epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE
epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE
611 EPISTOLA 2705 612 nomen, simül videntur ipsius substantiae communicationem stabüire, stabilire spirituali quodam modo, sed tarnen vero ac certo factam, per fidem quae in promissiones fertur. Promissionum autem veluti materia est Christus ipse, quo potiri nos oportet: finis vero est, ut in eo filiiDei efficiamur, ae proinde ipsius Christi cohaeredes. Ex recentioribus porro nullum adhuc memini legere, ex nostris quidem, qui aliter mihi visus sit sentire. Nam quae adversus corporalem praesentiam dicta ac scripta sunt, semper ad modum ipsum communicationis, non autem ad materiam, ut ita loquar, putaram äccommodari oportere. In hac autem opinions tua etiam scripta me videbantur confirmare, quia videbam multis in locis, quamvis a substantiae nomine abstineas, tarnen ipsum Christum et dona ipsius sigillatim a te commemorari, et sane mihi paene absurdum videtur, ipso ut ita dicam fundo praetermisso, dicere nos fructuum fieri participes , qui ex fundo proveniant. Deinde vel D. Ma/rtyris scripta sane non intelligo, vel is profecto in re sacramenti explicanda Dominum ipsum cum suis donis coniungit, ut diserte scribit in commentario prioris ad Corinthios istic excuso, pag. 301 in extremo. Sed quum illum praesentem istic habeas, aequissimum est ut ille ipse suorum scriptorum sit interpres, cuius autoritatem. tanti sane facio, sicuti etiam aequissimum est, ut eius sententiam libentissime aim amplexurus, vel earn unam ob causam, quod minime dubitem quin, si quoquam alio, cum eo maxime consentias. Idem quoque de D. Galvino et de D. Io. a Lasco iudicium meum adhuc fuit, quibus de causis sum adductus ut certa potissimum ex his, testimonia descripserim, ex quibus intellîgas quibus de causis sim adductus ut hanc sententiam minime dubitarim tanquam ecclesiarum nostrarum doctoribus communem esse reri. Hac autem in re si quid est quod nonviderim (plurima autem esse scio ac nimis vere quotidie experior quae me fugiant) non modo mihi gratissimum feceris, mi pater, si me docueris, quod etiam atque etiam ex animo a te peto, sed etiam id publice agnoscere ac testari non reousabo. Cur enim me proficere et per quem profecerim agnoscere pudeat? nedum ut quemquam mea credulitate aut ignorantia mecum falli sinam? De Osiandrismo, *) minime eum nobis obiecerint adversarii, quum ipsi non i modo substantiae communicationem, sed etiam corporalem, carnalem, substantialem communioationis modum urgeant, quem nos spiritualem facimus, quia spiritus virtute uniri dicimus fidèles qui in terra sunt cum Christo qui in coelis est, ut inde vitam hauriant sempiternam, per eum videlicet et in eo iustificati ac sanctificati. Deinde Oslander, substantialis suae iustitiae nomine, divinitatem Christi intelligit, ita quidem inepte ut interim humanitatem non respiciat, cuius satisfactione, iustitia, sanctitate, obedientia sumus, ut inquit ille, xtxagnw/jiévot, idque per imputàtionem, quam alioqui fieri non possit ut id quod illius proprium est nostrum censeatur. Imo vero nosti adversarios nobis impingere nos cum Schwenfeîdio * facere, 2 ) quum spiritum urgemus, quia scilicet non intelligunt vel intelligere se dissimulant, a nobis hoc nomine non vocari rem sacramenti, id est Christum ipsum cum suis donis, sed spiritum sanctum, cuius tum virtute fides in nobis creatur, quam ad rem et verbo et symbolis ut instrumentas utitur, turn etiam cuius vinculo cum capite nostro coniungimur. Quod postea excludimus, substantiae commixtionem, cum superioribus non pugnat. Sic enim dicimus Christum ipsum nobis communicari ut ipse nihilominus quoad humanitatem, sicut dicit Petrus, in coelis maneat. Imo etiam si in terris esset, aut nos in coelis, non, imaginaremur crassum ullum communicationis aut coniunctionis modum, sicut caput nostrum cum membris'naturaliter cohaeret, aut sicut liquidae substantiae commiscentur. Has omnes et quaecunque àliae sint comprehensibiles, aut, ut ita loquar, humano ingenio descriptibiles communicandi, coniungendi, uniendi rationes, semel tollimus, quia veritati corporis Christi ac proinde orthodoxae fidei repugnant. Sed tamen communicationem retinemus, ex qua videlicet omnia ilia haurjamus quae qui non afferat, frustra vitam aeternam speret, nempe peccatorum remissionem, impletionem omnis iustitiae, denique imaginem Dei multo plenius in Christo, cui per fidem uniti sumus, instauratam ab ipso conceptionis momento, quam in priore illo Adamo fuerit creata. Euit enim hie duntaxat ad imaginem Dei conditus, ille vero verbum aeternum patris, et Deus in came conspicuus factus. Denique corpus et sanguinem Christi negamus corporaliter, id est corporali aut ulla ratione humanis sensibus comprehensibili adesse, quum sit in coelis, et sicuti diserte in priore confessione diximus, fimtum esse non desierit, ac proinde duobus simul locis esse "non possit, nedum ut sit immensum aut «wwç/yçajnw, sed tamen Christum dicere possumus substantia-, liter, id est, ita ut se ipsum donet, corporaliter, id est, ita ut vere illud suum corpus atque adeo se ipsum nobiscum uniat, realiter denique, id est, non fictq, sed vero modo adesse ut se nobiscum com- 2) Etiam Farellua N. 2671 narrât sibi a quodam scripta Schwenkfeîdiana tradita fuisse, seil, ütüiter legenda, 2705.1) Vides eum, dum haec seriberet, ad eas annotationes quasi ipse sua confessione propensionem aliquam in mysticis- simul respicere quas supra N. 2629 legisti. mum manifestasset.
613 1557 SEPTEMB. 614 municet, quamquam ab his quidem vocabulis libentiBsime abstinuerimus, quia praeterquam quod ambigua sunt, certe sunt eiusmodi ut qualitatem potius quam substantiam describant. Veram ergo hanc sententiam esse putarim: Oportet nos corporaliter Christum recipere, id est, in verum Christi corpus vere coalescere, et ex eo sueoum vitae aeternae sugere, quod manduoationis verbo significatum est Ioh. 6. Hanc vero contra statuerim esse falsissimam : Oportet nos Christum corporaliter recipere, id est, corporali modo, sicuti videlicet corpora sive visibilia sive invisibilia, ut animae corporibu8, uniuntur. Corpus enim Christi verum corpus est et supra coelos evectum ideoque nee in pane nee sub pane nee cum pane quaerendum est. Christi corpus absit ut negemus symbolis significari, aut symbola proponi ut absentis fivtinocivt]. Sed addidimu8 adverbium duntaxat, ut haec significatio et absentia definiatur. Sic enim significatur ut vere exhibeatur, sic abest ut sit praesentissimum. Nee enim minus certum est nos fide coalescere in Christi corpus, ut fiamusos ex ossibus eius et oaro ex came eius, id est, ut vere et penitissime cum eo uniamur, quam certum est nos istis oculis symbola cernere, auribus promissionem audire, manibus, inquam, symbola accipere et ore deglutire, ut sicut haec vita fovetur corruptibili alimento, sic aeterna vita ex vivifico Christi corpore nobis unito in nos promanet, quamobrem etiam, ut naturali modo absit, tarnen spiritus vinculo, per fidem, ita est praesens, ut si naturali modo adesset non magis, imo ne tarn quidem efficaciter praesens fuerit futurum. Quod symbola dicimus rem ipsam semper habere coniunctam, non sine exceptione scriptum est. Dicuntur enim haec Dei promittentis respectu, et coniunctionis modum expresse negamus naturalem esse, quibus verbis excludimus quidquid in sensum humanum cadere potest. Praesentiam corporis Christi in coena diximus retinere ac defendere, sed eo ipso modo quo praesentiam definivimus, quae ratio si valeat, non video qui possit vel infidelium manducatio, vel immensitas corporis, quam diserte tollimus, consistera. Neque haec loquutio nobis sane videtur inusitata, nisiquum de praesentiae modo naturali agitur. Tunc enim abesse Christi corpus dicitur, alioqui si Christum dicamus a coena abesse, non video qui symbola non evacuemus. Quaeris quid amplius illi a nobis poscerent. Utinam vero nihil. Sed hoc nempe poscerent, ut Christum in pane, cum pane, sub pane quaereremus, quern nos incoelisesse corporali suo modo ex scriptum dicimus, et tarnen vere sese nobis in coena communicare, quia non haeremus in symbolis, sed iis veluti scalis in coelum ascendimus quatenus per ea in nobis fides confirmatur ac nutritur, ad unioum illud suum obiectum Iesum Christum usque perlata. Ex hoc fonte nata est necessariô sententia ilia, quam ego plane impiam iudico, ex* consequent! de glorificati Christi corporis immensitate. Hino natus error de falsa interpretatione ascensus Domini, quam illi disparitionem interpretantur. Hinc factum ut etiam ab infidelibus rem sacramenti sumi dioerent, quasi vel Christus.a suo spiritu seiunctus et exanimis a nobis sumi, vel sive manibus, Bive ore,*) id est, sine fide, percipi possit. Haec illi et similia quae cohaerent a nobis poscerent, quia modum praesentiae volunt de8cribere et animis comprehendere, quamvis id minime se velle facere elamitent. Haec autem omnia videre me non posse confiteor, quo modo positis iis fundamentis quae posuimus non evertantur. Quod autem existimas, vos a nobis eo esse redactos ut vel a nobis vos dissentire constet, vel, quod nunquam sitis facturi, in novam doctrinam consentire, libero te hac cura, mi pàter. Nam praeterquam quod spero fore, ut in hoc nostra responso acquiesças (quidni enim mihi hoc de te pollicear, qui animum meum noris?), si édita ab. Ulis nostra ilia confessio fuerit, nempe nostrum fuerit illam interpretari, qua in re iam nunc tibi spondeo fore ut favente Deo piis omnibus satisfaciamus, et tumultuosos omnes egregie, si semel quae posuimus concesserint, compescamus. Tantum rogo te et obtestor cum reliquis quos admonendos putaris, ut si quos compereris hie offendi, uno verbo respondeas, te de mea fide securum esse (ita enim statuo) et certo tibi polliceri, si qui fuerint qui ad oppugnandam veritatem hac nostra confessione abutantur, me in promptu quod respondeam habiturum. Sed sane meliora sperare libet. Audio enim convenisse ut in colloquio illo tandem etiam nostra pars audiatur : quod si verum est, non dubito quin eorum ipsorum opera id sit factum, a quibus tarnen video plerosque nihil exspectare. Ego quidem omnibus modis sum imperitus 4 ) sed tarnen contra spem spero, ac paene confido, vel ineundam concordiam si colloquium hoc non detrectetur, vel saltern ita placandos animos ut paulatim vincat Veritas. Tantum cupèrem, hanc opinionem ex animis hominum revulsam, neutros quidquam esse de sua sententia remissuros, scripta esse ac décréta severissima in nos edicta, nihil illos praeter Augustanam confessionem accepturos. At ego, etiam si haec omnia mihi compertissima essent, tarnen ut omnia occasio calumniarum praecideretur, omnibus modis urgendum colloquium censerem, nedum ut oblata vel minima eius obtinendi occasio respuatur. Quam multa facit quotidie praeter nostram exspeotationem 3) sic legi debere putamus. Autor quidem ita seripsit ut tu legere posses: sine manibus, sine ore. 4) impetitns?
- Page 267 and 268: 509 1557 IUN. 510 sus sum) cum illi
- Page 269 and 270: 513 1557 IUN. " Ö14 rant, quum ver
- Page 271 and 272: 517 1557 IUN. • 518 scripseram ad
- Page 273 and 274: 521 1557 IUN. ' 522 et doléances d
- Page 275 and 276: 525 1557 IUN. • 526 ribus ac prof
- Page 277 and 278: »29 1557 IHN. 530 severet. Yale et
- Page 279 and 280: 533 1557 H feotus sit causam tenes.
- Page 281 and 282: 537 1557 IUL. 538 8. Fidem tuam lib
- Page 283 and 284: 541 1557 IUL. 542 reetene an secus,
- Page 285 and 286: 545 1557 IUL. * 546 tarn perspicuit
- Page 287 and 288: 549 1557 ITJL. 550 Dominum, rétrib
- Page 289 and 290: 553 1557 AUGUST. 554 S. Literae tua
- Page 291 and 292: 557 1557 AUGUST. 558 difficile erat
- Page 293 and 294: 561 1557 AUGUST. ßß? reserve les
- Page 295 and 296: 565 1557 AUGUST.. 566 rependant vic
- Page 297 and 298: 569 1557 AUGUST. 570 vous rameine e
- Page 299 and 300: 573 1557 AUGUST. * 574 vectigal hoc
- Page 301 and 302: 577 1557 AUGUST. 578 dum sim ita co
- Page 303 and 304: 581 1557 AUGUST. 582 habuimus, ut n
- Page 305 and 306: 585 1557 AUGUST. ' 586 fide pereipi
- Page 307 and 308: 589 1557 AUGUST. ' 599 (Reperies in
- Page 309 and 310: 593 1557 AUGUST. • 594 mea fieret
- Page 311 and 312: 597 1557 SEPTEMB. . 598 nitati tuae
- Page 313 and 314: 601 1557 SEPTEMB. * 602 causa scrip
- Page 315 and 316: 605 1557 SEPTEMB. * eöÖ täte fia
- Page 317: 609 1557 SEPTEMB. 610» (Hz autogra
- Page 321 and 322: 617 1557 SBPTEMB. ' 618 tsönsilio
- Page 323 and 324: 621 1557 SEPTEMB. • 622 niai prom
- Page 325 and 326: 625 1557 SEPTEMB. 626 2712. FARELLU
- Page 327 and 328: 629 1557 SEPTEMB. 630 2715. ne lais
- Page 329 and 330: 633 1557 SBPTEMB. 634 tains et orgu
- Page 331 and 332: 637 1557 SEPTFMB. • . 638 cap. 47
- Page 333 and 334: 641 1557 SEPTEMB. 642 veniat, at no
- Page 335 and 336: 645 1557 SEPTEMB. ' . ' 64« german
- Page 337 and 338: 649 1557 SEPTEMB.-OCTOB. 650 •872
- Page 339 and 340: 653 1557 OOTOB. 654; Càkmus et Tig
- Page 341 and 342: 657 1557 OOTOB. 658, fieri oladibas
- Page 343 and 344: 661 1557 OOTOB. (662 cumgestatione,
- Page 345 and 346: 665 1557 OCTOB. 666 quorum non minu
- Page 347 and 348: 669 1557 OCTOB. 670 cunt, tibi fas
- Page 349 and 350: 673 1557 OCTOB. 674 non amplius con
- Page 351 and 352: 677 155,7 OOTOB. * 678 quae tarnen
- Page 353 and 354: 681 1557 OCTOB. 682 3747, VIRETUS L
- Page 355 and 356: 685 1557 OOTOB. 686 lui, eoque magi
- Page 357 and 358: 689 1557 NOVBMB. 69Ô sunt varia et
- Page 359 and 360: 693 1557NOVEMB. 69Î simus senatus
- Page 361 and 362: 697 1557 NOVEMB. 698 mala fide, vul
- Page 363 and 364: 701 1557 NOVEMB. 702 Eximio Christo
- Page 365 and 366: 705 1557 NOVEMB. . 706 Haec ille in
- Page 367 and 368: 709 1557 NOVEMB. 710 quasi voce sua
613 1557 SEPTEMB. 614<br />
municet, <strong>quam</strong><strong>quam</strong> <strong>ab</strong> his quidem voc<strong>ab</strong>ulis libentiBsime<br />
<strong>ab</strong>stinuerimus, quia praeter<strong>quam</strong> quod<br />
ambigua sunt, certe sunt eiusmodi ut qualitatem<br />
potius <strong>quam</strong> substantiam describant. Veram ergo<br />
hanc sententiam esse putarim: Oportet nos corporaliter<br />
Christum recipere, id est, in verum Christi<br />
corpus vere coalescere, et ex eo sueoum vitae<br />
aeternae sugere, quod manduoationis verbo significatum<br />
est Ioh. 6. Hanc vero contra statuerim<br />
esse falsissimam : Oportet nos Christum corporaliter<br />
recipere, id est, corporali modo, sicuti videlicet corpora<br />
sive visibilia sive invisibilia, ut animae corporibu8,<br />
uniuntur. Corpus enim Christi verum corpus<br />
est et supra coelos evectum ideoque nee in pane<br />
nee sub pane nee cum pane quaerendum est.<br />
Christi corpus <strong>ab</strong>sit ut negemus symbolis significari,<br />
aut symbola proponi ut <strong>ab</strong>sentis fivtinocivt]. Sed<br />
<strong>ad</strong>didimu8 <strong>ad</strong>verbium duntaxat, ut haec significatio<br />
et <strong>ab</strong>sentia definiatur. Sic enim significatur ut<br />
vere exhibeatur, sic <strong>ab</strong>est ut sit praesentissimum.<br />
Nee enim minus certum est nos fide coalescere in<br />
Christi corpus, ut fiamusos ex ossibus eius et oaro<br />
ex came eius, id est, ut vere et penitissime cum<br />
eo uniamur, <strong>quam</strong> certum est nos istis oculis symbola<br />
cernere, auribus promissionem audire, manibus,<br />
in<strong>quam</strong>, symbola accipere et ore deglutire, ut sicut<br />
haec vita fovetur corruptibili alimento, sic aeterna<br />
vita ex vivifico Christi corpore nobis unito in nos<br />
promanet, <strong>quam</strong>obrem etiam, ut naturali modo <strong>ab</strong>sit,<br />
tarnen spiritus vinculo, per fidem, ita est praesens,<br />
ut si naturali modo <strong>ad</strong>esset non magis, imo<br />
ne tarn quidem efficaciter praesens fuerit futurum.<br />
Quod symbola dicimus rem ipsam semper h<strong>ab</strong>ere<br />
coniunc<strong>tam</strong>, non sine exceptione scriptum est.<br />
Dicuntur enim haec Dei promittentis respectu, et<br />
coniunctionis modum expresse negamus naturalem<br />
esse, quibus verbis excludimus quidquid in sensum<br />
humanum c<strong>ad</strong>ere potest.<br />
Praesentiam corporis Christi in coena diximus<br />
retinere ac defendere, sed eo ipso modo quo praesentiam<br />
definivimus, quae ratio si valeat, non video<br />
qui possit vel infidelium manducatio, vel immensitas<br />
corporis, <strong>quam</strong> diserte tollimus, consistera. Neque<br />
haec loquutio nobis sane videtur inusitata, nisiquum<br />
de praesentiae modo naturali agitur. Tunc enim<br />
<strong>ab</strong>esse Christi corpus dicitur, alioqui si Christum<br />
dicamus a coena <strong>ab</strong>esse, non video qui symbola non<br />
evacuemus.<br />
Quaeris quid amplius illi a nobis poscerent.<br />
Utinam vero nihil. Sed hoc nempe poscerent, ut<br />
Christum in pane, cum pane, sub pane quaereremus,<br />
quern nos incoelisesse corporali suo modo ex scriptum<br />
dicimus, et tarnen vere sese nobis in coena<br />
communicare, quia non haeremus in symbolis, sed<br />
iis veluti s<strong>cal</strong>is in coelum ascendimus quatenus per<br />
ea in nobis fides confirmatur ac nutritur, <strong>ad</strong> unioum<br />
illud suum obiectum Iesum Christum usque perlata.<br />
Ex hoc fonte nata est necessariô sententia ilia,<br />
<strong>quam</strong> ego plane impiam iudico, ex* consequent! de<br />
glorificati Christi corporis immensitate. Hino natus<br />
error de falsa interpretatione ascensus Domini, <strong>quam</strong><br />
illi disparitionem interpretantur. Hinc factum ut<br />
etiam <strong>ab</strong> infidelibus rem sacramenti sumi dioerent,<br />
quasi vel Christus.a suo spiritu seiunctus et exanimis<br />
a nobis sumi, vel sive manibus, Bive ore,*)<br />
id est, sine fide, percipi possit. Haec illi et similia<br />
quae cohaerent a nobis poscerent, quia modum praesentiae<br />
volunt de8cribere et animis comprehendere,<br />
<strong>quam</strong>vis id minime se velle facere elamitent. Haec<br />
autem omnia videre me non posse confiteor, quo<br />
modo positis iis fundamentis quae posuimus non<br />
evertantur. Quod autem existimas, vos a nobis eo<br />
esse redactos ut vel a nobis vos dissentire constet,<br />
vel, quod nun<strong>quam</strong> sitis facturi, in novam doctrinam<br />
consentire, libero te hac cura, mi pàter. Nam<br />
praeter<strong>quam</strong> quod spero fore, ut in hoc nostra responso<br />
acquiesças (quidni enim mihi hoc de te pollicear,<br />
qui animum m<strong>eum</strong> noris?), si édita <strong>ab</strong>. Ulis<br />
nostra ilia confessio fuerit, nempe nostrum fuerit<br />
illam interpretari, qua in re iam nunc tibi spondeo<br />
fore ut favente Deo piis omnibus satisfaciamus, et<br />
tumultuosos omnes egregie, si semel quae posuimus<br />
concesserint, compescamus. Tantum rogo te et obtestor<br />
cum reliquis quos <strong>ad</strong>monendos putaris, ut si<br />
quos compereris hie offendi, uno verbo respondeas,<br />
te de mea fide securum esse (ita enim statuo) et<br />
certo tibi polliceri, si qui fuerint qui <strong>ad</strong> oppugnandam<br />
veritatem hac nostra confessione <strong>ab</strong>utantur,<br />
me in promptu quod respondeam h<strong>ab</strong>iturum. Sed<br />
sane meliora sperare libet. Audio enim convenisse<br />
ut in colloquio illo tandem etiam nostra pars audiatur<br />
: quod si verum est, non dubito quin eorum<br />
ipsorum opera id sit factum, a quibus tarnen video<br />
plerosque nihil exspectare. Ego quidem omnibus<br />
modis sum imperitus 4 ) sed tarnen contra spem<br />
spero, ac paene confido, vel ineundam concordiam<br />
si colloquium hoc non detrectetur, vel saltern ita<br />
placandos animos ut paulatim vincat Veritas. Tantum<br />
cupèrem, hanc opinionem ex animis hominum<br />
revulsam, neutros quid<strong>quam</strong> esse de sua sententia<br />
remissuros, scripta esse ac décréta severissima in<br />
nos edicta, nihil illos praeter Augustanam confessionem<br />
accepturos. At ego, etiam si haec omnia<br />
mihi compertissima essent, tarnen ut omnia occasio<br />
<strong>cal</strong>umniarum praecideretur, omnibus modis urgendum<br />
colloquium censerem, nedum ut oblata vel<br />
minima eius obtinendi occasio respuatur. Quam<br />
multa facit quotidie praeter nostram exspeotationem<br />
3) sic legi debere pu<strong>tam</strong>us. Autor quidem ita seripsit<br />
ut tu legere posses: sine manibus, sine ore.<br />
4) impetitns?
Change language