epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE
epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE epistolarum tam ab 10. cal vino quam ad eum - Archive ouverte UNIGE
603 EPISTOLAE 2700—2702 604 Ducenti fere captivi tenentur ab hostibns qui dira omnia ipsis minantur. Inter eos insignes plerique turn viri turn mulieres, quorum tarnen nee stirpis nee dignitatis ulla ratio habetur. Nee enim xoqtjpoîbf* 2 ) precibus ullis flecti se sinit: adeo ipsum exsecranda Thais ') et Galerites 4 ) fascinarunt. Nam iis solis credit et committit. In tanta dissipatione quid istic promovere possim videte. Passim ego plus quam speraram innotui, ac percrebüit novum quondam ducem illinc missum esse, a cuius multibus nova haec tragoedia permota est. Quomodo omnia acciderint turn ex aliis turn ex me aliquando oertius intelligetis. Tanta sunt pericula huius belli nt ego hic diutius consistere non possim.,, Quare si me aliqua in re civitati nostrae prodesse existimafcis, istiric me eripite. Qua conditione missus aim ignorant commilitones mei, 5 ) quia vestras literas non accéperunt. Putant me ' omnino ipsis addictum ac devotum esse, et quam vis ab initio id fieri non posse affirmarim, fidem tarnen mihi habere nolunt. Gaudeo et Deo Opt. Max. gratias habeo quod in his turbis hic adfui. Etenim, si nihil aliud profeci, saltern multis perversis et exitiosis consiliis obstiti, quae non offensionem solum maximam, sed graviores nostris clades extremamque perniciem attulissent. Quamobrem vos rogo atque obsecro ut, quantocius fieri poterit, literas ad ipsos detis, •) ne quid temere aggrediantur sanisque consiliis pareant. Si tardius a vobis literae mittantur, vereor ne parum prosint. Difficile enim est multorum impetum cohibere. Caetera alias, quum mihi vobiscum libère communicare licebit. Yos omnes in Domino salvere cupio, inprimisque Passelvum nostrum, parentem meum, ad quern ego nuper literas vobis communes dedi. Dominus vos spiritu suo regat atque incolumes gregi suo servet. Valete. E castris 7°. die Septembris 1557. Vestri observantissimus NDGLSP. *) forent retirez des fosses et orotons les pins infects pour leur faire place; le boire et le manger estoit refusé à beaucoup d'entré eux iusqnes à bien longtemps et inhibition faite de donner entree à personne. Mais à cause dn grand nombre les geôliers avoyent esté contraints d'en mettre plusieurs en un meame lieu, tellement qu'il s'en trouvoit tousiours quelqu'un plus fortifié que ses compagnons qui lew donnoit courage. De tons oostes pseaumes se ehantorent et retentissoit tout le Chastelet des louanges de Dieu 2) Henrietta II. 3) Diana de Pouters. 4) Cardinalis Bertrandi garde des sceaux. • 5) An GaUasius olim Lutetiae studiis oyer am dederat? An symmystas commilitones voeat? 6) vide N. 2715. 7) Nie. Des Galasius. 2701. CALYINUS MELANCHTHONI. Occasione itineris ittvenis cqiusdam Saxonis e QàMia redeuntis, quem ei commendat, nonnulla de bétto in patria swa saeviente offert, simul vota facit pro pace Worrnatiae concüianda. (Ex apographo Cod. Paris. Collect. Dupuy 102, fol. 25, satis reoenti.) D. Philippo Melancthoni. Nuper intra paucos dies ad te bis scripsi, l ) nee vero nova iam materia erat, nisi quod hunc optimum adolescentem 2 ) sine mea commendatione nolui ad te dimittere, praesertim quum iam magni benefioii loco a me peteret. Utinam multos Saxonia produceret similes. Dedit operam legibus in Gallia, ubi sacros piorum conventus qui illic non sine maximo vitae discrimine clam aguntur frequentavit. Reversus vixit apud nos circiter quatuor menses, et ea ostendit pietatis modestiae integritatis signa ut bonorum omnium amore dignum arbitrer. Hoc si tibi persuadeo non est quod pluribus tecum agam, quia facilis ad te pro solita humanitate acutus patebit homini tuae doctrinae cupidissimp. Si quid serio agatur, subsistere Wormatiae dëcrevit, 8 ) saltern ad duos vel très menses, donee exitus colloquii vestri melius aliquid pariât. Sperant enim adhuc multi boni viri, postquam desperata fuerit pacificatio cum professis hostibus, nonnullos proceres, qui hactenus a nobis alienissimi fuerunt, sedandis intestinis discordiis libenter operam daturos. Cuius consilii non dubito quirl futurus sis strenuus adiutor. De eoclesiae nostrae statu plura ex nuncii sermone intelliges quam audeam Uteris complecti. Qiiamnam cladem 4 ) exercitu profligate rex Galliae acoeperit, pridem vobis notum est. Longe tarnen plus damni attulit quae paulo post sequuta est urbis munitissimae expugnatio (S. Quintinum appellant). Illinc non est integrum diei unius iter Noviodunum, £ ) isque * media regio plana et exposita hostium direptioni. Quod si verus est rumor, iam bis ero patriae meae superstes. Begem negant valde esse perculsum, sive magnitudine animi, sive tardi- 2701.1) N. 2677, altera non exstat. 2) NuUilkibitamus quin de Zulegero dicat, in quern haec omnia optime quadrant. V. infra N. 2721. 3) Quod facere non potuit quum subito in patriam Ioachimsthal revocatus fuerit. 4) Trope S. Quintinum d- 10. Aug. 5) Primum scripserat librarius: Neocomum. Urbs patria Calvini iam a. 1552 ineendio bellico deleta fuerat.
605 1557 SEPTEMB. * eöÖ täte fiat. GuysianUs, 6 ) qui celeriter revocatus fuerat, precibus commendare, quod non dubito et praesen- nescio qua de causa moratur. Timendum ne victem fecisse, teque ultro facturum étiam non rogatores liberum reditum permittant. Maritimam intum, cuius gratia te etiam atquë étiam rogo. terea Apuliae oram ferunt a classe Turcica vastari. Quid conetur Satanas contra ecclesiam omnia Bed quia frater Guysiani, qui ex ordine Rhodiorum satis testantur. Sed invocemus Dominum plena in est, quatuor gallericas oppressit, coniectura pro- ipsum fide et omnia féliciter cedent. Protector et babilis est reliquos Gallis fore infensos. Suspecta servator noster est Deus, qui pro nobis est: quis quoque defectio est Poulani cuiusdam qui unus ex poterit contra nos? Tu in horas singulisque mo- regiis praefectis erat in mari Ligustico. ') mentis quum experiaris non modo in te, verum Haec tanquam otiosus ad te Bcribo ut vicissim etiam instant multis (quot enim admiranda valde aliquid eliciam. Vale, clarissime vir et mihi sem singulis momentis vides et audis), velitque Dominus per ex animo observande. Dominus tibi adsit, te te testera esse non verbo tantum praesentibus, verum regat, tueatur et confirmet usque in finem. Genevae scriptis quoque posteris. quid opus habes, ut quis, 5. Idus Septembr. 1557. te moneat nor urn? Roborandi per te sunt ömnes qui per Iudas, defectionem suorum, per Scribas, Ioannes Calvinus tuus. per Pharisaeos, per Pilatos et Herodes et improbitatem plebis et militum divexantur. Habes quae scribit pius ille Anto. Quadratus, 2702. EARELLUS CAL VINO. Praeter alia quaedatn öbiter et satis obscure prolata, de > itmere marchionissae de Bothelin per Genevan, Beeae vocatione Parisiensi, coUoquioque loquitur Wormatiensi, quo Calvmum we cupit ipso comité. (Ex autographo Cod. Genev. 115, fol. 133, coll. o. Cod. 116, foL ô8, Epp. Bern. VI. p. 678 et Simleri Vol. 90.) A Monsieur Calvin. S. Longe magis optabamus te hue venire quam matrem principis ') istuc ad te : tarnen gratias Domino agimus quod eo 4dduota fuerit, ut mutarit sententiam et istac transient teque audierit. Quod ut sine dispensatione Dei factum non est, ita fructu non carebit. Iussus fui ab ea, dum bine sorveret principem [ef] se quoque tuis et istius ecclesiae 2 ) quae ubi legeris et ad Viretum miseris, iubeto mihi reddi, nam vix licuit mihi legere festinanter, non sine culpa huius, qui abitionem suam mihi non indicavit, nisi dum ad iter se parat. De Besä valde sum in dubio talem et tantum Vfareto' adimere, *) et collegium eo privare aliis* qui vir um exoptant, unde tantus fruetus patet, ut nihil sit quod apud nos agit, quum praeterea Dominus virum ad id movere videatur, non video quid* Deo résistera possimus. Ego quid possim? Hic nihil, alibi.minus, tarnen quod visum fuerit Domino, paratus sum facere. Vires ipse suppeditet. Quam semper optavi te ad conventum Wormatiensem venire et lubens tibi comes ero, et in via adnitemur Blaurerum nobis adiungere, ut tandem tam pestilens dissidium prorsus tollatur vel plene sopiatur. Quamvis gravissima te detineant, non video qua ratione possis non ultro et etiam non vocatus te ingerere, ut comportas vel tuo tantum nomine cum Ulis, nunc quum cogentur principes, qui sponte eo propendebant: quid potes cessare, quin acourras? Si tu nolis, eo, si possum me conferam. *) Utinam Bezam habere possim. Dona hoc mihi, meo Christo et suae ecclesiae, et hic non tam omnia expendas quae te remorari possunt. Audendum pro tam sanoto opère. Diligentius perquisivi de responso tuo ad Westphahtm, sed nemo ex iis, qui adferunt istinc hue libroB, nee alius dixit se habere quin et Lausannae perquisivi, sed nusquam inventum est. Sed ooncio 6) Henricus ex Italia redux, ubi gaüicis et pontifieaiibus copiis praefuerat, iam exercitui in Ptcardia praefectus eat. (De Thou II. 530.) 7) Poulin, boron de la Qarde, général des galères du Bot. 2702.1) De Jacobaea de Rökan marchionissa de Bothelin cf. supra N. 2645. 2647. 2653. 2659. 2660. Le due de LongueviUe (fUius eius) fut fait prisonnier par les Espagnols à la bataille de St. Quentin. Bonstetten, le gouverneur de Neuchatel en ayant informé lös seigneurs de Berne oeux-oi écrivirent à la marquise le 22. Août une lettre de condoléance. Et comme elle avait dessein de retourner en France pour travailler à faire rendre la liberté à son fils, ils lui conseillèrent de ne pas passer par la Bourgogne paroeque cette route était trop dangereuse. (Buchat VI. 222.) 2) N. 2637. 2654. 2655. 3) Besam tune importa enisce Parisiemes tibi empetebant {Baum L 329.) 4) Scilicet vana ape deluaus et aibi successura haud diffidens quae tot alii frustra ientaverant. Rêvera in Germanium se coniulit sed alia de causa, vel si mavis alio praétexiu, seil, ut principibus pios Parisienses commendaret.
- Page 263 and 264: 501 1557 MAL—IÜN. 502 sus. Porro
- Page 265 and 266: 505 1557 IÜN. 506 a vobis visum et
- Page 267 and 268: 509 1557 IUN. 510 sus sum) cum illi
- Page 269 and 270: 513 1557 IUN. " Ö14 rant, quum ver
- Page 271 and 272: 517 1557 IUN. • 518 scripseram ad
- Page 273 and 274: 521 1557 IUN. ' 522 et doléances d
- Page 275 and 276: 525 1557 IUN. • 526 ribus ac prof
- Page 277 and 278: »29 1557 IHN. 530 severet. Yale et
- Page 279 and 280: 533 1557 H feotus sit causam tenes.
- Page 281 and 282: 537 1557 IUL. 538 8. Fidem tuam lib
- Page 283 and 284: 541 1557 IUL. 542 reetene an secus,
- Page 285 and 286: 545 1557 IUL. * 546 tarn perspicuit
- Page 287 and 288: 549 1557 ITJL. 550 Dominum, rétrib
- Page 289 and 290: 553 1557 AUGUST. 554 S. Literae tua
- Page 291 and 292: 557 1557 AUGUST. 558 difficile erat
- Page 293 and 294: 561 1557 AUGUST. ßß? reserve les
- Page 295 and 296: 565 1557 AUGUST.. 566 rependant vic
- Page 297 and 298: 569 1557 AUGUST. 570 vous rameine e
- Page 299 and 300: 573 1557 AUGUST. * 574 vectigal hoc
- Page 301 and 302: 577 1557 AUGUST. 578 dum sim ita co
- Page 303 and 304: 581 1557 AUGUST. 582 habuimus, ut n
- Page 305 and 306: 585 1557 AUGUST. ' 586 fide pereipi
- Page 307 and 308: 589 1557 AUGUST. ' 599 (Reperies in
- Page 309 and 310: 593 1557 AUGUST. • 594 mea fieret
- Page 311 and 312: 597 1557 SEPTEMB. . 598 nitati tuae
- Page 313: 601 1557 SEPTEMB. * 602 causa scrip
- Page 317 and 318: 609 1557 SEPTEMB. 610» (Hz autogra
- Page 319 and 320: 613 1557 SEPTEMB. 614 municet, quam
- Page 321 and 322: 617 1557 SBPTEMB. ' 618 tsönsilio
- Page 323 and 324: 621 1557 SEPTEMB. • 622 niai prom
- Page 325 and 326: 625 1557 SEPTEMB. 626 2712. FARELLU
- Page 327 and 328: 629 1557 SEPTEMB. 630 2715. ne lais
- Page 329 and 330: 633 1557 SBPTEMB. 634 tains et orgu
- Page 331 and 332: 637 1557 SEPTFMB. • . 638 cap. 47
- Page 333 and 334: 641 1557 SEPTEMB. 642 veniat, at no
- Page 335 and 336: 645 1557 SEPTEMB. ' . ' 64« german
- Page 337 and 338: 649 1557 SEPTEMB.-OCTOB. 650 •872
- Page 339 and 340: 653 1557 OOTOB. 654; Càkmus et Tig
- Page 341 and 342: 657 1557 OOTOB. 658, fieri oladibas
- Page 343 and 344: 661 1557 OOTOB. (662 cumgestatione,
- Page 345 and 346: 665 1557 OCTOB. 666 quorum non minu
- Page 347 and 348: 669 1557 OCTOB. 670 cunt, tibi fas
- Page 349 and 350: 673 1557 OCTOB. 674 non amplius con
- Page 351 and 352: 677 155,7 OOTOB. * 678 quae tarnen
- Page 353 and 354: 681 1557 OCTOB. 682 3747, VIRETUS L
- Page 355 and 356: 685 1557 OOTOB. 686 lui, eoque magi
- Page 357 and 358: 689 1557 NOVBMB. 69Ô sunt varia et
- Page 359 and 360: 693 1557NOVEMB. 69Î simus senatus
- Page 361 and 362: 697 1557 NOVEMB. 698 mala fide, vul
- Page 363 and 364: 701 1557 NOVEMB. 702 Eximio Christo
603 EPISTOLAE 2700—2702 604<br />
Ducenti fere captivi tenentur <strong>ab</strong> hostibns qui dira<br />
omnia ipsis minantur. Inter eos insignes plerique<br />
turn viri turn mulieres, quorum tarnen nee stirpis<br />
nee dignitatis ulla ratio h<strong>ab</strong>etur. Nee enim xoqtjpoîbf*<br />
2 ) precibus ullis flecti se sinit: <strong>ad</strong>eo ipsum<br />
exsecranda Thais ') et Galerites 4 ) fascinarunt. Nam<br />
iis solis credit et committit. In tanta dissipatione<br />
quid istic promovere possim videte. Passim ego<br />
plus <strong>quam</strong> speraram innotui, ac percrebüit novum<br />
quondam ducem illinc missum esse, a cuius multibus<br />
nova haec tragoedia permota est. Quomodo<br />
omnia acciderint turn ex aliis turn ex me aliquando<br />
oertius intelligetis. Tanta sunt pericula huius belli<br />
nt ego hic diutius consistere non possim.,, Quare si<br />
me aliqua in re civitati nostrae prodesse existimafcis,<br />
istiric me eripite. Qua conditione missus<br />
aim ignorant commilitones mei, 5 ) quia vestras literas<br />
non accéperunt. Putant me ' omnino ipsis <strong>ad</strong>dictum<br />
ac devotum esse, et <strong>quam</strong> vis <strong>ab</strong> initio id<br />
fieri non posse affirmarim, fidem tarnen mihi h<strong>ab</strong>ere<br />
nolunt. Gaudeo et Deo Opt. Max. gratias h<strong>ab</strong>eo<br />
quod in his turbis hic <strong>ad</strong>fui. Etenim, si nihil aliud<br />
profeci, saltern multis perversis et exitiosis consiliis<br />
obstiti, quae non offensionem solum maximam, sed<br />
graviores nostris cl<strong>ad</strong>es extremamque perniciem attulissent.<br />
Quamobrem vos rogo atque obsecro ut,<br />
quantocius fieri poterit, literas <strong>ad</strong> ipsos detis, •) ne<br />
quid temere aggrediantur sanisque consiliis pareant.<br />
Si tardius a vobis literae mittantur, vereor ne parum<br />
prosint. Difficile enim est multorum impetum<br />
cohibere. Caetera alias, quum mihi vobiscum libère<br />
communicare licebit. Yos omnes in Domino salvere<br />
cupio, inprimisque Passelvum nostrum, parentem<br />
m<strong>eum</strong>, <strong>ad</strong> quern ego nuper literas vobis communes<br />
dedi. Dominus vos spiritu suo regat atque<br />
incolumes gregi suo servet. Valete. E castris 7°.<br />
die Septembris 1557.<br />
Vestri observantissimus<br />
NDGLSP. *)<br />
forent retirez des fosses et orotons les pins infects pour leur<br />
faire place; le boire et le manger estoit refusé à beaucoup d'entré<br />
eux iusqnes à bien longtemps et inhibition faite de donner<br />
entree à personne. Mais à cause dn grand nombre les geôliers<br />
avoyent esté contraints d'en mettre plusieurs en un<br />
meame lieu, tellement qu'il s'en trouvoit tousiours quelqu'un<br />
plus fortifié que ses compagnons qui lew donnoit courage.<br />
De tons oostes pseaumes se ehantorent et retentissoit tout le<br />
Chastelet des louanges de Dieu<br />
2) Henrietta II.<br />
3) Diana de Pouters.<br />
4) Cardinalis Bertrandi garde des sceaux. •<br />
5) An GaUasius olim Lutetiae studiis oyer am dederat?<br />
An symmystas commilitones voeat?<br />
6) vide N. 2715.<br />
7) Nie. Des Galasius.<br />
2701.<br />
CALYINUS MELANCHTHONI.<br />
Occasione itineris ittvenis cqiusdam Saxonis e<br />
QàMia redeuntis, quem ei commendat, nonnulla de<br />
bétto in patria swa saeviente offert, simul vota facit<br />
pro pace Worrnatiae concüianda.<br />
(Ex apographo Cod. Paris. Collect. Dupuy 102, fol. 25, satis<br />
reoenti.)<br />
D. Philippo Melancthoni.<br />
Nuper intra paucos dies <strong>ad</strong> te bis scripsi, l )<br />
nee vero nova iam materia erat, nisi quod hunc<br />
optimum <strong>ad</strong>olescentem 2 ) sine mea commendatione<br />
nolui <strong>ad</strong> te dimittere, praesertim quum iam magni<br />
benefioii loco a me peteret. Utinam multos Saxonia<br />
produceret similes. Dedit operam legibus in Gallia,<br />
ubi sacros piorum conventus qui illic non sine<br />
maximo vitae discrimine clam aguntur frequentavit.<br />
Reversus vixit apud nos circiter quatuor menses,<br />
et ea ostendit pietatis modestiae integritatis signa<br />
ut bonorum omnium amore dignum arbitrer. Hoc<br />
si tibi persu<strong>ad</strong>eo non est quod pluribus tecum<br />
agam, quia facilis <strong>ad</strong> te pro solita humanitate acutus<br />
patebit homini tuae doctrinae cupidissimp. Si<br />
quid serio agatur, subsistere Wormatiae dëcrevit, 8 )<br />
saltern <strong>ad</strong> duos vel très menses, donee exitus colloquii<br />
vestri melius aliquid pariât. Sperant enim<br />
<strong>ad</strong>huc multi boni viri, post<strong>quam</strong> desperata fuerit<br />
pacificatio cum professis hostibus, nonnullos proceres,<br />
qui hactenus a nobis alienissimi fuerunt, sedandis<br />
intestinis discordiis libenter operam daturos.<br />
Cuius consilii non dubito quirl futurus sis strenuus<br />
<strong>ad</strong>iutor.<br />
De eoclesiae nostrae statu plura ex nuncii sermone<br />
intelliges <strong>quam</strong> audeam Uteris complecti.<br />
Qiiamnam cl<strong>ad</strong>em 4 ) exercitu profligate rex Galliae<br />
acoeperit, pridem vobis notum est. Longe tarnen<br />
plus damni attulit quae paulo post sequuta est urbis<br />
munitissimae expugnatio (S. Quintinum appellant).<br />
Illinc non est integrum diei unius iter Noviodunum,<br />
£ ) isque * media regio plana et exposita hostium<br />
direptioni. Quod si verus est rumor, iam bis<br />
ero patriae meae superstes. Begem negant valde<br />
esse perculsum, sive magnitudine animi, sive tardi-<br />
2701.1) N. 2677, altera non exstat.<br />
2) NuUilkibi<strong>tam</strong>us quin de Zulegero dicat, in quern<br />
haec omnia optime qu<strong>ad</strong>rant. V. infra N. 2721.<br />
3) Quod facere non potuit quum subito in patriam<br />
Ioachimsthal revocatus fuerit.<br />
4) Trope S. Quintinum d- <strong>10.</strong> Aug.<br />
5) Primum scripserat librarius: Neocomum. Urbs patria<br />
Calvini iam a. 1552 ineendio bellico deleta fuerat.