptias. 2. iste ptius 

rnonere debet iniidelem, an vclit ad fiuern converti 

ex precepro Greg. XIII. & Pii V. Quod si inhclelis 

sir longe absens, aut ita latitans, ut facile interpellari 

nequeat, multi requirunr -dispensationem 5, 

Pontihcis, ur possit alter novum matrimonium contrahere 

. V. laudatum Bened. qui plures solvit qua;stioncs 

ad hoc argumentum pertinentes . 

• 54. Quest. 4. Quomodo sol valu r quoad •vinculum 

matrimonium ratum ? R. matrimonium ratum, 

& legitimum , sed nondum copula consummatmii 

dissolvitur I. per professionem Reiiglcsam . 2. pet 

Papi dispensarionem . Constat primnm ex Tridenf. 

Sess. 4-. Can. 6. Si qui* dixerit, matrimonium 

ratum, non con summ at um per sciemnem 

Religionis professionem alterius conjugis non dirimi 

, analbema sit. Cuilibet ergo conjugum damt 

bimestre ad deliberandum, utrum velir matrimonium 

consummate, an potius Religionem ingredi. 

Quo tempore exacdo, non licet ulterius solvere 

matrimonium , & tenetur quilibet alteri eorum exigenti 

recidere debitum . Dum .autem conjux ordinem 

religiosum est ingressus, alter nequit ad alias 

nuptias ttansire, donee conjux profiteatur ; quod si 

ille professionem non eminat, tyrocinio exacio, tenetur 

stare contraclui matrimonii, qui per solam 

professionem dissolvitur. 

55. Dissolvitur quoque matrimonium latum au-' 

floritate Papa; ob causam gravissimair., ut re ipsa 

in eo dispensarunt Martinus V. & Eugenius IV. j 

tes-

De Sacramento Muivìmumi . 5гЗ 

teste S.. Antonino Pitis IL, & Pius IV., teste Navarro, 

Greg. XIII. & alii. Videtur cnim hanc potcstatcm 

ad bonum Ecclesie concessam esse a Christo 

ipsius Vicario, sicut '& ad dispcnsandum in 

professione Religiosa , que fortius est vinculum . Ita 

jfellarromHS, Navarrus, & alii contra S. Bonav. 

Scotum, &. alios non paucos . 

56. Quest. 5. Quando licet divortium quoad therimiP 

R. manente vinculo matrimonii, licet conjugibus 

invicem separati quoad thorum, & domicilimi), 

si juste, & graves cause intercedant. Cause autem 

divortii sex omnino assignari soicnt. i. est adulterami 

a'tetitis . 2. sevitia alterius, sed non nisi auctoritate 

judicis. 5. si conjux alteram ad heresim, aliudve 

• grave peccatimi inducit, vol in grave ipsius pericu 

Inm . L morbus contagiostis, ex quo probabilirec 

imminet periculum infeflionis. 5. heresis, vel apostasia 

matrimonio superveniens, que si periculum 

afferai subversionis, innocens tenetur ab alio separari 

; si secus , non tenetur , sed potest ab eo discedete, 

imo & potest ingredi religionem, si heresis 

ab Ecclesia sit judicata. 6. mutuus consensus ob 

finem aliquem spiritualem. Quod tamen non solet 

permitti, nisi uterque ingrediatur Religionem ; aut 

aitero Religionem ingresso, conjux remanens in seculo 

cmittat votum continentire. 

57. Quest. 5. Qualis adulterii notitia sufficiat ad 

divortium faciendum ? B. 1. certum est omnibus , 

viium posse dimittere uxorem aduìteram , ut constat 

ex verbis Christi Matt. 5. v. 19. Quicumque dimissrit 

uxorem, nisi ob fomicationem , & aliam duxerit 

mcechatur. Idem communiter docetur de viro 

adultero, quem potest uxor dimittere, ex c. 

pieterea З2. q. 5. Qy c. idololatrie 3 7. q. 1. Resp. 2. 

ad id non sufficit suspicio quevis de adulterio, sed 

talis, que secum ferat moralem quandam cerritudiлет, 

ut cum D. Th. & Antonino TI 1, docent ; 

quamquam non requiratur certitudo tanta in foro 

interno, quanta in externo. Hinc ad faciendum divortium 

non sufficiunt amplexus, oscula, taclusque 

Lib. Сотр. Тот. II. О im

5i4 Lib. VI. TraB, VI. 

impudici, nisi ex adjeciis vehemens oriatur suspicio de 

adulterio. Nomine autem adultera in hoc loco veniunt 

etiam sodomia , & bestialitas, ut probabilior sentent» 

docet cum D. Th. suppl. q. 62. ar. 1, 

58. Quast. 7. An vir cognito adulterio uxoris 

tcncanir earn dimittere ? R, ratione adu'tcrii tantum 

non teneri, quia divortium, introduclum in 

favorem itmocentis, non debet in ejus pœnam verri. 

Ita D. Th. loco cit. ar. 5. ex c. idol. 27. q. 1. 

Ubi laudatili' Aug. dicciis : Dominus autem permisit, 

causa fomicationis uxnrem dimitti, non jus- 

.ut-j dcdit locum Apostolo manendi, ut qui valuevit 

non dimittat uxor em infidelem . Mo tient autem 

Poeiores cum D. Th. virum saepe ad id obligari 

ad vitandum scaudalum, ne videatur ejus peccati' 

particcps; vel ad correptionem uxoris, nisi, alia 

via earn possit corrigere. Uxor autem non nisi 

rato tenetut virum adulterimi dimittere ; nisi forte 

ad tempns, dum spes aflulget probabllis ea via 

fore corrigendum. Utrum autem innocens conjux 

leneatur aiterum recipere ex adulterio emendaîum.? 

Ailqui .ajunt ad id cbligari ex lege cbaritatis ; ego 

vero non ausim id ei onus imponere, cum ex una 

parte id a Christo permissurn videam ; & ex alia 

non videam, cur lex charitatis obliger ad tantum 

-onus, ut quis rccipiat cum apud se, qui sibi fregit 

conjugii fidem . Unde verba ilia c. si vir adulter-: 

debet, sed non sape recipere peccatricem, a 

glossa cxplicantur de debito quodam Sonestatis, 

non necessitatis. 

59, Quast. 8. An, & quando non liceat conjugi 

divortium faccre ab adultero conjnge? R. id non 

licere Ì. si uterque sit adulter, quod si alter sit emendatus, 

potest juxta muitos divertere ab adultero 

, qui nolit resipisccre ; quod tarnen alii probabilité!' 

negante 2. si conjux conscmiat in adulterino! 

alterius, amittit jus recedendi ex e. discretionem à 

co, qui cogn. Sed consentire censendus non est, 

qui vel ignorât, vel prudenter dissimular crimen 

"er..i'tgis, vel qui causam praebuittantum remotam ,| 

ut 1

De Sacramento Matrimonii. oi5 • 

ut vir, qui feminam male traClarit. o. conjux , qui 

per vim, a ut errorem innoxium adultetium commisit; 

sal metus non excusat. Notat etiam Dicastillo, vimm 

posse'uxorem dimittere, quae extra matt'imoniuni 

fornicetur, putans virum esse mortuum ; seats si 

vir fornicetur, putans mortuam uxorem . 4. si injuria 

sit remissa , sive verbo, si ve tacito aliquo externo 

siguo; sed qui post condonationem in adulterium 

relabitnr ; jus alteri praebet dimittendi. 

Go. Dcmum notare oportet sequentia. i. facies 

divortio per sententiam jitdicis, potest innocens 

ergere adulterati:, ut ad se redeat, nisi ex ejus 

ücentia Votum continentia: emiserit. Ita contra 

paticos tenet communis sententia cum D. Th. in 

|. d. 55. q. un. a. 6. quia, ut ait S. D. cum di- 

-.vrtixm sit induclum in favorem viri, nonaufere 

si jus revocandi uxorem . Id tarnen non nisi raro 

c-xpedit ob timorein mortis, atit saevitise facile a 

viro inferenda: . 2. si conjux innocens, facto juridice 

• divortio, in adulterimi! labitur , secundum 

innltos -, cum injuria sit compensata, jus amittit 

divorili, ita ut altero petente, teneatur ad eum redire 

. Negat tamen probabilior sententia cum D. 

Th. quia per judicis sententiam innocens absolutus 

fuit a Servitute, & adulter jure suo privatus . Nihiìominus 

ait D. Th. secundum aiquitatem judex 

ix officio suo debet eum cogere, ut. caveat periado 

anima ejus, & scandalo aliorum , quamvìs 

non possit revocationem potere . 5. divortium non 

potest celebrari, nisi judteio Ecclesia, inqtlit D. 

Th. quern Bellarminus, & alti sequuntur, cum sit 

aclio publica, qua: privata auéloritate si fieret, magnis 

foret perturbationibus obnoxia . Alii id solum 

requirunt, cum adultetium est occultum , alii denize 

multi divortium fieri posse contendunt privata 

aucloritate, modo adulterimi! sit certuni, nec ex 

separatone oriatur scandalum . 

6i. Nora 4- facta juridica separatone, vir innonocens 

potest Religionen! ingredi, etiam invita adültera, 

& sacros Ordines suscipere, manente tarnen.

3i6 Lib. VI. Tract. VI 

men vinculo matrimonii, si istud fuefit consurnmatnm. 

Contra, etiam post divortium non licet 

adultero religkmcm ingredi, vel sacris initiari, nisi 

annuente ipsius conjnge, vel nisi is statum perpetuimi 

assurhpserit, aut alter tacite veuiam ei dederit. .Nota 5, 

nomine satvitiz non potest conjux propria auetoritste 

conjugem dimitfere ex c. significasti ds divertio, nisi 

sit in mora periculum, aut judex facile ncqueat ecuventri. 

Sed non est arguendus saevitia; conjux , qui 

alterum minis tantum, aut moderata pcena coercet, 

sed rcquiruntur mala gravia, & injusta , qua; nini is 

molestarci reddant vitam , attenta conditione personarum 

. 'Facto autem divortio filti educandi sunt apud 

conjugem innocentem. Quod vero ad expensas attiner, 

si divortium factum sit culpa patris, ejus 

expensis proles est educanda ex auct. si Pater, c. 

divortio fatìo; e contrario expensis matris, si ista 

fuerit in culpa, ut habetur in glossa, & communis 

docet sententia ; quamquam in hoc non ita DD, 

consentiant : requiritur tarnen judicis sententia . 

C A P U T VI. 

De impediment is matrimonii, & prasertim de iis, 

quie matrimonium impediunt tantum . 

62. iSunt quaedam impedimenta , qua; matrimoniti 

m reddunt tantum illicitum ; alia insuper illutl 

irritimi faciunt. Priora dicuntur impedientia ; postertora 

dirimentia. Jam v'ero quod Ecclesia possit 

constituete impedimenta matrimonium impedientia 

non negant vel ipsi hsererici, qui tarnen ipsi denegant 

potestatem adstruendi impedimenta dirimentia. 

Sed contra ipsos statua Trid. Sess, 24. Can. A. Sì 

quis dixerit, Ecclesiam non potuisse insidiare 

impedimenta matrimonium dirimentia , vel i'/i 

bis constitusndis errasse , anathema sit. Quamvis 

cniin Ecclesia non possit invalida reddere Sacramenta 

a Christo D. instituta, petuit tarnen ob 

boniim commune Ecclesia; infirmare contratìum,

I 

De Sacramento Matrimonii, 5r/ 

sine quo Sacramcntum matrimonii non conficitur - 

• Haue potestatem convenire R. Pontina, & Concilio 

Generali; nemo unus dubitat. An rtiam earrt 

bi.bcant Episcopi, controvertitur a TT. Quicquid 

sit de ipsorum jure primitivo,, ipsis per se non licet 

ex veteri Ecclesia; consuetudine , & declarations 

Urbani Vili, decreto suo approbantis declarationem 

S. Congreg. id expresse prohibentem , ut. 

refert Bened. XIV. De Syn. Diate. lib. 7. c. 68. 

Lex autem de impedimentas obligat quidem fideles 

omnes, non vero infideles, nisi eos, qui in ditione 

Pontificia degunt, sicut obligantur aliis legibus circa 

contractus. 

63. Quast, i. Quenam sunt impedimenta impedientia 

tantum ? R. pratter culpam mortalem , & 

vinculum exeommunicationis, sex potissimum reddunt 

tnatrimonium graviter illicitum, qua: his versibus 

continentur. 

Ecclesia vetilum , necnon tempus feri at um, 

Atque Catecbismus, crimen, sponsalia, votum 

lmpediunt fieri, permittunt faSìa teneri . 

Ac primo sponsi graviter peccarent contrahendo 

contra prohtbitionem Ecclesia;, qua; fit a Parodio , 

vel Episcopo ob dubium impedimenti alicujus, veí 

inhabilitaos inter copulandosi le viter tarnen, si prohibitio 

sit ob vencrationem alicujus festi,. nec adsh: 

aliorum scandaltrm. Tempus autem feriatum a Trid, 

Sess. 23. c. 10. assignatur ab adventu Domini usque 

ad Epiphaniam inclusive, &c a die Cinerum 

usque ad Odavam Pascha; inclusive. Quo tempore 

solemnitas nuptiatum interdicitur. 

64. Itaque prohibentur eo tempore benediitio 

nuptialis , solemnis sponsts tradititi 0 in domum sponsi, 

solemnia convivia, &c. qua; sa;pe erunt grave 

peccatum propter excessum ; secus si fiant moderate 

. Nec vero eo temqore vetatur contractus matrimonii, 

modo fiat sine apparatu, & solemnitytibus. 

Ét quamvis D. Th. S.Antoninus, & pluses 

Canonista; censeant interdictum esse usum conjugii 

tempore feriato, eo quod Cañones prohibeam 

12-

5i8 Lib. VI. Tran. VL 

lixoris traduétionem ; ab eis tamen dissentiunt communitcr 

DD. quibus adherer. Benech XIV, Notif. 

So. n. 17. cujus est ratio precipua , quia non sunt 

onera certa imponenda , ubi lex certa ea non prascribat, 

Gañones ameni adduci soliti consilium 

continent, non preceptum ; aftèrtque in hac rem 

deciarationem S. C. editam 10, Jan. 1684, que per- , 

mittit traduclionem sponsas'in domum sponsi, modo 

fiat sine solemnitatibus ». Tridentitmm autem 

hortatur quidem conjuges ad non consummandum 

matrimonium ante bcnediclioncm, sed non precipit, 

ut communis est DD. interpretado, & tradir 

Idem Benedici, loco citato, 

65. Quest. 2. An, & quando contrahitur impedirnentum 

catechismi.' 1 R. nomine catechismi venit 

Jioc loco ilia fidei professio, que ante baptismum 

üt nomine baptizandi. Et olim ab eo contraili poterat, 

qui responder pro infante ; sed hodie videtur 

-mblamm a Tridentino, ut decrevit S. C.. teste Diana 

, Hinc Parochi in. libro distinguere debent patrinos 

catechismi a patrinis baptismì. 

Quest. '5. Quodnam crimen impediat matrimonium? 

Pi. 1, incestas cum consanguinea conjugis 

in primo, vel in secando gradu, qui matrimonimi: 

impedii cum quacumque- alia persona: item incestili 

cum propria matre, vel filia . 2, raptus aliene spouse 

, 5. uxoricidium . 4. presbytericidium . 5. susceptio 

proprie prolis ex baptismo impedir redditioneiri 

debiti. 6. publica pcenitentia, quandiu durat, 

-7. Matrimonium cimi moniali. Sed hec per non 

usura sublata sunt, exceptis voto, interdicto & 

sponsalibus. Episcopus autem tantum in interdicto 

dispensare potest. ' 

66. Quest. /¡. Qui de impedimentis sponsaliiiin> 

& voti? 11, 1. impediunt matrimonium sponsale 

.cum alio contracia, & non dissoluta;" violaren» 

enim in re gravi fides alteri data contra justitiam, 

R. 2. impedii quoque matrimonium votum simplex 

sive castitatis, sive religionis, vel non nubendi. 

Votimi autem Religionis, & castitatis absoluturn

De Sacramento Matrimonii. 5ra 

«im ante matrimonium riCvjait ab Episcopo dispensari, 

sec! potest si fuerit condii ioiiatnm , aut premie. 

Potest etiam dispensare in vjto ab ips.s cmiss j ;>ost 

consummarum. matrimonium, nisi ex mutuo con'.-asu. 

emiserint. Ita DD. multi cuuì .S. Antonini contra alios. 

Idem dico de potestate di*?..-»«3n«U v»mim ante 

matrimonium elicitum, ut conjnx r>"-;vr p 'ere d-bitum, 

turn quia hax facultas datur Episcopi* ex antiqua 

consuetudine; tum quiaPontifex non videtur vomisse 

sibi reservare hanc potestatem,. cum hscreservatio 

cederei in destructionem animarum propter pericuÍLtm 

incontinentia;, quod frequenter adesse solet 

. Imo si periculum sit in mora , nec facilis acutus 

ad Papain , potest Episcopus dispensare hoc Votum 

, ad' contrahendum matrimonium.. 

67. Quast. 5. Quomodo necessaria; sint denunciationes 

? Prxscriptum est a Triti. Sess. 24. c, r. 

ut ne celebretur Matrimonium sine prasviis proclamationibus, 

qua; fieri debent in Ecclesia intra 

Missarum solemnia,. & quidem a proprio Patucho 

T & intra propriam uniuscujusque conjugis parochiam 

, tribus diebus festivi;, non immediati;, 

rontinuis tarnen , id est,. qui feriatis quidem diebus 

, nullo tarnen festo interpolentur. Post ultimum 

denunciationem licet contrahere eadem die ; non 

licet autem ditferre ultra quatuor menses, intra, 

quos si non contrahant, repetendas esse denunciationes 

declaravit S. C. in Sess. iL., c. 1. de reform. 

Imo Pit. Komanum post duos Íntegros menses repelencias 

esse jubet dcnuticiationcs, nisi aliud videatur 

Episcopo. 

68. Non potest Parochus dispensare, nisi urgeat 

necessitas, & Episcopus adiri nequeat, modo 

faiflus sit certior nullum subesse impedimentum 

. Potest autem faceré denunciationes per alluni 

Sacerdotem , & quidem probabiliter etiam tempore 

concionis, vel magni concursus, si aliqua itmet 

causa; cum ita .finis Tridentini obrineatur. Qnod si 

alter sponsorum ante breve tempus in suam parochiam 

venit, S. C. declaravit, denunciationes facien-

5ÎO Lib. VI. Traft. VI. 

das, in loco ,• linde discessit. Si vero alter sponso* 

rum sit exterus, ante denunciationes debet Parochus 

fidem habere auclenticam coram Ordinario, & 

quidem originis, de sponsi iibertate . Qdod multo 

magis circa vagos curandum est, quorum mattinici" 

niis nequit Parochus assistere sine licentia Episeo» 

pi, ut praescribit Tridentinura . 

69. Quast. 6. An, & quis teneatur impedimenitum 

denunciare ? Pi. post facias proclamationes unusquisque 

sciens impedimentum, etiamsi sit occultimi 

, tenetur illud denuntiare . Quod si tale 

sit, ut alteri infamia oriri possit, monendus est 

prius, & privatim corrigendus, si spes emendaîionis 

affulgeat, nec sit in mora periculum. Denunciano 

autem est facienda ab eo, qui noverit 

änipedimentum , etiamsi illud per testes probare 

taon possit ; quia hujusmodi revelatio proderit vel 

ad vitandum peccatimi, vel ad reparandam injuriant 

Sacramenti ; praesertim cum in probabilissima 

multorum sententia- unus testis fide dignus satis 

sit ut Episcopus prohibeat matrimoniumnisi 

agatur de praejudicio tenir, in qua hypothesi requiritur 

piena probatio ex c. licet, & c. Omni da 

Testarti. Vide alia apud aucìorem. 

CAPUT IH. 

De imp e dimenti s Matrimonium dirìmentibus , 

70. Praeter defectum veri consensus , impedimenta 

dirimentia sunt quiiidecim his versibus contenta 

.... 

Error, conditio, -votum, cognâtio, crimen, 

Cultus disparitas, vis, ordo, ligamen, bone st as, 

JEtas , ajfinis , st clandestinus , & impos, 

Rapt ave sit mulier, nec parti reddita tute . 

71. Quast, i. Quisnam error dirimat matrimonium? 

R. i. Error persona; de jure naturae irritât 

matrimonium ; variata enim persona , variatur substantia 

contractus, dum qui intenda contrahere cum 

u-

De Sacramento Matrimonii. 5.2 j 

una v, g. Bertha, non consensit eontrahere cum a- 

Jta, v. g. Anna, Ita omnes TT. cum D.Th. r5«/?q. 

5i. i. Et hoc locum habet, ctiam si error 

sit crassus, & qui facile vinci posset ; imo etti 

error sit concomirans, nec dederit causam contractu!, 

ita ut adhuc etrore cognito, initum fuisset matrimonium 

. Hoc enim so!um probat, quod tune foret 

quidem consensus,. sed re vera talis in presenti 

contractu non aclfuit. R. 2. error circa qualitatem 

persona; concomitans, sed non dans causam contractu! 

, non irritat matrimonium ; unde si quis contrahertt 

cum corrupta , aut paupere, vel ignobili, 

cum putabat virglnem , vel dlvitem , aut nobiletii, 

his qnalitatibus precipue non motus, sed aliunde, 

valet prccnldubio matrimonium ; quia in eo eventu 

adest voluntarium ad illud requisitutn. Ita DD, 

commit niter? I 

72. R. 5. Magna lis est inter TT. an va'.eat matrimonium 

cum errore circa qualitatem persona;, qui 

det causam contrattiti; quo scilicet cognito matrimonium 

non fuisset contrattura. Communis est autto'rum 

dottrina ipsum irritare matrimonium, si qualltas 

redundet in snbsranriam. Sed quo patto id 

dignoscatur, hoc opus, hie labor. Triplex tarnen 

regula adsignari potesr. 1, tunc qualitas in substantiam 

redundat, cum quis habet animum contrahendi 

sub tali conditione, & non aüter. 2, cum qualitas 

non est communis alüs, sed propria, & individua 

alicujus persona; particularis , puta , si quis crederet 

se eontrahere cum primogenita Regis; error 

enim qualitatis rcdundaret in persona. Terna regula, 

quam tradit D. Th. ea est: si consensus fertur 

dirette, & principaliter in qualitatem, & iiiinus 

precipue in personam ipsam ; secus veto si consensus 

precipue fertur in personam, & minus precipue 

in ipsius qualitatem. Unde si quis dicat; volo 

ducere 'I'itiam, quam puto esse nobilem, tunc errot 

non redundat in personam, nec invalidar matrimonium; 

contra, si apud se starnar, volo duceve 

nobilem analem puto -esse - Ti ti am. 

0 :i 75,

ooo. Lib. VI. TraEi. VI. 

-ß. Quast. i. Quid de impedimento conditionis? 

\\. homo liber per ignornntiam ducens servam invalide 

contrah'it ex jure Ecclesiastico, ut probabilius 

docet D. Thomas, sed fundato in jure naturae, cum 

talis contractus quodammodo adversetur & bono 

prolis, & bono Sacramenti. Quod si liber scienter 

contrahir cum serva, matrimonium est validum ex 

iure Can. etsi jus Civile aliud videatur statuere in i. 

de ancillis . c. de incestis nupt. Esset tarnen irregularis 

ex c, si quis dist. 54. Quaecumque atttem ignorantia, 

quantumvis crassa, nullum reddit matrimonium 

hujusmodi. Sunt, qui velit esse quoque 

nullum matrimonium servi cum serva ignoranter 

contracium ; sed hoc probabilius nego cum S. Th, 

in sappi, q. 5a, art. 1. cum Ecclesia solum attendat 

inaaqua'itatis conditionem , Certuni esr autern 

eum , qui deceptus est, posse propria audoritate 

resilire , atque etiam servam , nisi id vetet prudcns 

timor scandali. Erit autem validum matrimonium 

hominis liberi cum liberta , & probabilitcr cum serva, 

quae per ipsum matrimonium fiat libera ; pitta, 

si dominus earn accipiat in conjugem , aut ei contrahendi 

libertatem doner . 

74. Quast-, 5. Quo modo -votum dirimat mattimonium 

? Nemo dubitar votum solemne castitatis, 

vel Religionis dirimere matrimonium ; sivs dirimat 

jure tantum Kcdcsiastico , ut Scoto cum aids p'acuit 

; si ve etiam jure Divino, ut fdt communis 

sententia cum D. Th, in 4- d. 58, q. 1. a. 5. De 

voto, quod cmittitur in susceptione Ordinis sacri, 

dicemus postca . 

Quast. l\. Quaenam cognatio sit impedimentum 

dirimens matrimonium? Nora, triplicem distingui 

cognationem; prima dicitur legaiis, proveniens 

ex adoptione perfeda, qua- persona sui juris 

transit in potcstatem , Ik familiam altcrius, non 

secus ac si ejus sit fiüus , quae rcquirit audoritatem 

supremi principis. Secun'da est Spirit (talis, 

quae jure Ecclesiastico oritur inter personas aliqnas 

ratione baptism!', & connrmaticnis. 5. est 

con-

De Sacramento Matrimonii. 5a3 

consanguinitatis carnalis, qua; oritur ex vinculo 

carnis inter personas ab eodetn 

tcs • His positis — 

stipite descenden- 

7"). R. i. Cognatio Iegalis dirimir matrimonium 

usque ad quartum graduivi inter adoptantem , & adoptatum 

, ejusque descendentes ex c. per adoptionera 

5, Aliqui contra communem sententiam volimi', 

per earn solum dirimi post Trid. usque ad secundum 

graduili inclusive. V. Layman . Hoc tamert 

impedimcntum est perpetuum inter adoptantem, & 

adcptauim, & uxorem iliius, & e converso; sed 

inter iiiios adoptantis, & adoptatum est scium temporancum, 

scilicet usque dura iilii sint sub petestate 

iliius. Hie autem dubitami', ad quos extendstur 

li.ee Iegalis cognatio? Ncnnulli earn extendunt 

usque ad quartum gradum ; sed communis est: Di), 

sementia non prretergredi primurn gradum , cura 

iiic tantum a jure positivo assignetur. Compreiiendit 

autem adoptantem , & omr.es, qui sunt sub 

potestate adoptari . Salmant. Santi, al Li. 76, R. 2,. 

cognatio spiritualis dirimit matrimonium-, ut constat 

ex. Trid. Sess. 24. c. 2. inter baptizantem , & 

baptizatum , oc hujus patrem ce mattem : item, inter 

snsccptorrm , & suseeptum, & bujus patrem 

& matrem . De aliis, quv dici o;v.sunt circa cognationem 

sp'rfua'em , egimns in Traci, de bapf. 

R. 5. ormai io consanguinitatis carna'is mafrimonium 

dir.'mh,. usqw ad quarrunì gradini) lineai transversa; 

inclv.stve • i .1 quiuem quoad primum gradum, 

saltern ir. 1:,-. •: r.-eìa , jure natura;; tres reliqui veliti 

sunt ju'i' iv. c'rsiastico . Pre pradibm aûoscendis 

statuo si qu-jr.tes regu'as. Linea est scries personarum 

ab une stipite dc-scnr Vutium per varia? 

generatioues, dive r 

!>.'- continens gradus ; aliaque 

est recati, alia fr.n

524 Lib. VI. TraB. VI. 

a principio consanguinitatis. Gradui est distantìa 

unius pctsona; ab alia, qui in linea recla totidem 

sunt, quot sunt persona: una dempta, scilicet stipite. 

Hinc pater & filius sunt consanguinei in primo 

gradii, nepos , & avus insecundo, &c. Linea 

transversa equalis est inter personas equaliter _ distantes 

a communi stipite, & in ea tot gradibus 

persons inter se distant, quot distant a communi 

stipite. linde frater, & soror sunt in primo gradi? 

linea; transversa;, patrueles, &consobrini in secundo, 

filii eorum in tenie 

77. In linea transversa inrequali inter personas 

inequaliter distantes ab stipite, persona; singula; tot 

gradibus inter se distant, quot gradibus remotior 

persona distat a stipite. Unde patruus, & nepos, 

filius, & soror patris sunt consanguinei in secando 

gradu. Qua; omnia facilius intelliges ex adjuncio 

schesmate. — * 

78. Quest. 5. Quodnam est crimen dirimens matrimonium 

? R. triplex : homicidium , aduirerium , 

& raptus. De raptu speciatim agemus ad calcem 

Iiujus capitis, nunc de duobus aliis criminibus est 

sermo. Ac primo homicidium ut matrimonium dirimat, 

debet fieri ab altero conjuge, & tenia persona, 

vel saltern ex utriusque consensu cum animo 

contrahendi matrimonium cum socio homicidii 

; requiritur ut animus matrimonii externis saltern 

indiciis manifestetur. Nec satis est, ut cades tentata 

sit, nisi opere sit perfecia. Atque ea quidem 

de homicidio, quod non prtecesserir adulterium; 

nam si istud forte precessit, ad dirimendum matrimonium 

sufficit, quod alter pcrpetret homicidium , 

quamvis alter sit omnino inscius. Constat ex c. si 

quis "vivente 5. ubi dicitur, non obstante adulterio 

valere matrimonium cura adultero post mortem 

conjugis , nisi forte vìr, a ut mulier virum , qui 

mortuus fuerat, occidìsse not e tur . Et ex c, frapositum 

I, de co, qui duxit. 

* SCHE

IV. M.. Vatrus 

M. Proamita 

III. M. Patruus 

M. Amiia 

II. Patruus 

Amila 

I. Frater 


* SCHEMA CONSANG UINITATIS. 

II. Filli, & filia 

fratris 

III. Nepotes, & 

neptes ex fratre 

IV. Abavus 

Abavia 

III. Proavus 

Proavia 

II. Avus 

Avia 

I. Pater 

Mater 

* Stipes 

I. Filius 

Filia 

II. Nepos 

Neptis 

IV. M. Proavunc, 

M. Matertera 

111. M. Avunculus 

M. Matertera 

II. Avunculus 

Matertera 

I. Soror 

II. Filii, & filia 

sorori s 

III. Nepotes, & 

neptes ex sorore 

IV. Pronepotes, & III. Pronepos IV. Pronepotes, (¿' 

proneptesex fratre Proneptis promptes ex sorore 

IV. Abnepos 

Abneptis 

79. Sed hoc impedimentum non subeunt adulteri, 

qui non sunt conscii alterius matrimonii, Imo 

quaevis ignorantia exeusat in multorum sententia, 

saltern nisi sit affecìata, & dolus intetcedat. Requiritur 

etiam, quod tarn adulterium , quam promissio 

matrimonii fiat vivente coniuge, nec fuerit revocata 

ante adulterium , revocano enim post adulterium 

non tollit impedimentum ex c. fin. de eo, qui duxit. 

Promissio autem matrimonii cum adulterio debet 

esse expressa , ut ait Sancdius, quamvis alii dicant 

sufficere tacitam cum adulterio , ut impedimentum 

inducat. Sed non est satis ficia promissio, ut 

•pro-

02O Lib. VI. Traci. VI. 

probabiKus docent TT. cum jura exigant rìderti matrimonii, 

quo nomine non comprchenditur fìéìa prcmissio, 

prcesertim cum res sit odiosa, adecque stricte 

sit interpretanda. Idem dico de promissione conditionata, 

qu.c tarnen inducit impedimentum , postquam 

im pietà est conditio ante mortem - conjugis, 

V. alia apttd Alici. 

50. Quast. 6. Quomodo dirimit matrimoni-uni 

disparitas cultus, seu Reìigionis ? II. ea solum ex 

jure Ecclesiastico matrimonium dirimit inter baptit'.atum 

, & non baptizatum , ctiam catechumcrium, 

Inter baptizatos impedit quidem . sed non dirimit, 

ita ut matrimonia cum hsereticis valida sint, sed 

•'licita. Ira declarat Bened. XIV. in bulla, qua; incipit: 

matrimonia , ubi tarnen legitur ; dolens San- 

'cìitas sua, esse inter Caibolicos. qui insano amore 

turpiter dementati ab bisce detestabili!)!!' 

connubìis,. qua S. Mater Ecclesia perpetuo ilarnnavit, 

ex animo non abhorrent : Episcopos aranes 

, Vicarios , Parocbos in iis partibus degente* 

serio , graviterque bortatur , Ci)' monet, Ut Cathoheos 

ab bhjusmodi nuptiis in propriarum ar.imarum 

pernicem' tneundts , quantum passini, 

abs terre ani, at que ejjicaciter impedire satagani. 

51. Quast. 7. Quamam vis, & metus dirimat 

matrimonium? Nota, vim a metn diflèrrc, cum 

vis sit ab esternoprinüpb, toi'atque voiuniariuin, 

metus atiteiTì cum voiumario possit consistere ; potest 

ameni oriti a causa intrinseca, ve! naturali, 

ut mc:us mortis, naufraga, &c. ve! ab externa, 

& libera, nempe ab alio nomine. R. igitur 1. vis, 

seu violenta, ut & metus gravis, inmste incussus 

ad exrorquendum matrimonium, istrici irritar in 11troqu" 

foro. D. Th. cui omnes consentiunt, ex c. 

significavi! de divori: Et quidem edam si intervener;!" 

juramentum ; nisi juramentum sit de ponendo 

consensu libero, quod certe obligat, ut animadvertit 

Viva q. 4- de Matr. a. 3. & 4. Utrum aurem 

metus gravis irritet matrimonium jure natura, 

an positivo tantum, disputant TT, quorum multi

De Sacramento Matrimoni:. 5aj 

cum D. Th. tuentur, matrimonium metu gravi inituin 

esse nullum jure natura; ; cum hie contractus 

periiciatur solo consensu, qui si non carcat cm ni 

coactione, firmus, & perpetuus esse non potest. 

Alii stant pro jure tantum Ecclesiastico, cum metas 

imminuat quidem, sed non toìlat voluntarium. 

Ss. R. 2. Ut metus dirimat connubium , debet 

osse ab extrínseco, sive ab homine; metus enim 

ab intrinseco extortus, v. g. mortis, naufragi!, etc. 

non irritai matrimonium , 2. debet esse incussus ad 

fine 111 contrahendi matrimonii ; nam si, ad alios fines 

incutiatur, non tollit Ilbertatem consensus. 5. 

debet esse injuste incussus; nam si juste inferatttr, 

noti tam ab alio ¡nfertur, quam ab ipsomet, qui 

causarci dedit, l\. debet esse gravis, cadens in constantem 

virutn ; non censetur enim invitus contraxisse, 

qui contraxit ex metu levi; alias innúmera 

matrimonia nulla essenr. Ad mctttm autcm gravem 

rcfertur metus reverential, qualis debetur patri, matri, 

avo, aliisque locum parentum habentibus, si 

ad cum accedant verbera, mina;, aut timor gravis 

mali; secus, si solatìi pariat quandam erubescentiam 

. Quod si contrahatur matrimonium ex metu 

gravi incusso ab altero ex contrahentibus , iste non 

potest resilire ratione illata; injuria;, ut multi sentiunt; 

quamquam a Hi sentiant probabiliter, utrique 

id licere, cum matrimonium fuerir nullum; veruni 

hate ultima sentcntia, ut ego sentio, solum potest 

locum habere, cum injuria potest alia via reparari. 

Ex data in genere dottrina solvi possunt particulares 

quatstiones, qua; in hac materia oriri possunt. 

85. Quest. 8. Quale sit impcdinientnm Ordo Sacsr? 

R. majores Ordines, qttos Sacros vocamus ; 

dirimere matrimonium ejus, qui non coattus eos 

suscepcrit. Constat ex r. diacono, & c. litteratitm, 

& ex Extrav. antiqua de voto . Sed quod 

tmpediae matrimonium ( Ordo Sacer ) ex const itutione 

Ecclesie babet, inquit D. Th. in i\. d. 57. 

quatst. 1. ar. i. cui subscribir maxima pars Dottorum 

contra aliemos docentes, Orditiem Divino jure

528 Lib. VI. Trau. VI. 

re irritare matrimonium. V, Continuatorem Tour» 

nelyi . 

Aliud impedimentum est ligamen , vi cujus is, 

qui ligatus est conjugi adhuc viventi, invalide coutrahit 

cum alio. Quod si moraliter cerius de mot. 

te conjugis, alium accipiat, non peccat ; verum si 

prior forte compareat, tenetur.ad eum redire, dlmisso 

posteriore; quia secundum conjugium, etoi 

fide bona contracium, re vera nullum fuit. 

84- Quest. 9. Unde oritur impedimentum publics 

honestatis ? R. ex sponsalibus, & matrimonia 

rato ; ita ut qui cum aliquo sponsalia , vel ratttm 

matrimonium contraxit, nequeat valide contrahere 

cum consanguineis ejus, cum quo iniit sponsalia, 

vel matrimonium ratum . Cum hoc tarnen discrimine, 

quod sponsalia post Tridentinum solum irritant 

usque ad primum gradimi, si'valida fuerint, 

minime vero si fuerint invalida; matrimonium vero 

ratum usque ad quartum , idque etiam si is tua 1 

fuerir nullum , nisi nullitas sit ex defecìu consensus 

. Non oritur autem hoc impedimentum ex sponsalibus 

incertis, hoc. est, contrarius cum persona 

incerta v. g. cum una ex filiabus : constat ex CIDI. 

de spons. ¿»6. Neque ex conditionatis , si ante inipletam 

conditionem cum alia persona contrahkur 

per verba de praesenti. Ex declar. Bonif. Vili. 

85. Oritur autem impedimentum publics honestatis 

ex matrimonio clandestino, cum ex declaratione 

Pii V. oriatur ex quovis matrimonio nullo 

; modo nullitas non sit ex defecìu consensus. 

Oritur etiam ex sponsalibus validis, etiam postea 

mutuo consensu, vel a'ia justa causa dissoluds, 

ut constat ex declar. S. Cong, approbata ab Alex. 

VII. die 5. Julii 1668. Denique notandum 

est id , quod habetur in cap. un. de spons. in 0, 

nempe mattimonium ratum invalidum non inducere 

impedimentum in praejudicium priorum spoilsalìum 

. Unde si quis post sponsalia valide contrada 

cum una, ducat ejus sororem , anrequara rem 

nabeat cum scennda, potest, ac tenemr contrahe*

De Sacramento Matrimonii. J29 

~z «un prima, cum matriinonium fucrit nullum , 

86. Quest. 10. Quamam a?tas requiritur ad valorem 

matrimonii i 1 R. ex jure Ecclesiastico requin 

in viro annum 14- completanti, .&in femina ducdecirnum 

. Hinc nullum est matrimonium impuberum, 

etiamsi dies tantum pauci desini, ut colligitur 

ex c. ex litteris : donec compie at puer annum 

decimum quartum, expeSìet. Dicunt vero Cañones 

, validum esse matrimonium, si malitia suppleat 

aetatem, quod in puero locum habet, cum 

constat eum esse aptum ad generandum 6c habere 

cognirionem vinculi conjugalis, qure reddat consensum 

perfefìum . Ira I). Th. in 4. d. 56. q. un. art, 

5, Quod si puer, completo anno ajtatis sua; i4» 

ncqueat coire, non ideo ineptus est ad matrimonium; 

cum ea sit impotentia tantum temporanea, 

qua; non est inter impedimenta numeranda. 

87. Quiest. 11. Quid est affinitas, & quomodo 

dirimir matrimonium. R. 1. est propinquitas persor.arum 

, nata ex copula carnali, sive licita, sive 

illicira . Gradus affinitatis accipiuntur eadem omnino 

ratione ac in consanguinitate, ita ut qui est conittnguitteus 

tixoris in primo gradu sive reftee,- sive 

transversa; linea;, is marito sit affinis in eodem gradu 

. Hoc autem impedimentum contrahitur, cura 

vir rem hajbet cum consanguinea uxoris, vel uxor 

cum consanguineo viri. Et quamvis de jure antiquo 

extenderetur usque ad septimum gradum , novo 

tamen jure restriclum est ad quartum gradum ex 

copula licita, & ex Tridentino ad secundum tantum 

ex copula illicita. Omnis autem affinitas, orta ex 

affinitate sublata est per Concilium Lateranense. 

83. Ex quo deduces sequentia . 1. qui rem habuit 

cum sorore sponste sua;, cum neutra potest 

valide contrahere absque dispensatione : imo nec 

cura earum consobrina, vel matertera.. 2. potest 

quis ducere affuiem fratris sui etiam in primo gradu, 

v. g. duo fratres possunt ducere duas sórores 

imo pater, & filius possunt ducere matrem, & filiara 

. 5» Thins potest ducere successive Titiam >

55o Lib. VI. Traft, VI. 

Sa Bertam, qur fuerunt uxorcs Caji, & Sempronü 

fracrum. l'ariter Titiiis, qui duxcrnr sororem Caji, 

post hu jus mortem , ejusquc sororis, potest ducete 

•Bertam uxorem Caji. 4- Posr matrimonium si eonjux 

rem babeat cum consanguinea altcrius co::;ugis, 

contraili! impedimentum ad petendum debitum. 

modo incestus sit cum consanguineis in primo, veì 

secundo gradu ; quod enim hujusmodi impeciunentum 

non extendatur ultra secundum graduiti, constat 

ex declarationc S.C. confermata decreto Greg. XIII 

89. An atitem metus, & ignorantia excusent ala 

impedimento petendidebitum ì res est incerta . Cetiseo 

autem 1. cum communi sententia , mem m gra- 

.veni, sicut excusat a lette Ecclesiastica , sic etiara 

excusare a pcena , nist sit in contemptum legis, 

quomodo DD.. interpretantur textus, qui in contrarium 

afferri solent. Censco secundo, ignoratitiam 

juris, sive legis fiumana; prohiben.tis proba- 

•biüus tollere impedimentum, cum pcena sit imposita 

a lege humana ; adeoque is, qui cum ignorantia 

contra illam agir, sicut excusatnr a trans-gressione 

legis, ita ab ipsius pcena. Multo magis excusat 

ignorantia facti, v. g. si quis sciens quid:m 

legem -prohibentcm petitlonem debiti, acceclat al 

feminam,. quam nescit esse sibi consatigulneam. 

Non ita certuni est de ignorantia poena:, qui: probabilissime 

non excusat, quamvis alii, satis probabiliter 

contra sentiant. 

93. Quest. 12. Quid de impedimento clandestinitatis 

? K. matrimonium dicitur late clandestiuum', 

quando fit coram Parodio, & testibus, sed omissis 

per malitiam denunciationlbus Se time valldiim 

est, sed illicitum. Sed strifie loquendo clandestiniim 

dicitur, quod privatim contrahitur absque pra> 

sentia Parochi, & testium , atque hoc esse omnino 

nullum cleclaravit Concilium Trid. Sess. il;, e 

1. his verbis: A ut a/iter, quam presente paroebo, 

ziel alio Sacerdote de ipsius parochi, voi ordinarli 

licentia, & duobus, vel tribus testibus mair 

intoni um contr aber e attsntabunt, eos S. Synoatu

De Sacraménto -Matritmnii. 5o't 

rid sic contrabsndum omnino inhábiles roddit, & 

biíjus?ii:.di contraBus irritas, CÍ¡ J 

millos esse decern:! 

, prom eos presenti decreto Írritos facit, 

{¿y annuii at, Veruni in !ocis infidelium , aut haenticcrum 

, ubi Tridentinum non est receptuni, matriinonium 

sine Parodio. & testibus est omnino 

validum , non secus ac ante decretimi Tridentini. 

idem dico de matrimoniis infidelium in quociinque 

loco contrahantur. 

91. Quocl ad fideles attinet, etiam peregrini neqneunt 

valide contrahere in loco, ubi receptum est 

Tridentinum , nisi coram Parodio ; quoad contractus 

cnim obligantur legibus loci, in quo contrahunt. 

Si quis vero se transferrer ad locum, ubi 

non viget Tridentinum, vel illac forte transiret, 

non potest valide contrahere sine Parodio, & testibus 

, nisi illuc transferret domicilimi! , ¡ra declarattnri 

est a S. C. i4. Aug. ¡727. qua; dcciaratio 

fu it apprcbata ad Urbano Vili. & iterùm confirrnata 

a. Bened. XIV. in ep. panels 

da-t-a -19. Martii 1758,. • 

abbine diebus, 

92. Parocbus autem est quicittnquc habet ordinariam 

jurisdidionern in contrahenies ; communitcr 

autem intclligitur parochns domicilii, non tamen originis 

; item Episcopio, vel ejus Vicarios in sua 

Dice.cesi, Vicarius Capituli, &Abbates jurisdidione 

Episcopali gaudentes circa suos subditos.. Parochus 

autem valide assistit, etiam exeommunicatus, Scuoti 

Sácetelos, potestque alii Sacerdoti vices suas prebere 

ex Trio. Sess, 2.4. c, 1. noe requintar, ut re 

vera sit Parochus, seel quocl habeat titulum , saltern 

coloratimi, ita ut communi errore Parochus 

judicetur, nee sit intrusos absque ullo titulo. Potest 

autem Parochus assistere nuptiis sui parochiani 

etiam extra parochiam , & adhuc contradicente parodio 

illius loci, ut scribit Eagn. lib. 4-. in c.quod 

nobis, & constat ex piuribus decretis S. C. cum 

non sit actus iurisdidionis contentiosa:. 

90. Ubi duo sunt parochi ejusdem parochia? , 

potest quivis assumi, etiam invito altero. Quoti 

si

552 Lib, VI. Traft. VI. 

•st duo habeant domicilia in diversi* parochüs, mufti 

dicunr adhibendum esse parochum ejus, in qua 

tunc habitant; sed commumss'tme, & valde probabiiiter 

alii sentiunt matrimonium posse contrant 

in quacumque parochia , modo in utraque sponsisqualem 

habuerint, vel fere äqualem habitationem, 

quia in utraque possunt recipere Sacramenta; & 

confirmatur ex c. 2. de sepult. in 6. modo ßcYttie 

domicilium non transferatur, ut stepe S. C. deciaravit; 

secus vero si domicilium vere quis transférât 

etiam ad finem matrimonii contrahendi. Notât 

autem Bened. XIV. Parochum ruralem non esse 

proprium, quando rus itur causa recreationis, vel 

pro rusticanis negotiis, ideoque matrimonium valide 

coram co celebrati non posse. Notif. 55. ,7,7. 

Quod intellige, si sponsus brevi tempore ruri degit, 

ut ex Batbosa, & aliis colligit A versa. 

94. Et quamvis ex praecepto adhibcndus sit parochüs 

cóntrahentis illius, in hujus parochia matrimonium 

celebratur; sufficit tarnen ad valorem, 

si alterutrtus pastor assistât, idque etiam extra propriam 

parochiam. Peccaret tarnen graviter parcchus, 

qui in alterius parochia absque ejus Paroclii 

venia sponsos solemni rifu benediceret. Quod ad 

vagos attiner, isti possunt eontrahcre coram quolibet 

parocho, edam si alter tantum sit vagus; nequit 

tarnen Parochus eis assistere, nisi inquirendo 

prius de ipsorum libertate, ut monet Trid. & deincte 

petendo veniam ab Episcopo , sine qua valide quidem 

assisteret, sed graviter peccaret. Peregrini autem, 

qui esiguo tempore domo absunt, non possunt contrahere 

coram parocho loci, ubi sunt peregrini; berte 

vero si alicubi domicilium fìgunt pro majore anni 

parte, ut famuli, studiosi, etc. quia contrahunt 

ibi domicilium parochiale. Alia de militibus, de argrotis 

in Hospital! degentibus , de puellis degentibus 

in Conservatoriis, etc. vide apud Auelorem . 

q5. Quast. i5. Quaenam praesenria requiratur ia 

parocho, ck testions ? R. non sufficit eorum praesentia 

tantum materialis, sed requiritur etiam. mora-

De Sac'/amento Matrimonii, 355 

Talis, ita ut ad vertere possint, quid agatur, & de 

eo testari. Non est tamen opus, ut ipsi videanr. 

contrahentes, modo audiant, & intelligant verba 

cor.traéìus, aut saltern videant signa consensus. Valet 

autem matrimonium , etiamsi Parocbus nihil proferat, 

imo etsi iuvitus, aut injuria coaflus intersit, 

ut saspe declaravit S. C. Peccant autem graviter sic 

eontrahentes ob injuriam , qua: irrogatur Sacramento 

, & Ecclesia:, cum parochus ur persona publica 

assisrit ; & in aliqua Dicecesi prohibemr sub pcena 

c-yccmmunicationis . Notant autem Salmant. & alii, 

id sine peccato fieri posse, si parochus sine causa 

nolit assistere, .nec Superior adiri possit. 

9G. Quest. Quamam impotentia dirimatmatrimonium 

? P». impotentia perpetua, & antecedens 

matrimonium. Quare si temporanea sit, ona ex 

ali-quo morbo, aut vitio naturaliter curabili, certe 

non dirimit matrimonium ; ncque illud dirimit, si 

matrimonio superveniat. Quod si antecedat, sed 

nequeat auferri nisi per miracuium , aut cum peccaw,--vel 

peri-culo mortis, irritar matrimonium ex 

e. fratern. de frig. & malef. Jam vero impotentia 

ex quatuor capitibus oriri potest; scilicet ex maleficio, 

ex frigiditate, ex improportione, ex mixti-one 

sextus. Si ex maleficio oriatur, nec uìlo remedio 

humano rolli possit intra triennium, impotentia 

censetur perpetua, & est impedimentum dirimens, 

ut docet D. Th. in 4. d. 54-, q. un. ad 5. 

Si maletìcium alio auferatur maleficio, quod illiciuim 

est, matrimonium etiam censetur invalidum 

ex eodem D. Th. & Bonav. Quod si auferatur, amovendo 

signuin , validum, & licitum erit. 

97. Si impotentia oriatur ex frigiditate, post triennii 

experimenta nullum censetur matrimonium . Irìcm 

sentiunt D. Th. & Antoninus, cum ex nimio 

calore nequit haberi copula conjugalis ; sed 

Cabassutius, & Tournelyus ajunt, juvenes ea de 

causa minime separandos, cum trac4u temporis 

fervor iIle -decrescat, & possint fieri habiles ad gè- 

-lerandum, Potest quoque esse impedimentum abo-

354 Lib. VI. Tr.iB.Vl. 

minatio viri erga mulierem , si ob ejus deformità* 

rem non possit excitari ad copulam , ut ait D. Th, 

q. 68. a. i. ad 5. In quo evenni, non secus ac in 

maleficio conceditur triennium conjugibus, in quo 

licet copulam experiri ex c. laudab. Aliud impotenti 

ae caput est fermila; irnproportio ob vasis naturalis 

arcìitudinem . Et quamvis ea folli possit per incisionem 

; si mortis sir periculum, matrimonium 

est tamen nullum . Jd certuni est ex c. fraterna, 

de frig, atque etiamu cum co mortis periodo incisa'sit, 

& facìa idonea; qued enirn ab initio nullum 

est, traflu tcrnporis non convalescit. Idem dtcunt 

DD. multi cum S. Antonino, quoties ex incisione 

imminet periculum gravis morbi ; & quidem 

practice loquendo veruni est, cum ctiam tunc tcrnporis 

non desit morale periculum mortis. 

98, Denique impotentia oriti potest ex mistione 

sexus, cum alter conjugum est hcrmaphroditus. 

Tunc autem si alter sexus praevaleat, co tantum 

ini potest ; si utcrqtic sit par, ei datur optio ; ita 

tamen, ut quem seme! elcgerit, semper retineat. 

Qua ratione valide contrahunt, cum vere sir.r potentes 

ad usimi generationis . Non ita evirati, ck 

eunuchi, quando careni ntroque teste; secus si unum 

saltern habeant integrum testiculum . Const, 

ex bulia Sixti V. Cura frequenter . Valide autem' 

contrahunt senes, ck steriles, quia potentes sunt 

ad copulam , etsi non prolificum , ant nullum semen 

cmittant. .Atque idem est de iis, quae non edunt 

feetum , nisi mortuum , vel non nisi cum periculo 

vitae. Impuberes vero ratione utentes iure 

tantum Ecclesiastico invalide contrahunt, cum eorum 

impotentia sit temporanea . 

99. Quiest. ¡5. Quid de impedimento raptus? 

Raptus esr abducìio feminae de loco in locum matrimonii 

causa. Hinc non sufficit, si muliet de uno' 

in aliud ejusdem domus cubiculurn a vito transferatur, 

etiamsi per vim Ulani cognoscat : sufficit 

vero si transferatur in locum separatum, in quo 

i'da sit sub potc-state viri, quamvis ibi cum eorem 

non

De Sacramento Matrimòni;. 555 

,ion fiabcat. Debet tamen abcluci matrimonii canst; 

quicquiu enim alii contra sentiant, non est impedhvwntum 

raptus femina:, libidinis tantum exerccndot; 

causa, cum finis Concilii solum fuerit considere 

libertari matrimonii. Quare nec impedimentuiii 

incurrit rapiens' feminam , non invitan:, nec 

rcpttgnantem , licet repugnent patentes. Incurrit tamen 

pcenas raptoribus iropositas. Quid si mulier 

virum rapiat? Communis est opinio non incurri 

itnpcdimentum , quod solum a Concilio imponimi - 

viro rapienti. 

i\ota , raptorem , prater impedimentum , subire 

excümmunicationem ipso jure, sirut & omnes ei ausiiium 

prxbentes. Sed non nisi post judiéis sententiam 

sttbjacet aliis pcenis, puta, dotarioni mulieris, infamia;, 

inhabilitati ad dignitates, & amissioni gtadus. 

CAPUT VIII. 

De revalidando Matrimonio, & de 

impedimenti ^dispensations. 

ioo. Idiota: Matrimonium potest esse nullum 

ob tmpeciimenium juris natura;, vel ob impedimentum 

ab Ecclesia impositum . Circa t. nequit Ecclesia 

dispensare; bene vero circa secundum, ut 

experic-ntia constat. Ubi vero dubiratur de valore 

matrimonii contratti, post diligentem inquisitiotiem 

pratsumi potest esse validum. Quod si de illius impedimento 

Ecclesiastico est vera probabiliras, & 

simul de ipsius valore, prtesumitur Ecclesia velie 

tfi eo, si fone adsit, dispensare propter bonum animarum 

. Ita DD. communitcr. 

toi. Quest, i. Quo modo revalidandum sit matrimonium 

nullum ex defecìu consensus? 11. i. si 

aefecìus consensus fuit ex utraque parte, necesse 

est ut uterque ccnsensum renovet, & verbis, aut 

alio signo externo ilium exprimât, cum prior consensus 

plane fuerit nulius. 11. 2. si altera pars fiöe 

consensu, aitera vere; is, qui fitte contraxit, 

te-

356 Lib. VI. Traci. VI. 

tcuetur rcvalidare matrimonium per veruni consensum, 

& quidem ex justifia, ut servetur aequaliras. 

Ita Soto, Salmanr. alii. Sed probabilius neganrah'i 

multi cum Navarro, eo quod nullum fuerit matrimonium 

, & urcrque liber mancar. Ad id tamen obligabitur 

fiele consentiens, s: aliter reparari nequeant 

damna innocenti illata. Et quamvis aliquivelint tnm, 

qui invalide contraxit, teneri monereconjugcmde nal \ 

Jitate matrimonii ; communis tamen, ас verter sen J 

lentia id negat, docens sufhcere, ut is, qui ex metti, 

vel ficlione contraxit, liberum deinde ponat consensum. 

Ita expresse D.Tb.Suppl. q.47. art.4. adì. 

dicens: ex consensu libero illius, qui primo coablm 

es*t, non fit matrimoni am, nisi in quantum consensu! i 

procedens in altero adhuc manet in suo vigore; \ 

unde si dissentirei, non fieret 'matrimonium . 

102. Hinc validum redderctur matrimonium, si 

pars, qua; fiele consensi!, post cognitam nullitàlem 

conjugii, suum consensum exprimât per copulam 

cQtijugalcm , altera parte ignata impedimenti 

. Tunc enira adest simultas moralis utriusque consensus 

, qua: requiritur ad valorem contractus". Nec 

obest, quod si altera pars innecens certior fieret 

nulliraris matrimonii, forte non consentiret ; id enini 

non tollit, quo minus re vera consenscrit, & 

consensus moraliter perseveret, quandiu ipse non 

retractetur : Constat totum id ex c. insuper 4 q'< 1 

niatrim., & ex c. proposuit I. de eo, qui, dux. 

& denique ex c. ad id2\. de spans., ubi legitur: 

quamvis ab initio invita fuisset ei tradita, Û | 

renitens, tamen quia postmodum per annum, Ù [ 

dimidium sibi cobabìtans consensisse vìdetur, & 

ad ipsum est cogenda redire . 

io5. R. 5. Si matrimonium fuit nullum ob occultura 

impedimentum, sed in facie Ecclesia; celcbratum, 

non est opus àlluci denuo redintegrate 

corani Parocho, & testibus. Ita probabilior, & ' 

communior sententia : quia Concilium Trid. praescr:bit 

praesenttam parocìii, & testimi!, ut obviam 

eat incommodis, qua; ex nuptiis clam initis oriuntur.

De Sacramento Matrimonii, or>j 

tur. linde non videtur decreto suo comprehendisse 

hanc hypothesim , in qua matrimonium fuit publice 

contracìum , adeoque satis erit renovare cönsensum, 

ex cujus defechi nullum fuit matrimoniti 

m. Ita saepc dec'laravit S. Pcenitentiaria, & S. 

Gong. C. teste Bened. XIV. not if. S7. n. 62. Id tarnen 

locum habet, cum impedimentum est occultttm 

; nam si publicum sit, publice matrimonium 

revalidari debet. 

io4. Sed quaeres : quando censetur occultum impedimentum, 

cum in litteris S. Poenitentiariae diciture 

modo impedimentum occultum sit. Responded so. 

let, illud dici occultum , quod non est publicum 

majori parti Parechiae, Viciniae, \'el Collega. Sed 

nt apposite animadvertit Bened. XIV. tunc Confessano 

abstinendum est ab exequenda dispensations, 

cum ex circumstantiis prudenter conjicere potest 

impedimentum ex occulto posse fieri publicum . Potest 

autem aliquando evenire, ut crimen materialitir 

publicum sit viciniae, sed formaliter occultum, 

nimirum si ignoretur ab ilio nasci impedimentum 

affinitatis, & tunc potest etiam impetrari dispensario. 

In impedimento autem criminis solet exigi, ut 

sit omnino occultum ad dispensandum ; nequit autem 

tale appellati, quod per duos testes probari potest 

. V. laudatum Benediclum. 

tob. Quast. 2. An cum matrimonium fuit nullum 

ex consanguinitate, vel alio impedimento dirimente, 

opus sit, ut ablato impedimento, ntermite 

conjux fiat conscius de nullitate matrimonii? 

R. t. certuni est in ea hypothesi requiri dispensationem 

, ut revaüdetur matrimonium . 2. ante 

obtentam dispensationem, conjugem impedimenti 

conscium non posse petere debitum, quamvis possit 

recidere, saltern si non sit ipsi certum impedimentum 

. 

II. 5. Quicquid alii dicant, & nos in 1. editione 

dixerimus, probabilius censeo, extra casum urgentis 

necessitatis utrumque conjugem deberi fieri 

cettiorem de nullitate prioris matrimonii; maxime 

Lig. Comp. Tom. II. P cum

558 Lib. VI. TraB. VI. 

oum in litteris S. Pcenitentiaria; apponatur clausu- 

sus certiorata, uterque inter se de novo secrete 

contrabere valeant. Quamvis enim aliqui sentiant cura 

Navarro earn clausulam vim non habere conditionis, 

sed instrutìionis, potius tamen assentior Bened. XIV. 

censenti earn veram importare conditionem. 

ÏO6. Quod si ex notitia impedimenti grave damnum 

timeri possit, eo quod ex separatione con- 

)ugum orirentur scandala, rixa:, perioda mortis, 

infamia; gtavis, &c. licitum est uti benigniori senìentia, 

docente sufficere, ut pars conscia impedi, 

menti consensum renovet, curetque, ut pars alia 

ignara impedimenti ipsum quoque vel expresse, 

vel in virtute renovet. Sed quo modo id fieri possit, 

non convenit inter DD. Primus erit, si ab altero 

dicatur : quando nupsi non babui consensum 

"verum : nunc ipsum prestare volo : vìsne & tu 

ipsum prestare ? Hunc modum praestandi consensum 

facile DD. admittunt ; sed cum periculum 

sit, ne pars inscia impedimenti illud agnoscat, & 

separati velit cum periculo gtavis damni, alii assignant 

hanc rationem : si nullum fuisset nostrum 

matrimonium, nonne iterum me accipere intendisi 

Sed haec ratio muftis non placet; sic enim altera 

pars non ponit consensum absolutum, & a priore 

independentem. 

107. Tertius modus renovandi consensum, erit, 

si sponsus, v. g. dicat : angor scrupulìs de valore 

nostri matrimonii ; ideoque renovemus consensum 

. Ita Navarrus, Salmant. alii, & quidem hac 

ratione habetur novus consensus a primo indepeudens, 

quamvis notitia certa non sit de nullitate 

matrimonii. Alios renovandi modos vide apud ait; 

céforem , qui ait sufficere copulam affeclu maritali 

habitant, sublato per dispensationem impedimento, 

quando non sit alius modus exprimendi consensum 

sine periculo gravioris damni, vel scandali; 

sed hoc scandalum, ait Sanedius, ut p'urimum 

tinieri no» potest, si impedimentum se habeat es 

par-

De Sacramento Matrimonii. 55g 

parte viri. Consule laudatimi Bened. XIV. notif. 

87. ». 74- 

198. Q. 5. In quibus impedimenris possit Papa 

dispensare? R. 1. porest certe in impedimenris juris 

Ecclesiastici ; quia ejus esr rollere impedimentum , 

cujus est ponere. R. 2. in impedimento juris natura; 

non potest quidem Papa dispensare ; potest autem 

, urgente gravi necessitate , declarare validum 

.esse matrimouiutn, non obstanre impedimento, quod 

probabiliter de jure natura iili obstet, ut te ipsa declare 

vit Clem. XI. 2. Apr. 1701. de matrimomis a quibusdam 

populis Indiàrum valide conrracTis. De Pontificie 

autem pot est ate, post quam dispensavit, dubitare 

, instar sacrilegii est, inquit Bened. XlV. de 

Syn. Dicec. c. 6. 

109. Quest. 4. An, & quando Episcopus dispensate 

possit in impedimento dirimente? R. i.nequitEpiscopus 

dispensare ante contracium matrimonium, nisi 

impedimentum sit occultum, & gravis urgeat necessitas, 

v. g. ad Iegitimandam proietti, vitandam infamiam, 

vel alia gravia damna; tunc enim aur nulla est 

reservatio, aut Papa censetur tacite consentire. Quod 

si impedimentum sir publicum , id non potest Episcopus, 

cum cesset ratio scandali,' & sponsi debeani a nuptiis 

desistere. R.2. in impedimento dirimente matrimonium 

jam contraftum non potestEpistopus ordinario 

jure dispensare, nisi tacite consentiente Pontifice in 

vera necessitate, cum non est facilis aditus ad ipsum. 

Ut vero Episcopus possir ita dispensare, requiritur, 

ur matrimonium bona fide conrraftum fuerit 

, saltern ex parte unius conjugis. Nam si uterque 

contraxit mala fide, separandus est ex Trid. 

Sess. 24. c. 5. dicente : Si quis inter gradus probibitos 

scienter matrimonium contrabere prtesumpserit, 

separetur, & spe dispensationis consequendte 

careat .... non enim dignus est, qui Ecclesie 

benignitatem facile experi at ur , cujus salubri a precepta 

temere contempsit. Episcopus autem, qui 

urgente necessitate potest dispensare, potest etiam 

a-

Siio Lib. VI. TruB. VI. 

ar'iis delegare facultatcm dispensandi, ut communis 

est opinio !)]). si paucos excipias. 

no. Quest. i~>. Qiiiuam possint dispensare in impedimentis 

tanuim impedientibus? 11. i. ex ordinaria 

p.otestate possum Episcopi dispensare ad contrahenrium 

matrimonium, exceptis voto castitatis perfetto, 

& sponsalibus prioribus.. Possunt quoque dispensare 

in impedimentis, matrimonio advenientibus, quo: impediunt 

petitionem debiti, v. g. cognationis spiritualis, 

vel affi retatisi pariter in matrimonio contracito ab habente 

votutn castitatis possunt dispensare quoad petendum 

debitum, sive vot-um pt'atcesserit, sivesubsecutum 

-fuer.it matrimonium, -H. 2. Kegulares ex privilegio 

possunt cum facultate Provincialium dispensare 

ad petendum debitum conjugale. Imo & aliquiDD. 

concedunt Kegularibus potestatem dispensandi in voto 

castitatis ad contrahendum matrimonium , urgente 

gravi necessitate. Sed contradicuntSuarius, Santtius, 

Sporer, altiqtte cctnmuniter. 

-in. Quest. 6. QucCtiam sutliciat causa, ut licite 

dispensetur in impedimentis dirirnentibus. -11. 

requiritur justa causa, coque gravior, quo gracilis 

a (fin ita ti s, vel consanguinitatis est propinquità . Inter 

causas autem .assignatas numerantur -i. extinclio 

gravis odd, vel litis inter propinquor . 2. ablatio 

-scandali. 5. inatqualitas matrimonii, nisi nuptiat fiant 

inter propinquos. 4- defettus justa; dotis. 5. conservano 

facuitatnm in eadem cognatione. 6. merita 

peten-tis dispensationem . 7. instauratio matrimonii 

bona fide contratti, vel etiam mala , si matrimonium 

fuerit consummatum, vel adsit fama de copula 

babita . 8. neccssitas auxilii, puta , si mulier 

ex de-fettu viri non possit litibiis assistere,, vel filiis 

suis providere. Item attas femins, exoedens 24. annum. 

Denique -periculum perversionis a fide. Addunt 

aliqui pro causa facilioris dispensationis subministrationem 

pecunia; in subsidium pauperttm 

vel alterius operis pit, ut fieri solet ex pricepto 

jnnoc. X. Banc causam non esse admittendam 

cen-

Di Sa'ütamento Matrimonii. 

eenset Concina, pratsertim jubentc Trident, ut dlspertsationes 

fiant omni-no gratis, &'a!iter ansa dctnr b.?reticts 

mussitandi. Nihilominus earn es"e causam im 

stain dispensandi prater alios multos DD. docet ilened. 

XIV. Not if. 87. n.- r6. rum Pallavicino . 

114- Hie tarnen notare oportet 1. fieri posse, ut 

aiiqua ex adducì-is causis non suiriciat, qua: tamcn 

simul cum aliis satis sit ad obtinendam dispensationem. 

2. ut dispensatio non sit subrcptitia, cxpiicanda 

sunt omnia impedimenta, qua: adsunt, item 

cognatio sive carnalis sit, sive spiritualis ; item gradus, 

linea, & an reciasit, an transversa. Quod si 

manifestetur- remotior gradus consanguinitatis , vel 

affinitatis, reticendo propinquiores, secundum aliquos 

invalida est dispensatio; secundum alios-vero 

e tit quidem illicita, sed non invalida, modo propinquitas 

non sit in primo, vel sccimclo gradu . Si. 

dubitetur, an causa allegata vera f'uerit, vel falsa, 

vel'an ea, qua: falso est allegata , fuerit finalis, vet 

impeliens tantum ? in his, & aliis dubitationibus 

dispensation-em subsequentibus standum est pro valore 

dispensationis obtentoe. 5. cum petitur dispensario 

pro matrimonio contrahendo inter propinquos, 

explicanda est copula incestuosa inter ipsos 

babtta ad fincrn obtinenda: dispensationis ; aliter 

nulla evadit dispensatio. Constat ex bulla innoc. 

XII. renovata a fìened. XIV. per bullam . Pastor 

bonus. Imo ersi copula fuerit habira sine pravo animo 

facilius obtinenda; dispensationis , quicquid a- 

Iii dicant, reticeri non debet copula' circumstantia, 

qua: difficiliorem reddit dispensationem . Legate, r 

textus laudata: bulla:, Pastor bonus, ex qua disci 

possunt alia multa ad praxim dispensationis pertinentia 

. 

no. Formula aufem petendre dispensationis a 

S. Pcenitentiaria ad contrahendum, sive revalidandutn 

matrimonium erit hujusmodi.

34a Lib. VI. TraB. VI. 

Eminentissime, & Reverendissime 

Domine. 

Exponitur humiliter Eminentiie V. pro parte 

devoti illius Oratori* N. ( vel Titti, vel akerius 

fiBi nominis ) quod postquam idem Orator carnaliter 

cognovit Fabiam, postea ignarus impedimenti 

, bona fide ( vel conscius impedimenti ) traBatum 

habuit de contrabendo matrimonio cum sorore 

Fabia ; & nisi ad effeBum deducatur, • cum 

traBatus sit publicus, & occultum impedimenturn, 

exinde scandala verosimili ter exoritura sint; 

cupìt Orator de priemissi* absolvi, & secum dispensari 

. Quare humiliter supplicai Eminent. V. 

ut super his de opportuno remedio auBoritate Apostolica 

providere dignetur . 

Dignetur EminentiaV. responsum dirigere ad me 

infrascriptum. N. Hic exprimendum nomen, & 

cognomen illius, ad quem rescribendum est, & oppidum, 

vel Civitas, ad quam mittenda est responsio, 

idque vulgari lingua. Si vero contrattura jam 

sit matrimonium in facie Ecclesia; cum impedimento 

, id exprimi debet pro dispensatione obtinenda. 

Idem fere stylus servari debet-, dum petitur dispensano 

voti castitatis ad ineundum matrimonium . Epistola 

autem signata exterius scribatur : Eminenti*simo, 

& Rerendissimo Domino, Domino Cardinali 

Majori Poenitentiario . 

n4- Dispensario autem commini solet Dottori 

in Theol. vel Jure Canonico, vel si is haberi nequit, 

Confessori ab Epicopo approbato, qui non 

potest litteras a perire, nec exequi dispensationem, 

nisi audita prìus Confessione ; & statini litteras 

lacerare debet, ut prescribi solet in ipsis litteris. 

Potest autem Confessarius uti hac, vel simili formula 

post datarti Sacramentalem absolutionem ; 

Et insuper auBoritate Apostolica mihi concessa 

dispenso tecum super impedimento primi ( seu secundi, 

seu primi, & secundi) gradus,, proveniente


te ex copula illicita a te habita cum sorore mulieris, 

cum qua contraxisti ( vel contrahere intendis 

) ut matrimonium cum Ma rursus contraherepossis, 

renovato consensu; &prolem, si quam 

suscepisti ( vel suscipies ) legit imam declaro. In 

-domine Pa tris &c. Simili fere ration e utatur in 

dispensatione a voto castitatis. Legesis Bullam Betted. 

XIV. quœ incipit, Dei miseratione, ubi prsescribitur 

forma procedendi in omnibus casibus nv.llitatis 

matrimonii. 

TRA

LIBER VIL 

De Censuri* Ecclesiastici*, & 4e 

Irregularitate. 

TRACTATUS PRIMUS 

De Censuris in genere , 

CAPUT I. 

Quid, & quotuplex sit Censura Ecclesiastica, 

& qui*, & in quos possit e ani con ferre . 

i. \Sua*t. i. Quid est Censura Ecclesiastica? R, 

est pcena spiritualis, & medicinalis, per quam homini 

baptizato, delinquenti, & contumaci aufermr 

usus quorundam bonorum spiritualium. Quo nomine 

veniunt aftiones externa;, & publica;, qure habcnt 

spiritualem aliqucm eS'ctlum, ut sacrificinm , officium 

Divinum, beneficami, administratio, & susceptio 

Sacramentorum , indulgentia , publica Ecclesia; 

suflfragia ; quia haec subsunt potestati Ecclesia;. 

Unde non privatili' homo bonis mere intends, 

nec privatis, v. g. fide , characlere , gratia , nec 

communione SS. quae ex gratia in radice derivatur. 

Nec privatur bonis temporalibus, nisi aliquando 

minus praecipue, & secundario, v. g. humano 

conviclu . Hinc degradano, vel depositio non est 

censura , quia licet sit poena spiritualis, non tarnen 

medicinalis , sed perpetua , & ob peccatimi, edam 

emendatum potest infligi. Ita verior sententia contra 

paucos , & colligitur ex c. qiuerenti de Verbi 

signif. Nec cessatio a Divinis est censura , nec irregularitas, 

ut postea dicemus. 

Quest. i. Quotuplex est censura ? R., dividimi' 

in excommtuiicationem, suspensionem, & interdt- 

cium ,

De Censuri* in genere . c?4 5 

cium , de quibus dicemus postea sigillatiti! . ?. in 

cam, qua; est a jure, & cam, qua; ab hornine, 

Prima fertur per Cañones , Costitutiones , vel statuta 

Ecclesiastica , stabili lege , ac permanente . Secunda 

fertur a Judice Ecclesiastico per modum mandati, 

vel sententia: judieiarire, sive sit partieularis, qua: 

certas personas, & factum aüquod singulare respicit; 

sive generalis; qua; nulla singularis facti, aut 

persona; determinatione fertur. Hinc censura:, qu.is 

fert Episcopus iii Synodo dicecesana, dicuntur lata:' 

per modum statuti, & juris, durantque post mortem 

Episcopi. Qu;e vero extra synodum ab eo lata sunt, 

vin habent prtscepri, ac sententia:, cessantque post" 

mortem fereniis. Ita Salm. Iloncaglia, & alii. 

5. Diviciitur 5. in censurami latte sententia;, & 

ferenda;, i. est ea, quam judex, aut jus statuir 

ipso facto, quo quis v. g. contra legem facit, sine 

alia sententia ineurrendam . i. dicitur, quam 

judex, aut jus non vult ipso facto incurri, sed per 

sententiam infligí. Dum verba sunt ambigua, puranda 

est sententia; ferenda; ex reg. 4~> juris in ti, 

eo quod in dubio circa peenas benignior interpretatto 

sit facienda. Ad dignoscendum autem, utrum 

censura sit lata sententi?:, an ferenda, attendenda 

sunt ipsius verba, qux si inrludanr alteritts 

actionem, seu ministerium, erimt ferenda sententia;; 

lata vero, si non includant. Hinc crir sententia; 

lata i. si verba sint pratterlti, aut prreêntis 

temporis v. g. exeommumeavimus, excommunieatus 

fuit, excommmico, imerdiBum volo , e

546 Lib. VII. TraB. I. 

lentia; censura, qua; fertur sub verbis futuri tetti' 

poris . Item comminatoria sub poena excommunìcalionis, 

riisi aliud ex adjuncìis colligatur, Pariter 

•volttmus excommunieari, suspend:, &c. Si autem 

dicatur excommunicato sit, anathema sit,, alii 

volunt esse lata gententia;, alii ferenda, utrique 

probabiliter ; nisi fiat contra haeresim, tunc enim 

lata sententia; censura est dicenda. 

5. Quast. 5. Cujusnam sit ferre censuras ? R. i. 

est de fide contra novatores, Ecclesia; inesse potestatem 

ferendi censuras, quibus suos subditos bonis spiritualibus 

privet. Ita Cone. Const, sess.8. cor. 5.; & 

ex bullis Mart. V. & Leonis X. aperte constat. Guam 

co -.suetudinem non esse recens inventam, sed a primis 

Ecclesia; sarculis usitatam, erudite probat Bened.. XIV. 

de Synodò lib. VIL.R. Q. eas ferre potest omnis, ck solus 

Superior Ecclesiasticus, habens in foro externo 

jurisdicTionem ex ilio Matt, I 5. : quodcumque liga- 

•veris super terram, erit li gat urn 0* in Ccelis: & 

M:.tth. 1.8. quaewmque alligaveritisckc. 

6. Potesras hasc alia est ordinaria, & convenit 

Papa; quoad universam Ecclesiam, & Episcopis 

quoad suos subditos, atque etiam Vicario generali 

Episcopi, quod tamen negant aliqui. Earn quoque 

habent Concilia non solum generalia, sed . etiam 

Provincialia, & Capitulum Sede vacante, ck pro eo 

Vicarius Capirularis. Pariter Générales, Provinciales 

, & Superiores locales Ordinum Religiosorum, 

uti 6k Capitula eorum, & Congregationes, ex. concessióne 

autem, multi Archidiaconi, Decani, 6k Arehipresbyteri. 

Denique omnes , qui per communem 

srrorem cum titulo prœsumpto tanquam Superiores 

ihabentur, ex 1. Barbarius, W. de off. Prat. Alia 

est delegata, eamque convenit iis,. quibus committitur 

ab habente ordinariam potestatem, cujus 

morte exspirat, nisi causa a delegato jamfueritinccepta, 

etiam per solam citationem ex c. gratum 

de off. deleg. Delegatus autem non potest hanc 

potestatem alteri delegare, nisi sit a Pontifice delegatus 

ex c. 3. de Ojfi. Deleg. 

7-

De Cftisuris in genere. 34? 

7. Hinc non possunt ferre censurarci potestate ordinaria 

Parochi, ut docetD.Th. quia per consuetudinari 

est eis abrogata potestas, illis concessa ex jure 

communi. 2. laici, cum non sint in Ecclesiastico 

ordine constatiti; ex Papa; tarnen- dispensatone id 

possunt, ut fert communis sententia. 5. fcemina:, 

etiam Abbatissae., & quidem nec ex delegatione R» 

Pontificis, cum potestas clavium non possit mulieribus 

committi. Ita-D'.Th. Salrm & alii contra aliquos. 

4- non baptizati, cum ii, qui in Ecclesia non 

sunt, nequeant exercere Ecclèsiasticam potestatem, 

neque ordinariam, neque delegatam. 5. ncque amentes, 

& ratione carentes; censura enim non habet vim 

nisi juxtä intentionem ferentis illam, ut constat ex 

c. cum voluntate de sent. Excomm. Denique neque 

ille qui jurisdictiouem habet impeditam, utexcommunicatus, 

suspensus, ha;reticus, aut schismaticus. Imo 

censuram ferens debet libere agere, & non eoa» 

eie ex c. cum volunt. quamvis si ex metu gravi lata 

sit, valida est ex communi sententia• 

8. Quast. 4. In quos potest ferri censura ? R. in 

©mnes, & solos subditos Ecclesiastica; potestari. 

Hinc censura ligari nequeunt r. non baptizati, etiamsi 

sint catechumeni, quia non subjacent jurisdiction; 

Eccl esia; ; bene vero haeretici, apostata; 3, 

& schismatici, qui per baptismum in Ecclesiam 

sunt ingressi. 2. nec mortui, qui si aliquando excommunicari 

dicuntur,. id non ita est intelligendum, 

ut de novo ligentur, sed tantum declaratur 

eos, dum in vivis erant, fuisse exeommunicatos, 

ac vivis prohiberur, ne pro ipsis orent, eos 

sepeliant, &c. Pariter dicuntur absolvi, dum sepultma, 

& publica; orationes pro eis permittuntur. 5. 

perpetuo amentes, quia non sunt capaces culpa;,, 

adeoque nec pcena; ; sed ii, qui ad tempus mente 

carent, sicut & ebrii, & dormientes, ligantUT censuris, 

quibus causam dederint, quo tempore eranf 

rationis compotes. 

9. Quod attinet ad impuberes, doli capaces, ills 

certe ligari possunì censura, si. ea feratur per mote

'43 Lib. VII. TraS. I. 

dum praecepti, ut nemo negai; secusvero, si teratur 

per modum sementa:, cum sese in judicio defendere 

non valeant nisi aegerrime. Ira multi TT. quibus 

tarnen repugnant alii cum Suario, eo quod se do 

fendere possint per alium . lllud tarnen est certuni-, 

ab impubere non subiri censura a jure, vel ab hominc, 

nisi contra exprimatur in lege, ut exprimitur 

in prohibitione de ingressu puerorum in monasteria 

Monialium, & de Clericorum percussione. 

io. Censura quarto non ligantur ii, qui subditi 

non sunt : unde Papa nequit excommunicato nisi a 

Conc, Generali, si incidat in haeresim, ex c. sì 

Papa d. 4o. Nec Episcopi, nisi a R. Pontfice, 

aut a jure, cum de ipsis expressa mento dar ; 

quod tarnen a'iqtii solum intelligunt de suspension 

ne, & interdirlo, sed non de excommunicatione, 

cui subjacete volunt Episcopos, etiamsi in lege 

nulla de ipsis fiat mentio , Reges autem , & Regina:, 

quamvis subditi sint Episcopis in spiritualibus, 

jure tarnen novo non possunt figari censuris, 

nisi a R. Pontifice, ut ait S. Antoninus, cui alii 

multi subscribunt. Neque Episcopi possunt censuris 

afficere non subditos ; imo neque subditos in 

aliena dicecesi, cum nequeant jurisdicVionem exercere 

extra propriam dicecesim. Excipiuntur aliqui 

casus, puta. manifesta: contumacise, vel causae jam 

cognita: in propria dioecesi, vel si censura fertur per 

modum praecepti, vel Episcopo loci consentente . 

Constat ex c. Clemens quamvis. Absolvere autem 

Episcoptts a censuris potest subditum extra propriam 

dicecesim existentem, modo id fiat sine strepitu 

judicii. Excipiu-nt etiam multi casum, in quo 

subditus delictum commiserit in propria dicecesi; 

aliter reus puniri .non- posset. 

ti. Quest. 5. Quas ob casus ferri possit censura? 

R. cum onenis censura poena sit gravissima, 

sine gravi causa imponi non potest. Itaque invalida 

est censura , quae ob levem culpam injungitur, 

ut colligitur ex Trid. Scss. s5. c. 5. de reform. Sed 

materia in se levis ex adjuncts potest gravis èva-

De Censuris in genere . 54g. 

ilere, adeoque digna praecepto, St censuris. Sic levis 

Clerici percussio censetur res gravis, attenta reverenda 

debita statui Clericali. Sic edam- Praelatus 

potest sub gravi pcena cogere Clericos, ut supplicationibus 

assistant, ut ne comam nutriant, & similia, 

quae licet in se levia, gravia ramen sunr in 

ordine ad finem intentum. Cum dubitatur autetn 

de materia; gravitate, valida est censura, quia possidet 

Superioris potestas. Levis suspensio, vel ittterdictum 

ad breve tempus, privans aliquo tantum 

usu sacrorum imponi porest pro levi culpa ; sed 

non ad omnem usurn, vel ad longum rempus. 

Sitar, d. 4. S. 4- n. 2. 

12, Non potest ferri censura, nisi peccatum sit 

grave, vel in se, vel ratione scandali, vel ratione 

finis intenti, & quidem conjunclum cum contumacia. 

Debet quoque esse externum, nee satis est, quod 

ex prava intentione fiat grave, nisi actio quoad substantiam 

exterius sitmortaiis. Unde qui levitcr percucuritClericum, 

ersi cum animo graviter percutiendt 

non incurrit censuram . Imo actus peccati in suo 

genere debet esse petfeclus , & consummatus , nisi 

aliud exprimant verba legis. Quare dum excommucatur 

homicida , non ideo excommunicatut consulens, 

vel mandans homicidium; quod si ctiam in mandantes 

lata sit censura, ea non comprehendir mandantes, 

effecfu non secuto. Utrum autem censuram incurras, 

si dubites , an tuum mandatnm influxerit, an 

non ? Neganr .Salmant. : sed affirmat La-Croix 

cum Sanclio: utrumque est probabile. 

i5. Quast. 6. Quaenam excusent a censuta ì R. 

ea omnia, quae excusant a peccato mortali, scilicet, 

parvitas materiae, impotentia legem implendi, 

dcfeflus deliberationis, & advertentiae, ékignotantia 

invincibilis , sivae juris, sive fatui. Itaque ignorans 

aliquid esse prohibitum jure Divino, vel Ecclesiastico, 

censura; non subjacet ; patiter ignotans illud esse 

vetitum sub censuta, quia deest contumacia, & 

contemptus. Excusat etiam ignorantia invincibilis, 

>ive antecedat, sive'comitetur delictum: hinc occi- 

dens

35o Lib. VII. Trail. I. 

dens eum, quern nescit esse Clericum, non incur, 

rit censuram, quamvis esset eum quoque_ occisurus, 

si scivisset ; ille enim animus non influir, in Clerici 

occisionem. Si quis tarnen dicat : volo hunc hominem 

occidere, etiam si sit Clericus, & revera 

Clericum interficiat, excommunicationem non effugiet. 

14. Sed a censura non excusat ignorantia afrèfìata, 

ut docent multi cumSuario, quamvis alii, contrarium 

doceant, excepto casu occisionis Cletici, 

Excusatur autem qui legem transgreditur ex gravi 

metu, quamvis a culpa saepe non excusetur. Notandum 

est autem censuram non incurri, ubi non 

intercedit violatio legis Ecclesiastica;, etiamsi violetur 

lex naturalis, vel Divina. Nec ferri potest censura 

ab homine ob peccatum• Präteritum, nisi illud 

forte respiciat fututum ratione scandali, vel restitutionis 

non fafla;, vel perseverantia; in peccato post 

snonitionem.. Ita S. Th. & cum. eo Suar. & communis 

, eo quod desk contumacia. Quod si aliquando 

quis ob culpam. prteteritam, Se fotte sine culpa 

, sed jùsta de causa arceatur ab aliorum consorfio, 

altari, communione, Sic. ea proprie non es! 

censura, quamvis late dicatur etiam in jure excommunicatio, 

vel suspensio. Pro crimine autem futuro 

nequit Episcopus per sententiam ferre censuram 

ex c. Romana de sent. Excommun. quamvis probabile 

sit id fieri aliquando posse, si adsit justs 

causa; atque ita usu receptum est. 

15. Quast. 2. An censura sine monitione sit valida 

? R. 1.. Censura, qua; fertur a jute vel per sententiam 

generalem, vel etiam specialem respccluaclionis 

futura;, non indiget monitione, cum lex 

ipsa, vel sententia per sese satis admoneat, Pariter 

monitio praevia non requiritur in suspensione., 

vel interdicìo particulari ( seeus in generali )- cum 

non feruntur per modum censura;, sed mera; pcena; 

ad punirionem peccati preteriti, ex c. tum Uturi 

s 53; de testibus. Idem dico de sententia, qua 

declarator tanturri censuram esse incHrsam, dum

De Censuri* in genere, 551 

evidenter constat delictum esse commissum, cui 

censura est annexa. 

16. R. 2. Cum censura fertur ab homine per sententiam 

particularem, ad ejus valorem requiritur 

previa monitio canonica, id est trina juxta prasscripta 

Canonum. Etsi aliquando ex justa causa sumciat una, 

tribus aequivalens, v. g. monco te semel pro tribus virions. 

Requiritur etiam, ut monitio scripto recitetur, 

tit causa censuras exprimatur, ut reo petenti exemplum 

scriptura; intra mensem tradatur; alioquin judex ipse 

suspenditur adivinis. Constat ex c. reprehensibilis de 

gppellatiane i & ex c. statuimus de sent. Excomm. 

Probatur autem exMatth. 18. si Ecclesiam non audierit, 

sit tibi tanquam Ethnicus. Quae verba demonstrant, 

Ecclesiam non habere potestatem ferendi 

censuras , nisi contra contumaces . Atque 

tiinc docet communior sententia DD. earn monitionem 

praìmittendam esse non solum ex praecepto 

Ecclesia; ; sed ex essentia ipsius censuras ; quamvis 

non improbabilis sit doctrina Suarii, & aliorum, 

qui putant Ecclesiam ex plenitudine potestatis posse 

censuras ferre, nulla monitione praemissa, idque 

nonnultis exemplis confirmant. V. Cont. Tournelyi, 

17. Quod ad monitionem canonicam spectat, notandum 

est praeterea: 1. pro unaquaque monitione 

requiri sp>atium saltern- duorum dierum , adeoque si 

una pro tribus monitis adhibeatur, assignandum est 

spatium sex dierum, ut quis reus contumax dicatur. 

Vc-rum urgente causa spatium illud ad unum diem, 

Vel si oporteat, ad brevias tempus redigi potest. 2. 

monitio facienda est ab ipso judice, vel ab alio 

ipsius nomine, & quidem in scriptis; nisiobbonum 

commune expédiât fieri oretenus, sed ita ut in foro 

probari possit, ex c. Vener. de sent. Exc. 3. si censura 

ferenda sit contra plures generatimi, sufficit, 

tit monitio in Ecclesia fiat coram populo : si interdictum 

feratur contra Communitatem, satis est eos 

moneri, ob quorum culpam fertur. Quod si censura 

in particularem personam feratur, ipsa nominatali 

est monenda. Aliquando tamen monitio contra

352 Lib. VIL Traä. I. 

ipsam fieri potest in Ecclesia , ve I alio publico loco ; 

scilicet cum reus absconditur, aut fraude impedii' 

monitiotiem: dolus autem constare debet testibus, aut 

manifestis indiciis. Item cum reus semel est persona'iter 

citaius, alia; citationes fieri possunt domi, 

in Ecclesia, vel tribunali ex Clem. 5. de Elect. Alia 

de ratipne ferendi censuras vide apud ancìorem, 

18. Ouicst. 8. quando invalida sit censura ex defettu 

justa; causas; 1 lì. si causa nec in se jusfa s ;t; 

nec secundum allegata fori externi subsistât ; imo 

si causa alioqui sit justa, sed juridice" probari ttequeat. 

Quod si re ipsa crimen non subsistât, juridice 

tarnen probetur, adcoque titulurn pratsttmptum 

habeat judex , probabilius non ligat in foro 

conscientie, qtta-mvis in foro externo servati debeat 

ad vitandum scandaktm . Gum vero' dubitatur, 

utrum censura fuerit justa, necne? judtcandum 

est fuisse justam , quia in dubio possidet judicis 

potestas. Ita Suarius, Vasquius, & alii contra 

paucos alios. Imo etsi reus pro se opinionem 

habet probabilem , tenetur parere judici praxipiénti 

sub censura, v. g. solurionem pecunia; ; alias lires 

nunquarn (inirentur. 

CAPUT II. 

De absolutione a censuri* . 

fi 

ig. ^luest, i. Qtus potest absolvere a censuris 

xatis a jure ?. R. certuni est ab eis posse absolvere 

Episcoptim , vel proprium Sacerdotem , si non 

sint reservata;, ut constat ex c. nuper de sent. Excomm. 

Idem possunt Capitulutn, Sede vacante, 

Prillati Religiosorum Ordinimi, & om ne s , qui 

gaudent jurisclicfione quasi Episcopali. An autem 

ab ei; possint absolvere & Parochi, & alii Confessarli 

quicu'mque ? negant aliqui cum S. Anton, 

eo quod requtratur jurisdictio in foro externe-, 

qua carent isti. Affirmât tarnen sententia communis 

cum S. Th. suppl. q. 24. a. v-, ubi ait : Si ex* 

c o m -

De Gensur is in gemere . 553" 

cormnunicatio sit major, aut est lata a Judice . 

& sic ille, qui tulit, vel ejus Superior potest absolvere 

; vel est lata a jure , & tunc Episcopus , 

vel etiam Sacerdos potest absolvere, Ratio autem 

est, quia licet ex jure otdinario haue faoultatem. 

non habeant ; illam tarnen habent ex concessione 

Innocentii III. qui in c. nuper 29. inquit : In secando 

casu- ( quod exeommunicatio non sit reservata 

) a suo Episcopo, vel a proprio Sacerdote 

poterlt absolutionis beneficium obtineri, ere. Nomine 

autem proprii S'acerdotis hic venit quilibet Sacerdos 

approbatus ab Ordinario. 

20. Atque hujusmodi absolutio impertiri potest, 

tum intra , tum extra Confessionem, & valer etiam 

pto foro extetno , cum favores Erincipis , quoad fieri 

possit-, sinr ampliandi. Neque solum hare facultas 

extenditur ad exeommunicationem , sed ad omnes 

alias censuras nou reservatas . Sunt etiam , qui affirment, 

a minore exeommunicatione posse absolvere 

etiam siniplicern Sacerdötem non approbatum : sed 

haec sententia. omnino rejicienda est cum Suario, 

Soto, & a'iis, tum quia in c. nuper dicitur exeommunicatio 

minor absolvenda esse vel ab Episcopo, 

vel a proprio Sacerdote, qui sane intelligi 

nequit simplex Sacetdos ; tum quia juxta decretimi 

Innoc. XL. hodie vetitum creditur Sacerdotibus simplicibus 

absolvere a venialibus .. . 

21. Quast. 2. Quisnam possit absolvere a censuris 

laris ab homine ? IL. si censura lata sit per 

modum sententia; patticularis contra definitati! personam 

, non potest ab ilia absolvere nisi is, qui 

earn tulit, vel ejus Superior, aut successor ejus, 

aut delegatus. Est cettum apud omnes.. Quod si 

judex in foro externo testetur, eiun , contra quern 

lata est. censuta, vel emendatum esse,. vel parti 

contraria; jam satisfecisse, tunc censetur vel ipse 

absolvere, vel cuilibet absolvendum remitiere, ut 

notant Salmant. Si vero sententia- feratur ab homine 

ad instar statuti, vel' sententia; generalis contra 

personas indefiuitas, vel in fututum, v. g. in 

0-

554 Lib. VII. Traft. I. 

omnes, qui hoc crimen patrarinr, ve! in omentum 

contra eos , qui hoc crimen commiserunt ; probabilius 

censeo, absolutionem dari posse a quocumque 

Confessano, modo censura non sit reservara 

; quia censura; sic lata: comparantur censuris 

latis a jure. ItaToIetus, Layman, Roncaglia, 

Concina contra Suarium, Vasquium & alios. 

22. Quast. 3. An Episcopus absolvere possit a 

censuris Papa: reservatis ? R. Ante omnia notancla 

sunt verba Trid. Sess. 24. c. 6. dicentis : liceat Episcopis 

in irregularitatibus , & suspensionibus ex 

delifto occulto, excepta ea, qua oritur ex homicidio 

-voluntario , & exceptis alus deduftis ad forum 

contentiosum, dispensare ,-

De Cens uri s in genere. 555 

seel nee hi, nee ilti hanc facultatem habent, ubi 

Tridentinum non est receptum . Ita Fagnanus in c„ 

dileBus l5. de Temp. Ordin. ubi ait, declaratum 

fuisse a Greg. XIII. earn facultatem nec Cardinalibus 

convenire, etsi Ecciesiarum Urbis titulum habeant. 

Q4- Deduces 4. quicquid aliter docuerint aliqui 

DD., facultatem prœdicïam a Trid. Episcopis concessaci 

, revocatam esse per Bullam Cœnas quoad 

hstresim, & alios casus in ea reservatos. Ita saepe 

declaratum esse a S. C. ajunt Fagnanus, & Pittonus, 

atque ita sentiendum esse, .docet Bened. XIV. 

de Syn. lib. 7. c. 02. qui testatur P. Suarez primum 

censuisse probabilem contrariam sententiam, sed 

postea in Traci, de fide d. i. §.2. illam dixisse 0inni 

probabilitate destitutam. 

25. Confirmât id ipsum laudatus Bened. XIV, 

aucloritate S. Pii V. & Greg. XIII. qui de hac re 

nominatim rogati respondisse feruntur, nulli prater 

Papam integtum esse absolvere ab haeresi etiam 

occulta. Accedit damnatio propositionis 5. ab Alex. 

VII. proscriptse, quae ajebat : sententia âsserens 

hullam Corna solum prohibere absolutionem haresis, 

df aliorum criminum, quando puklica sunt ; & id 

non derogare facultati Tridentini, qua de occultis 

crìrninibus sermo est, anno 1623. ig. Junii in Concistorio 

S. C. Emin. Cardin, visa, & tolérât a est. 

Ex his omnibus concludi! Bened. XIV. Episcopo* 

non sine temeritatis nota banc auBoritatem posse 

sibi ostentare, & tanto minus delegandi.. 

26. Quast. 4- An Episcopi possint absolvere a 

censuris Bulla; Ccena; impeditos Romam adire ? R„ 

omissis aliorum sententiis, Episcopos posse per 

se, vel per alios absolvere in utroque foro legitime 

impeditos ab omnibus casibus, atque etiam ab 

Irosi, accepto ab eis juramento prasentandise se 

postea Superiori. Ita communis DD. quia existence 

impedimento Papam adeundi, restituitur Episcopis 

potestas ordinaria, non quidem ex vi Tridentini, 

sed vi juris communis. Et probatur ex cap. 

Eg noscitur 2 5 , de sent, exc. Muli ere s, sene s, Ò>: 

va-

356 Lib. VII. Tran. L 

•valet udinarii , sett membrorum destitutionibus iíi;5 

pedi ti, licet ad Apostolic am sedem non venían; 

ab Episcopis valeant fide Hum communion! res»* 

titi. Idem sancitur in cap. quamvis 68. e ode m r¡. a 

telo-, & in cap. nuper 20. ; qui cañones ersi k: 

quantur de censura ob Clerici percussionem, tv,;. 1 

rito a DD. transferuntup ad omnes alias censura. 1 

in quibus eadem ratio subsistit. Et colligitut ej l 

cap; eos qui de sentent. exeommunic. ubi-idem slip 

tuitur in universum de omnibus censuris . ¡ ' 

27. Quest. 5. Quinam censcantur legitime imp;' 

diti? R. in c. Ea noscituy i5. tales dicuntur milieres, 

senes, valetudinarii, quibus in aliis capit'.-i s 

bus juris adduntur pueri, impúberes, pauperep 

gravera ìnimìcitiam habentes, vel alias just; l 

excusationes, quibus ab itinere rationabiliter a 

cusentur . Qua; verba comprehendunt servos, píí 

tres familias, quibus non liceat iter agere sine gravi 

incommodo, pauperes , sed non mendicos , que: J 

inopia ab itinere non excusat, Magistratus pubi; s. 

cos, & alios omnes, qui nequeant sese longo iti 

neri committere sine gravi sui, vel aliorum damne ' 

sive spirituali, sive temporali. Quod impedimenti]!, j 

si pcrpetuum sit, excusat eos ab onere se posta ^ 

sistendi : idem dico, si sit ad longum tempus, t 

g. decennium , non ita si ad breve tempus . Erquar 1 

vis sic impediti juxtaaliquos DD. teneantur Rorn: ' 

num Pontificem vel S. Pceniteutiariam per epistt 

lana, vel Procurarorem conventre; communior li 

men, & probabilior sententia eos a tali onere excusa 

tunc etiim Episcopis convenit jure ordinario poteste 

eos absolvendi, qua; solum erat restricta circa net 

impediros. Salm. Roncaglia, Mìlante , & alii. 

28. Possunt quoque absolvi absque onere comparendi 

leviter Clericum percutientes, ex c. perv ! ; 

nit de sent. Exc. ítem impúberes, etiamsi poi 

puberratem petant absolutionem ; eorum enim ab-1 

solutio jure ordinario datur Episcopis. Pariter fi-' 

mina;, nec solum moniales, sed quatvis alite, cura 

in c. quamvis non alia de causa excusentur, }~>ù

De Censuris in genere . 55j 

.quia temine sunt. DeMonialibus autem nemo du- 

'bitat, cum espressimi sit in c. de Monia/ibusoS. 

,'seil ncqueunt nisi in mortis articulo ab Episcopis 

'absolvi a censura ob vioiationem clausure, ex de- 

'idaratione Greg. XIII. Censentut quoque perpetuo 

Iimpediti carceri, aut triremibus mancipati, filii faniilias, 

& Regulares, qui possunt a Prelatis suis 

[absolvi. Veruni Prelati Regulares nequeunt absolvere 

seculares a criminibus in Bulla Gcene contenti 

s . Alia circa Regularium facilitates lege, si vacat, 

apud autorem. 

29. Quest. 5. Quomodo cìanda sit absolutio a cen- 

1 snris ? R. ad absolvendum a censura sufhciunt que- 

I vis externa signa , que significent absolutionem da 

'ti, sed non est satis voluntas absolvendi. Sane in 

foro externo servanda est formula, queinunaqua- 

,.que diceccsi sit in usu ; in foro autem conscience 

.fee, vel alia simiiis adhiberi potest : Ego te ab- 

, stivo ( v.' g. ) a vinculo excommunicationis, suspenslonis, 

etc. quam incut ritti propter NN. tahm 

cavsam, & .( si sit exeommunicatus ) restiino 

te Sacramentis Ecclesie, & communioni fi- 

. élium , aut ( si sit suspensus ) executìoni tuorum 

Ordìnuni, vel Ojficiorum . In nomine Patris , etc. 

Qui pluribus censuris est adstriclus, potest ab 0mnibus 

absolvi per ilia verba : ego te absolve ab 

'mini vinculo, nisi absolvens aliud intendat. Mine 

qui in jubileo sine culpa omisit peccatimi habens 

censurami sibi annexam , postea ab eo potest a quovis 

Confessarlo approbato absolvi, cum non sit amplius 

reservatum, sublata censura, ratione cujus 

reservatum fuerat. Potest quoque absolvi quis ab 

una censura, reliclis aliis, quia non est inter eas 

necessaria connexio. 

00. Quest. 6. An valeat absolutio data absenti 

\ vel invito, aut per vim extorta, aut sine partis 

I satisfattone ? R. 1. absens sicut potest ìigari cen- 

1 sura, ita & absolvi ex c. de manifesta 2. q. 1. Se 

e. quanto 2. q. 5. Ceterum sine urgenti causa id 

non licet. Potest quoque invitus absolvi a censura 

,

558 Lib. VIL Trafo I. 

ra, sicut ligari potest ; sed ut plurimum non l'cer, ne 

censura contemnatur. R. 2. absolutio vi, aut metti; 

gravi injuste extorta non valet; imo novam excommu-j 

nicationem incurrit, qui metum incutit, ex c. unico] 

de bis, qua vi, in 6. Valet tamen, si metus sit juste 

incussus, v. g. si absolutio extorta sit a judi-. 

ce, qui nolit absolvere , cessante contumacia. 11, 

3. absolutio, data ab 'Ordinario, non praestita satisfactione, 

etsi sit illicita, valida tamen est ; dati 

vero a delegato erit invalida, si apponatur clausula 

: satisfalla parte, quae juxta sententiam probabiliorem 

importât conditionem ; quamvis aliqi 

probabiliter sentiant, earn de jure adhiberi tantum 

ad monendum delegatum, non ad limitandam facultatem. 

Certe erit valida, si talis conditio non 

apponatur ; peccabit tamen Confessarius , qui ab» 

solvat, non praestita satisfactione, aut si ea pristari 

tunc nequeat, data cautione, aut juramentOj 

de satisfaciendo, cum primum fieri possit. 

3i. Certum est tamen, censurant non auferri sine 

absolutione, etiam secuta emendatone , & pre 

stita satisfaclione ex prop. 44- dam nata ab Alex, 

VII. dicente. quoad forum conscìentite , reo com- 

•pto , e jusque contumacia cessante, cessant censura 

. Absolutio data sub conditione, v. g. ab sol"» 

te, si solvas, ex se illicita est ; erit tamen valida 

, impleta conditione. Potest quoque dari absolutio 

ad reincidentiam, id est, pro certo aclu, & 

tempore, quo transatto reincidat ; item sub certo 

onere, quo non impleto, censura reviviscat. Quid 

vero, inquis ; si quis absolvatur ad reincidentiam, 

v. g. si intra mensem non satisfaciat, requiritat 

ne nova culpa ad reincidendum ? Negant aliqui cum 

Suario , quia non fuit sublata, nisi sub conditione 

. Alii probabilius affirmant, quia cum nequeat 

suspendi censura sine aucloritate Pontifias, fuit omnino 

sublata per absolutionem, adeoque sine nova 

culpa renasci.non potest. Idemque ajunt, dura 

Pontifex absolvent ad onmen effectum, etsi ad reincidenìiam, 

nisi aliud exprimat, ut exprimeret, 

- si

De Censuris in genere. 35g 

' sì absolveret aliquem v. g. ad finem obtinendi beneficium, 

manente censura quoad alios effecìus. 

5a. Pro aliis nota 1. eum, qui potestatem habet 

àbsolvendi in foro conscientiae a censura, posse 

quoque id facere extra confessionem, ut probabilior 

sententia docet contra Navarrum , Suarium, & 

• alios. Declaratum est tamen a Greg. XIII. & a S. 

C. Episcopum non posse absolvere a casibus Papalibus 

occultis extra Sacramentum Poenitentiae. Nota 

2. eum, qui absolvendus est a censura, debere 

prius implorare absolutionis gratiam ex c. per tuas 

de sent. Exc. erit tamen valida absolutio, etiamsi 

earn non petat, modo sit emendatus a peccato, & 

satisfaétionem reddat. 5. ab iis, qui enorme crimen 

aliquod perpetrarunt, juramentum exposci de 

ilio non amplius committendo ex c. de cetera, & 

c. ex tenore ; secus si crimen non sit adeo grave. 

Cetera quae ad absolutionem praemitti solent, ac 

debent, vide apud auftorem. 

T R A C T A T U S IT. 

De Censuris in particular!. 

CAPUT I. 

De Excommunìcatione. 

i. Mutest, i. Quid sit excommunicato, & quotuplex 

? B. est censuta, quae privat fidelem communione 

Ecclesiae ; estque duplex, alia dicitur major, 

alia minor. Secunda tantum privat usu passivo 

, seu receptione Sacramentorum. Prima, quae 

in jure venit nomine generali excommunicationis, 

& dicitur anathema, si majori cum solemnitate feratur, 

privat hominem communione Ecclesiastica, 

id est, usu tam adivo, quam passivo Sacramenforum, 

& conirnunibus surlragiis, orationibus, & 

I indulgentiis, scd non privaris. Rursus excommunicatus 

alius dicitur toleratus, quem fideìes non tenentur 

vitare, alius non toleratus, quem virare te- 

nen-

5Gj Lib. VII. Traft. II. 

nentur. Post Concilium autem Constantiense vitandi 

tantum sunt nominatim excommunicari, ac 

denunciati, & publici percussores Clericorum . 

2. Quast.2. Quid requiritur, ut aliquis excomtrninicatus 

sit vitandus? R. requiritur i, ut sit nominatim 

excommunicatus, expresso ipsius nomine, vel ejus officii, 

ira ut de ilio nequeat dubitari. Reliqui autem generatiti! 

exeommunicati, maxime hatretiei, vitandi 

sunt, cum periculum adest scandali, aut spiritua'is da- 

.nini; aut si iliorum aliquis ex nostra separatione probabiliter 

esset emendandu.s. Atque iti hoc sensu inteiligendus 

est Ap. ad TitiumS. hareticum post prima-m, 

De Censuri* in particolari. 361 

pctentibus communicare, si justa sit causa petendi. 

Ita Salmant. Sancìius cum Soto, aiiisque probabiiitcr. 

4. Q;

%1 Lib. VII. TraB. IT. 

cationis minoris, & quis ab ea possit absolvere? 

R. i. unicum esse effectum directum iilius, nempe 

privare usu passivo Sacramentorum. Constat ex c, 

si celebrai, de Cler. Exc. Ubi dicitur, graviter 

peccare eum, qui hac censura irretitus suscipit Sacramenta 

; quce tatnen valide recipir, ut converrà 

inter DD. qui dicunt, non peccare graviter, qui 

Sacramenta ministrat, sed rion recipit. An autera 

peccet venialiter, contro vertitur inter A A. Habet 

quoque alium effectum Excommunicatio minor, 

qui dicitur indireBus, scilicet hominem privare passiva 

electione ad beneficia ex eodem c. si celebra 

Et quamvis textus loquatur de receptione per eieflionem, 

eadem est ratio de collatione, & preseti- 

Catione, qua: sunt virtualis quasdam electio. 

7. Itaque tam excommunicatus beneficium rectpiens, 

quam eligentes, prtesentantes , autconferentes 

graviter peccant, cum in re gravi praceptum 

Ecclesia; transgrediatur. Electio autem hujusmodi 

non erit ex se irrita, sed irritanda ex eodem textu, 

sanciente : Si scienter excommunicatus eleBus 

fuerit, ejus eleBio est irritanda. Sed quamam 

scientia requiritur, ut infirmetur electio ? Alii requirunt 

earn ex parte elecli tantum, alii ex parte eiectorum, 

alii denique ex parte utriusque. Eleftores 

autem conferentes beneficium ei, quem sciunt excommunicatum, 

nnllam pcenam juris incurrunt. 

Nota : ab hac exeommunicatione, cum non sii 

reservata, potest absojvere Parochus, & quivis Sacerdos 

potens absolvere a mortali ; sed non ii, qui 

carent jurisdictione, ut essent simplices alii Sacerdotes. 

8. Quest. 7. Quinam sint efféctus Excommunicationis 

majoris? R. sunt in duplici differentia ; aìii 

sunt remoti, seu mediati; aliiproximi, vel immediati. 

Remoti sunt duo, scilicet irregularitas, 

quam subit excommunicatus exercens actum alicti- 

)us Ordinis ; & suspicio de hatresi, quam subit is, 

qui per annum integrum in contumacia persisti!, 

& ut jura-loquuntur, insordescit, perseverando in 

ea-

De Censuri* in particolari. o6*t 

Caderci censura cum Ecclesia; contemptu. Contra 

quern ut de haeresì suspeclum procedi potest, privando 

ipsum beneficio, ut colligitur ex Trid, Sess, 

25. c. 4- Eflfecìus immediati, seu proximi novem 

assignantur, i. est privatio susceptionis Sacramentorum 

» 2. Privatio communium suffragiorum . 5. 

administrationis Sacramentorum . 4- Divinorum Officiorum 

> 5. nuliitas Beneficii, collationis , praesentationis, 

&c. 6. privatio communicationis forensis. 

7. privatio usus jurisdicìionis. 8. sepultura: Ecclesiastica;. 

9. communtcationis Civilis. De singulis 

agendum est singillatim. 

9. Quest. 8. An excommunìcatus possit valide 

suscipere Sacramenta? R. certum est, eum graviter 

peccare, sive toleratus sit, sive non sit, suscìpiendo 

Ecclesia; Sacramenta . Excusât autem a mortali 

ignorantia invincibilis, imo & gravis metus 

mortis, infamia, jacìura' honorum &c. nisi adsir. 

censura: contemptus, quia non censetur Ecclesia 

velie cum tanto rigore ad censura; observantiam 

•obligare . An autem valide suscipiat, dubitafur. Negant 

aliqui excommunìcatum, qui adhuc sine culpa 

ante censura; absolutionem suscipit Sacramentum 

Pcenitentia:, Valide suscipere, cum mcmbrum sit 

abscissum ab Ecclesia, cum qua nequit ideo in bonis 

ejus commumcare. Affirmât tamen ccmmunissima 

sententia cum Suario, cUm nullibi ab Ecclesia 

Sacramentum irritum declaretur, neque ex parte 

"Ministri, neque ex parte suseipientis. 

10. Notandum est autem, eum, qui ministrar. 

Sacramentum Excommunicato toìerato, peccare 

quidcm contra jus Divinimi, dando Sacramentum 

indigno, sed non peccare contra praceptum Ecclesia: 

, qua: post Constantiense Concilium permisi!: 

cuique communicaticncm cum excommunicato tolerate 

An autcm excommunicatus reneatur tollera 

impedimentum ad implendum pratceptum turn audiendi 

sacri, turn confitendi, & cemmunicandi in 

paschate, non convenit inter DD. Quoad annuam 

Confessionem, & Comnmnionem est omnino af-

564 Llb.VILTraa.il. 

firmandum ; cum hoc sit unum ex praeceptis Divinis 

quoad substantiam . Idem dico de obligatione 

Missa;, si possit absque gravi incommodo obtinere 

absolutionern ; quod si id facile nequeat, & dolus 

absit, ab obligatione tollendi impedimentum audiendas 

Missa: excusant ccmmuniter AA. 

it. Quest. 9. Quibus suffragiis, & precibus ptivetur 

Excommunicatus ? 11. 1, si non sit toleratus, 

privatur communibus Ecclesia; suffragiis, orationibus, 

& indulgentiis ; idque, ut docet Suarius cum 

communi TT. etiamsi alioqui sit in gratia, nec 

per ipsum stet, quominus absolvatur. Nam, ut dicitur 

in C a nobis 28. de S'era. Excom. quarnvis 

absolutus apttd Deum fuisss credatur ; nondum 

tamen habendus est apud Ecclesiam absolutus, 

Non tamen privatur orationibus, & suffragiis , quae 

quivis, ut persona privata offerre potest pro excommunicato. 

Quin & Sacerdos potest suo nomine in 

Missa mentionem illius facere, & pro ilio offerre 

particulate meritum operands. S. Th. Soto, Suarius, 

& fere omnes TT. R.2. si toleratus sit, juxra 

probabilem multorum opinionem non privatur 

communibus suffragiis, & precibus nomine Ecclesia; 

faclis ; quarnvis alii multi cum Bellarm. Suario, 

& aliis negent posse quemvis Ecclesia; nomine 

offerre Sacrifjcia, & orationes pro excommunicato 

, edam ab Ecclesia tolerato. 

¡2, Quest. 10. Quomodo Excommunicatus privetur 

usti attivo Sacramentorum ? R. ita, ut non 

toleratus licite non possit ministrare .Sacramenta, 

praeterquam in casu extrema: necessitatis, etiamsi 

requisitus sit. Probabile autem est, eum posse ministrare 

Viaticum , &Extremam uncìionem, quando 

infirmus nequit aliud Sacramentum suscipere; 

pariter autem cum alitor grave incommodum posset 

metuere. Ita Roncaglia , Sa'mant. alii. Excommunicato 

autem tolerato vetitum est universe Sacramenta 

ministrare in c. Apost. de Cler. Exc. 

min. Quando autem est requisitus, vel siParochus 

sit, nec sit alius, qui loco ipsius celebret, velini-

De Censuri* in particular!. 555 

r¡isíret, licite conferì Sacramenta. Quoti autem valide 

conférât, etiam si non sit toleratus, est o m nino 

certum , ut ait S. Th. 5. p. q. 64- a. g, excepto 

Sacramento pcenitentiai, quod requirit Jurisdictionen! 

, quà ipse caret, si non sit toleratus . 

to. Circa quod nota, ermi, qui excommunicatus 

Sacramenta ministrai, sive toleratus sit, sive 

vitandus, incurrere irregularitatem ex c. ult. de 

Chr. exc: Pariter si solemniter baptizet, aut nuptias 

solemniter benedicat. Idem dico contra nonnullos 

, si invalide ministret ex c. si quis 7. Causa 

ti. ubi MartinusV. déclarât irregulärem quemris 

constitutum in Sacris , qui post excommuniealionem 

'priesumpserit quasi in officio suo agere, 

sicut prius . 

14. Qiucst. I L Quomodo Excommunicatus privetur 

usu Divinorum Officiorum ? R. non solum 

eorum fruflu privatur, sed neque interesse potest 

parti notabili Sacrifica , aut publicis precibus , canuti, 

supplication'!, & ceteris annexH Ordini Clericali 

. Graviter igitiir peccat & ipse , & qui ciirn Excommunicato 

vitando Divino Officio intersit, nisi 

aut parvitas materia; excuset, aut invincibilis ignorantta 

. Quod si excommunicatus a Sacerdote monitus 

nolit Ecclesia exire, subit exeommunicationeni 

Papa; reservatam ex c. Eos de sent. Exc. 

Patitcr earn subit interdictus denunciatus, qui pertinaciter 

velit audire Missam , & omnes, qui impediunt, 

ne excommunicatus , vel • interdictus ab 

Ecclesia recédât, ex c. gravis de sent. Exc. Sácenlos 

autem excommunicatus, faciens coram se 

Missam celebrar!, manet irregularis ex c. tanta 

de Exc. Prie/. Cum autem excommunicatus vitandus 

renuit exire Ecclesia, tenenturClerici eum expeliere, 

aut si nequant, ab officiis cessare, etiam 

die festo ; quod si Sacerdos consecra vit, potest, 

ceteris abeuntibus, Sacrum persequi usque ad Commiinionem, 

& reliqua in Sacrario perficere, vel aiio 

decenti toco. 

¡5. Non prohibetur tarnen Excommunicatus Sacras

366 Lib: VII. Traß. IL 

imagines venerari, uri aqua benedifla , aliisque Sacramentalibus, 

quamvis fruftum eorum , qui oritur 

ex benediéìione Ecclesie, non participet. Potest 

etiam in Ecclesia seorsim ab aliis orare, moda 

cum illis non communicet. Potest etiam audire con-, 

• cionem , & leéìionem Theologie, vel Canonum: 

quamvis ipse nequeat concionar!, vel legere, nisi, 

loleratus sit, & ab aliis requiratur, aut ad id ex 

officio teneatur ; quia tunc presumirur ab aliis requiri, 

ur cum Suar. docenr Salmanr, Quod si obligatus 

est ad hcras Canonicas, non excusaturab 

illis recitandis, etiamsi frucìus non percipiar ex 

culpa sua. Verum si omnìno privetur beneficio, 

über est ab onere recitandi, quod habeat' solum 

ratione benefica. Recitans autem non debet dicere: 

Dominus, vobiscum, sed Domine exnudi, &c. Non 

potest autem uti socio ad tecitandum ; at secluso 

scandalo, & contempui, inquit piobabilitet Tcuruely, 

non videtur materia gravis uti socio ad officium 

, vei Rosarium privatim recitandum. Nullo» 

autem modo peccat, si toleratus cum alio recitet, 

ab eo tcquisitus. 

16. Quast. 12. Quid de privandone benefici! Ecclesiastici? 

R. nulla est ommis benefica collatio, eìecìio, 

&c. facta in favorem excommunicati ex c. 

•postulastis de Cler. Exc. min. Hinc non solum 

peccant gravirer conferentes, recipientes, &c. sed 

etiam ultra exeommunicationem. minorem , incurjunr 

snspensionem a collatione, &c. Valida est, 

si conferatur scienter a Pontifice, vel cum clausula 

itbsolutionis a censura ad eurn efFeélum, nisi quis 

«xeommunicatus sit ob hsresim ; hsec enim non 

comprehenditur sub generaliabsolutione. Jam vero 

quod de beneficiis dictum est, intelligendum est 

«tiam de dignitatibus Ecclesiasticis, de pensionibus 

Clerici ob ministerium aliquod Ecelesiasticum > & 

de pensione Ecclesiastica, etiam temporali,, qus 

datur ob aliquod officium Ecelesiasticum. Idem aliqui 

affirmant quoad dignitates seculares, quia excommunicati 

invalide exercent actus jurisdicìionis ; 

a-

De Censurit in particular!. 56? 

alii tamen id negant, eo quod in jure nihil sir, 

quod significet irritam» esse còllationem hujusmodi 

dignitatum, quamvis excommunicatus impediamr 

ab externo suo officio exercendo. 

17. Dubitant aliqui, an post Constantiense Concilium 

valida sit collatio benehcii, facia Excommunicato 

tolerato; sed verior sententia nullam esse 

affirmat cum Suario; quamvis enim permissum 

sit cum tolerato communicare, excommunicatus 

tamen nequit officia prestare : quare collatio semper 

fit indigno. Nec inhabilitatem tollitignorantia, 

quantumvis innoxia, nisi collator ad cautelami absolvat 

a censuris ad cum effécium, ut fieri solet. 

Nota denique, excommunicatum ante beneficami 

obtentum non facere suos fruclus beneficii ; qui autem 

post beneficium acceptum excommunicatur, 

non privatur fructibus, nisi post judicis sententiam, 

ut probabilius censeo cum Laym,, Tourneiyo, ck 

aliis contra Suarium , aliosque. 

18. Quast. i3. Quid est communicatio forensis, 

qua privatur Excommunicatus ? R. hoc nomine venit 

officium judicis, advocati, procuratore, item 

aftoris, rabellionis, testis, &c. ita ut teus semper 

possit exci'pere conrra excommunicatum , etiam post 

judicis sententiam ante executionem. Actor vero 

excommunicarus valide agit, donee repellatur; judex 

autem agit invalide nisi sit toleratus, cum careat 

jurisdicìione. Non peccat autem excommunicatus, 

si sit toleratus, qui tuetur se, & alios iti 

judicio ; vitandus autem non potest alios in judicio 

defendere, quamvis si id faciat, non teneatur mercedem 

restituere. Quod ad testesattinet, isti etiam 

vitandi valide testantur, si non repellanrur ; mietati 

vero & valide, & licite, si ab una parrium requirantur. 

Nemo excommunicatus potest esse tutor, 

aut curator,, aut testamenti executor si tamen 

non fiat opposirio, valide exequitur : valide quoque 

ipse testatur, etsi illicite. Denique contractus omnes 

ab eo facti illiciti sunt, & ratione eorum non datar 

actio in foro externo. Validi tarnen sunr, du* 

ran-

363 Lib. VU. TraB.. IL 

rante executione, si ab eo fiant, ut persona privata 

, sed non si fiant ab eo -tanquam persona pubica 

ratione muneris, & beneficii, qute jurisdictionem 

requirant. 

19. Jurisdicliohe en i-m uti prohibetur Excommunicatus 

; ita ut "si non sit toleratus invalide eligat, 

conférât, presenter, ferat leges, sententiam , &c. 

Qui autem ab co beneficium accipit, intrusus dicitur, 

& absque alia sententia tenetur illud renuntiare 

. Aida vero tolerati ob bonum commune valida 

censentur; graviter tamen peccar, qui ea sine 

necessitate exerceat ex c. Tanta de Exc. Pr.clat, 

Privatur qucque Excommunicatus sepultura Ecclesiastica 

, ita ut si non sit toleratus, nequeat in Ecclesia, 

vel ejus ccemeterio sepeliri-. Et si forte sit 

sepultus, debet cxhumari, nec in eo loco possunt 

Divina peragi ante reconciliationem . Ita ex c. sacris 

de sep. Pollina autem Ecclesia, manet polluîum 

& cœmeterium, sed non contra ex c. consuluisti 

de Consec, Eccl. in 6. Si vero excommunicatus 

decessit cuna signis pcenitentite, non est exhumandus, 

sed absolvendus , petita absolutione ab 

hterede. Peccant autem graviter comitantes vitatidum 

ad sepulturam ; sepelientes vero incurrunt excommunicationem 

majorem ex Clem. 1. de sep. Id 

quidem dicium sit de Excommunicato non tolerato 

; nam toleratus licite sepelitur in loco sacro, si 

cum signis pcenhentire a vita decessit. 

20. QH. 12. Quomodonam Excommunicatus privetur 

communione civili fidelium ? K, in casibtts 

hoc versu comprehensis : 

Or, orare, va/e, communio, mensa negatur, 

ex declaratior.e Calixti Papa; in c. Excommunieatos 

11. q. 5. Dicitur 1. ÓJ-, per quod intclligitur 

osculum , & onne colloquium , etiam privatum, 

etiam per nutum, litteras, vel internuntium, & 

quodvis signum benevolentia;, ut missio, vel acceptio 

numerimi. Dicitur 2. Orare, id est, omtiis 

communicatio in divinis, de qua supra. 5. Vale, 

quod comprehendit omnem salutarionem saltern fieno-

De Censuri* in particulari • 369 

norìfìcain verbo, vel signo, velamplexu, sed no» 

resalutationem, & alia urbanitatis signa , qua; censentur 

solutio debiri, ut probabilior est opinio TT. 

Hiuc multi docent probabiliter contra Suarium, & 

alios, licitimi esse cuipiam exhibere excommunicato 

signa urbanitatis, apericndo caput, assurgendo, 

&c. modo absit animus salutandi, maxime si superior 

sit, aut persona publica. Resalutare autem 

verbis exeommunicatum, secundum aliquos non 

est jure prohibitum ; sed probabilius censeo id esse 

vetitum ab Ecclesia, quamvis contrarium non sit 

improbabile . Alino est de rescriptione , quae videtur 

vera communicatio. 

Qui autem Exeommunicatum injutiis afliceret, 

peccaret quidem , sed censuram non incurreret : 

multo minus qui ei diceret : Deus te convertat, 

iiluminet, &c, S. Anton, p. 5. tit. 25. 

21. Dicitur 4. Communio, qua: comprehendit o-' 

nine genus contractus, qui tamen, si fiat, valldus 

est, contra ac pauci sentiunt. Comprehendit etiam 

cohabitationem , cooperationem , societatem, Scquicquid 

censetur communicatio cum ilio. Hinc prohibetur 

quoque communicatio cum excommunicato 

in eadem mensa, hoc est, omnis conviflus, & 

convivium cum eo, etsi quis non vescatur eisdem 

cibis, nec eidem numero mensa accumbat, ut evenire 

solet in Monasteriis, &.Seminariis, in quibus 

plures sunt mensa: in eodem triclinio, sed omnes 

accumbunt per inodum societatis, Suarius, 

Saint, alii ; qui notant, non ideo prohiberi edere 

cum excommunicato in eodem hospitio , aut diversotio 

, vel casa fortuito in itinere in eadem domo, 

vel in eadem mensa. 

22. Quest. i5. Quale sir peccatimi communicate 

cum excommunicato non tolerato ? R. communicatio 

in Divinis est mortale propter gravitatem 

materia: ; 'in ci vili bus autem , licet inducat exeominunicaticnem 

minorem , a'iquando tamen erit solum 

veniale, si seciuso contemptn, & sine frequentia 

fiat» Erit tamen grave peccatum, etiamsi 

Q 2 non

570 :• Lib. VII. TraB. IL 

non sit scancìalum, vet contemptus, communicare 

in eodem crimine, vel contumacia, ob quam lata 

est excommunicatio. Item si ex excommunicatione 

civili reus sumeret occasionem perseverandi in eodem 

statu pertinacia;, & in hoc omnes consentiunt. 

Imo probabilius censeo cum Suar. contra Navarrum 

, & alios, frequentem communionem in re civili 

cum eo nunquam posse excusari a peccato gravi. 

Ratio est, quia communicatio in civilibus cum 

vitando ex natura sua videtur materia gravis, ut 

probatur ex c. exceptionem 7. de Exc. ubi communicans 

civiliter cum excommunicato, dicitur in 

•periculum animie sute communicare , 

25. Quoad pcenam veroT communicans cum vitando 

sive in divinis, sive in humanis incurrit excommunicationem 

minorem. Incurrit autem majorem 

1. Clericus scienter communicans in divinis 

cum excommunicato a Papa nominatim denunciato 

ex c. significavit de sent. Exc. 5. qui commujricat 

cum eo, si sententia lata sit eriam contra 

participantes ; nec potest absolvi nisi ab eo,, qui 

possit absolvere principatem. 3. is, qui scienter 

communicat cum vitando iti crimine,, ut ajanr, 

criminoso, id est, in eo, propter quod lata fuit 

excommunication & hie absolvendus est tantum ab 

eo, a quo absolvitur principalis, ex c. nuper de 

sent. Exc. Addunt Salmant, Episcopum exeommutnicantem, 

si communicet cum reo in crimine , quod 

causa fuit exeommunicationis. 

24. Quest. 16. An iiceat aliquando communicare 

cum non tolerato? R. extra Divina, licet in his 

casibus, qui habetur in c. quoniam vnultos Can, 

31. q. 5. quinque in hoc verjsiculo contincntur. 

Utile, lex, humile, res ignorata, necesse, 

1. scilicet, cum requirit utilitas vel ipsius exeommunicati, 

vel alterius . Hinc licet ab excommunicato 

consilium petere, ejus concionem 'audire, si 

alius desit idoneus, medicinam ab eo, vel stipem 

petere , initam prius societatem continuare , sed non 

licet novos cum eo contractus inire, 2. lex, scilicet,

De Censwtis in particu/ari. 3jl 

cet, matrimonii, per quam licer uxori marito excommunicato 

communicare , & e contrario, nisi factum 

sit divorrium. Non tamen id permittitur sponsis 

de futuro. Quod si excommunicatio lata sit ob 

dubium de valore matrimonii, vel ob harresim, id 

non licet ex c. decrevìt de hieret. in 6. De cetero 

licita sunt obsequia conjugi pratstita, uti & licent 

ea filiis quoad parentes . Licet quoque petere, & 

reddere debitum ad vitandum periculum incontinentia;, 

S. Ti. in 4. d, 18. q.2. a.t\. qui docet, nunr 

quam licere conjugi communicare in Divinis cum 

coniuge excommunicato. 

o5. Dicitur 3. humile, id est, in casu subjectionis, 

quomodo possunt filii etiam emancipati, ut 

ptobabiliter decent Suat. Navarrus, Soro, & alii, 

addunt aliqui etiam adoptivos, imo etiam nepotes, 

pronepoteSi, & in eodem genere affmes, ut sunt 

purus, privigna, etc. Communicare quoque possunt 

servi, & ancilla: domino, si ante excommunicationem 

erant illius servitio addiéìi : similiter Religiosi 

Prelato, non tamen nisi quoad earn commu,nicationem, 

qua; vita ri non potest ab habitantibus 

in eadem familia. Famuli autem excommunicati ejusdem 

Domini non possunt inter se communicare, 

nisi quoad opus sit ad serviendum Domino, 

quem non possunt relinquere. Quod autem de famulis 

est diflum, convenit quoque filiis, uxoribus 

quoad parentes, & conjuges. 

26. Dicitur 4- res ignorata:; quaslibet enim igno» 

rantia , sive juris, sive facìi excusat communicantes 

cum excommunicato ex c. quoniam multos 11. & 

quidem ptobabiliter etiamsi sitculpabilis, & crassa, 

cum ibi excusentur generatim ignorantes. Excusat 

5. necessitas sive anima;, sive corporis, sive propria 

, sive aliena, modo vera sir, & gravis ex ditto 

c. quoniam multos, & clarius ex c. Si vere 34. de 

sent. Excomm. Denique : non est vitandus nisi is, 

quem moraliter consrat vitandum esse sive id constet 

per famam publicam, vel testimonio duorum 

saltern testium fide dierioranu Recìe autem mone? 

Tour-

57» Lib. VIL TraB. II. 

Tournelyus, non licere Pœnitentia; Sacramentum 

suscipere ab eo, de quo dubitatur an sit vitandus ; 

ne fotte nullum évadât Sacramentum, 

C A P U T IL 

De Excommunientionibus reservatio, 

27. Q tuest, i. Qurenam sunt Excommunicatones 

Episcopis reservata;? R. 1. est in eos, qui leviter 

Clericos percutiunt, aut etiam graviter, si sint 

l'emina;. 2,in eos, qui a censura in mortis articulo 

absoluti ab eo, qui alias non poterat, Superiori 

non se sistunt, si censura reservata erat ab Episcopo 

. 5. in Fratres minores, si admittant in suis Ecclesiis 

ad officia Divina Fratres Tertii ordinis. 4. 

in eos, qui procurant abortum fœtus animati effeclu 

secuto, a qua exeommunicatione absolvere possunt 

etiam Reguläres. 5. in eos, qui communicant 

in eodetn crimine cum excommunicato ab Episcopo 

. 6. in eos, qui incurrunt censuras latas ab Episcopo, 

& sibi reservatas per propria statuta . 

28. Cum vero excommunicato fertur ex monitorio," 

nemo tenetur ad revelandum crimen ,. non vergcns 

in altetius damnum,, nisi prascedat, infamia, 

vel rumor ortus ex- probis hominibus vicinia;, aut 

Collega. Quod si delictum cedat in commune damnum 

, etiam si. sit occultami, est revelandum, 

nisi certa sit spes cotrectionem profuturam ; verum 

si cedat in damnum privatum , non est manifesrandum 

, nisi probari possit saltern per alium testent, 

vel aliter malum imminens nequeat impediri. Quando 

autern in Monitorio non prateipitur denunciatio 

, sed testificano , tenetur quisque testati, si procedat 

semipiena probatto, etsi non possit ipse probare 

. S. Th. Bonav. & communis qua; docer, non 

esse Obligationen! revelandi crimen emendatimi, nisi_illud 

habeat effèclum in futurum, vel nisi sit publicum, 

& emendarlo occulta, ve', denique sit tale 

, ut Superior merito intendat reatus punitionem. 

Qui vero ad revelandum of>ligatus non revelet, non 

te-

De Censuris m particular/ , 37Ü? 

tenetur ad restítmionem , nisi exinde grave damnum 

alterius oriarur, aut fuerit testis a judicc citatns, 

qui acceptatione posita tenetur ex justifia revelare. 

29. Qu

374 Lib. VIL Traft. IL 

eoncionibus, leftionibus, vel conclusionibus asserunt 

S. Virginem conceptam esse in originali. Extra-u. 

grave nirr.is , & Bulla S. Pii V. 20. in percussores 

Clericorum, de qua postea. 21. in perseverantes 

per annum in excommunicatione lata a 

delegato 'Papa:, c. quoerenti de off. Deleg. Sunt & 

alie excommunicationes communes omnibus ; sed 

minus frequentes, qua: reperiuntur in bullís Pii V. 

Greg. VIII. Clem. VIII. -& aliorum Pontificum, & 

legi possunt apud Auetores de hoc argumento ex 

instituto traclantes. 

01. Quast. 3. Quenarn, sunt Excommunicationes 

lata: contra Clericos, & Regulares ? Precipua: sunt 

isthec : 1. in procuranres alienationes Ecclesiarum, 

2. in concionatores, qui S. Scripture sensnm a DD, 

interpretarione alienum circa tenipus Anti-Christi, 

& extremi judicii, aliaque similia predicant. 5.in 

parochos non insipientes juramentum de residentia 

factum . 4- in mendicantes sine facúltate transeúntes 

ad alium ordinem preter Carthusianum: In moniales 

exeuntes claustris sine licentia . 5. in religiosos, 

qui sine privilegio, vel speciali facúltate Parochi 

Clericis, aut laicis Sactamentum Eucharistie, 

ve! Ext. Unétionis ministrare, vel matrimoniis solemnibus 

presìdere audeant. 6. in inducentes ad ju? 

randum de eligenda sepultura in eorum Ecclesiis. 

-7. in absolventes sub pretextu privilegiorum a casibus 

Bulle Ccene, vel Ordinario reservatis. 8. in 

Superiores non denunciantes Inquisitoribus, vel Ordinariis 

subditos de heresi suspeclos. V. alia apud 

auctorem. Circa duella & clausuram Monialium 

vide Consritutiones Bened. XIV. alteram, que im 

cipit detestabilem, datam i5. Novemb. 1762. alteram 

salutare i742. Hic tarnen Ligorius varias questiones 

solvit, tum ad duella, tum ad clausuram 

Monialium pertinentes, quas'nos omittimus breVitalis 

causa , sicuri dissertationem ejus super censuris 

circa immaculatam B. Virginis Conceptionem . 

32. Quast. 4. Quomodo sit intelligenda exeomsnunicatio 

percussionis Ckricorum? R. yerba Conci-

De Censuri! in particular! * 5^5 

cilií Later. II. Can. i5. sunt ha;c:. placuit, ut sì 

quis suadente diabolo hujus sacrilegli reatum incurrerlt 

, quod in Clericum, vel Monachum -violentas 

manus injecerit, anatbematis vinculo subjaeeat 

; & nullus Episcoporum illum pmsumai 

absolvere, nisi mortis urgente periculo, doneeÁpostolico 

conspeñui pr 

cularibus negotiis se ingesserit, nec post tertiam 

monitionem sui Prariati resipuerit. DiciturlII. Mo~ 

naebum, hoc est religiosos omnes utriusque sexus, 

etiam novitios sub communi regula viventes atque 

etiam eremitas, qui sub regula, & obedientia vivunt, 

edito obedientia; voto, vel paupertatis. Sed 

eo privilegio non gaudent Eremita; vagi, nulli regula; 

ex voto addicli, licet vestem propriam habeant, 

Episcopis subjecli. Ita Fagnan. ex decisione^Rota; 

Romana:. 

54. IV. Dicitut :• manus injecerit. Quod ita est 

tntelligendum, ut hac excommunicatione comprebendantur 

quicumque percutiant Clericum, velMo 

na-

576 Lib. VII. Trail. II. 

nachum sive ma mi , sive gladio , sive baculo, 

modo percussio sit gravis, & externa, aut'graviter 

injuriosa, licet levis sit percussio. Hujusmodi 

censetur faciei conspnrcatio, pulveris aspersio, 

& similia , qua; graves injuria; ab hominibus sesttmantur. 

Imo etsi quis ita Clericum percuriat, eo 

consentiente, modo actio sit Ordini Clericali injuriosa 

. Clericus autem consentiens etiam subest excommunicationi, 

non tamen lata sententiaz, sed 

ferenda;, ex e. contraghi nisi ipse consensus ittjurlam 

tollat, ut sazpe accidit. Si quis se ipsum ex 

malitia, v.el passione feriat, secundum multos subest 

excommunicationi. Sed merito repugnant huic 

opinioni Toletus , Barbosa , & alii, quia Canon videtur 

loqui tantum de altero Clericum percutiente, 

Certe subjacet huic censura;, qui percutit etiam meritum 

, si fiat per eum , qui non debet lacere, ut 

si Clericus reus a judice laico puniarur, ve 1 a Prelato 

per laicum . Concedimi' tamen in c. cum vo- 

/untate Parentibus punire, qui aliquos de fami/in 

sua , ve/ propinquos inferiorum graduum, ut cohibeantur 

a suis insolentiis, duxerint corrigendo! 

. Itaque licet verberibus afficere correptionis gratia 

Clericum in minoribus constitutum, & secundum 

probabiliorem sententiam , etiam in majoribus, 

modo id fiat moderate a Prtelato, vel Parente. 

55. Non tamen subest Pixcommunicationi I. qui 

actionem ponit injustam , sed non violentami, velini 

fur clam subripiens crttmenam ; vel contumeliosis 

utitur verbis , sed absque actione ulla violenta 

. 2. qui per jocum , aut fortuito percutit Clericum 

ex c. 5. de sent. Exc. 5. qui percutit eum, 

quern nesciebat esse Clericum . A. qui vulnerat 

Clericum , dum eum deprehendit cum uxore sua 

turpiter agentem ; secus si cum aliena . 5. percutiens 

re ipsa degradatum, vel bigamum , vel 

qui publice exercet munus cauponis , macellarli; 

vel scorra;, & ter monitus non cessavit. 6. qui 

ferit alium justee clefensionis causa cum moderatine 

inculcata; tutela;. Denique pueri, etiam in

De Censuris in particuhiri , ojj 

minoribns constituti,_qui se pugnis percutiunt, > etiainsi 

e naribus sanguis effluat, atque etiamsi percossici 

fuerit gravis, modo haec non fuerir intenta. 

56. Quest. 5. Qu is possit absoivere a praadicla 

excommunicatione ? R. triplex distingui solet percussio 

Clerici : alia dicitur enormi*, in qua magna 

intervenir voluneratio, vel magna sanguinis effusio, 

vel magna saltern injuria. Alia mediocri* 7 

qua extrahitur v. g. dens, vel capillorum copia evellitur, 

aut fit sttgillatio carnis, qua sanguinis copia 

effluii, sed absque gravi laesione , vel injuria, 

Denique alia levis, non quidem ita, ut solum includat 

culpam levem , cum signe gravi crimine non 

possit esse excommunicato ; sed tarnen levi*, comparata 

cum praediclis, ut percussio pugni, palms, 

pedis, digiti, etc. absque abscissione membrorum, 

sanguinis multi effusione , avulsione capillorum , & 

similibus. Quod autem respeclu irnius est percussio 

levis, potest esse gravis respeclu alterius-, attenta 

qualitate persona;, loci, etc. Hinc dicunt AA, 

a pescussione levi posse absoivere Episcopos, & 

eorum Vicarios ; a percussione vero enormi, vet 

mediocri, si publica fuerit, solum Papa-m, aut eorum 

Legatos. Si vero fuerit occulta, vel reus sit 

impeditus, ut Romani adeat, ab ea possunt Episcopi 

absoivere, & a publica etiam feminas ex c, 

midiere* de Sent. Exc. 

5j. Quest. 6. Quaenam sunt Excommunicationes 

Papa; reservata; ? R. praeter diclam Clerici, vel 

monachi percussionem reservantur Papa; casus contenti 

in Rulla coenae » Praecipue autem Illa versatur 

circa haereticos, eorumve fautores, & receptores 

; item circa legentes libros haereticorum, eosque 

imprimentes, retinentcs , vel defendentes. Ut 

vero quis hnic excommunicationi subjaceat, requiritur 

i. ut liber sit haeretici. ?.. ut de religione tracie 

t , vel haeresim contineat. 3. ut lecito sit in materia 

notabili . V. diela Tom. i. in appendice de 

librorum prohibitione . Quod attinet ad haereticos, 

non subest hnic censurse nisi haereticus formalis,

5ß Üb. VII. Tran. IL 

& pertinax, qui adherer, sue opinioni, quam no. 

vit esse contrariarti doctrine Ecclesia;. S, Thom. i, 

p. qutest. 52. n. 4- 

58. Hinc excusantur ab Excommunicatione, licet 

non a gravi culpa, errantes circa fiderei ex i. 

gnorantia, quantumvis noxia, & affectata ; item 

dubitans de aliquo fidei articulo, suspendens judicium 

; nisi dubitet de aliquo articulo, quem sciât 

esse ab Ecclesia definitum . Ita Lugo, Salmant, 

Wigant, & alii. Nemo autem subest Excommunication! 

, nisi errorem suum exterius significer, & 

quidem verbo, vel actione moraliter mala, & animo 

earn heresim profitendi; alioquin poterit a 

quolibet Confessano absolvi, sicut & ab excommunicatione 

illi annexa ex alio jure, nempe ex c. 

Christus & c. de sent. Excommun, ubi lata est 

excommunicato contra heréticos universim, sed 

minime reservata. 

39. Prater hasreticos exc.ommunicantur in bulla 

Ccene eorum fautores, qui cum possinr, & debeant 

ex officio, omirtunt eos capere, punire, etc, 

aut si ad id non tenentur, peccant, eos laudando, 

vel adjuvando . Receptores qui hospitio recipiunt, 

vel occultant heteticum , ut heresis pcenas effbgiat. 

Defensores, qui eorum ha;reticorum errores defendunt, 

etsi aliter ipsi sentiant; vel adjuvant, ne a 

judice capiantur, vel puniantur. Probabiliter tarnen 

excusantut ab hac censura parentes, fihi, & fratres 

hereticum recipienres, modo id non faciant ex 

animo heresis fovende. 

40. Excommunicationem insuper Bulle Ccena; 

incurruni, ubi ea sit usu recepta, subripientes inique 

bona Christianotum naufragantium . 2, imponentes 

sine privilegio pedagia, id est tributa personarum, 

sive rerum, aut gabellas : quod non 

comprehendit Principes, & Magistratus supremos, 

qui jus habent imponendi subditis tributa, uti & 

pedagia transeuntibus ad custodiam, & refeflionem 

viarum, pontium, etc. 5. Pirata, inrerficientes, 

aut depredantes Christianos in Statu Ecclesiasti-

Z5 'e ; Censar is in particulari . 079- 

srico . 4- falsificatores Litterarum Apostolicarum 

5. transmitientes arma, vei eorum mareriam ad hostes 

infideles, vel heréticos declaratos. 6. injuste 

impedientes vicluaüa, vel alia necessaria deferri ad 

Sedem Apostolicam, 7. eos, qui injuria affkiunt 

venientes ad Sedem Apostolicam, vel ab ea recedentes, 

vel in Curia commorantes, si fiat usurpata 

aliqua potestate , ac si essent judices. 8. interfkienres, 

mutilantes, etc. Romipetas devotionis causa 

& Rome commorantes, ac recedentes. 9. interficientcs, 

mutilantes, etc. S. R. E. Cardinales-, 

Archiepiscopos, Episcopos , Sedisque Apostolica» 

Sumios, vel Legatos. 10. eos, qui occidunt, vel 

percutiunt, aut bonis spoliant sive per se, sive per 

alios recurrentes ob sua negotia ad. R. Ecclesiam , 

11. appeliantes sub quovis pretextu ad Curias laicales 

in causis Ecclesiasticis, ad impediendas litte- 

•ras Apostólicas. 12. qui auéioritate laica,, vel pretextu 

exemptlonis causas spirituales, vei ipsi annexas 

ad se avpeant a judicibus Ecclesiasticis, vei 

trahunt,. vel trahi facîunt personas Ecclesiasticas ad 

Tribunal Seculare ; vel impedirmi judices Ecclesiasticos 

utt propria jurisdiciione., 15. usurpantes 

jurisdifìionem, & frucìus beneficiorum ; item se 

interpone ores absque jurisdiciione in causis crîminalibus 

contra Ecclesiasricos. i4. Usurpantes jurisdiflionem 

in Terris Ecclesie Romana;. Denique 

incurrunt excommunicationem, & quldem reservatam 

onmes, qui sine facúltate absolvunt ab Excommunicationibus 

Bulle Cœne, ubi ipsa vigeat» 


De Sospensione, de gradarione, 

ac depositione., 

41. ^ì/iiisst. i. Quid est suspensío, & quis suspendí, 

aut suspendere potest? R. 1. suspensio est 

censura, qua Clericus funclìones aliquas Ecclesiasticas 

exercere prohibetur. 2. solus Clericus potest 

suspendí. 5. suspendere possum, qui possum fer= 

re

58o Lib. VII. Traft. II. 

re censuras. time peccat graviter Clericus suspensi! 

s, si exercet afiuin vetitum per suspensionern, 

& irregularitatem incurrit. Excusatur tarnen , si exercet 

ordinem non sacrum , ve! sacrum , sed non 

solemniter, ut cum S.Antonino docet Tournelyus 

contra Suarium,. & Navarrum . Pariter excusatur 

saltern a gtavi culpa, si exercet ob ignorantiam, 

aut metum gravenr, aut in parva materia , ut si 

su'spensus a jurisdiciione, ve! ab ordine actum leveni 

jurisdictionis exerceat, aut benedica: mensam 

; secus si benedicat aquam , vel fruclus juxta 

solémnitates Ecclesia;. Inservire aurem Sacerdoti 

suspenso, nominatim denunciato, & non tolerato, 

mortale est; ubi tarnen scandalum absit. non 

est illicitum, audire A'Hssam Sacerdctis suspensi. 

Holzm. Pa'aus, Sainant. & communis contra alios, 

4s. Qu.est. 2. An incurrat irregularitatem Clericus 

pro tempore, suspensus, si exerccat aduni ; 

a quo suspensus est ? K. cum distinctione ; nam si 

suspensio lata fuit per modum statuti, aut prtccepti 

ob crimen futurum, vel' etiam praeteritum, 

seri habens traclum successivum ; tunc illam transgrecliens, 

incurrit irregularitatem . Id colligitur ex 

c, i. de sent. Excomm. & re judic. in 6. ubi declarants 

fuit irregularis, qui cum ad tempus merit 

suspensus, nihi'o tarnen minus ministravit. Velum 

si suspensio lata sit ab homine per sententiam 

ob meram punitionem ctiminis prasteriti, illam 

transgrediens non evadlt irregularis. Est autern 

ratio, quia talis suspensio non habet rationem 

censura;, sed poena; tantum, cum censura sit 

pcena medicinalis , qua; nequit fetri ob delictum 0mnino 

prateritum . 

43. Incurrit tarnen irregularitatem Episcopus, 

suspensus a pontifìcalibus, qui confirmet, consecret 

calices, alia ve Pontificalia exerceat. Quicquid 

enitn sit de opinione, docente, Episcopati non 

esse novum Ordinem , sed solam extensionem Sacerdotalis 

Ordinis, negari tarnen non potest, tale 

exercitium esse funélionem propriam Ordinis- ita 

ex-

De Censuris in particular!. 581 

exrensi, a qua suspensus est. Suspensas tarnen a 

Pontificalibus, si celebrat in Pontificalibus, non 

er it irregularis , quia Pontificalia non sunt de substantia 

celebrationis; nec debemus judie are aliqt'.em 

irregulärem , nisi inveniatur expressum , inquit 

D. Anton, 3. p. tit. 27. c. 4. 

44- Quest. 5. Qnotuplex est suspensio? R. alia 

fertur ad certum tempus, quo elapso exspirat: alia 

fertur indefinite, manetque, donee per absclutioncm 

tollatur. Rursus, alia'est suspensio ab officio, 

sive id sit ordinis, sive jurisdietionis, alia a 

beneficio, alia ab utroque. Potest autem quis suspendí 

ab officio, vel in totum, vel in partem tanturn, 

& pariter a beneficio. Unde suspensus absolute 

prohibetur ab omni exercitio, rations officii proveniente, 

adeoque nequit celebrare, valide excommunicare, 

&c. Suspensus a jurisdiclione, si non sit toleratus, invalide 

absolvit; secus si sit toleratus, quamvis enim 

illicite, sed non invalide Jurisdictionen! exerccr. Suspensas 

ab officio non intelligitur suspensus a beneficio; 

potestque fruclus ejus pereipere, modo per alium supp'eat, 

qui per se nequit. Censetur autem & a beneficio 

suspensus, si crimen sit enorme, vel per annum contemnat 

suspensionem , ex c. cum bone, de etate . 

45. Qui ex parte vel ab officio, vel a beneficio 

suspenditur, potest exercere funcliones, a quibus 

non est suspensus. Quamvis autem a beneficio suspensus 

, eo ipso intelligatur suspensus _a pereipiendis 

ejus fructibus, non tarnen ab officio sive jurisdietionis, 

sive ordinis, etiam quod illi convenir ra« 

tione benéfica. Unde tenetur, recitare horas Canónicas, 

& cetera onera beneficii praestare . Et quamvis 

fructibus beneficii careat, frui tarnen potest an« 

niversariis stipendiis Missarum, quia non sunt fructus 

beneficii, cum peenae non debeant extendi, 

quandiu in jure non sunt expressae, & ideo potest 

etiam frui juxta multorum sententiam distributionibus 

quotidianis, máxime si sit pauper . Ratio tarnen 

paupertatis non sufficit, ut possit sibi retiñere 

fructus beneficii, si suspensio lata est ob contumaciam 

:

582 Lib. VII. TraB. IL 

dam ; quia non debet Ecclesia subvenire ei, qui 

sponte ejus disciplinam, vilipendi! cum libere pos> 

sit a contumacia recedere. Ita Suar. Tuttianus, a- 

Iii; aliud tarnen est, si suspensio lata sit in pcenatn 

criminis omnino preteriti. V. N. A. 

46. Quid si suspensio feratur in Collegium, vel 

Capituìum, vel Communitatem ? - R. ea non afficit 

singulas personas quoad propria uniuäcujusque officia, 

sed quoad munia, & beneficia totius Communitatis, 

ut cnmD. TL döcentTT. Quodsi eorum aliqui 

exerceant munia, communitati vetìta , ipsi non 

iìunt irreguläres; quia prohibitio ejusmodi potius quam 

censura, est inhabilitas personarum ad talia officia. 

Quod si suspensio fertur in Communitatem , & singulas 

ejus personas, ea non afficit innocentes, cum 

nemo possit excommunicari, aut supendi pro culpa 

aliena. Ita Suar. Navarrus, alii, ex cap. 2. de 

Const. &C. de his, qua fiant. Cum peccata suo! 

auBores tenere debeant, nec poena sit ulterius protrahenda, 

quam deliBum fuerit in excedente refertum. 

Nora : cum Praelatus solo verbo dicit Sacerdoti 

: suspendo te, baec non ram censura habenda 

est, quam simplex prohibitio ; censuta enim licite 

non fertur, nisi scripto ; nec de ilio aliter sendendum 

est, nisi de ipsius mente constet. 

4?. Quast. 4. Quaenam sint juris suspensiones 

Pi. suspensiones juris communis ( nam de particulari 

jure non est hoc loco agendum ) sunt precipue. 

1. in Clericos, recipientes sacros Ordines ab 

alieno, vel a proprio in aliena dicecesi, vel sine 

astate legitima, aut dimissoriis, aut titillo, vel extra 

tempora, aut non servatis interstitiis per saltum, 

vel in censura, vel denique post matrimonium raturn 

; qui omnes ipso jure suspensi sunt ab executione 

suorum ordinum , si cum dolo fecerint; & si 

ordine utantur, evadunt irreguläres. 2. in eos, qui 

excommunicant, suspendunt, aut interdicunt sine 

scriptura , & causae expressione ; qui remanent suspensi 

per annum, nisi sint Praelati reguläres. 5. 

in C'ericos sciente: eiigentes Episccpum, vel Paro» 

chum

De Censuri* in partìculari • 583 

cfmm indignum; hi autem sunt biennio a beneficiis 

suspensi. 4- in ordinantem, & ordinatum simoniace 

; uterque est suspensus ab ordinibus. 5. in parochos, 

jungentes sponsos in aliena parochia absque facúltate 

. 6. in gravantes alienis debitis Ecclesias sibi 

commissas. 7. in occupantes bona Ecclesia;, vel alterius 

loci pii. 8. in sodomitas, simoniacos, duelli 

auclores, vel fautores, in raptores, vel eis auxiliantes. 

9. in publice disputantes circa Conceptionem 

B. M. V. 10. in visitatores, accipientes niunera, 

vel pecuniam, qui si Episcopi sint, suspensi sunt 

ab ingressu Ecclesia; ; si inferiores Episcopo, ab 

oficio, & beneficio, donec resrituant duplurn . 11. 

judex Ecclesiasticus ( sed non Episcopus ) faciens 

injuriam litiganti, contra conscientiani, & justitiam. 

Deifique renuentes absolutionem nolenti manifestare 

complicem subjacent suspensioni ferendas 

sententia; ex bulla Bened. XIV. Ubi primum. 

Piaster juris suspensiones, sunt alia; ab homine, 

qua; si sint majores, ab omni officio, & beneficio, 

feiri nequeunt nisi ob culpam mortalem; alias 

poma non esset proponionata culpa;. Potest 

tamen ob culpam venialem imponi suspensio ex parte, 

v. g. ab officio tantum, vel a beneficio ad breve 

tempus; imo ad diem, vel hebdomadam potest 

quis ab homine suspendí ob veniale tantum. S«ai„ 

Layman, & communis DD, 

48. Quest. 5. Quis potest absolvere a suspensione 

? II. habens auctoiiratem Episcopalem potest 

absolvere a suspensione non «servata, & Episcopus 

a quocumque juris suspensione, sedi Apostolica; 

specialiter non reservata, imo & ab ista, si sit 

ex delicio occulto, & non deduclo ad forum contentiosum. 

Regulares ex privilegio possunt absolvere 

in foro coscientia; ab omni suspensione. Cum 

vero suspensio fertur in Communitatem, is tantum 

ab ilia potest absolvere, qui in earn jurisdiclionem 

habet in foro conteniioso. Denique : sine 

ulla absolutione tollitui suspensio, imposita ad 

tempus, vel sub conditione ; v. g. donee, vel nisi

534 Lib. VII. Traft,. II. 

rsstituas, transatto termino, & impleta conditions 

4cj. Quest. 6. Quid est degradatio ? R, ea proprie 

censura non est. sed privano executionis ofricjorum, 

& beneficiorum, ,'absoluta, & ex loto, 

sine irla spe restitutionis, fatta cum certis soiemnitatibus, 

& privatione privilegi! Clericali* tum 

fori, tum Ganonis, P-'r quam reus tradittir potestà» 

Speculari. Degradatus licet privetur privilegiis 

Ordinis, sed non potest ipso Ordine privari, 

cum sit indelebili* -, unde tenetur ad votum castitatis, 

si fuir in Sacris ; & invalide matrimonium 

contraherct, atque valide consecraret hosfiam : tenetur 

quoque ad floras Canonicas, nisi forte justa 

de causa impediatur . 

5o. Quasi. 7. Quid est depositio, & a quo fieri 

potest? R. 1. Differì a degradations, quia depositio 

fit verbo tantum, & sine solemnitatibus, 

relitto privilegio Ganonis , & fori. R. 2. solus Episcopus 

degradare potest, deponere autem possunt 

Episcopi loco ejus Vicarii . Id autem beri 

nequit, nisi in casibus a jure expressis, & delitìis. 

cnormibus. Cum degradato solus Papa dispensare 

potest ; sed cum deposito etiam Episcopus, si crimen 

sit levius adulterio. 

• C A P U T IV. 

De Interdi fto, 

01. "xfuesi, i. Quid, & qnoìuplex est interdittum? 

R. 1. est censura Ecclesiastica, per quam 

homo privatur usu Divinornm Ofticiorum, Sacrameutorum 

aliquorum, & Ecclesiastica: sépulture, 

secundum se ipsa. Qua; ultima verba adduntur ad 

distinguendum interdiflurn ab Excommunicàtione, 

qua; privât his bonis, sed solum quatenus sunt 

communicatio cum fidelibus : suspensio vero proprie 

non usum. prohibet, sed impedir esercitimi! 

Ecclesiastica; potestatis. R. 2. dividitur in locale, 

& in personale, & mixtum : locale est, per quod 

pro-

De Censurts in partìcu Uri . 585 

prohibetur omnibus participado Sacrorum Officiorum, 

sed in certo loco tantum : personale vetat Officia sacra 

certis tantum personis in quocumque loco. Mixtum 

est, quod prohibet celebrationem in tali loco, 

& talibus personis. Potest quoque esse interdictum 

generale, quo locus generalis, v. g. Collegium, Civitas, 

&c. iuterdicitur ; & particulate , quo locus , 

aut persons particulares sunt interdicta: . 

52. Itaque interdicta Civitate, interdicuntur etiam 

suburbia ; & interdicta parochia, etiam sacellum, 

& ccemeteria contigua, quia accessorium sequitur 

principale . Ita ex c. si licitas de Sent. Exc* 

in 6. ubi etiam legitur, interdicta generatim Civitate 

pariter interdici Ecclesias Regularium ; & 

hoc interdictum generale servandum esse turn a 

Clericis, tum a Regularibus, arque etiam ab Episcopo 

, qui illud tulit. Verum interdicto populo, 

non interdicuntur ii, qui non sunr pars populi, 

ut studiosi, peregrini, Clerici, &c. E converso Clero 

interdicto, non interdicuntur laici ex c. si sent. 

nec "Regulares, nisi Beneficium , vel officium in ilio 

populo habeant ; pariter nec Clerici, privilegia 

furi non gaudentes, uti nec alii, qui non haben, 

tes beneficium, nec officium, unum cum Clero 

corpus non constituunt. 

55. Notandum est autem, eximi ab interdicto 

personali generali i. Episcopos, qui & a generali 

suspensione eximuntur. 2. infantes, & amentes, 

doli incapaces, qui tarnen privantur Ecclesiastica 

sepultura. 5. innocentes, statini ас alibi domicilium 

collocant. 4 exterosetiamsi per multum tempus 

inter cives habitent. Ñotandum est autem, magnum 

esse discrimen , cum dicitur Civitas N. interdicitur; 

vel Cices N. interdicuntur ; nam cum interdictum 

cadit supra Civitatem, licet civibus, aut incolis, 

qui causam interdicto non dederant, alio ire, & 

ibi Divinis interesse . Quod eis non licet, si cives 

interdicántur ; nisi desinant ibi cives esse, nec causam 

dederint interdicto . 

54. Quast. 2. Quinam sunt efFectus interdicci' 

Lig. Camp. Tom. Il, R R.

586 Lib. VII. Trail. II. 

Pi. sunt i. prohibido Divinorum Officiorum . 2. Sacramentorum 

, excepto baptismo , confirmatione, & 

pcenitentia. 5. sepultura; sacra;. IV. peccatum mortale, 

quod committitur a violantibus interdicluni. 

Item irregularitas, qua; incurritur a C'ericis, a excommunicatio 

a Religiosis. Circa qua: scienda sunt 

sequential i. non prohiben officium B. M. vel Defunctorum 

, si dicantur privatim , & in loco ad ea 

non deputato. Proh'bcri quidem sacris interesse etiam 

interdictas ob alienara culpam; Clericis tamen, 

& Religiosis non interdiflis licet clausis januis, sine 

campanaram sonitu , officia Divina celebrare ex 

c. alma mater de Sent. Exc. in 6. Permittitur tamen 

in festis NatalisDomini, Pascha;, Pentecostés, 

Assumptions fì, M. & per Oclavam Corporis Chriti, 

ut Divina Officia cantentur solemniter, admissis 

etiam interdicTis, qui & tenentur his diebus audire 

Missam, dummodo, qui causam interdicto dederunt, 

altari non appropinquent, nec veniant ad 

offertorium, vel communionem. Regulares autem 

possunt admirtere ad Divina Officia fámulos, Procurators, 

& Operarios sitos, item eos, qui Terni' 

Ordinis dicunmr, modo non sint speciatim interdiéli, 

nec causam dederint interdicto. 

55. Secundo per prohibitionem Sacramentorum 

non prohibetur ex e. alma Mater administrado baptismi, 

etiam solemnis, atque a ministro generatim 

interdicto ; ;non autem id licet speciatim interdicto 

. Idem dico de Sacramente Poenit. & Confirm., 

qua; omnibus permittuntur, iis exceptis, qui 

causam dederint interdicto, etiam auxilio, vel favore 

, & exceptis speciatim, & nominatim interdiélis, 

nisi prius praestent satisfactionem debitam, si 

possint, aut si non possint, cautionem saltern jura 

tarn . Eucharistia vero potest dari morimris ; & 

deferri cum lumine, & campana, sed non ita Sacramentum 

Exnema: Uncìionis, quod tamen Reli- ' 

giosis communitcr permittitur tempore interdicli.. 

Est autem valde probabile contra Suarium , & a- 

Uos, etiam co tempore posse contraili rnatrimcnium,

De Censuri* in particutari. 087 

qtiod ab ipsís contrahentibus quoad substantìam admin 

istratur. 

56. Nota deinde: interdictum, edam ex injusta 

sententia latum , si secundum allegata justa sit sentenza 

servandum esse in foro externo; cessante 

autem scandalo, possunt audiri sacra, & recipi Sacramenta 

. Religiosi tamen , quando interdictum 

sèrvatur ab Ecclesia Cathedrali, vel matrice, tenentur 

illud servare, etiam si illud sit nullum ex 

quocumque capite. Clement. 1. de Sent. Exc. 

57. Quod attinet ad sepulturam Ecclesiasticam , illa 

prohibentur interdirti, etiam infantes, èkamenres. 

Excipe Clericos, qui si nominatim interdicci non. 

sunt, possunt sepeliri in Ecclesia, etiam turn Missa. 

sed sine pompa; in Ecclesia autem specialiter interdiña 

possunt quidem sepeliri, sed sine Missa. Laici 

autem, qui tempore interdicta sepulti sunt in Ecclesia, 

exhuman debent, & cessante interdicto, in loco sacro 

reponi. Violantes interdictum peccant mortaliter, 

nisi excuset parvitas materia;; Clerici veroexercentes 

Grdincm Sacrum incurrunt pmerea irregularitatem. 

si sint specialiter interdicti, vel in loco speciatim interdicto, 

vel in loco generatimi interdicto, januis apertis, 

& cum solemnitate. Quod si ad Ordines, 

vel ad alia Officia Divina laicos admittant, interdicuntut 

ipso fatto ab ingressu Ecclesia;, religiosi 

autem insuper exeommunicantur ipso faclo. Laici 

vero peccant graviter, si contra interdictum personale 

recipiant Sacramenta, si vero nominatim interdirti 

non sunt, violano interdicti localis, audiendo 

Divina Officia, erit solum veniale. 

58. Quasi. 5. Quis potest interdictum ferre; & 

an ad illud incurrendum requiratur gravis culpa? 

E. 1. interdicere possunt iidem, qui excomnrunicare, 

& suspendere; nec ad id Episcopi indigent consensu 

Capituli, quicquid olim in usu fuerit. Prae'ati 

quoque Regulares possunt interdicere suos subditos 

, sed non Ecclesias suas. E. a. interdictum 

personale nequit imponi pro culpa aliena, neque 

pro culpa levi, nisi ad breve lempus, & in ordine-

358 Lik VII. 'Traci. IL 

ne ad aliquem particularem effettuai . Interdielum 

autem locale, vel generale in Communitatem , requirit 

peccatimi valde grave cum contumacia, commissum 

a capite, vel pricipuis membris, etiam si 

reliqui culpa vacent. 

5g. Quast. 4. Quis possit tollere interdielum , 

& ab ilio absolvere ? R. !. inrerdicla generalia, lata 

ab nomine non possunt auferri, nisi ab eo, qui 

ailit. Generalia autem , a jure lata, nec reservaìa 

possunt rolli ab Episcopo, vel ab co, qui jurisdictionem 

habet in Communitatem; non tamen 

a Regularibus privilegiatis, quia locus, & Comrnunitas 

foro pcenitentiae non subjacent. R. 2. ab 

interdiclo juris personali, non reservato potest absolviere 

quivis Sacerdos approbatus. Per Privilegium 

autem absolvendi a censuris non intelligitur 

potestas tpllendi interdielum locale. aut personale 

Communitatis. 

60. Quast. 5. Quid est cessarlo, a divinis? R. est 

ordinario, Clericis facta, ut abstineant ab Ofriciis 

Divinis, & ab Ecclesiastica sepultura. Fitque in 

Signum meeroris, vel ad reparandam gravem aliquam 

injuriam, Deo factum . Habet ecsdem fere effèctus, 

quos interdielum, sed non est censura , & iroponirur 

ab eisdem, a quibus censura, eosdemque obligat 

in loco, ubi imponitur. Sacramenta autem, ubi 

necessitas postulat, administrari possunt ea fere 

Tallone, qua dictum est de tempore interdicci., 

CAPUT V. 

De irre gularit ate in genere. 

61. (^)uast. 1. Quid, & quotuples sit irregolarità 

s ? R. est impedimentum Canonicum, impediens 

susceptionem Sacrorum Ordinum , & usum eorum. 

Aliqui voluerunt, earn esse quoque censuranti, cum 

habeat rationem pcena: Ecclesiastica; ; sed communiter 

negatur, esse censuram, sed solum Canonicum 

impedimentum , ut habetur in c, guarenti de 

ver-

De Censuri* in particulari. 58'g 

verborum signif. & sœpe contrahitur sine peccato: 

semper autem a jure est, nunquam ab hornine. 

Duplex autern est ; altera scilicet ex defechi, a'rera 

ex delicto ; utraque autem potest esse vel totalis, 

privans omni ordine suscipiendö, & snsceptl exercitio, 

v. g. homicidium , & bigamia ; vel partialis, 

qua; tantum privat aliquo ministerio Ordiuis, vel 

solo ascensu ad Superiorem. Sic Sacerdos carens 

oculis, vel palma inhabilis est adMissam, non tarnen 

ad confessiones audiendas ; & Diaconus sinistro 

carens oculo, inhabilis est ad Sacerdotium, in 

suo tarnen ordine ministrare potest. 

62, Quast. 2. Quinam sunt effeclus irregularitatis? 

Très omnino numerantur. 1. inhabilitare ad 

ordines. 2. impedire exercitium ordinum susceptorum. 

5. invalidare collatîonem beneficir. Quod ad 

primum attinet, graviter peccat is, qui in irregularitate 

suscipit, vel exercet ordines, licet ordines 

ita collati sint validi. Peccat etiam graviter, ita 

suscipiens primant tonsuram, & Episcopus il lain 

conferens , ut docet Suarez cum communi DD, 

Sed irregularifas nullo modo privat its acìionibus, 

qua; non requirunt exercitium ordinis , & quas 

etiam laici exercere possunt, puta recipere Sacramenta, 

officia canere, sicut & conferre beneficia 

, quia hoc spectat ad usura, jurisdiclionis, non 

Ordinis ; item matrimonio assistere, vel facultatem 

assistendi alteri prasbere, dispensare in votis, 

&c. 

65. Quod attlnet ad "exercitium Ordinis, isfud 

irregulari prohibetur in c. fin. de temp. Ord. Linde 

Sacerdos irregularis approbatus etsi valide, sed 

illicite absolvit. Prohiberur etiam a Trid. Sess. 22. 

c. 7. ut nullo tempore ( irregularis ) ad Sacro* ordines 

promoveri possit, nec Uli aliqua Beneficia 

Ecclesiastica conferri liceat. Et idem colligitu.r ex 

c. de Cler. non ordin. & ex aliis locis Canonici 

juris. Hinc si irregularitas sit totalis, communier 

DD. sententia affirmât, collationem facLam irregulär! 

beneficii, requirentis exercitium ordinis, esse 

IN-

ogo Lib. VII. Traft. II. 

invalidami ipso jure ; nam cum beneficium detur 

propter officium, is, qui ad officia sit inhabilis, 

inhabilis erit quoque ad Beneficia. Suarez, Tourneiy, 

Cabassutius, alii. Sed non desunt, qurtalem 

collationem velint non esse irritam , sed irritandam, 

eo quod in jure expressum non habeatur, irregulärem 

esse incapacem Beneficii. ItaEIbel, Layman, 

Salmant. aliique.. 

64. Prefetto si collatio fatta sit ante i'rregularitatem, 

is, qui postea evadit irregularis, non tenetur 

dimittere Beneficium,. sed. tenetur petere dispensationem 

; verum si ea proveniat ex. delicTfo,, poterit a 

judice privari : sed. non si ex infirmifate .• Si collario 

fatta sit ei,, qui jam est irregularis, sed ex 

parte tantum, collatio valida est, & illicita ; idemque 

dico,, etiamsi. beneficium sit simplex, nec habeat 

sibi injunttum officium, vel exercitium Ordinis 

sacri,, sed tantum onus recitandi. horas, aut 

quidpiam aliud, quod & laici exercere possint.. 

55. Quast. 5„ An in dubio irregularitas incurratur 

? 11. I., nisi jure expressa habeatur, nulla incurritur 

irregularitas, ut constat ex c. is. qui ds 

seat. Exc.AJndt qui dubitat,, an sit irregularis, 

prudentem adhibere debet diligentiam,. ut inquirat 

veritatem;. quod si, ea adhibita, nihil inveniat, potest 

se gerere ut immunem ab. irregularitate, quum 

pro eo stet possessio innocenrise.. Exeipe dubitantern 

de homicidio a se patrato; is enim est irregularis 

ex c. ad audientìam de bornie Ree solum in 

foro externo,. ut aliqui volunt, sed etiam in interno, 

ut communis fert DD. sententia, & coìiigitur 

ex ratione in eodem дехщ aliata, quse utrumque 

forum comprehendir.. Sed notant Elbe!, Pikier, & 

alii, id intelligi, cum. aliquis est certus de homicidio 

, & solum dubitat, an ipse attiene sua. fuerit 

causa illius ; nam si dubitet, an re vera secutum 

sit homicidium, non censetur irregularis.. Talis est 

Medicus, qui venam aperuit pregnanti, ut abortus 

sequeretur, & postea dubitat de effetti! secuto : verum 

si remedia adhibka, v. g. ad procurandum a1

De Censuri* in particulari. 5()I 

tum sint ex se ita efficacia, ut comrauniter obtineant 

(flèflum , esset irregularis, quia tunc prassumptio 

stat pro abortu .. 

66. R. 2. in dubio fatti de aliis deliftis praeter 

homicidium, multi putant incurri irreguiaritatem', 

& ita sentiunt Tournelyus, Concina, & alii ex c, 

nudientiam , ubi elicit : dum in dubiis semitam debeamus 

eligere tutiorem , &c. Communis tarnen , 

& verior sententia negat ; quia odia sunt restringendo 

, & nemo in dubio est damandus ex reg. ju» 

ris favorabiliores ; nec ab ea regula est recedendoli, 

nisi contrarium in jure exprimatur; solum 

autem id expresse constat de homicidio. Atque in 

materia juris non valet argumentum a simili deduttum, 

nec pcena extendenda est ultra casus in jure 

expressos. 

67. Quast. 4. Quid requiritur ad irreguiaritatem 

ex delitto ? R. requiritur attio externa, & consimili) 

ata , qua; sit peccatum mortale ex c. 5. de pasnis 

in 6., ubi dicitur, poena gravissima non esse 

infligenda pro culpa levi, Irregularis autem inter 

pcenas gravissimas numeratur, St prteceptum sub ea 

obligans certe obligat sub mortali. Debet etiam esse 

exterior, & quidem in suo genere perfetta, ut 

de alii censuris dictum est. Quod si in aliqua bulla, 

aut Canone sit mentio de irregularitate mentali, 

ibi sermo est de irregularitate ob crimen externum 

quidem, sed omnino occultum. Quamvis enimaliqui 

TT. negent irregu'aritatcm cadere supra crimen 

occultum, nisi sit homicidium, verior tarnen sententia 

universum affirmat, & constare videtur ex Trid. 

Aw. 24. ubi facultas datur Episcopis absolvendi ab 

irregularitatibtis, & censuris occultisi quo nomine 

exprimit hairesim, homicidium, & alia crimina, qua; 

licet occulta, modo sint externa , : subjacent potèstati, 

& reservarioni Ecclesia;. 

58. Requiritur etiam ad incurrendam irreguiaritatem 

notitia legis Ecclesia; prohibentis. Ita contra 

Suarium , & Azorium sentiunt communiter TT. 

cum S, Antonino 3. p. tit. 24. c. 33. ,Et probatur 

ex

S92 Lib. VII. Tra®. II. 

ex e. proposuisti d. 82. ubi Innoc. I. decrevìt, Ciericos 

quosdam inconrinentes non esse deponendos juxta 

Constitutionem Siricii Papae, eo quod earn ignoraverint. 

Ratio est; quia lex Ecclesiastica pcenam imponens 

super crimine a lege Divina verito, novum jus 

condit; qui autem peccat contra legem Divinam, ignorans 

sine culpa legem Ecclesia:, peccat quidem contra 

àllam, non vero contra istam ; unde licet incurratpceenam 

Divinas legis, sed non pcenam legis fiumana:. Excipe 

homicidium, quod ideo sub poena irregularitaìis 

prohibetur, quia est actio lenitati contraria, 

quaeque valde dedecet altaris ministrum, adeoque non 

decet, ut homicìda, etiam inscius poenae sacris 0peretur. 

An autem in aliis delictis non solum requiratur 

scientia legis Ecclesia», sed etiam notitia irlegularitatis, 

non convenit inter DD. 

69. Quest. 5. Quomodo tollitur irregularitas ? R. 

sa non aufettur per absolütionem, sed per dispensationem 

hac, vel simili forma : Dispenso tecum 

in irregularitate, quam contraxisti ob banc, vel 

Ulani causam. Éxtenditur autem dispensario ad 

omnes irregularitates, quas il le vult, & potest dispensare 

. Haec autem potestas non convenit _ cuicumque 

confessano, sed et, qui spedate Privilegium 

habeat dispensando Solus Papa dispensare 

potest in irregularitate, qua: oritur ex defeclu ; in 

ea vero, quae provenit ex delicto possum quoque 

Episcopi dispensare ex jure Tridentini, sed non in 

homicidio, quod quis dirette, & per se voluit; 

neque in aliis delictis ad forum contentiosum deductis. 

Praelati reguläres ex privilegio S. Pii V. dispensare 

possunt cum suis suhditis in omni irregularitate 

occulta , etiam homicidio . Hinc admittentes 

aliquem ad Professionem censentur cum eo dispensare, 

& per professionem aufertur omnis irregularitas 

quoad Ordines , sed non quoad praelaturas 

ex c. de filiis presbyt. circa quas tarnen dispensare 

possunt Praelati, saltern in Comitiis Generalibus, 

vel Provincialibus. 

70, Quod attinet ad exteros, docent multi cum 

Sua-

De Censuri* in particolari. 095 

Suario, posse Confessarios Reguläres ex privilegio 

Sixti IV. dispensare in omni genere irregularitatum, 

in quo possunr Episcopi ; sed videndum, an & 

quomodo sir in usu Privilegium hujusmodi Minimis 

concessum, & a Julio II. confirmatum. 

C A P U T VI. 

De irregularitatibus ex deliBo . 

71. (Cutest, i. Quamam sunt delicta, quibus irregularitas 

est afrixa ? R. sequentia : 1. iteratio baptismi. 

2. violatio censura;. 5. exercitium Ordinis 

Sacïi ab eo, qui non est ordinatus. 4- mala susceptio 

Sacri Ordinis. 5. Crimina infamia, & notoria 

. 6. homicidium, & mutilatio injusta. De singulis 

aliqua sunt scitu digna . Ac primo quoad iterationem 

baptismi non solum est irregularis, qui 

scienter rebaptizat, sed is etiam, qui denuo bapri- 

, zatur. Primum colligitur ex c. Ex litterarum, 2. 

autem expressum est in c. 4- confirmand'um dist, 

5o. Si tarnen iteratio baptismi sit occulta, vel ex 

metu sub conditione, vel sine intentione, nulla 

incurritur irregulariras, ut docet Turnelius cum Suario 

. Est tarnen irregularis, qui absque necessitate 

baptizatur ad hametico declarato ex c. vent urn est: 

pariter is, qui differt baptizari usque ad mortis periculum, 

ex c. Si quis d. 5j. 

72. Ex capite violationis censura; subjacetirregu- 

Iaritati, qui censura innodatus actum aliquem Ordinis 

solemniter exercet, nisi excuset ignorantia invincibili?., 

aut censura, qua ille est irretitus, sit tantum minor 

Excommunicato, ex c. si célébrât, de Cler. aut 

actus, quern exercer, sit solum Ordinum minorum, 

ctiam solemniter. Excusantur etiam qui sine solemnitate 

officia majorum Ordinum exequuntur, aut 

jurisdictionis exercent, & non Ordinis. 

75. Ex tertio capite incurrit irregularitatem Clericus, 

ministrans solemniter, scienter ramen, in 

Ordine sacro, quo caret. An autem id laicps com- 

R 2 pre- '

5g4 Lib. VII. Tract. II. 

prehendat, dixitnus ubi de baptismo. Sacerdos autem. 

simplex excipiendo Canfessiones non incurrit irregularitatem 

quantum vis gra viter peccet; cum revera exerceat 

actum Ordinis, quem habet, licet careat jurisdicTione. 

Notandum est autem, eum, qui ligatus est duplici 

censura, & exercet aclum Ordinis Sacri, idexprimere 

debere in petitione dispensationis; quam vis 

enim non incurrat duplicem irregularitatem. incurrit 

tarnen unam, qua; cum duplici comparatur . 

74. Quartum caput irregularitatis est indigna susceptio 

sacrorum Ordinarci , scilicet dun: quis non 

examinatus, non admissus, vel alio sui loco ad examen 

intruso, per dolum sese ingerir inter otdinandos. 

Constat ex tit. de eo qui furt. 1. Pariter fit 

irregularis, qui post matrionium, etiam non consummatum 

sacris Ordinibus initiatur, renuente uxore, 

ut constat ex Extrav. antiquo de voto. Qui 

autem per saltum suscipit Ordines Sacros, potius 

suspensionem incurrit, quam irregularitatem, sed 

ab ea suspensione solus Pontiféx dispensare potest, 

si crimen sit publicum ; si autem sit occultum, potest 

etiam Episccpus, sicut & Reguläres cum suis 

subditis, imo & cum exteris non minus quam in 

aliis irregularitatibus, ubi. vigeat Privilegium . 

75- Quast. 2.. Quaenam sunt gravia , & notoria 

crimina, quae irregularitatem inducunt? R. ea, qua; 

A jure ipso secum ferunt annexam infamiam, ut 

adulterium, raptus,, incestus, perjurium in judicio 

ex c. infames6. q. i. Requiritur autem, ut crimen 

sit notum vel juris fama, vel facli. Infamia/«ris 

habetur per confessionem rei in judicio, vel per 

sententiam judicis, sin minus damnantem,, saltern 

delictum declarantem .. Fa Hi autem infamia per factum 

publicum, & notum majori parri urbis, oppidi, 

vicinia;, vel communitatis. Crimen vero ut 

sit infame, debet esse ex eorum numero, quae dicuntur 

qualificata, vel saltern debet esse continuarum 

, ut adulterium. Potest autem quis incurrere 

irregularitatem ob delictum alienum, ut fiüi eorum, 

qui damnati sunt ob delictum lassa; Majestatis; filii 

na-

Te Censuri* in particular!, 5cß 

nati ex meretrice, fiüi haereticorum ( licet de his, 

ut & de illegitimis neget Viva cum alii ) qui mortui 

sint in h£resi ; sed ad irregularitatem horum 

omnium requiritur, ut nati sint post delictum . 

76. Hose tamen infamia, & irregularitas si sit 

facti, tollitur absque dispensatione per solam criminis 

emendationem constantem , & sinceram ; secus 

si sit juris, quam vis earn quoque, perindeac facti, 

folli per baptismum, non sit improbabile. 

Porro Episcopus nequit dispensate, ut infamis faciò 

ad Sacros Ordines ascendat ; potest tamen, ut 

in susceptis ministret, si crimina sint minota adultetio, 

& reus egerit pcenitentiam. Quod si infamia 

sit per sententiam judicis, potest ab ilio rolli 

irregularitas per aiiam sententiam, qua reo fama 

restituatur. Irregularitatem vero ob crimen parentum, 

vel ob officium infame, tolli per ingressurn 

in Religionem , docent Salmanticenses. 

77. Quiest. 5. Quid de irregularitate ex homicidiò 

injusto, vel mutilatione? R. hsec oritur ab homicidiò 

injusto, quod sit voluntarium vel in se, vel in causa 

proxime cum ilio conjuneta, & comprehendit eos, qui 

ad ipsum injuste concurrunr,. consulendo, mandando, 

ecc. Idem dicimus de murilatione voluntaria , per 

quam membrum aliquod pnecipuum a corpore abseinditur, 

v. g. pes, manus, oculus, auris, &c. ut habetur 

in Clem. un. de bornie. Et hoc verum est, etiam 

si quis se ipsum mutilet, ut qui se ipsum castraret, 

c. si qui* abscìderit ; & qui se .ipsum per 

culpam graviter deformaret, aut digitum, vel partem 

digiti sibi abscinderet, ex c. qui partem d. 55. Non 

ira vero res esset, si alter abscinderet tibi digitum. 

Qua; omnia locum habent, etiamsi mutilano, veli 

homicidium sit fortuitum, modo sit voluntarium 

saltern in causa, praeviso efteclu, & negletta debita 

diligentia ad illuni impediendum . 

78. Hinc circa homicidium notandà suntseqnentia. 

1. irregularitatem incurrunt omnes, qui propria 

actione hominem occidunt: & quidem etiamsi homi-

5gG Lib. VII. Tract. IL 

micida ante mortem facìi pceniteat, ut cum Sua» 

rio docet communis sententia contra paucos ; nam 

qui causam ponit physicam mortis,' v. g. lethale 

vulnus, aut venenum , etiamsi earn retraftet, non 

impedir quominus causa pergat in mortem infiuere. 

Idem dicit Suarius de eo, qui mandavit, si 

revocano mandati forte non pervenir ad occisorem. 

2. non incurrit irregularitatem qui lethaliter 

alium vulnera vit, si mors non sequitur; ea enim 

a jure attribuirur occidenti, non vero conanti tantum 

occisionem . 3. neque est irregularis, qui primus 

lethaliter aliquem vulnerava:, quem ahi postea 

accedentes necarunt; si nempe primum vulnus tale 

non fuit, ut mortem causaverit, vel acceleraverit; 

secus si illud in mortem quodammodo influxerit. 

79. Quarto: irregularitatem incurrunt omnes homicidium 

mandantes, vel consulentes ex e..si quis, 

dist. 5o. Excusantur tamen, si mors non seqùatur, 

aut constet mortem ex alia causa ortam fuisse. 

Cum vero dubitatur , an mandatum , vel consilium 

fuerit causa homicidii, an non; juxta multos ille, 

qui mandatum, vel consilium dedit, censendus est 

irregularis ; atque hzc est communior, & verior 

sententia, quia possidet mandatum, vel consilium, 

donee constet oppositum, atque ideo in foro externo 

prœsumitur , & damnatur tanquam irregularis. 

Sed non est improbabilis opinio excusans eum in 

foro interno; quia jure loquuntur de eo, qui certe 

sit causa homicidii, sive aftione, sive mandato, sive 

Consilio. 5. fiunr irregulares omnes, qui spunte 

sua cooperantur ad homicidium, vel ut illud ceierius, 

audaflus, vel securius fiat, sive adjuvent 

verbis , sive consiliis , _ sive armis, vel etiam praesentia. 

Non tamen sunt irregulares homicidium ab a- 

3is patratum ratihabentes ; quamvis enim ratihabitio 

comparetur mandato quoad culpam , sed non quoad 

pcenam, nisi in jure sir expressum . 

80. Denique^ qui potest impedire homicidium, 

& tamen non impedit, cum ad id excharitate obligetur, 

non est irregularis, ut fatentur omnes, 

Quoc!

De Censuris in par tieni ari. 3c¡j 

Quod si ad id ex justitia teneatur, utmedicus, advocaros, 

pater, tutor, dominus adhuc excusatur a Roncaglia, 

& aliis . Veruntamen cum dicunt irregulärem 

Toletus, Suarius, & Navarrus, cum ipse vere dici 

possit homicida, utpote moraliter inferens alii mortem 

. Nec plura de homicidio voluntario : de fortuito 

vero, seu causali pauca subjungimus. 

51. Ac primo incurritur irregularis ab eo, qui 

periculum mortis pravidet ex aliqua sua actione , & 

tarnen negligit cavere cum possit, & debeat. Patet 

ex Clem, si furiosus de bom. Hinc ebrius , qui 

praividet ex ebrietate sua fieri facile posse, ut aiterum 

occidat, fit irregularis, si re vera occidit. Sed 

non ita, si absque gravi culpa negligat .impedire 

mortis alterius periculum, cum ad incurrendam irregularitatem'ex 

delicio requiratur gravis culpa, ut 

est communis sententia DD. 

52. Idem fere de mutilatione intelligendum , ut 

dictum est de homicidio voluntario, cum quo in 

jure comparatur c. 4- de rapt. & c. uh. de homicidio. 

Itaque ut eo capite quis evadat irregularis, 

necesse est, ut injuste membrum abscindat, quod 

in corpore proprium officium gerat aliis distinetum, 

Unde non est irregularis, qui dentés, capillos, &c. 

abscindit, & juxta inultos ñeque is qui digitum alterius 

resecat; secus si proprium. In hac aut irregularitate 

contracta propter mutilatione dispensare 

possunt Episcopi ex facúltate Trid. a quo solum 

excipitur irregulariras ob homicidium voluntarium . 

S5. Quast. 4- Quinam excusantur ab irregularitate 

in homicidio fortuito? R. 1. non sunt irregulares 

, qui asgroto assistimi, eique bona fide dant 

cibum, vel potum prabent, vel loco movent, licet 

inde forte mors celerins sequatur, nisi interveniat 

culpa lata. Ita etiam non fit irregularis Sácenlos 

, jubens fieri abscissionem membri prœscriptam 

a Medico, modo ipse non exequatur. 2. non 

est irregularis, qui procurât abortum foetus non 

animati, secus si animaras sit, ex c. majores 52. 

q, 2. Neque est irregularis, qui dat operam rei Ii-

598 Lib. VII. Tract. II. 

cita:, & debttam adbibet diligentiam, ne mors srquatur, 

etiamsi forte accidat ; contra si omittat 

prudentem diligentiam. Dans autem operam rei 

illicitae , quomodolibet periculosae,, incurrit irregularitatem 

ex qua vis culpa, etiam levi, si mots oriatur, 

secundum multorum opinionem; alii autem 

probabilius requirunt opus ita periculosum, ut ex 

eo mors sequatur frequenter, & praeterea debita omittatur 

diligenria, ne mors oriatur. Hinc non 

est irregularis Magister, vel parens ptrerum moderate 

verberans, etsi casti moritur ; nisi si graviter 

excedat ex e. presbyt. de bornie. Neque is, qui e-, 

quitando in equo feroci aiium occidit ; neque is, 

qui fetam , vel canem ferocem alit, Stcustodit, si 

forte ruptis repagulis aliquem interficiat, nisiexejus 

incuria id accidat.. 

84. Non est irregularis Medicus boria fide pra:bens 

segroto pharmacum dans illi mortem sine ulla 

ipsius culpa, saltern gravi, modo sit peritus, 

etiamsi sit Cleticus, vel Monachus, & modo Clericus 

nulla utatur incisione, vel adustione,. quae, illi 

prehibetur sub poena irregularitatis, sreut & monachis. 

Denique non est irregularis, qui ad sui 

defensionem alium occidit, vel • mutilar, servato 

modetamine inculpatae tutela; ex c. significasti 18, 

Textus autem Tridentini, qui in contrarium afferri 

solet, est intelligendus de eo , qui in sui defensione 

non utitur moderamine ex deci. S. Cong, 

1. Oft. 1688. Alios casus circa fortuitum homicidium 

vide apud auftorem ., 


De irregularitatibus ex defetltt. 

85.. \fn

De Censuri* in particular!. 599 

manenti, fundata, ut ait Suarius, in lesione or* 

ganorum , vel humorum, quia isti facile in eundem 

morbum relabuntur; hinc statuitur in c. maritum 

2. dist. 35. non ordinandum.... qui in fu* 

ri am aliquando insaniva. Verum amentia orta 

ex vi febris, vulneris, ira;, aut arteritis passionis 

transeuntis non impedit ordinationern. Quod si amentia 

ordinato supetveniat, non potest in ordine 

suscepro ministrare, quandiu ea duret, vel ejus 

periculum judicio Episcopi, vel Frodati. Quod 

dictum est de amentibus, intelleclum volumus de 

epilepticis, seti tunaticis,3 & dcemoniacis, ut patet 

ex tota dist. 53. & praesertim ex c. Communiter . 

86. Sunt etiam itregulares illiterati, qui non sunt 

praditi docìrina necessaria tam ad ordines suscipiendos, 

quam ad exercendos, ut constat ex c. illiteratus 

dist. 58.& ex Tricf. Sess. 25. c. 4- Tales autem censentur, 

qui ita ignorant Iatinam linguam, ut nesciant prestare 

ea, qua; pertinent ad ordinis exetcitium. Sunt 

quoque irreguläres neophyti, seu recenter ad fidem 

conversi; possunt autem ab Episcopo ordinari post 

decennium, ut Toletus ait, imoantea, si judicet illos 

bene in moribus profecisse. De cetero irreguläres ex 

defeffu anima; non sunt capacesdispensationis, cum 

tales ex Divino iure sint inhabiles; quandiu autem 

dubia sit irregularitas, dispensari potest ab Episcopis; 

cessante vero causa irregularitatis, v. g. amentia 

, judicio Medici poterunt Episcopi dispensare, 

87. Quast. Ì. Quinam sunt irreguläres ex defeclu 

corporis? R. ii, quorum defeclus impedit exercitium 

Ordinis , vel gravem affèrt deformitatem , 

Hinc sunt irreguläres ca;cus, surdus, claudus, mutus 

, valde in corpore deformes, ut leprosi, enormiter 

gibbi, pigmari, sive nani, .eunuchi, qui a se 

ipsis tales sunt, aliique monstrosi. De singulis aliqua 

notanda sunt ; ac primo cascus visu omnino carens 

est irregularis ex c. ult. dist. 55. Quod si post Ordinationen! 

caecus facTus sit, poterit a R. Pontifice 

dispensari, ut sacris operetur, modo non sit periculum 

errandi. Orbus uno tantum eculo, nempe sinistro 

,

Q8O Lib. VIL Traft. II. 

stro, communiter censetur irregularis ; verum si cum 

dextro possit Canonem legere absque deformitate , est 

locus dispensation'! . Qui vero visu debilis est, 

aut cœcutiens non est irregularis, nisi talis sit, ut legere 

nequeat Missale, etiam adjutus conspicillis . 

88. Surdus ex utraque aure, non tarnen surdaster, 

sed surdiras ordinationi superveniens non impedit 

facultatem celebrandi. Mutus quoque est irregularis, 

sed non blsesus, sive balbutiens, etiamsi 

cum aliqua difficultate verba proférât. Claudus etiam, 

qui sine baculo nequit ire ad altare ex c. 

nullus Episcopus 5j. de consec. Hoc- tarnen explicat 

glossa : si sine baculo non possit in altari sustentar':. 

Est quoque irregularis, qui pede ligneo 

est mstruclus ; dedecet enim cum ea deformitate celebrare 

; verum si noa sit magna dcformitas, vel 

ea suppleri possit, judicio Episcopi potest dispensari 

, Inter irreguläres numcratur in c. uh. de corp. 

•vit. carens una manu, aut digitis omnibus, ve! 

saltern pollice. Item is, qui caret tribus posterioribus 

digitis ; non tarnen carens uno, vel altero 

digito minori. Notât autem Tourne!yus , cum , qui 

caret indice, posse obtinete dispensationem . 

89. Quod ad morbos attinet, Itane regulam tradunt 

DD. cum tanturmnodo morbum aflerre irregularirarem, 

qui ve! exercitium Ürdinis impcdiat, 

vel grave scandaimn afferat, aut indecentiam. 

Talcs sunt paralysis continua, & gravis, 

ìussis pariter continua cum perkulo evomcndi sanguinem 

, & his similia. Ratione quoque dt form 1

De Çensuris in par tic ni ari. 4°£ 

So sacello. Sunt quoque irreguläres, laborantes 

morbo gallico, qui foras erumpat, ufi & habentes, 

faciein fede inaculatam, vel labia abscissa, auf. 

corrosa cum gravi deformitate. Idem dico de enormiter 

gibbis , pigmaris , vel aliter monstrosis . Sunt 

pariter irreguläres hermaphroditi, etiamsi in eis sexus 

virilis prcevaleat, qui tamen defeclus, ait Toletus, 

non parit irregularitatem, si omnino sit occultus 

; haer tamen distinclio aliis non arrider. 

91. Quid vero de Eunuchis ? R. qui propter infinnitatem, 

vel alterius injuriam ab aliis facti surrt 

Eunuchi, non sunt irreguläres, ut patet ex c. si 

qt/iis de Medicis. Contra vero sentiendum est de 

ils, qui se ipsos abscindunt ex c. Si quis 4- disc. 

55., & idem dicendum de eo, qui permittit se ab 

alio amputari, ut colligitur ex c. si quis 9. d. 55. 

Idem putat Suarius de eo, qui causam dederit alteri 

, ut virilia sibi invito abscindantur, quem tamen 

Toletus negat esse irregulärem. Que sentenza 

valde probabilis est, ut & opinio eorum , qui 

consent non esse irregulärem, qui permittit amputali 

sibi testiculos ad vocem conservandam . 

92. Quast. 5. Quinam sunt irreguläres ex defeftu 

natalium ? R. omnes filii rileghimi, quia rationc 

originis viles repurantur . Ita ex c. 1. & fin. 

de fil. Fresh. Et hoc etiamsi sint occulti. Tales 

autem redduntur leghimi.per subsequens matrimonium 

inter eorum parentes, modo hi fuerinr liberi 

ad ineundum matrimonium eo rempore, quo 

fuere concepti filii. Constat ex c. tanta, qui filli 

sint leghimi. Imo juxta Doftores aliquos sufficit, 

quod parentes fuerint liberi tempore natalis filiorum, 

ut isti pro legitimus habeantur ; sed alti contrarium 

docent cum Stiano, adeoque rem in medio 

relinquir Bened. XIV. in responsione ad Episcopum 

S, Dominici, in qua queestionem aliam 

ita solvit: sed cum cert um est matrimonium inter 

illius parentes contraEìum, incertum vero tempos 

, quo filius concept us , Ó 1 in lucem editus fuerit, 

filium hunc legkìmum censemus, cum judex

4cn Lib. VII. TraB. IL 

in dubio debeàt in bonum, ó' commoda pro/is 

propensus esse. 

95. Habentur quoque pro Iegitimis filii nati ex 

matrimonio re vera nullo, sed quod bona -fide validum 

exisrimatur. Patet ex c. cum inter 2. qui 

fiiii sint /egitimi, c. ex tenore, & aliis. Non ita se 

res habet, si matrimonium fuerit nullum ob impedimentum 

aliquod dirimens, etiamsi ab illis ignoratum, 

si conjuges contraxerint absque denunciationibus, 

& facultate Episcopi, ut exprimitur in 

c. Cum inhibitio. 5. Legitimantur quoque filii pet 

professionem Religiosam, non tamen quoad dignitatis 

Ordinis. obtinendas,, ex Bulla Greg. XIII, 

Quamvis aliunde Prelati Regulares possinr cum illis 

dispensare in irregularitate nataliumvi aliorum privilcgiorum.. 

94. Quest. 4. Quis potest dispensare in irregularitate 

ex defediti natalium ? R. 1. Papa non solum 

potest dispensare, sed prebere Iegitimitatem, qua; 

auferat omnem irregularitatem quoad omnes effecius. 

R.. 2.. Episcopus dispensare potest quoad suscipiendos 

minores Ordines, & Beneficium simplex 

ex c. 1. & 2. de fib presb. Pariter quoad obtinendos 

Canonicatus in Collegiatis,, vel ad portiones 

non integras in Garhedralibus, atque alia beneficia, 

quibus non est annexus Ordo Sacer ; non tamen 

ad Canonicatus in Cathedrali Ecclesia, qiiicquid dicat 

Pontas : quod verum censeo, etiamsi dèfeclus 

sit occultus ; facultas enim Episcopis a Tridentino 

concessa versatur tantum circa irregularitates ex delicto 

occulto, sed non ex defeflu. Filii autem expositi, 

quorum parentes omnino ignorantur, ab aliquibus 

habentur pro HIegitimis, ab aliis censentur 

leghimi, atque his faver declaratio Greg. XIV. an. 

I5OI. in favorem Sodalitatis pro Expositis, quos 

ait non esse reputandos illegitimos, nisi tales probentur. 

95. Quarta irregularitas oritur ex defeclu etatis; 

nam qui ante legirimam etatem ordinatur, evadit 

irregularis, 6k suspensusabexercitio Ordinis. Quinta.

De Censuri* in particulars. 

ta ex defeclu Sacramenti, sive significationis Sacramenti 

matrimonii, eo quod bigamus non repreesentet 

perfette unionem Christi cum Ecclesia, quippe 

qui carnem divisit in plures. uxores. Jam vero 

triplex distinguitur bigamia. i. est vera, cum quis 

verum cum duabus matrimonium successive contraxit, 

ex c. prtecipimus ,. & e. dubium de bigamia. 

Debet autem esse consummatum, ut colligitur ex 

eodem capite, ubi ad bigamiam petitur conjugium 

comroixtione corporum perfeclum. 2. bigamia est 

interpretativa, cum quis ex juris interpretatione 

censetur bigamus, quamvis revera cum duabus non 

contraxerit. Hujusmodi sunt i. qui ducit viduam 

ab alio cognitam, etiam si ducat invalide, secus, 

si a. nemine cognitam ex c. debitum. 2. qui ducit 

mulierem ab alio corruptam, ex c. ult. d. 5i. non 

est tarnen bigamus, ducens mulierem a se prius 

corruptam . 0.. coguoscens uxorem, postquam ilia 

adulterami commisit. A duabus. autem his ultimis 

itregutaritaribus non excusat bona fides, ut communiter 

DD. affirmant, quia proveniunt ex defeclu o 

96. Alia bigamia dicitur similitudini*, ea scilicet 

, qua quis post solemnem professionem , aut post 

sacrum Ordinem susceptum attentavit matrimonium , 

etiam. cum Virgine , 8c cum ea copulam. habuit ; 

constat ex c. 4. de bigamia, & ex Can., quotquot 

27. q.. i.. Est autem ratio, quia qui voto solemni 

adstriclus est, censetur esse Christo coni.unetus spirituali 

quodam matrimonio. Unde si conjungatur 

alteri per matrimonium attentatami, quantum in 

se est duo celebrat matrimonia , saltern quoad similitudinem, 

estque similis bigamo adeoque irregularis 

. . . . '. 

97. Sexta irregularitas oritur ex infamia sive juris, 

sive facti. Infamia juris oritur ex. delicto proprio, 

vel parentum, quod annexam habet poenam 

infamia;, atque etiam ex vili conditi.one persona;. 

FaBi autem infamia ex enormi delicto, si sit publicum 

; occultimi enim , nisi sit homicidium, _ & 

violano censura; non paritirregularitatem infamia;,,

4o4 Lib. VII. Traa. II. 

Septima oritur ex defedi! libertaris, ob quam sunt 

irreguläres oinnes servi proprie didi, & secundum 

Laymanum, etiam originis Servi, donee plenatn 

consequantur libertatem. Quam illl adipiscuntur, 

ex quo tonsura initiantur, Domino iron repugnante, 

aut per annum integrum dissimulante; quod 

si, invito Domino ordinentur, remanent servi in 

iis saltern fundionibus, quae cum novo statu non 

pugnant : ex c. si servus , & c. nulli dist. 54. 

98. Ex capite defedus libertatis sunt irreguläres 

etiam coniugati, nisi uxores conscntiant, & castitatem 

voveant. Parker Curiales, id est, saeculati 

curiae adstridi juramento, vel stipendio, ut judices, 

advocati, &c. quandiu talia officia exercent, 

nisi specialem habeant dispensationem, aut alicubi 

consuetudo id ferat in causiscivilibus. 

99. Septima irregularitas oritur ex defedu lenitati*, 

quam incurrit quicumque voluntarie , & proximo, 

etiam juste concurrk ad mortem alterius, 

vel ejus accelerationem , vel mutilationem effedu 

secuto. Ita enim statuit Ecclesia , ut Sacerdos , qui 

gerlt personam Christi, imitetur ejus lenitatem, & 

mansuetudinem , ck sese in omnibus gerat, tan quam 

ministrum pads, unionis & vivificationis. Hinc 

est irregularis i-. judex, ferens^ sententiam mortis, 

vel mutilationis . 2. adsessores judicis , scribae, notarli, 

testes, accusator , advocatus, procurator, satellites 

, & omnes denique proxime ad sententiam 

mortis concurrentes. 5. qui in bello justo offensivo 

occidit, est irregularis ; non vero si alii occidant; 

in bello defensivo neque ipse occidens. hi 

bello vero injusto si unus moriatur, oinnes sunt 

irreguläres, ut docent Theologi. cum D. Thoma 2. 

2. q. 64. 

100. Notat autern Bened. XIV. Notif. 102. Clcricum 

, qui militans in conflidu, scoplum adhibuerit, 

esse irregulärem, etiamsi juramentum preestet 

se nullum occidisse ; modo fuerit sacris initiatus, 

aut beneficiatus. Qui vero hortatur alios ad occidendum 

in genere in bello justo, non est irregu-

De Censuri* in рмfticulari . ¿}o5 

kris: erit vero, si hortetur ad occidendum aliquem 

in particulari ; quamvis aliqui etiam eum eximant 

ab irrcgularitate, quia textus non loquitur expresse 

nisi de occidente, vel mutilante . Universim autem 

loquendo non est irregularis, qui non nisi remote 

ad mortem arteritis concurrat, utquigladios acuit, 

aut vendit, legislator capitales leges ferens, aut 

suadens Principi, ut legem ferat, concionator dicetis 

, in genere puniendos esse malefactores, Confessarius 

interrogatus de reo, an mortem mereatur, 

si respondeat, judicem sine acceptione personarum 

fungi debere suo muñere. Contra aliqui sentiunt 

de Confessarlo, vel'alio, qui consultus a judice in 

particulari de aliquo reo, respondeat esse occidendum. 

Quamquam & hune non esse irregulärem, 

probabilius censent Holzm. Salmant. Laymanus, 

& alii. Addit etiam Turnelius , nec fieri irregulärem 

Confessarium , si moneat carnificem , ut suo muñere 

fungatur. Imo valde probabilis est eorum sentente, 

qui censent ex justo homicidio neminem evadere 

irregulärem, nisi ad illud concurrat ut publiais 

minister justifia:, sive ad causa: probationem, 

sive ad sententia: executionem V. Tournelyum . 

юг. Excusantur etiam ab irrcgularitate, qui solum 

passive concurrunt ad alterius mortem, ut 

Confessarius hortans reum ad fatendam veritatem, 

vel ad acquiescendum sentential justa:. Parker ii, 

qui licet adjuvent quodammodo ad mortem, sect 

in illam non influunt, ut ferentes ligna, ut comburatur 

is, qui jam antea fuerat suffocatus ; assistentes 

supplicio etiam Clerici, sì prasentia sua non 

influant in mortem ; quamvis ohm Clericis prohibitum 

fuerit hujusmodi supplicifs interesse, с. sententiam. 

Canon enim hie vel est abrogatus, ut 

nonnulli putant, vel non obligat saltern sub gravi 

. Confessarius, & qui reum comitantur ad supplicium 

, non fiunt irregulares, etiamsi forte jumentum 

stimulent, utproperet, vel jubeant reum sca 

!am ascendere, vel quid simile operentur. 

юз. Denique nec sunt irregulares judices Ecclesia

4oS Lib. VII. Traci. II. De Censuri*, &c. 

sìastici degradatum tradentes brachio saxulari, nec 

Clerici accusantes reum in causa criminali, modo 

expresse protesrentur sese non intendere, ut puniatur 

pcena sanguinis, sed tantum ut sibi, vel suis 

satisfiat, vel impediantur mala sibi imminentia, 

Possunt quoque aliquahdo ab irregularitate excusari • 

ad mortem proxime cooperantes ex defecìu deliberationis 

aut advertentia;, quia irregularitas requirit 

acìum humanum piene voluntarium, ac deliberatum 

. Hinc legitur in Clement, de bornie. Si furiosus 

aut infans , seu dormiens hominem mutilet, 

vel occidat, nullam 'ex hoc irregularitatem 

incurrit. V. A. 

Nota : ea fere omnia, in quibus ab auEìore dissentimus 

, peculiari charaEìere , aut virgulis distinbla 

reperies, prater accessione* aliquas, & 

leves castigationes, quas interdum ìnsertas animadvertet, 

qui in Ligorii script isversatus fuerit. 

A P P E N D I X 

De damnatis ab Ecclesia propositionibus. 

Quamquam omnes fere ab Ecclesia damnatas 

theses suis quoque locis secundum rerum ordinem 

inserta; reperiantur in hac Epitome, visum est tamen 

in utilitatem studiosa; Juventutis eas simul colligere 

ad calcem hujus operis, ut eas quisque possit, 

cum res exigat, sub oculis habere, & consulere. 

Dottrinarci vero proscriptam., qua; ad mores 

per se non spettai, ut minus necessariam omnino 

prstermittemus. 

Pro

Proposìtìones damnati ab Alex. VII. 

die 3o. Janua'fii i65g. 

4°7 

1. Oonciliurn Tridentinum non obligat Regulares 

in Galiia ad obiinendas approbationes ab Episcopi, 

ut Saecularium confessiones audire possint, neque 

ex illius Concilii aucìoritate privilegia Regularium 

restringi possunt, cum in Gallia receprum 

non sit, prarterquam in decisionibus fldei, neque 

etiam Bulla Pii IV. prò confirmatione illius Conci 

lii promulgata. 

2. Ubi Concilium Tridenrinum est receptum, 

non possunt Episcopi restringere, vel limitate approbationes, 

quas Regularibus concedunt ad Confessiones 

audiendas, neque illas ulla ex causa revocare. 

Quin imo Ordinum mendicantium Religiosi 

ad eas approbationes obtinendas non tenentur, 

& si ab Episcopis Religiosi non probentur, rejeeìio 

illa tanfumdem valet, ac si approbatio concessa 

fuisset. 

5. Regulares Ordinum mendicantium semel approbati 

ab uno Episcopo ad confessiones audiendas 

in sua Diatesi, habentur prò approbaris in aliis 

dicecesibus , nec nova Episcoporum indigenr approbatione. 

Regulares habent ôtesratem absolvendi a 

peccatis Episcopo reservatis, etiamsi ab Episcopo 

aucìoritas ipsis indù Ita non fuerit-. 

4. Nullus in foro conscientia; parochiae: sua; in-teresse 

tenetur, nec ad annuam confessionem, nec 

ad missas parocfiiales, nec ad audiendum verbum 

Dei, divinam legem, fìdei rudimenta, morumque 

docìrinam, quae ibi in catechesibus annuntiantur, 

I & docentur» 

5. Talem legem in hac materia nec Episcopi, 

• nec Concilia provinciarum, vel nationum sancite, 

nec delinquentes aliquibus pcenis, vel Ecclesiasticis 

censuris mulcìare possunt. 

6. Regulares mendicantes petere possunt licite a 

judicibus SEcuIaribus, ut injungant Episcopis, quate

4o8 

terms ipsis mandata concedant ad praedicandum in 

Adventu, & quadragesima : quod si renuant faceret, 

Episcopi decretum judicium Saacularium tantumdem 

valet, ac sipermissio diciis Religiosis concessa 

fuisser, 

Propositiones damnati ab Alex. VII. 

die 24. Septembris anni i665. 

1. Homo nullo unquam vita: sua: tempore tenetur 

elicere aftumfidei, spei, &charitatis ex vi praeceptorum 

divinorum ad eas virtutes pettinentium. 

2. Vir equestris, ad duellum provocatus, potest 

illud acceptare; ne timiditatis notam apud alios incurrat. 

3. Sententia asserens, Bullam Gcena: solum prohibere 

absolutionem ha:resis, & aliorum criminum , 

quando publica sunt, & id non derogare facultati 

Tridentini, in qua de occultis criminibus senno 

est, anno 1629. 18. Julii in Consistono S. Cong. 

Emin. Cardinalium visa, & tolerata est. 

4 Prariati Reguläres possuut in foro conscicntia: 

absolvere quoscumque Sa:culares ab hasresi occulta, 

& ab excommunicatione proptet eam incursa, 

5. Quamvis evidenter tibi constet Petrum esse 

b.22reticum , non teneris denunciare , si probare non 

possis. 

6. Confessarius, qui in Sacramentali confessione 

tribuit peenitenti chartam postea legendam, in qua 

ad venerem incitat, non censetur sollicitasse in confessione 

, ac proinde non est denunciandus. 

7. Modus evadendi obligationem denuncianda: soliicitationis 

est, si sollicitatus confiteatur cum sollicitante 

; hie potest ipsum abrolvere absque onete 

denunciandi. ' . 

o. Duplicaturn Stipendium potest Sacerdos pto 

eadem Missa licite accipere, applicando petenti par; 

tem etiam specialissimam fructus ipsimet celebranti 

c-ortespondentem, idque post decretum Urbani Vili. 

o. Post decretum Urbani potest Sacerdos, cui 

Mis-

4OQ 

Mi'sss celebranda: tradantur, per alium satisfacere, 

collato illi minori stipendio, alia parte stipendii sibi 

retenta. 

io. Non est contra justitiam pro pluribus sacrifices 

Stipendium accipere, & sacrificium unum offeree 

: neque etiam est contra fidelitatem etiamsi 

promitfam , promissione etiam jurata , danti Stipendium 

, quod pro nullo alio off'eram . 

a. Peccata in confessione omissa, seu oblitaob 

instans periculum vira;, aut ob aliarti causam, non 

tenemur in sequent! confessione expfimere, 

J2. Mendicantes possunt absolvere a casibus Episcopo 

reservatis, non obtenta ad id Episcoporum 

facultate. 

15. Satisfacit pra;cepto annua; confessionis, qui 

confitetur Regulari, Episcopo presentato, sed ab 

eo injuste reprobato. 

14. Qui facit confessionem vokmtarie nullam, 

satisfacit precepto Ecclesia;. 

15. Pcenitens propria aucìoritate substituere sibi 

alium potest, qui loco ipsius pcenitentiam adimplear. 

•16. Qui beneficium curatum habent, possunt sibi 

eligere in confessarium simplicem Sacerdotem, 

non approbatum ab Ordinario. 

17. Est licitum Religioso, vel Clerico ealumniatorem 

gravia crimina de se vel de sua Religione 

spargere minantem occidere, quando alius modus 

defendendi non suppetit, vel suppetere non videtur, 

si calumniaror sir paratus, vel ipsi Religioso, 

vel ejus Religioni publice, & coram gravissimis viris 

prsdicìa impingere, nisi occidatur. 

io. Licet interficere falsum accusatorem, falsos 

testes, ac etiam judicem, a quo iniqua Certo imminet 

sententia, si alia via non potest innocens 

damnum evitare. 

19. Non peccar maritus occidens propria aucìoritate 

uxorem in adulterio deprehensam. 

20. Restitutio a Pio V. imposita Reneficiatis non 

recitantibus non debetur in conscientia anre senten 1 

tiam declaratoriam judicis, eo quod sit ptena. 

Lìg. Comp. Tom. II, S 3i>

4io 

21. Habens Capellanìam collatlvam , aut quodvìs 

aliud Beneficium Ecclesiasticum , si studio litterarum 

vacet, satisfacit sus obligationi, si officium per a» 

lium recitet. 

22. Non est contra justitiain beneficia Ecclesia-' 

stica non conferre gratis, quia collator conferens 

illa beneficia Ecclesiastica, pecunia interveniente, 

non exigit illam pro collatione beneficii, sed veluti 

pro emolumento temporali, quod tibi conferre 

non tenebatur. 

a3. Frangens jejunium Ecclesia;, ad quod teneiur, 

non peccat mortaliter, nisi ex contemptu, 

vel inobedientia hoc faciat, puta, quia non vult 

se subjicere precepto. 

24. Mollities, sodomia, & bestialitas sunt peccata 

ejusdem speciei infima;, ideoque sufficit dicere 

in confessione se procurasse pollutionem. 

25. Qui habuit copularci cum soluta, satisfacit 

confessionis praecepto , dicens : commisi :cum solu* 

ta grave peccatum contra castitatem, non explicando 

copulam. 

26. Quando litigantes .habent pro se opiniones 

seque probabiles, porest judex pecuniam accipere 

pro ferenda sententia in favorem unius prae alio. 

27. Si liber sit alicujus junioris, & moderni, 

debet opinio censeri probabilis, dum non constet 

rejecìam esse a Sede Apostolica .tanquam improbabilem.. 

28. Populus non peccat, etiamsi absque ulla causa 

non recipiat legem a Principe promulgatam. 

Propositiones damnatte ab eodem Alex. VII. 

die 18. Manli 1666. 

29. In die jejunii, qui saepius modicum quid comedit, 

etsi notabilem quantitatem in fine comedelit, 

non frangit jejunium . 

00. Omnes Ofiiciales, qui in República corporaliter 

laborant, sunt excusati ab obligatione.jejunii, 

nec debent se certificare, an labor sit compatibilis 

cum jejunio. 

5i.

(Г£ 

5"r,'Excusaiitmabsolute a praccepto jejunii illi, 

qui iter agunt equitando, utcumque iter agant, etiarasi 

iter necessarium non sit, & etiamsi iter unius 

diei conficiant. 

52. Non est evidens, quod consuetude non comedendiova, 

& laclicinia in Quadragesima obliget. 

55, Restitutio frufluum ob omissionem Horarum 

suppleri potest per quascumque eleemosynas, 

quas antea Beneficiatus de fruftibus sui beneficia 

fecerit. 

54. In die Palmarum recitans Officium Paschale 

satisfacit praecepto. 

55. Unico Officio potest quis sarisfacere duplici 

praecepto, pro die prasenti, & crastino. 

56. Begulares possunt in fero conscientia: uri privilegiis 

suis, qua; sunt expresse revocata per Concilium 

Tridentinum. 

07. Indulgentia: concessa; Regularibus, & revocata; 

a Paulo V. hodie sunt revalidata;. 

38. MandatUm Tridentini, facilini Sacerdoti sacrificanti 

ex necessitate Cum peccato mortali, confitene 

di quam primum, est consi'ium, non prateeptum. 

5g. Illa particula quamprtmum intelligitur, cum 

Sacerdos suo tempore conhtcbitur. 

40. Est probabilis opinio, qua; dicitur esse tantum 

veniale oseulum habitum bb delecfaticnem carnalem 

, & sensibilem , qua; ex osculo oritur, secluso 

periculo consensus, & pollutionis ulterioris. 

41. Non est obligandus concubinarius ad ejiciéndam 

concubinam, si ha;c nimis utilis esset ad oblecìamemum 

concubinari!, vulgo regalo, dum deficiente 

illa nimis aagre ageretvitam, & alia; epula; 

taedio magno concubinarium afhcerent^ & alia; famula; 

nimis diffìcile invenirentur. 

42. Licitum est mutuanti aliquid ultra sortem exigere 

, si se obligat ad non repetendam sortem usque 

ad certuni tempus. 

43. Annuum legatum pro anima reliétum con 

durar plusquam per decern annos. 

I 

I

4f 2 

44- Quoad forum conscientice, reo corretto, c- 

jusque contumacia cessante, cessant censure. 

45. Libri prohibit! donee expurgentur possunt reîineri, 

usque dum adhibita diligentia cotrigantur. 

Propositiones damnatie ab Innocentio XI. 

die 2. Martii 1679. 

T. Non est illicitum in Sacramentis conferendis 

sequi opinionem probabilem de valore Sacramenti, 

relitta timori, nisi id vetet lex, conventio, aut 

periculum gtavis damni incutrendi. Hinc sententia 

probabili tantum utendum non est in collatione baprismi, 

Ordinis Sacerdotalis, aut Episcopalis. 

2. Probabiliter existimo, judicem posse judicare 

juxta opinionem etiam minus probabilem. j 

5. Generatim dum probabilitate sive intrinseca,' 

sive extrinseca, quantumvis tenui, modo a proba-J 

bilitatis finibus non exeatur, confisi aliquid agimiis, 1 

semper prudentcr agimus. 

4. lb infidelitate excusabitur infidelis non eredens, 

ductus opinione minus probabili. 

5. An peccet mortaliter qui actum dilectionis Del 

semel tantum in vita eliceret, condemnare non air 

demus, 

•6. Probabile est; ne singulis quidem rigorose 

quinquenniis per se obligate preceptum charitatii 

erga Deum. 

7. Tunc solum obligat, quando tenemur justïficari, 

& non habemus aliam viam, qua justificari 

possimus. 

8. Comedere, ck bibere usque ad satietatem ob 

solam voluptatem non est peccatum, modo nor, 

obsit valetudini, quia licite potestappetitus naturalis 

suis actibus frui. 

9. Opus conjugii ob solam voluptatem exercitura 

omni penitus caret culpa ac defectu veniali. 

10. Non tenemur proximum diligere actu interno 

, & formali. 

11,

4i'5 

11. Precepto proximum diligendi satisfacere possumus 

per solos actus externos. 

12. Vix in saecularibus invenies, etiam in Regibus 

, superfluum statui. Et ita vix aliquis tenetur 

dare eleemosynam, quando .tenetur tantum ex supeffluo 

statui. 

i5. Si cum debita moderatione facias, potes absque 

peccato mortali de vita alicujus tristari, & de 

illius morte naturali gaudere, illam inefficaci affeclu 

petere, ac desiderare, non quidem ex displicentia 

persona:, sed ob aliquod tempotale emolumentum. 

14. Licitum est absoluto "desiderio cupere mortem 

Pattis, non quidem ut malum Patris, sed ut 

bonum cupientis, quia nimirum ei obventura est 

pinguis hasreditas. 

15. Licitum est filio gaudere de parricidio parentis 

a se in ebrietate perpetrato, propter ingentes divinas 

ex ha:reditate consecutas. 

16. Fides non censetur cadere sub praeceptum 

speciale, & secundum se . 

17. Satis est actum fidei semel in vita elicere. 

18. Si a potestate publica quis interrogetur, fidem 

ingenue confiten, ut Deo, & fidei gloriosum, 

consulo ; tacere, ut peccaminosum per se non damilo 

. ' 

19. Voluntas non potest effìcere, ut assensus fidei 

in se ipso sit magis firmus, quam mereatur 

pondus rationum ad assensum impellentium. 

• 20. Hinc potest quis prudenter repudiare assensum, 

quem babebat supernaturalem. 

21. Ássensus fidei supernaturalis, & utilis ad saluterei 

stat cum notitia solum probabili revelationis : 

imo cum formidine,' qua quis formidet, ne non 

sit locutus Deus. 

22. Non nisi fides unius Dei necessaria videtur necessitate 

medii, non autem explicita Remuneratoris. 

25. Fides late dieta ex testimonio Creaturarum, 

similive motivo ad justificationem sufficit. 

24. Vocare Deum in testem mendacii levis non 

est

4i4 

est tanta irreverentîa, propter quam velit, aut possit 

dammare hominem . 

25. Cum causa licitum est jurare sine animo julandi, 

sive res sit levis, sive gravis.. 

26. Si quis vel solus, vel coram aliis, sive interrogans 

, sive propria sponte, sive recrearionis 

.causa , sive quocumque alio fine, juret se non ferisse 

aliquid, quod re vera fecit,, inteìligendo intra 

se aliquid aliud, quod non fecit, vel alìam viarn 

ab ea, in qua fecit, vel quodvis aliud additum verum 

, re veta non mentitur, nec est perjurus. 

27. Causa justa utendi his amphibologiis est, 

quoties id necessarium, aut utile est ad saluterei 

corporis, honorem,, res familiäres tuendas, vel ad 

quemlibet alium vittutis acìum, ita ut veritatis occultano 

censeatur tunc expediens, & studiosa . 

28. Qui mediante commendatione, vel munere 

ad Magistratum, vel officium, publicum prosnotus 

est, poterit cum restrîclione mentali praestare, 

juramentum , quod de mandato Regis a. similibus 

solet exigi, non habito respecìu ad intentionem 

exigentis, quia non tenetur fateri crimen occultimi 

. 

29. Utgens metus gravis est causa justa Sacramentorum 

administrationem simulandi.. 

5o. Fas est viro honorato occidere invasorem, 

.qui nititur calumniam inferre, si aliter hxç ignominia 

vitari nequit : idem quoque dicendum, si quis 

impingat alapam, vel fuste percutiat, & post impaöam 

alapam, vel icliim fustis fugiat.. 

5t. Regulariter occidere possum furem pro consetvatione 

unius aurei. 

02. Non solum licitum est 'defendere defensione 

occisiva, qua; acìu possidemus, sed etiam ad qua; 

jus inchoatum habemus, & qua: nos possessutos 

speramus. 

55. Licitum est tam haeredi, quam, legatario contra 

injuste impedientem , ne vel htereditas adeatur, 

vel legata solvantur, se taliter defendere: sicut & 

ius

4-i 5 

jus habenti in catliedram, vel prebendam contra 

earum possessionem injuste impedientem. 

34. Licet procurare abortum ante animationem 

foetus, ne puella deprehensa gravida occidatur, aut 

infamem r. 

35. Videtur probabile, omnem fcetum , quandiu 

in utero est, carere anima rationali, & tunc primum 

incipere eandem habere, cum paritur : ac consequents 

dicendum etit in nullo abottu homicidiutn 

commini. 

56. Permissum est furari non solum in extrema 

necessitate, sed etiam in gravi. 

57. Famuli, & famule domestica; possnnt occulte 

heris suis surripere ad compensandam operam 

suam, quam majorem judicant salario, quod 

recipiunt. 

58. Non tenetur quis sub pcena peccati mortalis 

rcstituere, quod ablatum estperpauca furta, qnantumcuraque 

sit magna summa totalis. 

09. Qui aüum movet, aut inducit ad inferendum 

grave damnum tertio, non tenetur ad restitutionem 

istius damni illati. 

40. Contractus mohatra licitus est etiam respeflu 

ejusdem persona;, & cum contractu retrovenditionis 

praevia; inito , cum intentione lucri. 

41. Cum numerata pecunia pretiosior sit numeranda, 

& nullus sir, qui non majoris-faciat pecuniam 

presenterei, quam futuram, potest creditor 

aliquid ultra sortem a mutuatario exigere, & eo 

titulo ab usura excusari. 

42. Usura non est, dum ultra sortem aliquid 

exigitur , tanquam ex benevolentia, & gratitudine 

debitum , sed solum si exigatur tanquam ex justitia 

debitum. 

43. Quid ni non nisi veniale sit, detrahenris auctoritatem 

magnani sibi noxiam falso crimine elidere? 

44- Probabile est non peccare mortaliter,_ qui 

imponit falsimi crimen alicui, ut suam justitiam,

4i6 

& honorem defendat. Et si hoc non sit probabile, 

vix ulla erit opinio probabilis in Theologia. 

45. Dare temporale pro spirituali non est simonia 

, quando temporale non datur tanquam pretium, 

sed dumtaxat tanquam motivum conferendi, 

vel efirciendi spirituale, vel etiam quando temporale 

sit solum gratuita compensano pro spirituali, 

aut e contra. 

46. Et id quoque locum habet, etiamsi temporale 

sit principale motivum dandi spirituale : imo 

etiamsi sit fink ipsius rei spiritualis, sic ut illud 

pluris aistimetur, quam res spiritualis. 

47. Gum dicit Concilium Tridentinum, eos alietiis 

peccatis communicantes mortaliter peccare, 

qui nisi quos digniores , & Ecclesia; magis utiles 

ipsi judicaverint, ad Ecclesias promovent, Concilium 

vel primo videtur per hoc digniores, non a- 

Hud significare velie, nisi dignitatem eligendorum , 

sumpto comparativo pro positivo, vel secundo locuzione 

minus propria ponit digniores, ut excludat 

iudignos, non vero dig-nos vel tandem loquitur 

tertio , quando fit concursus . 

43. Tarn clarum videtur, fornicationem secundum 

se nullam involvere malitiam, & solum esserr.alam, 

quia interdicìa, ut contrarium omnino ratiorA 

dissonum videatur. 

/9. Moliities jure natura; pro'nibita non est : unric 

si Deus eam non interdixisset, ssepe esser bona 

, & aliquando obligatoria sub mortali. 

50. Copula cum conjugata, consentente marito 

, non est adulterami : ideoque sufficit in confessione 

dicere se esse fornicaturn . 

51. Famulus, qui submissis hameris scienter adìuvat 

herum suum ascendere per fenestras ad stuprandam 

virginern, & multotles cidem subservit, 

deferendo scalarti, aperiendo januam, aut quid similecooperando 

, non peccat mortaliter, si id faciat mera 

ìsotabilis detrimenti, puta ne a domino male traciejur, 

ne tqrvis,oculis aspiciatur, ne domo espellami

•to 

$ß. Prasceptum servandi festa non obligat sub 

mortali, seposito scandalo, & si absit contemptus. 

55. Satisfacit precepto Ecclesia: de audiendo sacro, 

qui duas ejus partes, imo quatuor simul a 

diversis celebrantibus audit. 

54. Qui non potest recitare matutinum, & laudes 

, porest autem reliquas horas, ad nihil tenetur, 

quia major pars trahit ad se minorem . 

55. Precepro Communionis annue satisfit per sacrilegam 

Domini manducationem . 

56. Frequens Confessio, & Communio etiam in 

his, qui gentiliter vivunt, est nota predestinationis. 

57. Probabile est sufficere attritionem naturalem, 

modo honestam . 

58. Non tenemur Confessarlo interroganti fateri 

peccati alicujus consuetudinem . 

5g. Licet sacramentaliter absolvere dimidiate tantum 

confessum, ratione magni concursus pcenitentium, 

qualis v. g. potest contingere in die magnse 

alicujus festivitatis, aut indulgenti^. 

60. Pcenitenti habenti consuetudinem peccandi 

contra legem Dei, natura», aut Ecclesie, etsi emendationis 

spes nulla appareat, nec est negartela, 

nec ditTerenda absolutio : dummodo ore proférât se 

dolere, & proponere emendationem . 

61. Potest aliquando absolvi, qui in proxima occasione 

peccandi versatur, quam potest, & non 

vulr omittere ; quin imo directe, & ex proposiro 

querit, aut ei se ingerir. 

62. Proxima occasio peccandi non est fugienda, 

quando causa aliqua utilis, aut honesta non fugiendi 

occurrit. 

63. Licitum est querere directe occasionem proximam 

peccandi pro bono spirituali, vel temporali 

nostro, vel proximi. 

64. Absolutionis capax est homo, quamtumvis 

laboret ignorantia mysteriorum fidei, & ctiamsi 

per negligentiam , etiam culpabilem , nesciat mysterium 

SS. Trinit., & incarnar! Domini N.J. Chr. 

65. Sufficit illa mysteria semel credidisse. 

S 2 Pro-

-('i8 

Propositionss dure, damnati dìversis 

temporibus. 

s. Scientia ex confessione acquisita uti Iicet, modo 

fiat sine ditecla, aut indircela revelatione, & 

gravamine posnitentis, nisi aliud multo majus ex 

non usu sequatur, in cujus comparatione prius merito 

contemnatur. 

2. Licet per litteras,. seu internuntium confessano 

absenti peccata sacramentaliter confiteri, & ab 

eodem absente absolutionem obtinere. 

Propositiones dure ab Alex. Vili., damnatte. 

24- Augusti 1690. 

1.. Bonitas objecliva consistit in convenientia objecli 

cum natura rarionali : formalis vero in conformitate 

acluum cum regula morum. Ad hoc sufficit, 

ut aéìus moralis tendat in suum finem ultiiimm 

interpretative, hunc homo non tenetur amare 

neque in principio, neque in decursn vita; suas: 

mortalis . 

2. Peccatum philosophicum, seu morale est aclus 

humanus disconveniens natura; rationali, & 

reclae rationi. Theologicum vero, & morale est 

ìransgressio liberaDivinre legis. Philosophicum qttamtumvis 

grave in ilio, qui Deum vel ignorar, vet 

de Deo aclu non cogitat, est grave peccatum; sed 

non offènsa Dei, neque peccatum mortale dissolvens 

amicitiam Dei, neque asterna pcena dignum » 

Pro-

Propositions! ab eodim Alexandra VIII. 

damnatio . 

dio 7. Decembris 1690. 

4*9 

1. In statu natura; lapsa; ad peccatum formale, 

& demeritimi sufficit ilia libertas, qua voluntarium, 

ac liberum fuit in causa sua, peccato originali, & 

übertäte Adami peccantis. 

2. Tametsi detur ignorantia invincibilis juris natura; 

, ha:c in statu natura; lapsa; operantem ex ipsa 

non excusat a peccato formali. 

5. Non licet sequi opinionem vei inter probacies 

probabilissimam . 

4. Dedit semetipsum pro nobis oblationem Deo, 

non pro sous eleclis, sed pro omnibus, & solis 

fidelibus. 

5. Pagani, Judari, haeretici, aliique hujus generis 

nullum omnino accipiunt a J. Christo influxurn, 

adeoque hinc recle inferes, ili is esse voluntatem 

nudam, & inermem, sine omni gratia sufficienti 

. 

6. Gtatia sufficiens statui nostro non tam utilis, 

quam perniciosa esr, sic ut proinde merito 

possimus petere : a gratta sufficienti libera nos 

Domine . 

7. Omnls fiumana actio deliberata est Deb dileetio, 

vel mundi: si Dei, Charitas Patris est; si 

mundi, concupiscentia carnis, hoc est, mala est, 

8. Necessc est infidelem in omni acni peccare, 

9. Pie vera peccat, qui odio habet peccatum mere 

ob ejus turpitudinem , & disconvenientiam cum 

natura rationali, sine ullo ad Deum offensum resoceli! 

. 

10. Intendo, qua quis detestatur malum , & prosequitur 

bonum, mere ut ccelestem obtineat gloriali! 

, non est recla , nec Deo placens. 

11. Omne, quod non est ex fide Christiana super-

4ao 

pernatural!, quas per dUecTi'onem operatur,. peccatum 

est.. 

12. Quando in magnis peceatoribus deficit omnis 

amor, deficit etiam fides, & etiamsi videantur credere 

, non est fides Divina, sed humana . 

1.5. Quisquis etiam humana; mercedis intuitu Deo 

famulatur, charitate, si caruerit, vitio non caret 

quoties, intuita licite beatitudinis operatur. 

1,4.. Timor gehenna: non est supernaturalis. 

15, Attrito,, qua; gehenna;,. & pcenarum mem 

concipitur, sine dilezione benevolentae Dei prompter 

se, non est. bonus motus, ac supernaturalis. 

1.6.. Ordinerà prasmirtendi satisfactionein absoluîioni 

induxit non polita, nec institutio Ecclesia;, 

sed ipsa Christi: lex , & praescriptio, natura rei id 

jpsum quodammodo dictante. 

17.. Per illam praxim mox. absolvent!'-, ordoposaitentia; 

est. inversus 

18. Consuetudo moderna quoad administrationem 

Sacramenti. Pœnitentia;, etiamsi earn plurimorum 

dominum sustentet aucloritas,. & multi temporis 

diuturnitas confirmet,. nihilominus ab Ecclesia non 

habetur pro usu,.sed abusu 

19. Homo debet agere tota; vita pœnîtentiam propeccato 

originali.. 

20. Ccmfession.es «pud 1 Religiosos facta; plèrum-que 

vel sacrilega; sunt,. ve! invalida;.. 

2Ì. Parochianus potest suspicari de mendicanti- 

Bus ^.qui eleemosy.nis communibus. vivant, de imponenza, 

nimis levi,. & incongrua- pœnitentia ,. seu. 

satisfaclione ob quantum seu. lucrum, subsidii temporalis 

. 

22. Sacrilègi' sunt judicandi, qui jus ad commitnionem 

percipienclam. pmendunt,, antequam condignam 

de delictis suis pesnitentiam egerint. 

25. Similiter arcendi sunt a sacra Communione, 

quibus nondum inest amor Dei purissimus, & 0xnnis 

mixtionis expers.. 

24. Oblato in tempio, qua; fìebat a B\ Virgine 

Maria, in die Parificatonis sua; per duos pullos coluna.-

íumbatum , trnrrm in liolocaustum ,. & alteram pr®: 

peccatis, sufficienter testatur, quod indiguerit purificatione 

r & quod filius qui offerebatur, etiam macula 

Matris maculatus esset,. secundum verba legist. 

s5. Dei.Patris sedentis. simulacrum nefas est Christiano 

in templo callocare, 

26. Laus, que defertur Marie,. ut Marie, vaina 

est. 

27. Valuit aliquando baptismus sub hac forma 

collatus: in nomine Pair-is, etc. pretermissis illis ,. 

ego te b, 

28. Valet baptismus collatus a.Ministro, qui e;mnem 

ritum externum, fòrmamque baptizandi observât, 

intus vero in corde suo apud se revolvitr 

non intendo facere, quod facit Ecclesìa. 

29, Futilis,, & tories convulsa est assertio de Pom 

îificis Romani supra Concilium (Ecumenicum airfioritale,. 

atque in 

fallibilitate. 

fidei.questionibus decernendis in> 

5o. Ubi quis invenerit doclrinam in Angustino, 

elare fundatam , illam absolute potest tenere, Sedo» 

cere non respiciendò ad ullam Pontifias Pullara . 

01.. Bulla Urbani Vili, in Eminenti subr.eptiria » 

Propositiones quinqite de duello a Bened. XIV, 

damnati Const, edita an. 1.752.- 

r. Vir militaris,. qui nisi offerat, vel' acceptes 

duellum, tanquam fotmidolosus, timidus, abjeftus 

, & ad officia militarla ineptus haberetur : in» 

deque officio-, quo se, suosque sustentâtprivaretur, 

vel promotionis alias, sibi debite, ac premente,, 

spe perpetuo carere deberet, culpa,. & pcena 

vacaret, sive offerat,, sive acceptet duellum. 

2. Excusari possunt etiam, honoris tuendi, vel 

Immane, vilipensiouis vitande gratia,, duellum acceptantes 

, vel'ad illud provocantes, quando certo 

sciunt pugnam. non esse secuturam, utpote ab aliis 

impediendam„

5. Non incurrit in Ecclesiasticas pcenas, ab Ecclesia 

contra duellante? latas, Dux, vel Officialis 

Militia;, acceptans duellum, ex gravi metu amissionis 

fama;, & officii. 

4- Licitum est in statu hominis naturali acceptare, 

& off'erre duellum ad servandas cum honore 

fortunas, quando alio remedio eorum jacìura 

propulsar'! nequit. 

5. Asserta licentia pro statu naturali applicati etiam 

potest statui Civitatis male ordinata;, in qua 

nimirum vel negligentia, vel malitia Magistratus, 

•justitia aperte denegatur. 

DECRETA APOSTOLICA 

Ad materiam morum speElantia , 

in compendium redacla. 

De Jejunio. 

Bened. XIV. in epistola encyclica, data Roma; 

die 3o. mensis Maji, qua; incipit: non ambigimus 

prsescribit, a jejunio Quadragesimali hemini sine 

légitima causa, & de urriusque Medici Consilio concedendam 

esse dispensarionem : multitudini vero, 

veluti populo, aut civitati integra; non nisi gravissima, 

& urgente necessitate cum debita Apostolica; 

Sedis reverenda, & faculrate. Cum autem ab Ecclesia 

sic fuerit dispensatum , servandam esse unicam 

comesttonem, & licitas , atque interdicìas epulas 

promiscue non esse usurpandas. 

Idem Bened. XIV. 

In epistola encyclica li. Augusti ejusdem anni . 

Déclarât, unicam comesttonem servandam esse 

j & licitas, & interdicìas epulas non esse apponen-

nendas non solum cum íntegro populo jusris de 

causis conceditur jejunii dispensario, sed etiam cum 

ob peculiares causas singulis, : vel aíicui permitt.it.ur 

esus carnium , ovorum , etc. 

Idem Bened. XIV. 

In ep. encyclíca, qua; incipit : Libentissìmt\ 

data io.. Junü 1745. late agit de conservanda, vel 

redintegranda Ecclesiastici jejunii disciplina, & de 

dispensationibus generalibus' pro oppidis, vel dicecesibus 

integris non nisi cerra ratione, & gravibus 

de causis concedendis. Deinde inserir epistolare 

ipsius encyclicam ad Arcbiepiscopum Compostel'CE 

,. cujus initium est :" Si fraternità* tua 7. 

Junii 1744. in qua circa jejunium varias sibi propositas 

qua:stiones dirimit.. In ea veto declarar sequentia 

—- 

1. Eos, qui facilitatemi fiabent vescendi'carnibus 

tempore vetito, sub gravi teneri ad servandas geminas 

has conditiones,. videlicet unica; in diem co» 

mestionis ,, & non permiscendarum epularum . 

2. Sic dispensatos ab abstinentia carnium non 

posse uti carne in vespertina refecfiuncula, sed eo 

tantum cibo caque potione, quibus utuntur jejunantes 

meticulosa; conscientiiE. 

5. lilis horam jejunantibus. prsscriptam servandam 

esse. 

4. Epulas licitas pro iís, quibus permissum est 

carnes comedero, esse carnes ipsas, epulas interdiñas 

esse pisces, adeoque utrumque simul adhiberi 

non posse. Piscibus tamen edendis .non interdicuntur 

ii, quibus datur tantum facultas adhibendi 

ova , & lafticinia . 

5. Prxceptum de utroque epularum genere non 

permiscendo compietti etiam dies Dominicos Cuadragesimales 

. 

6. Duo hcec pra-cepta, scilicet unica; comestionis, 

& carnes piscibus non permiscendi, urgere 

extra Quadragesimam. 

De-

Decretar» Bened. XIV. de Usurìs, àliisque 

injust is qutestibus.. 

Bened. XIV. in Constitutione, quae incipit. V'tx 

per-uenit, Roma; data die i. Novemb. 1745. habita 

prius Cardinalium , & Theologorum Congreganone, 

sequentes propositiones probavit, & omnibus 

probàndas decrevit. 

1. Usura peccatum in eo positum est, quod 

ultra sortem aliquid lucri exigatur, vel accipiarur 

ratione solius mutui. Itaque quicquid eo solum 

titulo sortem superar, illicitum, & usurarium est. 

2. Ab eo peccato non excusât, quod lucrum sit 

înoderatum , vel exiguum , neque quod is, a quo 

lucrum ratione solius mutui deposcitur, non pauper, 

sed dives existât: nec quod ille, cui pecunia 

mutua datur, earn in magnam sui utilitatem sit 

irnpensurus , cum ratio mutui in dati, & accept! 

squalitate versetur. Hinc quicquid accipitur contra 

legem mutui supra sortem, restitutioni est ob» 

noxium . 

5. Non ideo negatur, posse quandoque una cum 

mutui contractu inesse alios titulos , sed mutuo 

extrinsecos, ex quibus justa oriatur causa quidpiam 

ultta sortem accipiendi : sicut & potest saepe 

pecunia ab unoquoque sua ad honestam mercaturam 

, & negotiationem per alios contractus reéte 

collocar!. 

4. Licet in his conttaftibus usura non sit, eo 

quod orane mutuum tam opertum , quam apertura 

absit, possum esse alia injustitise genera, qua; 

maxime cavenda sunt Christianis hominibus, qui 

ex oraculo Divino sciunt : Justifia élevât génies 

, miseras autem facit populos peccatum , Prov. 

3 4- 54. 

5. Falso sibi, & temete quisquam persuasutn 

erir , pra;sto semper esse hos titulos legitimos , 

quibus vel cum mutuo, vel secluso mutuo licite 

possit auclarium ultra sortem integrare) recipere. 

Nec

Nec Ignorare Christianas debet, multis in casibus teneri 

ad mutuamdum , Christo Domino edocente: valenti 

mutuari a te, ne avertaris . Mattb. 5. 4 2> 

De Missa Parochiali, & Conventuali . 

Idem Bened.XIV. in epistola encyclica, cujus 

rnitium est: cum semper, data XIX. aug. 1744' 

decernit -i. 

Omnes, & singulos animarum Pastores, sive 

Parochi sint, sive Vicarii etiam Regulares, Missam 

pro populo sibi credito applicare debere saltern 

singulis Dominicis , & aliis diebus festis de 

préecepto. 

•2. Nomine festorum dierum venire etiam- eos, 

in quibus licitum est vacare operibus servilibus, sed 

cum obligatione audiendi sacrum . 

5. In prasdittis diebus non licere Parochis pro 

Missa stipendium accipere, sed si illi vere pauperes 

sint, ab Episcopis posse dispensari, ut aliquibus 

festis diebus congruam eleemosynam Missas 

accdpiant,. St pro earn offerente sacrificium applicent. 

Sed ea tamen conditione, ut tot Missas infra 

hebdomadam pro populo applicent, quot in 

diebus festis ejusdem hebdomads pro alio Benefattore 

obtulerint- 

4- Missam Conventualem, qua; in Cathedralibus, 

vel Coliegiatis Ecclesiis singulis diebus cani 

solet, pro earumdem Benefattoribus quotidie appli» 

cari debere. 

5. Reprobar abusum aliquorum Canonicorum ? 

qui se munus suum satis implesse putant, dumchoro 

pra;sentes assistunt, nec cantu aiiis sese adjungunt, 

contra prajscriptum Trident. Se ss, 24. c, 12,

£>6 

De Mìssarum stipendio. 

Epìstola Enciclica Bened. XIV. an. lÂl. 

Prohibetur In ea sub pcena suspensionis, nequilibet 

Sacerdos eleemosynam majoris predi pro sacrificio 

accipiens, retenta sibi pane ejmdcm stipendii 

alteri Sacerdoti eleemosynam mincris predi 

pro eadem celebranda rradat, errarmi Sacerdoti Missam 

celebranti, & ccnsentienti se majoris pretii 

Stipendium accepisse indicasset . Prohibetur etiam 

laicis sub pcena exrommunicationis, ne retenta sibi 

parte eleemcsynarutn , quas pro missis accepere, 

Sacerdoti celebranti aliam tantum pattern eleemosyna; 

tradant. 

De Matrimonii* secreti*. 

Epistola Encyclic a Bened. XIV, 17. Nov, \-]iì. 

• In ea renovat decretimi Tridentini praescribentis, 

ut antequam matrimonium contrahatur, a proprio 

contrahentium parodio tribus continuis diebus festis 

in Ecclesia inter Missarum solemnia publice 

denuntietur r qure denuntiationes non nisi gravi de 

causa judlcio Episcopi sunt omittenda;. Kec nisi 

urgenti de causa secreta Matrimonia a Parocho 

permittenda , vel contra voluntatem Parentum . 

Denique monentur Parochi, ut in libro, distinclo 

a libro baptizatorum nomina contrahentium adnotentur 

. 

Decretimi I. Bened. XIV. 

Contra sollicitantes , & complice* peccati 

turpi* editum anno 174 1 » 

Renovat pcenas a Greg. XIII. & Pradecessoribus 

impositas contra quoscumque Sacerdotes, qui vel 

in

3n aim Sacramentalis-Confessionis, vel ante, vei 

immediate post confessionem, aut praetextu confessionis, 

vel etiam extra occasionem Confessionis in 

Confessionali, sive in alio- loco ad confessiones audiendas 

destinato, aut elecio, simulatione audiendi 

ibidem confessionem, ad inhonesta, &. turpia sollicitare, 

vel provocare,, sive verbis, sive signis, 

sive nutibus, sive tacfu, sive per scripturam, aut 

tunc, aut post legendam tentaverint, aut cum eis 

illicitos, & inhonestos sermones, vel tradlatus temerario 

ausu habuerint., 

Monet Confessarios, ne pcenitentibus, quos noverint 

ab alio Confessarlo sollicitatos,. SaeramentaJem, 

absolutionem impertiant, nisi prius delinquentem 

ad Ordinarium, vel ad Inquisitorem denuntiaverint, 

vel saltern promiserint sese, cum primum 

poteru.nt, delaturos.. 

Eos autem,. qui innoxios Sacerdotes per calumniam 

denuntian.t, tanquam sollicitationis reos, 

deelarat non posse absolví nisi, a 11.. Poutifice, extra 

mortis articulum .. 

Deifique decernir,, ne iillus Confessarius extra casum 

extrema; necessitatis, nimirum in ipsius mortis, 

articulo, & deficiente tunc quocumque alio Sacerdote,. 

qui Confessarli munus obite possit, Confessionem 

Sacramenralem; persona; compücis in peccato 

turpi, atque inhonesto contra sextum Decalogi 

praxeptum commisso, excipete audeat, subíala 

propterca illi ipso jure quacumque auciorirate, 

& jurisdiclione ad qualemcumque personam ab hujusmodi 

culpa absolvendam. Sacerdos autem ita 

absolvens & invalide ornnino absolvit, & incurrit 

pcenam. majoris Excommunicationis Papse reserváis 

,

4s8 

Decretum 11. ejusdem Bened. XIV. 

Contra eosdem Complices die 8. Feb. 1745. 

Declarator, ad absolutionem complicis perinde 

esse, nullum adesse Sacerdotem praeter complicem, 

ac revera eum tantum adesse, cum quo pcenitens 

non possit confiteri sine infamia: suae apud alios 

periculo. Itaque ad removendum scandalum potest 

Sacerdos complicem absolvere in periculo mortis 

constitutum. Quod si Sacerdos scandalum effingat, 

aut infamiam , dum potest, non antevertat, 

valida quidem erir absolutio, sed incidet in pcenas 

in praecedenti decreto inflicfas. 

Decretum III. Bened. XIV. 

Contra sollte it ant es, & sacrificio Mi ss it 

abutentes, coram Cong. S, R. E. 

Cardinalium. 

Renovantur poenae contra praediclos statutae a Sixto 

V. & Greg. XIII. & insuper declaratur, abutentes 

Missae sacrificio ad sortilegia, sicut & sollicitantes 

in Confessione inhabilitatem incurrere ad 

S. Sacrificii celebrationem . 

Decretum IV. Bened. XIV. 

Contra Confessarios exquirentes nomen 

complicis, anno 1746. 

Confirmatur ejusdem constitutio, incipiens : Suprema 

omnium Ecclesiarum , in qua damnatur perniciosa 

quorundam Gonfessariorum praxis, qui a 

poenitentibus socii in peccato nomen exquirunt, imo 

& locum habitationis ejus, quodque detestabilius 

est, etiam denuntiata ipsis, nisi revelent, absolutionis 

denegatione. Deceruitur, ad sacrum Tri-

4^9 

burial Inquisitionis esse denuntiandos Confessarios 

ejusraodi, dummodo tamen hujusmodi interrogatici!, 

ac denegandi actus talibus citcumstantiis conjunct 

sint, qute sic agentem Confessarium de adhatsione 

ad prœditlam reprobatam praxim, tanquam 

ad licitam, vel alio quovis modo de prava credulitate 

suspecìum reddant. 

Quod si interrogato ita nuda, simplexque fuerit, 

ut Confessarium pravum quidem, sed haeresis 

suspecìum minime faciat, ejus delictum Inquisitoris 

cognitioni subjectum non erit, sed ab Episcopo 

puniendum . 

Consti tut io Clem. XIII. ao. Dec. 1709. 

Confirmât ea, quae circa jejunium pratscripta sunt 

a Bened. XIV. Deinde vetat, ne ii, qui ab abstinentia 

carnium sunt dispensati, potiones latte 

„ permixtas sumere possint extra unicam come- 

„ stionem, qua excepta, vult illos in omnibus se- 

„ quiparari iis, qui nullo patto sunt dispensati. 

F I N I S .

Untitled - Universidad de Málaga

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?