epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE
epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE
91 EPISTOLAE 2422-2423 92 nos editus fuit, id quoque non arbitramur ita ad nos pertinere, ut eius ratio nobis reddenda sit: quum in officinis nostrorum typographorum neque iubendi neque vetandi potestatem 4 ) ullam habeamus : nee etiam novum sit in nostra urbe Hamburgensium et aliorum Saxoniae theologorum scripta typis 5 ) excudi. Oaeterum doctrinam sacramentorum, quam in isto libello Ioachimus profitetur, a nobis non improbari libenter fatemur. 6 ) Idque hoc "nomine, quod earn consentire iudicamus cum doctrina quae in Augustana nostra Oonfessione oomprehensa est, quaeque deinceps repetita est in Concordia ante aliquot annos inter _D. Lutherum et Bucerum, aliosque complures Vitebergae confirmata : et rursum in Concordia, 7 ) paulo post a D. Bucero hie inter ecclesiae nostrae ministros instituta. 8 ) Earn namque doctrinam quum veram esse, et cum vero intellectu sacrae scripturae congruere sentiamus: in nostris quoque ecclesiis hactenus docuimus, et posthac docendam nobis arbitramur postquam et magistrates 9 ) autoritate eidem sumus adstricti. Interim non ita sumus cptXovuxoi,, ut hanc doctrinam retineri docerique non posse putemus, nisi ambitiosa conteudendi cupiditate et libidine vexandi alios. Imo omnem disceptandi rixandique occasionem hactenus summo studio vitavimus, et quidem cum iniuria nostra: neque quidquam magis deploramus, quam pacem et quietem ministerio ac studiis nostris non concedi, sed infaustis quibusdam horum temporum certaminibus perturbari. Quare quod de nobis peregrini nostrae civitatis conqueruntur, non certe iusta de causa faciunt, quum nos illorum novas et nostris ecclesiis antehac incognitas caeremonias, ipsis magistratus nostri lenitate (licet invitis nobis) permissas, anno integro et eo amplius toleraverimus, ,0 contra eos quidquam moliti sumus, nisi quod ad senatum nostrum, ut par erat, rem retulimus. Neque unquam pro concione illorum nomina traduximus: ") sed tum demum, quum videremus nee ipsos se continere, quin de hac controversia varia in vulgus spargerent: parcissime et generatim tantum auditores nostros admonuimus, ut doctrinam iampridem a nobis aeeeptam pacatis animis retinerent, nee ulla re turbari se sinerent. Nee ultra processit contentio nostra : Dominus faxit, ut nunquam maior fiat. Nos sane concordiam optamus: verum quae ratio et via perveniendi ad earn tutissima sit, definire non possumus, praesertim quum non nostra tantum, sed omnium nostrae confessionis ordinum communis Causa agatur. Horum igitur animos ut Dominus excitet, et spiritu suo saneto instruat, ad has controversias pie ac féliciter conciliandas, assiduis preeibus oramus. Interea dum id fiat, nostri officii esse putamus curare ut nobis salva maneat doctrina divinitus in nostris ecclesiis hueusque servata : quam mutare aut abiieere contra conscientiam nostram, propter ullam hominum autoritatem et gratiam, ) non sine magno nostrorum hominum offendiculo, idque eo potissimum, ne oui illorum videri posset, se per nos impeditum et hospitio fraudatum esse. Et ne nunc quidem, quando multis argumentis deprehendimus longe a nobis discrepare, 12 ) nequaquam possumus. Haec breviter visum est tuae humanitati respondere, cui nos commendatos esse volumus. Dominus Iesus benedicat ministerio tuo et spiritu suo tua studia gubernet. Francoforti 4. Nonas Aprilis, Anno 1556. Tuae humanitatis studiosissimi Ministri ecclesiae Francofurtensis communi consensu. 2423. LASCUS CAL VINO. Tractot negotia coetus peregrinorum Francofurtensis, quae adhuc in ambiguo haerent, partim quoad magistratus et Lutheranorum imperia, partim ex partium internis dissidiis. Colloquium Melvetiorum cum Saxonibus meditatur. 4) partem F. B. 5) typia om. F. B. 6) profitemur F. 7) ante aliquot annos .... in concordia desunt ap. Bitterum. 8) Concordia Wittembergensis a. 1536 instrumentum pacts esse debebat; hie vero a Westphalo de eadem ita agitur ac si Bueerus, nisi Augustanae prorsus consentanea fuisset et ab omni cum exteris traxtsactione aliéna, ab ipsis Wittebergensibus damnatus fuisset ut tat» isti peregrini rêvera sunt. He altera concordia Francofordensi a. 1542 v. Frank f. Bei. Rndl. 11. Beil. 13, p. 41. 9) add. nostri F. B. 10) seil, quia aliter non poterant: nunc vero serio Ulis suum Lutheranismum imponere conati, scripta ep. ad magistrate a. d. III. Cal. Febr. {Bel. Rndl. II. Beil. 19. Bathsprot. ib. I- ». 9. Besp. Senatus ad seniores eccl. peregr. ib. n. 10 et Laset reap. ib. n. 11.) (Ex autographo Cod. Paria, ooll. Dupuy 268, fol. 46.) Sanctissimo iuxta ac doctissimo viro D. Ioanni Calvino Genevensis ecclesiae pastori fidelissimo fratri in Domino observando. 11) 0 bellum excusationem et Iesuitis dignam! Seil, quos pro suggestu publice sacramentarios vocitabant nemo nesciebat. (Bei. Hndl. IL Beil. 19.) 12) propter nllam hominum autoritatem et gratiam om. F. B.
93 1556 APRIL. • 94 Ago tibi ingentes gratias, vir doctissimè, et pro libello in Westphalum denuo soripto et pro Uteris tuis amantissime ad me scriptis, >) tum etiam quod nostri in tuo libello ita memineris. Nobis hic cum huius urbis ministris (sine congressu) certamen fuit, 2 ) neque male cessit hactenus, sit Domino gratia. Magistratum non habemus iniquum et indies plures nostrae sententiae accedunt. Imo vero etiam indies magis ac magis fiunt invisi omnibus, quod tarnen dolemus, qui nos praeter nostrum meritum invidia apud omnes gravare voluerunt. Ab instituendo colloquio 3 ) non prorsus sunt alieni quidam principes: sed quisque vult e6se secundus non autem primus illius autor. Spero tarnen iam etiam habituros esse qui primus esse non recuset per gratiam Dei. Qua de re Crispinus plura. Ex mea patria necdum mihi redjit meus nuncius, quem tarnen in omnes horas exspecto. Sed ex aliis,. qui inde hue ad mercatum vénérant, accepi multas sectas eo connuere et quemque pro suo arbitrio instituere in sua ditione ccclesiarum restitutionem. Libenter tibi missurus eram quae nobis a màgistratu fuerunt proposita, et quae nos vicissim rèspondimus: tum etiam nostras in traditam olim hic ministris Buceri, piae memoriae, concordiam adnotationes, *) in qua impietatis et blasphemiae damnantur qui vel certum aliquem in coelo locum corpori Christi assignare, vel immensitatem quandam corporis ex reaU atque essentiali illius per panem coenae exhibitione colligere conantur. Ad quod equidem nobis haudquaquam connivendum esse existimavimus. Sed morbus meus, qui me ante dies quinque rursum invasit ac necdum plane reliquit, obstitit quominus exscribi potuerint. Alioqui adnotationes ipsae nondum sunt visae a 2423.1) sed deperditis. 2) Ministri poseebant ut peregrini concordiam a. 1542 factum reciperent, eultum suum ad normam Francofordensis instituèrent et infantes sibi bapUeandos traderent. (Cf. Ep. senatus ad seniores peregr. in Bel. Hndl. I. n. 10. Laset resp. ib. ». 11 m. Febr. scriptum. Fresenii KG. ». d. Bef. in Fr. p. 105.) Pro tempore magistrates nihildum deereverat. 3) Vide omnino N. 2420 et quae ibi annotavimus. Quibus iam haec addimus : Brentius ad Petr. Brubachium bibliopolam Francof. seribit Stuttg. prid. Id. lui. 1556: Salnta nomine meo D. H. Beier et dicito ei D. Io. a Lasco petiisse superioribus diebus a meo principe nt lieeat sibi colloqni de re sacramentaria cum theologis suis. Quod quam ei ab ill. principe coneessum esset contnlimns cum eo de Sacramento coenae Stuttgardiae. Sed intelleximus enm agere, non nt veram sententiam de verbis coenae inqnirat et cognoscat, sed nt imperitis persuadeat se et snam ecclesiam non pugnare cum Ang. confessione. Homo est ernditns et multis modis yenerandns, sed displicet mihi in sene Studium imposturae huins et intelligo quid agat etc. (Bertram 373; Schnurrer, Erl. der würtb. K. n. Bef. G. 245.) Adde quod Lascus multo maiora exspeetaverat quam simplex colloquium cum Brentio. 4) Aetatem non tülisse videntur. quoquam praeterquam a D. Crispino. Nondum emm magistrates a nobis responsionem ad traditam nobis earn ipsam Buceri concordiam postulavit, quam nos tarnen paratam habemus, si forte postuletur. Et putamus omnino postulandam esse. Nam sunt plurimi in màgistratu qui fontes ipsos totius controversiae cupiunt omnibus quam notissimos esse. Saxones dieuntur habuisse quandam synodum non proeul a Witteberga, 5 ) cui et Phüippus dicitur adfuisse. Sed quid illic sit actum nondum novimus. Ego hoc ago ut si instituendum sit colloquium, quemadmodum spero, vos quoque vocemini, hoc e6t, tu, Martyr et Tigurini. Atque de te quidem et. Martyre nihil dubito: sed metuo ne Tigurini excusent, quod profecto nolim. Scripsi ea de re ad Bullingerum pro eo ac nunc passa est valetudo mea. Sed vellem, tu quoque stimulus adderes. Faciam te autem mox certiorem, simul atque certi aliquid habuero: quod equidem brevi futurum spero. De turbis hie nostris non est quod ad te scribam. D. Sechelius 6 ) non tarn est nobis familiaris quam esse solet: cuius nomine certe doleo quod se tragoediis parum necessariis tantopere implicuerit. Augustinus 1 ) sui similis esse pergit. Fosteaquam sibi non omnia ex sententia videt cedere, abitum adornat cum suo sodalitio. Interim hoc videntur moliri ut in suo abitu nihil non tentent quo ecclesia ipsa dissipetur. Sed Dominus est potentior. Iam neque Gldbergo * neque tibi etiam parcunt. Ita illis nemo est bonus, scilicet qui modo ab ipsis dissentiat. Dominus eis parcat et spiritum resipiscentiae largiatur. Angli multo iam mitiores esse videntur. 8 ) Ego hoc apud eos laboro ut omnis suae controversiae iudices constituant te et Pet/rum Märtyrern: speraremque id me impetrare posse, si modo qui apud vos sunt Angli mihi indicent sibi id gratum fore. Nollem enim id tentare nisi factus certior de ipsorum voluntate. Ad quos tarnen nunc scribere non possum propter valetudinem meam parum adhuc firmam, etiamsi illi ad me amantissime 8cripserunt: quo nomine illis gratias ago. Sed te oro ut illos huius admoneas. Nam hoc toti genti ipsorum honorificum fore putarem, ut re tota vestro permissa iudicio in gratiam ipsi invicem redirent. 5) Bumor hic videtur vanus fuisse, nisi hue trahere velis quae habet Bretschneiderus in Annal, ad 12. Ian.: Flaciani theologi (Amsdorfius, Schnepfius, Strigelius, Stolzins, Aurifaber) et legati Palatini et Wnrtembergenses Wimariae conveniunt et décernant firmiter tenendam Lntheri dootrinam de libero arbitrio et coena sacra. Vel 2. Febr. : Mel. Dresdam vocatur ad deliberandum an oonducat nt ante oomitia Eatdsbonensia theologi conveniant concordiae faoiendae causa. 6) Cf. N. 2404. 2405. 7) N. 2385. 2405. 8) Mireris eum certiora non habere.
- Page 9: THESAURUS EPISTOLieUS CALYINIANUS 8
- Page 13 and 14: 8. De Vergerio nostro ita se res ha
- Page 15 and 16: 5 1556 IANTJAR. . 6 cum ipsorum ass
- Page 17 and 18: 9 1556 IANUAR. . 10 cos meo nomine
- Page 19 and 20: 13 1556 IANUAR. . . • U nibus se
- Page 21 and 22: 17 1556 FEBRUAR. 18 (Zürcher Archi
- Page 23 and 24: 21 1556 FEBRUAR. 22 dam ordinis Car
- Page 25 and 26: 25 1556 FEBRUAR. • 26 tuisset. Hi
- Page 27 and 28: 29 1556 FEBRUAR. . 3 0 Parisüs quo
- Page 29 and 30: S3 1556 FEBRUAR. 34 3389. FARELLÜS
- Page 31 and 32: 37 1556 FEBRUAR . 38 successum datu
- Page 33 and 34: 41 1556 FEBRUAR: • 42 terim roga
- Page 35 and 36: 45* .1556 FEBRUAR. . 4 6 tus qui me
- Page 37 and 38: 49 1556 FEBRUAR. . 5 0 que oorrupte
- Page 39 and 40: 53 1556 MART. • 54 2401. CALVINU8
- Page 41 and 42: 57 1556 MART. . 58 (Ex autographes
- Page 43 and 44: 61 1556 MART. 62 Ut nunc ad alios r
- Page 45 and 46: 65 1556 MART. 66 sos gessit: sed an
- Page 47 and 48: 69 1556 MART. • 70 vel agnosceret
- Page 49 and 50: 73 1556 MART. 74 tarnen, non ut tib
- Page 51 and 52: 77 1556 MART. 78 2413. BEZA BULLING
- Page 53 and 54: ai 1556 MART. 82 3416. HOTOMANÜS C
- Page 55 and 56: 85 1556 MART. 86 alii nonnulli nobi
- Page 57: 89 1556 MART.—APRIL. • 90 esse
- Page 61 and 62: 97 1556 APRIL. 98 met nunc videant
- Page 63 and 64: 101 1556 APRIL. 102 Sed ecce ad hae
- Page 65 and 66: 105 1556 APRIL. • 106 3429. OALVI
- Page 67 and 68: 109 1556 APRIL. . 110 (Ex autograph
- Page 69 and 70: .118 1556 APRIL. 114 contraire, dau
- Page 71 and 72: 117 1556 mentes obcaecat, sed quia
- Page 73 and 74: 121 1556 3440. YERGERIUS BULLINGERX
- Page 75 and 76: I 125 1556 MAL 126 2443, BULLINGERU
- Page 77 and 78: 129 1556 MAI. 130 Singulari doctrin
- Page 79 and 80: 133 1556 MAL 134 bere, nebulonem 3
- Page 81 and 82: 137 1556 MAT. 138 Rem tibi magis pe
- Page 83 and 84: 141 1556 MAL 142 amanter te resalut
- Page 85 and 86: 145 1556 MAL 146 2454. actum esse p
- Page 87 and 88: 149 1556 MAI. 150 S. Quid optet fra
- Page 89 and 90: 153 1556 MAI. 154 fait, quia uno om
- Page 91 and 92: 157 1556 MAI. ' 158 I. Nolo meam un
- Page 93 and 94: 161 1556 MAI. 162 3463. ACTA STÜTT
- Page 95 and 96: 165 1556 MAT. 166 Christi in pane s
- Page 97 and 98: 169 1556 MAI. • 170 Postea iussus
- Page 99 and 100: 173 1556 MAI. * 174 te occupari cup
- Page 101 and 102: 177 1556 MAI. ' 178 satis habemus.
- Page 103 and 104: 181 1556 IHN. • 182 non est. Quid
- Page 105 and 106: 185 1556 IUN. • 186 3474, . POLLA
- Page 107 and 108: JÄ9 1556 IÜN. * 19p tentantur in
91 EPISTOLAE 2422-2423 92<br />
nos editus fuit, id quoque non arbitramur ita <strong>ad</strong><br />
nos pertinere, ut eius ratio nobis reddenda sit:<br />
quum in officinis nostrorum typographorum neque<br />
iubendi neque vetandi potestatem 4 ) ullam h<strong>ab</strong>eamus<br />
: nee etiam novum sit in nostra urbe Hamburgensium<br />
et aliorum Saxoniae theologorum scripta<br />
typis 5 ) excudi. Oaeterum doctrinam sacramentorum,<br />
<strong>quam</strong> in isto libello Ioachimus profitetur, a<br />
nobis non improbari libenter fatemur. 6 ) Idque hoc<br />
"nomine, quod earn consentire iudicamus cum doctrina<br />
quae in Augustana nostra Oonfessione oomprehensa<br />
est, quaeque deinceps repetita est in Concordia<br />
ante aliquot annos inter _D. Lutherum et<br />
Bucerum, aliosque complures Vitebergae confirmata :<br />
et rursum in Concordia, 7 ) paulo post a D. Bucero<br />
hie inter ecclesiae nostrae ministros instituta. 8 )<br />
Earn namque doctrinam quum veram esse, et cum<br />
vero intellectu sacrae scripturae congruere sentiamus:<br />
in nostris quoque ecclesiis hactenus docuimus,<br />
et posthac docendam nobis arbitramur post<strong>quam</strong> et<br />
magistrates 9 ) autoritate eidem sumus <strong>ad</strong>stricti. Interim<br />
non ita sumus cptXovuxoi,, ut hanc doctrinam<br />
retineri docerique non posse putemus, nisi ambitiosa<br />
conteudendi cupiditate et libidine vexandi alios.<br />
Imo omnem disceptandi rixandique occasionem hactenus<br />
summo studio vitavimus, et quidem cum iniuria<br />
nostra: neque quid<strong>quam</strong> magis deploramus,<br />
<strong>quam</strong> pacem et quietem ministerio ac studiis nostris<br />
non concedi, sed infaustis quibusdam horum temporum<br />
cer<strong>tam</strong>inibus perturbari. Quare quod de<br />
nobis peregrini nostrae civitatis conqueruntur, non<br />
certe iusta de causa faciunt, quum nos illorum<br />
novas et nostris ecclesiis antehac incognitas caeremonias,<br />
ipsis magistratus nostri lenitate (licet invitis<br />
nobis) permissas, anno integro et eo amplius<br />
toleraverimus, ,0 contra eos quid<strong>quam</strong> moliti sumus, nisi quod <strong>ad</strong><br />
senatum nostrum, ut par erat, rem retulimus. Neque<br />
un<strong>quam</strong> pro concione illorum nomina tr<strong>ad</strong>uximus: ")<br />
sed tum demum, quum videremus nee ipsos se<br />
continere, quin de hac controversia varia in vulgus<br />
spargerent: parcissime et generatim tantum auditores<br />
nostros <strong>ad</strong>monuimus, ut doctrinam iampridem<br />
a nobis aeeep<strong>tam</strong> pacatis animis retinerent, nee<br />
ulla re turbari se sinerent. Nee ultra processit<br />
contentio nostra : Dominus faxit, ut nun<strong>quam</strong> maior<br />
fiat. Nos sane concordiam op<strong>tam</strong>us: verum quae<br />
ratio et via perveniendi <strong>ad</strong> earn tutissima sit, definire<br />
non possumus, praesertim quum non nostra<br />
tantum, sed omnium nostrae confessionis ordinum<br />
communis Causa agatur. Horum igitur animos ut<br />
Dominus excitet, et spiritu suo saneto instruat, <strong>ad</strong><br />
has controversias pie ac féliciter conciliandas, assiduis<br />
preeibus oramus. Interea dum id fiat, nostri<br />
officii esse pu<strong>tam</strong>us curare ut nobis salva maneat<br />
doctrina divinitus in nostris ecclesiis hueusque servata<br />
: <strong>quam</strong> mutare aut <strong>ab</strong>iieere contra conscientiam<br />
nostram, propter ullam hominum autoritatem et<br />
gratiam,<br />
) non sine magno nostrorum hominum<br />
offendiculo, idque eo potissimum, ne oui illorum<br />
videri posset, se per nos impeditum et hospitio<br />
fraudatum esse. Et ne nunc quidem, quando multis<br />
argumentis deprehendimus longe a nobis discrepare,<br />
12 ) nequa<strong>quam</strong> possumus. Haec breviter<br />
visum est tuae humanitati respondere, cui nos commendatos<br />
esse volumus. Dominus Iesus benedicat<br />
ministerio tuo et spiritu suo tua studia gubernet.<br />
Francoforti 4. Nonas Aprilis, Anno 1556.<br />
Tuae humanitatis studiosissimi<br />
Ministri ecclesiae Francofurtensis<br />
communi consensu.<br />
2423.<br />
LASCUS CAL VINO.<br />
Tractot negotia coetus peregrinorum Francofurtensis,<br />
quae <strong>ad</strong>huc in ambiguo haerent, partim quo<strong>ad</strong><br />
magistratus et Lutheranorum imperia, partim ex partium<br />
internis dissidiis. Colloquium Melvetiorum cum<br />
Saxonibus meditatur.<br />
4) partem F. B.<br />
5) typia om. F. B.<br />
6) profitemur F.<br />
7) ante aliquot annos .... in concordia desunt ap.<br />
Bitterum.<br />
8) Concordia Wittembergensis a. 1536 instrumentum<br />
pacts esse debebat; hie vero a Westphalo de e<strong>ad</strong>em ita agitur<br />
ac si Bueerus, nisi Augustanae prorsus consentanea fuisset<br />
et <strong>ab</strong> omni cum exteris traxtsactione aliéna, <strong>ab</strong> ipsis Wittebergensibus<br />
damnatus fuisset ut tat» isti peregrini rêvera sunt.<br />
He altera concordia Francofordensi a. 1542 v. Frank f. Bei.<br />
Rndl. 11. Beil. 13, p. 41.<br />
9) <strong>ad</strong>d. nostri F. B.<br />
10) seil, quia aliter non poterant: nunc vero serio Ulis<br />
suum Lutheranismum imponere conati, scripta ep. <strong>ad</strong> magistrate<br />
a. d. III. Cal. Febr. {Bel. Rndl. II. Beil. 19.<br />
Bathsprot. ib. I- ». 9. Besp. Senatus <strong>ad</strong> seniores eccl. peregr.<br />
ib. n. 10 et Laset reap. ib. n. 11.)<br />
(Ex autographo Cod. Paria, ooll. Dupuy 268, fol. 46.)<br />
Sanctissimo iuxta ac doctissimo viro D. Ioanni Cal<strong>vino</strong><br />
Genevensis ecclesiae pastori fidelissimo fratri<br />
in Domino observando.<br />
11) 0 bellum excusationem et Iesuitis dignam! Seil,<br />
quos pro suggestu publice sacramentarios vocit<strong>ab</strong>ant nemo<br />
nesciebat. (Bei. Hndl. IL Beil. 19.)<br />
12) propter nllam hominum autoritatem et gratiam om.<br />
F. B.